Status

- Aardenburg is een stad in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1994. In 1995 over naar gemeente Sluis-Aardenburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

- Wapen van de voormalige gemeente Aardenburg.

- De gemeente Aardenburg is per 1-4-1941 vergroot met de gemeenten Sint Kruis en Eede.

- Onder de stad vallen ook de buurtschappen Draaibrug en Smedekensbrugge.

Naam

In het Zeeuws
Erdenburg.

Oudere vermeldingen
966 Rodenburgh, 1019-1030 Rodenburg, 1069 Rodanburg, 1089 Redenburg, Redanburg, 1127 kopie 12e eeuw Reddenburg, Erdenburg, 1178 Erdenburg, 1187 Ardenburg, 1200-1201 Ardenburg, Ardenborg, 1573 Ardenborch, 1664 kopie 1679 Aerdenburg, 1773 Aardenburg.

Naamsverklaring
Wel verklaard als burg 'versterkte plaats, burcht' met de waternaam Rodana*, een in oorsprong Keltische waternaam, te vergelijken met Rhône uit Rhodanus. Sommigen gaan uit van Rodenburg 'rode burcht', onder verwijzing naar parallellen als Roomburg, Rotenburg aan de Fulda (Dld), 1170 Rodenberg, en Rodborough in Gloucestershire (GB), 8e eeuw Roddanbeorg. Anderen zien hierin een voortzetting van een Romeinse naam pagus Rodanis, uitgebreid met burg. De nederzetting ontstond ter plaatse van een Romeins castellum. De moderne variant Aardenburg is ontstaan uit Redenburg door middel van metathesis en reïnterpretatie van het eerste deel als aarde.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Bijnaam
De Aardenburgers worden ‘kikkers’ genoemd, sinds de fanfare eind 19e eeuw gifgroene uniformen kreeg. Op de Kaai pronkt een ‘Kikkerfontein’.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet de stad 't Uulehat.

Ligging

De stad Aardenburg ligt ZO van de stad Sluis.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Aardenburg 280 huizen met 1.566 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 230/1.295 (= huizen/inwoners) en ‘Buiten-gemeente’ 50/271. Tegenwoordig heeft de stad ca. 1.000 huizen met ca. 2.400 inwoners.

Geschiedenis

Deze streek is het oudst bewoonde deel van Zeeland. Reeds 7.000 jaar geleden woonden hier al mensen. Er is een Romeinse nederzetting geweest met een militair karakter (‘Castellum Rodanum’). Aardenburg heeft in de Romeinse tijd een belangrijke rol gespeeld in de verdediging van de zuidelijke Noordzee.

Aardenburg bloeide reeds als koopstad in de 9e eeuw en verhief zich in de 13e eeuw door koophandel tot een grootte, dat zij zeven marktpleinen en 74 straten telde. Oorlogsrampen, watervloed en 't opslijken der haven (door verzanding van ‘t Zwin) vernietigden die welvaart. In 1604 werd de stad door Prins Maurits voor de Unie gewonnen en in 1672 door de dapperheid harer ingezetenen voor het vaderland behouden. Nog geen 40 soldaten en 175 burgers sloegen toen niet alleen de aanval van 8.000 Fransen af, maar maakten zelfs 620 krijgsgevangenen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- De Romeinen bouwden hier een groot fort voor 300 soldaten. Naast het fort ontstond een dorpje. Het Gemeentelijk Archeologisch Museum laat het dagelijkse leven van deze soldaten en burgers zien aan de hand van verscheidene personages: een soldaat, een priester en een koopman met zijn vrouw, zoontje en hun slaaf. Ze tonen je het verhaal achter de vele opgegraven voorwerpen: hoe ze woonden, wat ze aten en dronken, in welke goden en godinnen ze geloofden, en hoe ze zich beschermden tegen het boze oog. Middeleeuwen. In de middeleeuwen was Aardenburg een bedrijvige en rumoerige Vlaamse havenstad. In het museum ontmoet je een aantal opvallende personen uit deze tijd: een schipper, een herbergiersfamilie en hun hondje, een bedevaartganger en een priester. De voorwerpen die zij gebruikten kun je bezichtigen. Zo kom je bijvoorbeeld te weten wat misbaksels zijn. Waarvoor vogelfluitjes gebruikt werden. Hoe oud spaarpotjes zijn. En wat doet een vuurspuwende draak in het museum?"

