Achthoven (Lexmond)

Plaats
Buurtschap
Vijfheerenlanden
Vijfheerenlanden
Utrecht

achthoven_grens_met_buurtschap_sluis.jpg

Op de Lekdijk gaat de buurtschap Sluis onder Ameide naadloos over in de buurtschap Achthoven onder Lexmond

Op de Lekdijk gaat de buurtschap Sluis onder Ameide naadloos over in de buurtschap Achthoven onder Lexmond

achthoven_vernieuwde_weg_over_dijk.jpg

De weg over de Lekdijk (die hier Achthoven heet) is recentelijk vernieuwd en ligt er weer strak bij

De weg over de Lekdijk (die hier Achthoven heet) is recentelijk vernieuwd en ligt er weer strak bij

achthoven_buurtschapsgezicht.jpg

Achthoven is een mooie buurtschap om door te fietsen of wandelen, met veel groen en monumentale boerderijen

Achthoven is een mooie buurtschap om door te fietsen of wandelen, met veel groen en monumentale boerderijen

achthoven_lexmond_polder_achthoven_3_kopie.jpg

Natuurgebied Polder Achthoven bij de gelijknamige buurtschap. De koeien lopen hier gelukkig nog in de wei. Leuk voor de koeien én leuker voor ons om naar te kijken dan naar een kaal weiland. En je krijgt er ook nóg mooiere foto's van. :-)

Natuurgebied Polder Achthoven bij de gelijknamige buurtschap. De koeien lopen hier gelukkig nog in de wei. Leuk voor de koeien én leuker voor ons om naar te kijken dan naar een kaal weiland. En je krijgt er ook nóg mooiere foto's van. :-)

Achthovense Uiterwaarden

Het natuurgebied de Achthovense Uiterwaarden in het voorjaar, met bloeiende meidoornhagen; het gebied is voor een groot deel in beheer bij Het Zuid-Hollands Landschap.

Het natuurgebied de Achthovense Uiterwaarden in het voorjaar, met bloeiende meidoornhagen; het gebied is voor een groot deel in beheer bij Het Zuid-Hollands Landschap.

achthoven_lexmond_3.jpg

Ameide in de Alblasserwaard, gezien vanuit de Achthovense Uiterwaarden in de Vijfheerenlanden over de rivier de Lek

Ameide in de Alblasserwaard, gezien vanuit de Achthovense Uiterwaarden in de Vijfheerenlanden over de rivier de Lek

achthovense_uiterwaarden.jpg

Tegenliggers op de wandeling door de Achthovense Uiterwaarden. Ach, ze kijken even op, maar gaan dan rustig door met grazen. Over de rivier de Lek zien we het dijkdorp Jaarsveld.

Tegenliggers op de wandeling door de Achthovense Uiterwaarden. Ach, ze kijken even op, maar gaan dan rustig door met grazen. Over de rivier de Lek zien we het dijkdorp Jaarsveld.

luistenbuul.jpg

Luistenbuul is de naam van dit stukje stroomdalgrasland in de Achthovense Uiterwaarden; alles over dit bijzondere stukje natuur staat onder het kopje Landschap, natuur en recreatie.

Luistenbuul is de naam van dit stukje stroomdalgrasland in de Achthovense Uiterwaarden; alles over dit bijzondere stukje natuur staat onder het kopje Landschap, natuur en recreatie.

luustenbuul.jpg

Vanaf de Lekdijk bij buurtschap Achthoven zien we in de verte Luistenbuul, een stroomdalgrasland in beheer bij Het Zuid-Hollands Landschap

Vanaf de Lekdijk bij buurtschap Achthoven zien we in de verte Luistenbuul, een stroomdalgrasland in beheer bij Het Zuid-Hollands Landschap

achthoven_lexmond_2.jpg

Een blik vanaf de Lekdijk over de prachtige Achthovense Uiterwaarden in buurtschap Achthoven

Een blik vanaf de Lekdijk over de prachtige Achthovense Uiterwaarden in buurtschap Achthoven

Achthoven (Lexmond)

Terug naar boven

Status

- Achthoven is een buurtschap in de provincie Utrecht (t/m 2018 provincie Zuid-Holland), in de streek en gemeente Vijfheerenlanden. T/m 1985 gemeente Lexmond. In 1986 over naar gemeente Zederik, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden.

- De buurtschap Achthoven valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Lexmond.

- De buurtschap Achthoven heeft geen plaatsnaamborden en is daarom ter plekke slechts te herkennen aan de gelijknamige straatnaambordjes en de borden van het gelijknamige natuurgebied.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Midden 14e eeuw Cortachoven, 1391/1639 Achthoven, 1392 idem Kort en Lang.

