Status

- Adorp is een dorp in de provincie Groningen, gemeente Het Hogeland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989 (het gemeentehuis stond te Sauwerd). In 1990 over naar gemeente Winsum, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

- Wapen van de voormalige gemeente.

- Onder het dorp Adorp vallen ook de buurtschappen Harssens, Hekkum en Wierum, een deel van de buurtschap Paddepoel en een klein deel van de buurtschap Wierumerschouw.

Naam

In het Gronings
Oadörp.

Oudere vermeldingen
1371 in Artharpe, 1398 van Ardorpe, 1466 Adorp, 1611 Aerdorp.

Naamsverklaring
De vorm met Ar- is oorspronkelijk, maar de betekenis hiervan is onduidelijk. De dissimilatie van Ardorp tot Adorp is vergemakkelijkt doordat het dorp op een lage wier aan een oude loop van het Reitdiep ligt en de nieuwe vorm werd opgevat als dorp aan de A 'water'. De uitspraak van A is in dit gebied echter vanouds Ee, Eei. Een persoonsnaam Ari voor het eerste lid is niet waarschijnlijk. Verder zijn voorgesteld Arth-tharpe* 'terp in het bouwland' en Arntharp* 'arendsterp', onder verwijzing naar het nabijgelegen Arwerd.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Adorp ligt Z van het dorp Winsum en N van de stad Groningen. De N361 (Groningen-Winsum) doorsnijdt het dorp.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Adorp 176 huizen met 1.030 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 49/300 (= huizen/inwoners), de dorpen Sauwert 62/325 en Wetsinge 34/192 en de buurtschappen Harssens 8/62, Hekkum 7/47, Wierum-ten-oosten-van-het-Reitdiep 6/55, Dorkwerd-ten-oosten-van-het-Reitdiep 2/8, Arwerd 5/24 en Paddepoel 3/17. Tegenwoordig heeft het dorp circa 300 huizen met circa 700 inwoners.

Geschiedenis

Archeologie
Anno 2021 wordt gewerkt aan een snelfietspad tussen Winsum en Groningen. Dat is een 3,5 meter breed fietspad van een kleine 10 kilometer met zo min mogelijk verkeerslichten en zoveel mogelijk voorrang op kruispunten. Het betonpad loopt van Winsum, via Sauwerd en Adorp naar de Walfridusbrug over het Van Starkenborghkanaal. Naast het pad komt een watergang die dwars door een rijksmonumentale wierde in laatstgenoemd dorp snijdt. Daarom moest er eerst archeologisch onderzoek worden gedaan om eventuele aanwezige bodemschatten veilig te stellen. Dat is gebeurd in augustus 2021. Opgravingsleider André Pleszynski was helemaal in zijn nopjes: "Deze wierde is bewoond tot de tweede eeuw na Christus. We komen ook allemaal objecten tegen uit de Romeinse tijd. Ik heb nog nooit zoveel aardewerk gezien! Wij halen elke dag kratten vol uit de grond. En verder vinden we veel botten van dieren." Zie ook de video over deze opgravingen, door RTV Noord.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie, literatuur en sites:

- Historische Kring Ubbega. Ubbega is de oude benaming voor het landschap ten noorden van de stad Groningen langs de oostoever van het Reitdiep. Van oorsprong was het een van de onderkwartieren van Hunsingo. De vijf kerspelen (parochies) van de voormalige gemeente, te weten: Adorp, Sauwerd, Harssens, Wetsinge en Wierum, maakten deel uit van dit gebied. Ook de kerspelen Bellingeweer, Westerdijkshorn en Onderwierum werden tot Ubbega gerekend.

- Het boek Zuiderstraat 5. Twintig eeuwen wonen op een wierde van Adorper Ben Westerink bevat 12 op waarheid gebaseerde verhalen over de geschiedenis van het dorp en omgeving.

- Beschrijving van Adorp anno 1828 door de toenmalige schoolmeester.

- Het dorp had van 1884 tot 1938 een stopplaats aan de spoorlijn Groningen-Delfzijl. De dubbele wachterswoning is in 1968 afgebroken.