De gemeente heft het voormalige hobbyhuis Daansen (Marktstraat 1) aangekocht voor herhuisvesting van het museum. Aardenburg beoogt zich met het nieuwe museum nog meer te profileren als stad van archeologie, cultuurhistorie en cultuur. De rijke geschiedenis van het stadje, in combinatie met de nabijgelegen Sint Baafskerk, zou jaarlijks ca. 5.000 bezoekers moeten trekken. De aankoop van het pand en de noodzakelijke renovatie daarvan worden deels betaald uit de opbrengst van het in 2017 verkochte voormalig stadhuis, en een bijdrage van de gemeente van 250.000 euro. Verder heeft het VSB-fonds het project gesponsord. De intentie is dat de verbouwing in de zomer van 2020 start en in de zomer van 2021 gereedkomt.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Aardenburg.

Recente ontwikkelingen

- Er zijn al circa 20 jaar plannen voor een rondweg om Aardenburg, zonder dat het nog tot concrete besluitvorming is gekomen. Volgens de voorstanders heeft de stad behoefte aan een rondweg. De traverse door het stadje is niet geschikt voor met name het zware vrachtverkeer. De regionale natuur- en milieuverenigingen hebben sinds de start van het proefproject Duurzaam Veilig in West-Zeeuws-Vlaanderen, midden jaren negentig, bezwaar gemaakt tegen een rondweg om de stad. Zij vinden dat er voldoende alternatieven zijn en dat daarom de nadelen niet tegen de voordelen op wegen. Volgens de ZMF tast het verkeer op de rondweg de openheid van het landschap aan en zijn er onvoldoende veilige passages voor diverse populaties die in dit gebied voorkomen, zoals de boomkikker.

- De Provincie heeft in 2010 en 2011 de archeologische opgravingen met betrekking tot Romeins Aardenburg laten onderzoeken en publiceren. Publicatie van dit onderzoek ontsluit een deel van de Romeinse ontdekkingen en vondsten, die in het Zeeuws Archeologisch Depot liggen opgeslagen, voor verder wetenschappelijk onderzoek. Van 1955 tot 1988 zijn hier grootschalige opgravingen uitgevoerd naar de Romeinse resten in de ondergrond van deze oude stad. Hierbij zijn onder andere de sporen gevonden van een versterking (castellum) en een omliggende nederzetting (vicus) uit ca. 175-275 na Chr. De stad heeft een sleutelrol gespeeld in de Romeinse kustverdediging van de zuidelijke Noordzee. Ook moet het in die periode een scharnierpunt zijn geweest in de regionale en overzeese contacten in het noordwesten van het Romeinse imperium.

In 2011 is er weer een stukje van deze puzzel op zijn plaats gevallen. Zo'n 1.800 jaar geleden stond er op de hoek van de Landstraat en de Beekmanstraat een Romeins badhuis. Compleet met warm- en koudwaterbaden en een stookruimte. Dat blijkt uit bestudering van de vondsten die al in 1965 zijn opgegraven, maar nu nader zijn onderzocht. Zo wordt langzamerhand duidelijk dat hier buiten het Romeinse verdedigingswerk - het castellum - nog meer Romeinse bebouwing was. Het bestaan van een badgebouw geeft volgens de archeologen aan dat de stad een belangrijke positie had in Nederland. Filmpje over de 'ontdekking' in 2011 van het Romeinse badhuis te Aardenburg.

Recente archeologische onderzoekingen hebben aan het licht gebracht dat er niet eenn castellum is geweest, maar in elk geval twee en mogelijk zelfs drie. Die hebben er gestaan - achtereenvolgens - tussen 170 en 290 na Christus. Het gebied van de agglomeratie Aardenburg is ook groter dan lange tijd gedacht. Zo zijn er resten gevonden van een Romeinse versterking bij Eede. In 2013 is een boek verschenen van circa 400 pagina's waarin de recentste informatie over de opgravingen is verwerkt.

Bezienswaardigheden

- Aardenburg heeft 67 rijksmonumenten.

- Hervormde (PKN) Sint Bavokerk (Sint Bavostraat 5) uit de 13e eeuw, met aan de binnenzijde beschilderde stenen grafkisten. In de volksmond Sint Baafs genoemd.

- Doopsgezinde kerk 'Het Lam tot Ardenburch' (Weststraat 37) van de Doopsgezinde Gemeente is hier in 1636 als schuurkerk begonnen. Nadien is het diverse malen verbouwd en uitgebreid. Onder de link kun je lezen over de ontwikkeling van het pand door de eeuwen heen. De geschiedenis van de doopsgezinden in Aardenburg begint al in de 16e eeuw. Onder de link vind je hun ontwikkeling vanaf het begin tot heden.

