Status

- Súdwest-Fryslân is een gemeente in de provincie Fryslân.

- De gemeente is in 2011 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel.

- De hoofdplaats van de gemeente is Sneek.

- De gemeente Súdwest-Fryslân omvat 6 van de 11 Friese 'elf steden', zijnde Bolsward, Hindeloopen, IJlst, Sneek, Stavoren en Workum.

- Verder omvat de gemeente nog de dorpen Abbega, Allingawier, Arum, Blauwhuis, Boazum**, Britswert**, Burgwerd, Cornwerd, Dearsum*, Dedgum, Easterein**, Easterwierrum**, Exmorra, Ferwoude, Folsgare, Gaast, Gaastmeer, Gauw, Goënga, Greonterp, Hartwerd, Heeg, Hemelum, Hichtum, Hidaard**, Hieslum, Hinnaard**, Idsegahuizum, Iens**, It Heidenskip, Itens**, Jutrijp-Hommerts, Kimswerd, Koudum, Kûbaard**, Lollum, Longerhouw, Lytsewierrum**, Makkum, Molkwerum, Nijhuizum, Nijland, Offingawier, Oosthem, Oppenhuizen, Oudega, Parrega, Piaam, Pingjum, Poppenwier*, Raerd*, Reahûs**, Rien**, Sandfirden, Scharnegoutum, Schettens, Schraard, Sibrandabuorren*, Tersoal*, Tirns, Tjerkwerd, Uitwellingerga, Waaksens**, Warns, Westhem, Witmarsum, Wiuwert**, Wolsum, Wommels**, Wons, Woudsend, Ysbrechtum en Zurich. In totaal zijn dit 73 dorpen.
* Deze 5 dorpen zijn in 2014 overgekomen van de in dat jaar opgeheven gemeente Boarnsterhim en ** deze 15 dorpen zijn in 2018 overgekomen van de in dat jaar opgeheven gemeente Littenseradiel

- En de gemeente Súdwest-Fryslân omvat ook nog de buurtschappen Aaksens, Abbegaasterketting, Angterp, Annabuorren, Arkum, Atseburen, Baarderbuorren, Baburen, Barnsterbuorren, Bonjeterp, Bovenburen, Breezanddijk, De Bieren, De Blokken, De Grits, De Kliuw, De Pôle, De Wieren, Dijksterburen, Doniaburen, Draeisterhuzen, Easthim, Eemswoude, Engwier, Exmorrazijl, Fiifhús, Fiskersbuorren, Flânsum, Galamadammen, Gooium, Grauwe Kat, Greate Wierrum, Harkezijl, Hayum, Hemert, Hidaardersyl, Hoekens, Idserdaburen, Idzega, Indijk, Ingwert, It Fliet, Jeth, Jonkershuizen, Jousterp, Jouswerd, Kampen, Klaeiterp, Kooihuizen, Kornwerderzand, Koudehuizum, Koufurderrige, Kromwâl, Laad en Zaad, Laaxum, Lippenwâlde, Littenserbuorren, Loënga, Lytse Gaastmar, Lytshuzen, Makkum, Marsherne, Meilahuzen, Monsamabuorren, Nij Kleaster, Nijbuorren, Nijezijl, Osingahuizen, Pikesyl, Remswerd, Rytseterp, Scharl, Scharneburen, Schuilenburg, Sieswerd, Sjungadijk, Skrok, Slyp, Smallebrugge, Spears, Spyk, Strand, Swaenwert, Swarte Beien, Tjalhuizum, Trijehuzen, Tsjerkebuorren, Vierhuizen, Viersprong, Wiske, Wolsumerketting, Wonneburen, Yndyk en Ypecolsga. Dat zijn in totaal 94 buurtschappen.

- Een compliment voor de gemeente Súdwest-Fryslân, dat zij al haar steden, dorpen en enkele buurtschappen goed beschreven heeft op haar website, inclusief relevante documenten zoals Dorpsvisies. Daar kunnen veel andere gemeenten een voorbeeld aan nemen! Met dien verstande dat zij de pagina nog wel moet uitbreiden met de 15 dorpen die in 2018 vanuit de gemeente Littenseradiel zijn overgekomen (waarvoor zie 2 alinea's hiervóór).