Recente ontwikkelingen

Nieuwbouwplan 't Stee
Sinds de plaatselijke voetbalvereniging ophield te bestaan (dat was in 2013), liggen er al plannen om woningbouw te plegen op die locatie. Daar werd voor de gemeentelijke herindeling al over gesproken met de gemeente Winsum en in 2020 heeft gemeente Het Hogeland het bestemmingsplan vastgesteld. "Aan de oostkant van Adorp ligt het voormalig voetbalveld 't Stee. Dorpsbelangen heeft samen met gemeente Het Hogeland en KUUB een plan gemaakt om hier in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) maximaal 18 woningen te realiseren. Het project heet Erf op de Wierde.

Op 12 kavels komen 2-onder-1-kapwoningen. En er zijn 5 vrije kavels. De woningen zijn geschikt voor nieuwkomers, jonge gezinnen en ouderen. Wilt u graag vrij wonen, maar bent u ook gehecht aan de stad? Kies dan voor een 2-onder-1-kapwoning in Erf op de Wierde. Hier woont u duurzaam en in een groene omgeving aan de rand van het dorp. Projectontwikkelaar Plegt-Vos bouwt 12 woningen in 3 verschillende types. Zo komen de woningen eruit te zien: - in landelijke stijl met een groen erf; - gemetseld in 2 kleuren; - stevige overstekende dakgoten; - genoeg zonnepanelen en daarmee klaar voor de toekomst. In bestemmingsplannen regelen we wat er in een gebied mag gebeuren. Bijvoorbeeld wonen, winkels of landbouw. Bekijk hier bestemmingsplan 't Stee." (bron: gemeente Het Hogeland)

"Iedereen is hier welkom; gezinnen met kinderen, stellen, alleenstaanden en ouderen. Op deze manier ontstaat er een levendige en gemêleerde buurt! Een persoonlijke aanpak en keuzevrijheid staat centraal in dit project. Je gaat standaard met de architect om tafel en maakt je eigen woning op maat af. Ga je voor levensloopbestendig? Kantoor aan huis? Een woonkeuken of een extra hobbykamer? Jij bedenkt het, wij gaan je erbij helpen. De woningen krijgen bovendien een duurzaam karakter; de woningen hebben geen gasaansluiting en de energie wordt duurzaam opgewekt. Het resultaat? 16 unieke woningen in verbinding met elkaar te midden van het karakteristieke Groningse landschap. 't Stee Adorp: Hier blijf je wonen!" (bron: KUUB) Niet iedereen is zo enthousiast over dit project, om het eufemistisch te zeggen, want: "Omwonenden dachten op het voormalig voetbalveld een pittoreks nieuwbouwwijkje te krijgen. Tot hun afschuw komt er 'grootstedelijke' bouw." Aldus dit artikel in Dagblad van het Noorden d.d. 20-11-2021, dat helaas alleen voor abonnees te lezen is.

Herinrichting Provincialeweg
In 2019 is de Provincialeweg N361 ter hoogte van het dorp heringericht. Het asfalt van de weg tussen Groningen en Winsum was op en is er daarom volledig uitgehaald en opnieuw opgebouwd. Het fiets- en voetpad in Adorp heeft klinkers gekregen. Ook is de aansluiting Molenweg Zuid iets verlegd, zodat het zicht op de N361 hier beter wordt. Het dorp is zodanig heringericht dat er nu meer dan voorheen sprake is van een duidelijk als zodanig herkenbare dorpskern. De weg door het dorp is nu zo aangelegd en ingericht dat hard rijden wordt ontmoedigd, wat tevens zorgt voor een verbeterde verkeersveiligheid. Er is reflecterend lichtergekleurd 'fluisterasfalt' gebruikt, waardoor omwonenden minder geluidsoverlast ervaren van het verkeer en de weg ook in het donker goed te zien is, waardoor minder verlichting hoeft te worden gebruikt.