- Het voormalige stadhuis aan de Markt is in 1951 gebouwd naar een ontwerp van architect J.A. Wentink. De voorganger, het monumentale stadhuis van architect Alleweirelt, is in 1944 tijdens beschietingen verwoest. In opzet is het gebouw geïnspireerd op de kleinere vroeg-17e-eeuwse stadhuizen in Nederland. De sobere, doch zeer sierlijke en monumentale, architectonische uitwerking is echter typisch voor de architectuur van de Delftse School in de wederopbouwperiode. Boven de entreedeuren bevinden zich het stadswapen van Aardenburg en een balkon. De dakruiter accentueert de entreepartij. In het torentje hangt het uit 12 klokjes bestaande Vorsterman van Oyen-carillon, in 1978 aan de Aardenburgse gemeenschap geschonken door Coöperatief Nederland, bij het herdenken van de oprichting alhier in 1878 van de eerste landbouwcoöperatie van Nederland, op initiatief van de toenmalige schoolmeester G.A. Vorsterman van Oyen.

- 17e-eeuwse Kaaipoort.

- Gevelstenen in Aardenburg.

Evenementen en activiteiten

- Activiteitencommissie Aardenburg organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten in de stad.

- Ook 'Aardenburg Amuseert' organiseert luchtige en laagdrempelige evenementen voor alle Aardenburgers, variërend van een brocante tot een culinaire verrassing. Aansprekende evenementen, merendeels gehouden op De Kaai en op de Markt, georganiseerd in nauwe samenwerking met de horeca. Tijdens deze evenementen kunnen de Aardenburgers elkaar op een ontspannen en ongedwongen wijze ontmoeten en gezamenlijk ervaren hoe leuk het leven in deze stad kan zijn. De evenementen trekken ook mensen van buiten aan, die mede hierdoor zullen ontdekken dat het in deze stad bijzonder aangenaam toeven is.

- "Op de 2e zondag van januari geeft de Koninklijke Muzieksociëteit Aardenburgsche Fanfaren traditioneel haar Aperitiefconcert in de RK kerk van Aardenburg. De ideale gelegenheid om elkaar een mooi Nieuwjaar te wensen, bij te kletsen over wat is geweest en wat nog zal komen. Uiteraard is de toegang gratis en word je verwend met een kop koffie of thee en na het concert met een aperitief." Voorafgaand is er een oecumenische kerkdienst van de gezamenlijke Aardenburgse kerken, om 10.00 uur. Het concert begint om 11.30 uur.

- Carnaval. Aardenburg is al vele jaren het carnavalsbolwerk in West-Zeeuws-Vlaanderen. - Carnavalsvereniging ACS De Nachtuuln heeft in 2019 het 44-jarig bestaan gevierd (in de carnavalswereld rekent men voor jubilea in eenheden van 11 jaar). - CV De Pokkies.

- Bach-Comité Aardenburg organiseert al sinds 1954 jaarlijks de Matthäus-Passion in de Sint-Baafskerk. Het evenement trekt ca. 1.200 bezoekers. De stichting streeft ernaar het werk van J.S. Bach en dat van zijn tijdgenoten op verschillende manieren onder de aandacht te brengen bij een zo breed mogelijk publiek. De stad wordt dan ook gepromoot als Bachstad. Het comité biedt ensembles een inspirerend podium in de meer dan 1.050 jaar oude Sint-Baafskerk, die, door het gerenommeerde akoestische vermogen en de buitengewoon bijzondere sfeer, het hele jaar door een perfecte match biedt voor evenementen. Daarnaast biedt het Bach-Comité ondersteuning aan aan oude muziek gerelateerde evenementen en activiteiten in en rond de stad.

- Rommelmarkt en Braderie (op een zaterdag in mei en juni).

- Sinds 2017 is er het Kunstenfestival, dat duurt van begin juli tot begin september. In die periode exposeren meerdere kunstenaars op verschillende locaties. De jaarlijkse zomerexpositie van Stichting Cultureel Aardenburg valt er ook onder. Tussendoor zijn er ook lezingen, concerten, filmvertoningen, (straat)theatervoorstellingen, workshops en ontmoetingen met kunstenaars. Ook basisscholen worden bij het evenement betrokken.

- Sinterklaas.