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Súdwest-Fryslân.

Naam

Naamgeving
Een meerderheid van de kiezers die tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van november 2010 ook hun voorkeur hebben uitgesproken voor de nieuwe gemeentenaam, heeft gekozen voor de naam Súdwest Fryslân. Ook de gemeenteraad heeft voor die naam gekozen.

Spelling gemeentenaam
In de raadsvergadering van 26 mei 2011 is besloten dat er een koppelteken tussen de beide naamdelen moet komen. Formeel mag een naamswijziging pas een jaar na het besluit in werking treden. In de praktijk is de gemeente het koppelteken al eerder gaan gebruiken (in niet-officiële documenten e.a. media). Taalkundig is dat overigens ook de te prefereren spelling (zie 6.E onder de link).

Spelling plaatsnamen
De plaatsnamen in de gemeente Súdwest-Fryslân zijn - met enkele uitzonderingen, zie hierna - officieel Nederlandstalig (bijv. t.b.v. de postadressen en in de gemeentelijke basisregistratie BAG). Op de plaatsnaamborden staan zowel de Friese als de Nederlandse spelling, waarbij, afhankelijk van de 'oude' gemeente, soms de Friese en soms de Nederlandse spelling bovenaan staat. Voor beide voorgaande stellingen geldt: uitgezonderd de 5 dorpen die in 2014 zijn overgekomen vanuit de gemeente Boarnsterhim. Die zijn officieel Friestalig. Welke dorpen dat zijn, kun je hierboven vinden onder het kopje Status.

De gemeente Súdwest-Fryslân heeft in 2013 voorgesteld om bij de plaatsnaamborden eenduidig de NL naam bovenaan te plaatsen en de FR naam eronder (zie, of beter gezegd beluister ook het interview onder het artikel). De provincie heeft de gemeente hier echter over op de vingers getikt (omdat het strijdig zou zijn met het Europees Handvest voor Regionale Talen en het Raamverdrag voor de Bescherming van Nationale Minderheden), dus zal dit plan wel afgeblazen zijn.

Overigens zijn de plaatsnamen bij de buurtschapsborden vaak alleen in het Fries gespeld (waar wij ons dan ook aan conformeren, als kennelijke voorkeursspelling). De oorzaak van die oneenduidigheid is dat de meeste buurtschappen geen formele woonplaatsen zijn in de zin van de gemeentelijke basisregistratie BAG en het postcodeboek, en dat daarmee doorgaans ook geen officiële spelling van de buurtschapsnamen (middels iets soortgelijks als een Woonplaatsbesluit, zoals dat bij de formele BAG-woonplaatsen het geval is), in tegenstelling tot die van de stads- en dorpsnamen, is vastgesteld. Overigen een fenomeen dat niet alleen hier, maar landelijk aan de orde is (maar dat hier wel wat nadrukkelijker speelt vanwege de verschillen tussen de Nederlandse en de Friese spellingen).

Ligging

De gemeente beslaat een groot deel van de zuidwesthoek van de provincie Fryslân. Punt van verwarring daarbij is dat de voormalige gemeente Gaasterlân-Sleat (die in 2014 is opgegaan in de nieuwe gemeente De Fryske Marren) wel tot de streek Zuidwest-Fryslân behoort, maar niet onder de gemeente Súdwest-Fryslân valt.