Naamsverklaring
Samenstelling van het telwoord Middelnederlands achte 'acht' en meervoud van hoeve 'stuk land van een bepaalde grootte', naar de oorspronkelijke omvang van een van de tiendblokken die de Utrechtse kapittels van de dom en Oudmunster hier bezaten. De huidige omvang is veel groter dan acht hoeven.(1)

Gemeentenaam
De gemeente Lexmond heette tot in de 19e eeuw ook wel 'Lexmond, Achthoven en Lakerveld'.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Achthoven ligt rond de gelijknamige weg, NW van het dorp Lexmond en NO van het dorp Ameide en de buurtschap Sluis en grenst in het N aan de rivier de Lek.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Achthoven 30 huizen met 200 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog altijd circa 200 inwoners, nu in circa 80 huizen.

Terug naar boven

Geschiedenis

Molens en gemaal
De Polder Achthoven werd uitgemalen op de Oude Zederik. Tot 1925 gebeurt dat met twee windmolens. In dat jaar wordt de noordelijke of Nieuwe Achthovense watermolen, vlak bij het noordwestelijke uiteinde van de Nieuwe Zederik, omgebouwd tot een motorcentrifugaal pompgemaal dat in 1926 in gebruik wordt genomen. De zuidelijke of Oude Achthovense watermolen aan de Achterwetering wordt afgebroken. In de romp van de achtkante windmolen wordt een dieselmotorgemaal ondergebracht, bestaand uit een centrifugaalpomp met dubbele aanzuiging van het merk Jaffa, gekoppeld aan een horizontale Crossley-ruwoliemotor.

Het gemaal (inclusief de molenromp) is in 1999 afgebroken. De Crossley is overgebracht naar Museum Stoomgemaal De Tuut bij Appeltern, is daar gerestaureerd en tijdens stoomweekends in bedrijf, samen met de twee stoommachines van het oorspronkelijke gemaal. De Jaffa-centrifugaalpomp staat daar als een monument op de Maasdijk.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Natuurgebied Polder Achthoven ligt in de gelijknamige polder en is 118 ha groot. Het gebied bestaat uit vochtige, soortenrijke graslanden, ruige graslanden, een waterplas, boomgaarden, bos en een enkele griend, met een enkele elzensingel en knotbomenrij. De natte schraallanden zijn een belangrijke foerageerplaats voor water- en moerasvogels uit o.a. het naastgelegen natuurgebied de Zouweboezem (die wordt beschreven bij buur-buurtschap Sluis). In het terrein wordt een begrazingsproef uitgevoerd met grote grazers, namelijk Schotse hooglanders. Je kunt door het begrazingsgebied lopen tussen de Boezemweg en de Molenkade. Het natuurgebied, dat wordt beheerd door het Zuid-Hollands Landschap, is te bereiken via de hoek van de Driemolenseweg en Veldweg, ter hoogte van het tunneltje onder de A27. Honden niet toegestaan. - Videoreportage van de wandelroute door Polder Achthoven en omgeving (13 km), door Joop van der Perk.

In deze polder ligt ook Eendenkooi Achthoven, een middelgrote kooi met een rechthoekige plas en vier lange vangpijpen. Er staat een stenen kooikershuisje met rieten dak. De kooi is nog helemaal intact en wordt actief gebruikt door een vrijwillige kooiker. Het is een stiltegebied waar vele water- en moerasvogels uit de Zouweboezem van profiteren. De polder als geheel is met zijn vochtige graslanden belangrijk voor de modderkruiper en kamsalamander. De eendenkooi is niet te bezichtigen, behalve tijdens een incidentele, ongeveer jaarlijkse open dag.

- De Achthovense Uiterwaarden, eveneens beheerd door het Zuid-Hollands Landschap, is een relatief klein gebied (zeven ha) in de uiterwaarden van de Lek, gelegen direct NO van de buurtschap Sluis. De zuidoostkant van het terrein heeft het karakter van dotterbloemgrasland. Verder bestaat het gebied uit kruidenrijk en/of structuurrijk grasland dat richting de rivier hoger gelegen is. Tussen de Achthovense Uiterwaarden en de dijk ligt een natte, moerassige zone (geen eigendom van het Zuid-Hollands Landschap). Dit is een belangrijke voortplantingsbiotoop voor onder andere de kamsalamander. Deze natte zone is vroeger ontstaan doordat men hier klei ten behoeve van een dijkverzwaring vandaan haalde. Dit heeft geresulteerd in een opvallend rabattenpatroon van natte en minder natte stukken. Het natuurgebied is te overzien vanaf de Lekdijk.

- "In 1948 wordt in de uiterwaarden van buurtschap Achthoven een grote populatie paardenhoefklaver ontdekt. Deze warmteminnende vlinderbloemige heeft zijn hoofdverspreiding in kalkgraslanden in Midden- en Zuid-Europa, maar had in Nederland tot dan toe nooit vaste voet aan de grond gekregen. In de Kersbergse en Achthovense Uiterwaarden bleek paardenhoefklaver overvloedig te groeien in prachtig ontwikkeld droog stroomdalgrasland. Qua vegetatietype - dat alleen voorkomt op droge, zandige standplaatsen langs de grote rivieren - zit het ongeveer tussen Centraal-Europees kalkgrasland en kalkminnend droog duingrasland in.