Natuur en recreatie

- Openluchtzwembad Aardenburg, het enige buitenzwembad van West-Zeeuws-Vlaanderen, beschikt over een zwembad met peuterbad, ligweide, speeltuin, beachveld (voor beachvolleybal en -voetbal), petanquebaan, pannaveld, voetbalweide, wandelbos, gratis parking, kantine met terras en gratis wifi, en: sinds 2015 is in de kantine van het zwembad De Blokjeshut gevestigd, een overdekt legospeelparadijs met een zeer bescheiden toegangsprijs (met het kaartje mag je ook nog eens het zwembad en de speeltuin in!) Meer dan een half miljoen legoblokjes en -onderdelen. Voor urenlang speelplezier. Voor peuters, kinderen én volwassenen. Tienduizenden blokjes op twee grote bouwtafels, een Duplo-hoek voor peuters, en een speciale hoek met de LEGO-Friends-serie voor meisjes.

- In 2012 zijn de Blokkreek bij Aardenburg en de Vrouwkenshoekkreek, net over de grens met België, heringericht. De Blokkreek is uitgebaggerd zodat de waterloop weer voldoende diepgang heeft en het ecologische systeem verbetert. De Vrouwkenshoekkreek is in het verleden tijdens de verdieping van het Leopoldkanaal dichtgegooid met baggerspecie uit het kanaal. De kreek is nu opengegraven zodat er weer een verbinding is ontstaan tussen de Blokkreek en de Vrouwkenshoekkreek.

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Aardenburg.

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Aardenburg van de Stadsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "De in 2002 opgerichte Stichting Stadsraad Aardenburg wil het woon- en leefklimaat in de stad bevorderen door het stimuleren van samenwerking tussen bewoners, ondernemers, verenigingen en maatschappelijke organisaties. De Stadsraad is hiermee een spreekbuis naar de gemeente Sluis. De Stadsraad spreekt namens alle inwoners en heeft geen politiek standpunt. Ze bestaat uit vijf leden die, om de belangen van de inwoners zo goed mogelijk te behartigen, de taken verdelen rondom de aandachtsvelden.De Stadsraad vergadert acht keer per jaar. In het voorjaar wordt een jaarvergadering georganiseerd waarvoor alle Aardenburgers worden uitgenodigd."

- Onderwijs: - Basisschool Vorsterman van Oyen heeft na afloop van schooljaar 2017-2018 de deuren gesloten, waardoor sindsdien Basisschool Op Dreef nog de enige basisschool is in Aardenburg. Er komt een nieuw schoolgebouw. Beide schoolgebouwen zijn te verouderd om te renoveren. Het nieuwe pand kan op de plek van een van de bestaande gebouwen komen, hetzij op het sportpark aan de Herendreef. Anno 2018 wordt onderzocht welke locatie het geschikst is.

- Muziek: - Koninklijke Muzieksociëteit Aardenburgsche Fanfaren (KMAF) is opgericht in 1869 en heeft daarom in 2019 het 150-jarig bestaan gevierd. Het korps is van origine een fanfare, maar is de loop der jaren uitgegroeid tot een muziekvereniging waarin ook typische harmonie-instrumenten meespelen.

- Boerenkapel de Blaosuuln is een dweilband die gedurende het jaar optreedt tijdens uiteraard carnaval maar ook bij andere evenementen in Nederland en België.

- Sport: - Voetbalvereniging AVC.

- Het doel van handbooggilde Gilde van Sint Sebastiaan is het beoefenen en promoten van de handboogschietsport en in het bijzonder de discipline gaai of wip schieten.

- TrimClub Aardenburg organiseert wekelijks fietstochten onder het motto 'Samen uit, samen thuis'. Het hele jaar door wordt er gereden, op de trimfiets of de mountainbike.

- "Hengelsportvereniging HSV Aardenburg heeft ca. 180 leden. Elk jaar worden er competitie- en koppelwedstrijden gehouden op onze wateren de Stierskreek in Heille en Grote Gat in Sint Kruis. Naast wedstrijden organiseren houden we ook onze wateren goed in de gaten en zorgen we voor een goed evenwicht in het visbestand. Zo is er voor iedereen de vis te vangen die hij of zij prefereert, zoals snoekbaars, snoek, karper, brasem, voorn, giebel enz. De visstekken worden ook goed onderhouden, zodat je goed kunt vissen en geen meter hoog gras door moet voordat je een hengel kan ingooien. Voor jeugdleden is er begeleiding waneer nodig."

- Tennisvereniging TC SJEF.