Statistische gegevens

De gemeente Súdwest-Fryslân omvat 6 steden, 74 dorpen en 91 buurtschappen (de specificatie hiervan vind je onder Status). In totaal dus 171 woonplaatsen. Daarmee is het de gemeente met de meeste woonplaatsen van ons land. En het is de tweede gemeente van Fryslân wat betreft aantal inwoners (na de herindelingen van 2018 ca. 89.000 - voorheen ca. 84.000 - in ca. 36.000 huizen) en arbeidsplaatsen (ca. 30.000). De gemeente had anno 2017 een oppervlakte van 841,56 km2, onderverdeeld in 459,64 km2 land en 381,92 km2 water. Hiermee is het qua totaaloppervlakte de grootste gemeente van Nederland. Als enkel naar landoppervlakte gekeken wordt, moest zij t/m 2017 de gemeente Noordoostpolder laten voorgaan, want die was net enkele m2 groter. Maar zoals onder Status beschreven, heeft de gemeente er in 2018 15 dorpen van de opgeheven gemeente Littenseradiel bij gekregen, waarmee de gemeente nu ook qua landoppervlakte de grootste gemeente van Nederland is.

De gemeente Het Hogeland in wording stelde in 2018 met een oppervlakte van 906,6 km2 (486,6 km2 land en 420 km2 water) de grootste gemeente van Nederland te zullen worden qua oppervlakte, bij haar oprichting in 2019. Maar zij ging daarbij uit van cijfers uit 2017. Zij had daarbij over het hoofd gezien dat de gemeente Súdwest-Fryslân in 2018 nog verder is vergroot door toevoeging van een deel van de in dat jaar opgeheven gemeente Littenseradiel. De gemeente is daardoor 908 km2 (578 km2 land en 330 km2 water) groot geworden, en daarmee nog altijd de qua oppervlakte grootste gemeente van Nederland, zij het maar met een marginaal verschil ten opzichte van de gemeente Het Hogeland.

Geschiedenis

- "Het archief van de gemeente Súdwest-Fryslân bestaat uit de archieven van de voormalige gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. Het archief bevat een schat aan informatie over onze gemeente en onze inwoners. Je kunt het archief raadplegen voor bijvoorbeeld informatie over voorouders, bouwen en milieu. Wil je onze ‘papieren’ archiefstukken zien? Maak dan van te voren een afspraak. Weten wat er allemaal in onze archieven ligt? Op de website Friesarchiefnet vind je de inhoudsbeschrijving van onze archieven. Op zoek naar je stamboom? Hier vind je de akten van de burgerlijke stand in Fryslân tussen 1811 en ongeveer 1925. Op zoek naar oude foto’s en prenten? Zoek dan eens door onze Beeldbank. Op zoek naar onze oude websites? Bekijk ze op Archiefweb. Ook de 'oude' websites van de fusiegemeenten kun je hier bekijken."

Recente ontwikkelingen

- De gemeente Súdwest-Fryslân richt zich met name op een robuust kernenbeleid, een verbetering van de dienstverlening aan haar burgers, het versterken van de bestuurskracht gelet op de decentralisatie vanuit de rijksoverheid naar de gemeenten en een versterking van de democratische functie van de gemeenteraad. Het is natuurlijk een uitdaging voor de nieuwe gemeente om de communicatie met zoveel kernen goed te regelen. Dit is uitgewerkt in de Notitie Kernenbeleid.

- In 2014 blijkt dat de gemeente, 3 jaar na de herindeling, beter dan haar voorgangers in staat is strategische visies te formuleren, beleid te maken en regie te voeren en heeft het een betere ambtelijke organisatie. Dit is een van de conclusies in de ‘Evaluatie Súdwest-Fryslân – Herindeling en Bestuurskracht’.

Bezienswaardigheden

- De gemeente telt 16 van rijkswege beschermde stads- en dorpsgezichten en 586 rijksmonumenten. Daarvan beheert de eind 2010 opgerichte Stichting tot behoud van Monumenten in de gemeente Súdwest-Fryslân er 23. De stichting is opgericht in verband met de fusie van de betrokken gemeenten in 2011, en daarmee ook van de monumentenstichtingen van die gemeenten (= de gemeenten Bolsward, Nijefurd en Wûnseradiel). Bij de overdracht aan de nieuwe stichting waren dat in totaal 15 rijksmonumenten. De stichting heeft als taak om dit monumentale erfgoed mede met financiële hulp van derden (overheden, stichtingen en fondsen) zo goed en verantwoord mogelijk in stand te houden. Het betreft met name een kerk, kerktorens, dakruiters van kerken, een korenmolen, windmotoren, een vuurtoren, klokkenstoelen en begraafplaatsen.