Om een indruk te geven van de soortensamenstelling van droog stroomdalgrasland, volgt nu een opsomming van bijzondere soorten die rond 1950 samen met paardenhoefklaver in de uiterwaarden van Achthoven zijn aangetroffen. Hou je vast: veldsalie, moeslook, bieslook, ruig viooltje, ruige weegbree, kleine ruit, zacht vetkruid, gewone agrimonie, kleine pimpernel, kleine bevernel, kattendoorn, kruisdistel, sikkelklaver, grote tijm, geel walstro, geoorde zuring, oosterse morgenster, kleine ratelaar, geelhartje, bevertjes, smal fakkelgras, zachte haver, goudhaver, kweekdravik en handjesgras.

De ontdekking van de in Nederland superzeldzame paardenhoefklaver leidde tot geregeld bezoek van vegetatiekundigen en floristen aan het terrein. Zo ontdekte Victor Westhoff er in 1954 ook harlekijn, troffen S.E. de Jongh, M.C. Schakel en A.G. de Wilde er in 1962 zowaar rode bremraap aan, en vond Eddy Weeda er in 1990 de zeldzame kalkmossen cilindermos, sparrenmos en smaragdmos. Ook een lid van Natuur- en Vogelwacht De Vijfheerenlanden wist de soortenlijst langer te maken: Simon Bakker vond in 1988-1990 op de grens van grasland en de steenglooiing langs de Lek de zeldzame zoomplant bochtige klaver.

Tussen 1966 en 1992 verschijnen in De Levende Natuur en Gorteria enkele artikelen over de sterk bedreigde droge stroomdalgraslanden langs onze grote rivieren en over de achteruitgang van de populatie paardenhoefklaver. In 1966 kan Staatsbosbeheer weliswaar een klein deel (0,2 ha) van het bijna zeven ha grote perceel huren, maar dit stukje, dat de naam Luistenbuul* krijgt, is veel te klein om de populaties zeldzame en bedreigde stroomdalplanten echt goed te kunnen beschermen. In 1977 wordt het reservaatje vergroot tot 0,4 ha en in 1990 tot 1,1 ha, maar dit kan de achteruitgang nog altijd niet stoppen. De situatie wordt er niet beter op als de eigenaar van het perceel het niet aan SBB verhuurde grasland rondom de Luistenbuul laat scheuren en dat maïsakker wordt. Nabeweiding wordt daardoor vrijwel onmogelijk. Als gevolg van de intensivering van het agrarische bedrijf is paardenhoefklaver uitgestorven in Nederland en zijn van bijna alle andere bijzondere planten de populaties in de Kersbergse en Achthovense Uiterwaarden gedecimeerd.
* De naam Luistenbuul is een verbastering van Luys den Buyl, de eigenaar van de gelijknamige steenoven die hier tot in de 18e eeuw heeft gestaan. (bron: P. Horden Jz., 'Een kleine geschiedenis van Het Land van Vianen', pp. 172-184, 1953).

Toch is het huidige reservaatje de Luistenbuul nog altijd waardevol: de populatie cilindermos is waarschijnlijk de grootste van Nederland en veldsalie en kleine pimpernel zijn de laatste jaren goed vooruitgegaan. Zacht vetkruid, grote tijm, sikkelklaver, geel walstro, bevertjes, smaragdmos, smal fakkelgras, zachte haver, kleine ruit en enkele andere stroomdalplanten zijn nog in het reservaatje aanwezig. Verderop in de uiterwaard en op de winterdijk bevinden zich nog kleine populaties ruige weegbree, ruig viooltje en gewone agrimonie. Er zijn dus kansen op herstel. Aankoop door het Zuid-Hollands Landschap van het bijna zeven hectare grote terrein waarin de Luistenbuul ligt, zou een geweldige stap in de goede richting zijn. Eindelijk kan er dan een optimaal beheer gevoerd gaan worden en kunnen de bedreigde planten zich weer gaan uitbreiden." Aldus Dick Kerkhof, oud-voorzitter van Natuur- en Vogelwacht De Vijfheerenlanden. Het Zuid-Hollands Landschap is hier eind 2016 een fondsenwerving voor gestart, en deze was succesvol; in januari 2017 heeft zij het gebied kunnen aankopen. Zie ook het filmpje over project Luistenbuul, waarin de boswachter uitlegt wat er zo bijzonder is aan dit gebied. - Nadere informatie over natuurgebied Luistenbuul op de site van het Zuid-Hollands Landschap.

Reacties

(2)

(reactie hierboven verwerkt)

Dank voor uw reactie! Ik heb het hierboven verwerkt. Ik vroeg me al af waar die naam vandaan komt, en nu weet ik het dankzij u, en kunnen anderen die zich dit afvragen het ook lezen.

Reactie toevoegen