- "De in 1985 opgerichte Hondenclub Aardenburg (HCA) biedt jou als begeleider een gefaseerd gedrags- en gehoorzaamheidspakket aan voor je hond, waarbij samenwerking, plezier en sportiviteit tussen mens en hond geoptimaliseerd wordt. Wij willen je helpen je viervoeter te socialiseren en in diverse stappen tot een gehoorzame hond te trainen. Tenslotte maakt je hond de komende 8-15 jaar deel uit van je gezin. Uiteraard is het belangrijk dat je ook zelf dagelijks tijd investeert in het verder opvoeden en trainen, daarbij de aanbevelingen die op de training gegeven worden in acht nemend en toepassend. Ontwikkel een band met je hond door middel van consequent zijn, waarbij duidelijkheid en plezier voorop staan."

- Zorg: - Woonzorgcentrum Coensdike in Aardenburg beschikt o.a. over 61 appartementen waar 24 uur per dag 'zorg op maat' wordt aangeboden. Ook biedt Coensdike verpleeghuiszorg, waar 16 mensen met dementie de gepaste zorg, begeleiding en behandeling ontvangen die zij nodig hebben. Het Ontmoetingscentrum van Coensdike is bedoeld voor mensen met de diagnose dementie die nog thuis wonen en voor hun mantelzorgers die zorgen voor de mensen met geheugenproblemen. Het is een plaats om lotgenoten te ontmoeten en sociale contacten op te doen. Binnen het Ontmoetingscentrum vindt het project 'Ontmoetingscentra 3.0' plaats, waarbij drie nieuwe vormen van begeleiding bij dementie worden aangeboden.

In 2016 opende Coensdike de Beweegtuin, een ontmoetingsplaats in de buitenlucht waar beweging centraal staat voor onze bewoners en voor senioren uit de omgeving. Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de gezondheid, zowel fysiek als mentaal. De toestellen en de vrij toegankelijke tuin brengen de ouderen uit Aardenburg en omgeving met elkaar in contact en in beweging. Het is leuk om dit samen te doen en het is goed voor de gezondheid. Ouderen blijven vitaler en voelen zich zelfverzekerder in het dagelijks handelen. Verder wordt elke zaterdag 't Praot-ûûs in Coensdike georganiseerd. Van 14.00-16.00 uur zijn alle ouderen uit de regio welkom om elkaar te ontmoeten onder het genot van een drankje en iets lekkers.

- Duurzaamheid: - Arno Rootsaert kocht in 2012 de voormalige huisartspraktijkwoning uit 1953 op Oude Kerkstraat 2 in Aardenburg, op de hoek met de Markt. Hij vond het een uitdaging om het pand uitvoerig te renoveren tot een super-duurzame woning. En dat is gelukt: het pand is verkozen tot duurzaamste huis van Zeeland 2020. Op Duurzamehuizenroute.nl licht Arno zijn project als volgt toe: "Onze woning uit 1953 met label G is grondig gerenoveerd met natuurlijke bouwmaterialen. Onze ambitie was om een gezond en aangenaam binnenklimaat te creeren, energieneutraal worden en zelfvoorzienend. Voor de productie van warm water (verwarming en warm tapwater) maken we gebruik van zonnecollectoren, een massa leemkachel met collectoren en een luchtwarmtepomp. De verwarming is verwerkt in de leemmuren, we hebben het thuis over knuffelmuren die stralingswarmte afgeven. De leem regelt automatisch de luchtvochtigheid.

Iedere ruimte heeft minimaal een raam dat elektrisch kan worden aangestuurd. Op basis van de luchtkwaliteit wordt per ruimte de lucht ververst die via een ventilatiebox wordt afgezogen, de frisse luchttoevoer wordt geregeld via elektrische ramen. Ons gestelde doel is energieneutraal en zelfvoorzienend te zijn. De kachel helpt daarbij omdat de achterkant van de kachel in de keuken voorzien is van een oven. In de woning zijn geen lichtschakelaars geinstalleerd. De verlichting wordt automatisch geregeld via een Smart Home systeem dat de hele woning regelt en aanstuurt op het gebied van verwarming, verlichting, beveiliging en energieinzicht, ook voor zorgtoepassingen en het langer zelfstandig thuis wonen worden testen uitgevoerd en biedt mogelijkheden, omdat de toegepaste smart home technologie zonder hak- en breekwerk kan worden geïnstalleerd en flexibel is uit te bereiden."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Aardenburg, RK en - idem, algemeen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)