- Lijst van beelden in de gemeente Súdwest-Fryslân.

- "Voorwoord. Kunt u het zich voorstellen: een omgeving zonder de karakteristieke contouren van onze kerken? De kracht van een kerk is niet te onderschatten. Het is een ijkpunt vanuit de verte, een natuurlijk centrum van een dorp of stad, een historisch gebouw met verhalen en met ruimte voor allerlei invullingen. Zonder de vaak al eeuwenlang beeldbepalende kerken zou Súdwest-Fryslân niet hetzelfde zijn.

Samen kunnen we dit cultureel-religieus erfgoed behouden. Steeds meer kerken in onze gemeente verliezen hun functie als gebedshuis. Kerkgemeenschappen zijn bezig met oplossingen voor het blijven gebruiken van hun gebouw of zitten juist in een traject van afstoten en herbestemmen. Alle hulp is welkom. Voor de huidige eigenaren en ook voor anderen die er mogelijkheden in zien. Daarom ligt er nu een Kerkenaanpak Súdwest-Fryslân. We zijn hiermee een van de zes deelnemers aan een pilot van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor gemeentebrede kerkenvisies. Het is geen zwaar beleidsstuk geworden, maar een praktische handreiking. Met de aanpak kunnen we gezamenlijk - eigenaren, toekomstige eigenaren, betrokkenen en de gemeente – werken aan het behoud en aan de toekomst van kerkgebouwen. Ook als college van Burgemeester en Wethouders maken we ons hier sterk voor.

De Kerkenaanpak geeft informatie, tips en ideeën voor wie concreet aan de slag wil en ook voor wie nog nadenkt over de rol van een kerkgebouw binnen het dorp of de stad. Het kan jaren duren voor er een mooi en duurzaam plan ligt. Begin dus op tijd en zoek de samenwerking. Zo komen we tot een oplossing die het beste past bij uw unieke gebouw en situatie. Het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Súdwest-Fryslân."

"Inleiding. In het weidse landschap van onze gemeente vallen al gauw een of meer markante, vaak honderden jaren oude kerken op. Dat deze gebouwen blijven bestaan is echter niet vanzelfsprekend. Het is goed om, nu het nog kan, na te denken wat we willen en kunnen doen met ons religieus erfgoed. De Kerkenaanpak Súdwest-Fryslân hoopt richting te geven en is een praktische handreiking.

Súdwest-Fryslân heeft opvallend veel oude kerkgebouwen, vaak in kleine dorpen. De meeste zijn al voor 1900 gebouwd, een deel zelfs in de middeleeuwen. Religieus of niet, veel mensen hebben een band met de kerk in hun dorp of buurt. Ondertussen worstelen veel kerkeigenaren en -gemeenschappen met de toekomst. Hoge kosten en minder leden en vrijwilligers stellen hen voor soms lastige beslissingen. Het kerkgebouw sluiten en verkopen? Afbreken zelfs? Of brengen nevenactiviteiten uitkomst om er kerkdiensten te kunnen blijven houden? Ook zijn er vragen over onderhoud, restauratie en energiemaatregelen. Vragen die net zo goed spelen bij (toekomstige) eigenaren van herbestemde kerken.

Een derde van de 158 kerkgebouwen in de gemeente is al herbestemd. De verwachting is dat de komende tien jaar nog eens 27 hun religieuze functie verliezen. Wat gebeurt er dan met de gebouwen? Het zijn belangrijke vragen, want de kerkgebouwen zijn belangrijk voor de mienskip en voor heel Súdwest-Fryslân. Ze bieden kansen voor de toekomst. Vaak maken kerkgemeenschappen ieder afzonderlijk een jarenlang proces door dat gepaard gaat met emoties en onzekerheden. De Kerkenaanpak helpt om samen na te denken en aan oplossingen te werken. De aanpak laat zien wat betrokkenen zelf kunnen doen, waar ze hulp kunnen vinden en hoe de gemeente ondersteunt.

De Kerkenaanpak Súdwest-Fryslân gaat om gebouwen die oorspronkelijk zijn gebouwd voor religieus gebruik: 154 kerken en 4 kapellen. Zowel met als zonder monumentenstatus en zowel kerken met een religieuze functie als kerken in een herbestemmingsproces en al herbestemde kerken. De aanpak is voor huidige eigenaren en voor mogelijke toekomstige eigenaren of gebruikers. Als een bundeling van wensen, ervaringen, kennis en ideeën is de aanpak van toepassing op nevenactiviteiten, verkoop, herbestemming, restauratie en verbouwingen. De kerkenaanpak moet leiden tot maatwerk.

Het werd al snel duidelijk dat de kerkenvisie niet alleen over herbestemming moest gaan, maar over alle situaties waarin kerken kunnen (komen te) verkeren. Naast de gebouwen behouden, is er namelijk een sterke wens om als het kan een religieuze functie te houden. De Kerkenaanpak Súdwest-Fryslân heeft daarom een brede opzet. Al nam de gemeente het voortouw, aan het opstellen van de Kerkenaanpak is in goed overleg samengewerkt met kerkelijke gemeenten, kerkeigenaren, erfgoedorganisaties en andere belanghebbenden. Wat willen we samen bereiken met het religieus erfgoed in de gemeente? Wat is er mogelijk met onze eigen kerk? En vooral: hoe kunnen we aan de slag?

Het werd dan ook niet slechts een visie, maar een aanpak. In deze Kerkenaanpak leest u eerst over de achtergrond: wat speelt er en welke wensen zijn er? Van daaruit is een toekomstbeeld geschetst. Hoe we dat kunnen bereiken, is verwoord in de samen opgestelde aanpak. Een aantal onderwerpen krijgt extra aandacht: mienskip, cultuurtoerisme en duurzaamheid. Tot slot vindt u een handige wegwijzer." Aldus het Voorwoord en de Inleiding van de 'Kerkenaanpak Súdwest-Fryslân - Samen werken aan behoud religieus erfgoed' (2020).

Evenementen

- Tijdens Simmer 2000 is voor het eerst de Slachtemarathon (juni) gehouden, een marathon over de gehele lengte van de 42 km lange Slachtedyk, voor hardlopers en wandelaars. Sindsdien wordt de marathon iedere vier jaar gehouden. Het evenement trekt ca. 15.000 deelnemers. De Slachtedyk bestaat uit oorspronkelijk vele polderdijkjes die rond 1000 zijn aangelegd, en die rond 1200 aaneen zijn gesmeed tot deze ene lange dijk, als verdediging tegen de toen nog bestaande Middelzee. Ca. 50 jaar later werd deze afgedamd, waardoor de Slachtedyk een 'slaperdijk' werd. De Slachtedyk is in 1995 officieel van zijn waterkerende functie ontheven, omdat hij daar niet hoog genoeg meer voor was, en in 2000 door Wetterskip Fryslân overgedragen aan natuur- en landschapsbeheerder It Fryske Gea. De Slachtedyk loopt tussen Oosterbierum en het dorp dat tot 1993 Oosterwierum heette. Grappig dat dat maar 1 letter scheelt. Maar sinds 1993 heet laatstgenoemd dorp officieel Easterwierrum. De dijk valt deels onder de gemeente Waadhoeke, deels onder de gemeente Súdwest-Fryslân.

Op 17 april 2020 vlogen de drones van 'Fryslân fan Boppen' de route van de Slachtemarathon, die in dat jaar niet doorging in verband met de coronacrisis. De Slachtedorpen pakten uit met teksten op straat en op de sportvelden, witte was aan de waslijn en 2 grote wandelschoenen van LOWA, om mensen een hart onder de riem te steken.

Landschap, natuur en recreatie

- Gemeente Súdwest-Fryslân is het Friese paradijs voor waterliefhebbers. Het zuidwestelijke Friese merengebied is onlosmakelijk verbonden met waterrecreatie. De Sneekweek, skûtsjesilen, de Elfstedentocht, of een terrasje prikken in Woudsend en Workum. Maar ook voor natuurliefhebbers is er in deze gemeente een hoop te beleven (kijk maar op de site van Staatsbosbeheer). Ooit een moerassig, ontoegankelijk gebied, nu een waterrijk paradijs voor natuurliefhebbers én water- en weidevogels. Het gebied is van internationaal belang voor water- en weidevogels. Ook de blauwgraslanden van Akmarijp en de flora van Nannewijd zijn befaamd.

- "Op kruidenrijke weilanden in de gemeente Súdwest-Fryslân komen vliegende insecten in grotere aantallen voor dan op monocultuur graslanden en maisakkers. Dat blijkt uit onderzoek met automatische insectencamera’s in het voorjaar van 2020. De resultaten zijn van belang voor het ontwikkelen van herstelprogramma’s voor de broedpopulatie van onze grutto’s. Slimme camera’s. Het onderzoek is verricht met de DIOPSIS-camera op drie percelen bij Ferwoude, in de periode die voor grutto’s van belang is: april tot en met juni. De foto’s die deze camera maakt, worden geautomatiseerd verwerkt. Hierbij worden niet alleen de aantallen insecten geteld, maar wordt ook de biomassa geschat. Bovendien worden de insecten individueel op naam gebracht tot op orde en soms familie. Op die manier weten we welke soorten insecten er rondvliegen en hoeveel het er waren.

Biomassa. Gemiddeld wordt er op het kruidenrijke grasland per etmaal 40 procent meer biomassa waargenomen van ongewervelden dan op het monocultuur grasland; op de maisakker is dat 60 procent minder. Dominante groep zijn de dansmuggen, met de helft (biomassa) tot drie kwart (aantallen) van alle ongewervelden. Dansmuggen zijn grotendeels nachtactief en hun larven leven in het water. Voor gruttokuikens zijn het weliswaar kleine, maar eetbare prooien. Van insecten die hun hele levenscyclus op het perceel zelf doorbrengen, vinden we gemiddeld 43 procent meer biomassa op het kruidenrijke grasland dan op de monocultuur. Met name vlinders (grasmotjes) en vliegen zijn daar veel talrijker. Ook slakken zijn op het kruidenrijke grasland vrij algemeen, maar ontbreken op de monocultuur. Op de maisakker zijn insecten en slakken die hun hele cyclus op land doorbrengen nagenoeg geheel afwezig.

Slimme vergelijkingen. De basis van het onderzoek lag in het kiezen van drie nabijgelegen percelen die, afgezien van maximale contrasten in beheer, zo goed mogelijk vergelijkbaar moeten zijn met betrekking tot grondsoort en diepere waterhuishouding. In het gebied Piipkaniel, in de polder Gaast-Ferwoude, kozen we drie aangrenzende percelen. Allereerst een kruidenrijk perceel met greppels dat in de lokale ruilverkaveling rond 1980 aan een ‘opknapbeurt’ ontsnapte en sindsdien ook nimmer is geploegd of bespoten en jaarlijks met ruwe stalmest wordt bemest. Daarnaast een perceel dat al 20 jaar als intensieve maisakker wordt gebruikt. Tenslotte een perceel dat na gebruik voor de teelt van tulpenbollen nu al een aantal jaren intensief als monocultuur van Engels raaigras wordt gebruikt. De grond bestaat in alle gevallen uit zavel.

Insecten voor grutto’s. Insecten vormen een belangrijke voedselbron voor grutto’s. Met name de jonge grutto’s zijn afhankelijk van het insectenaanbod overdag in de onderste halve meter van het grasland, precies de plek waar de camera’s gestaan hebben. Op grond van dit onderzoek is het duidelijk dat er op kruidenrijke graslanden meer voedselaanbod is voor gruttokuikens dan op monocultuur graslanden, maar we weten nog niet of dit ook voldoende is om een jonge grutto van te laten opgroeien. Het voornemen is om dit onderzoek op grotere schaal te herhalen. Voor nadere informatie zie de studie 'De staat van ons landschap: biomonitoring van duurzame landbouwinnovaties - Jaarverslag 2020 van het Grutto Landschap Project Súdwest-Fryslân'." (bron: Rijksuniversiteit Groningen / Conservation Ecology Group (RUG GELIFES) en EIS Kenniscentrum Insecten, april 2021)

Beeld

- In 2014 heeft Ivan Pakan uit Sexbierum een promotiefilm voor Súdwest-Fryslân gemaakt voor mensen uit het buitenland, waarom zij die gemeente zouden moeten willen bezoeken of er zouden moeten willen ondernemen. De film van 7 minuten, met voice over van Greg Shapiro, is humoristisch met serieuze ondertoon en is ook voor 'Hollanders' die de kwaliteiten van deze gemeente willen leren kennen de moeite van het bekijken waard.

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Súdwest-Fryslân. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Media / nieuws: - Omroep Súdwest.

- Lezen: - Informatie van en over de bibliotheken in Súdwest-Fryslân.

- Welzijn: - "Timpaan Welzijn is sociaal, betrokken, toegankelijk en altijd in de buurt van onze doelgroepen in de gemeente. Midden in de samenleving, waar wij ons richten op het verbeteren van het sociale leefklimaat en de leefomgeving van alle inwoners. Ons netwerk is divers en stevig. Hierdoor leggen wij de juiste verbinding tussen onze doelgroepen en de samenwerkingspartners. Timpaan welzijn verbindt Súdwest-Fryslân!"

- "Stichting Present Súdwest-Fryslân gelooft dat mensen best bereid zijn om zich in te zetten voor de ander en de samenleving. De kloof tussen die bereidheid en het daadwerkelijk in actie komen is voor veel mensen echter (te) groot. Er is een brug, een verbindende schakel nodig. Stichting Present wil die schakel zijn."

- Duurzaamheid: - "Met overtuiging presenteren wij de Agenda Duurzame Ontwikkeling. Hierin staat hoe wij als gemeente Súdwest-Fryslân de transitie naar een duurzame en circulaire samenleving zien. Als college hebben we eerder uitgesproken dat wij op dit gebied een voorbeeld willen zijn. Een prachtige ambitie, maar wel een die ons voor een enorme uitdaging stelt. Ambitie gaat niet zonder keuzes. Er zit een duidelijk verschil tussen ‘voorop willen lopen’ en ‘volgen’. Wij kunnen alleen een voorbeeld zijn als iedereen meedoet. De Agenda Duurzame Ontwikkeling zal in de komende jaren duidelijk van invloed zijn op de gemeentelijke activiteiten. In dit stuk zetten wij daarvoor een koers uit. Wij hopen dat u tijdens het lezen van dit stuk net zo geïnspireerd raakt als wij bij de voorbereiding ervan. Zodat wij met elkaar, gemeenteraad, college, organisatie en inwoners, de prachtige ambitie kunnen waarmaken. Wij kijken uit naar een vruchtbare en duurzame samenwerking. Namens het college van burgemeester en wethouders, Erik Faber, wethouder m.b.t. o.a. duurzaamheid."

- Energiesprong Súdwest-Fryslân is een initiatief van de gemeente om woningeigenaren in de gemeente te helpen hun woning duurzaam te maken. Zij werken hierin samen met adviseurs en uitvoerende bedrijven. Je kunt dus bij Energiesprong SWF terecht voor informatie, advies aan huis én uitvoering. Zij informeren je via informatieavonden en via het Duurzaam Bouwloket. Maar ze komen ook bij je thuis voor een gratis adviesgesprek. Wil je maatregelen laten uitvoeren, dan vraagt de adviseur voor jou vrijblijvend offertes aan bij bedrijven die deelnemen aan Energiesprong SWF. Uiteraard mag je ook zelf een aannemer kiezen. In veel gevallen kun je ook subsidie krijgen voor maatregelen. De adviseur helpt je graag om deze subsidie aan te vragen.