Ook de fietspaden waren aan onderhoud toe en hebben daarom ook een nieuwe laag asfalt gekregen. Bij de Harssema's Laan is een oversteek gekomen en een stukje dubbelzijdig fietspad om de oversteek te bereiken. Daarvoor is het fietspad lokaal verbreed. Verder blijven de fietspaden ingericht zoals voorheen het geval was. (bron en voor nadere informatie zie N361veilig.nl). Natuurlijk hadden de omwonden nóg liever een rondweg om het dorp gezien, maar dat is al eens 'afgeblazen', vermoedelijk omdat dat nog kostbaarder was.

- Rapporten 'Adorp 2012 - Hoe waarderen de inwoners hun leefomgeving' en 'Adorp maakt het Beter. Adviezen voor een dorpsvisie' (Hanzehogeschool Groningen, 2012).

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
Adorp heeft 29 rijksmonumenten.

Hervormde etc. kerk
De oorspronkelijk Hervormde kerk van Adorp (Torenweg 6) is een rechthoekige zaalkerk, die aanvankelijk in de loop van de 13e eeuw op het laagste gedeelte van de wierde is gebouwd. In de 17e eeuw krijgt de kerk een totaal ander aanzien. Hieraan herinneren de twee steentjes aan weerszijden van het westportaal waarop "Anno 1667" staat vermeld. Dan verdwijnen de smalle romano-gotische rondboogvensters en vermoedelijk ook de stenen overwelving. De oostmuur wordt zelfs geheel vervangen omdat deze in de zuidoosthoek sterk verzakt was. Ook de vrijstaande klokkentoren wordt in de 18e eeuw afgebroken. De kerk wordt dan voorzien van een dakruiter waarin de torenklok van Harssens komt te hangen.

In 1849 wordt deze dakruiter vervangen door een nieuwe. In de 19e eeuw krijgt de kerk aan de buitenzijde haar bepleistering in natuursteenimitatie. Sinds 1980 is de kerk in bezit van Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). - Beschrijving en foto's van het kerkorgel. - Geschiedenis van het kerkgebouw. Sinds 2005 werd de kerk gebruikt door Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt buiten verband. Tegenwoordig is de kerk in gebruik bij de Hersteld Gereformeerde kerk (DGK). Blijkens hun site maakt ook de Protestantse (PKN) Gemeente Adorp Wetsinge Sauwerd nog altijd - zij het incidenteel, met name op Stille Zaterdag en op Kerstavond - gebruik van de kerk.

Molen
Molen Aeolus is een voormalige koren- en pelmolen. De naam Aeolus verwijst naar de windgod uit de Griekse en Romeinse mythologie. De molen is in 1851 gebouwd en is bij de bouw enigszins richting het zuiden scheefgezakt; dat is waarom de bovenbouw van de molen door middel van extra metselwerk aan de zuidkant recht is gezet. De molen is tot in de jaren 1980 in bedrijf geweest als foeragehandel. In de jaren 1950 is er nog kortstondig stroom met de molen opgewekt. In 1981 is de molen ingrijpend gerestaureerd en daarna tot in de jaren 1990 op vrijwillige basis in bedrijf geweest.

De molen verkeert al jaren in een slechte staat van onderhoud en kan pas na een restauratie weer draaien. De gemeente Winsum heeft de eigenaar in 2014 aangeschreven en een dwangsom opgelegd. Door het faillissement van de eigenaar in dat jaar heeft dat nog niet tot restauratie geleid. Heemschut Groningen heeft de gemeente er in 2017 op geattendeerd dat actie geboden is om de molen te herstellen: "Wij constateren met groeiende bezorgdheid dat het rijksmonument al vele jaren wordt verwaarloosd. Een inspectie, uitgevoerd op 28 juli 2017, laat zien dat de situatie van de molen verder is verslechterd. De wieken van de molen zijn grotendeels ontmanteld, het houtwerk verkeert in slechte staat en ramen zijn provisorisch dichtgemaakt." Gelukkig heeft Molenstichting Winsum de molen in 2019 van de eigenaar kunnen kopen. Anno 2020 is zij fondsen aan het werven voor de restauratie, die ca. 600.000 euro kost. De stichting is van plan om in augustus 2020 met de restauratie te starten. De restauratie beoogt medio 2022 gereed te komen.

Evenementen en activiteiten

- Sinds 1991 is er de Culturele Commissie Adorp / Sauwerd / Wetsinge, die zich inzet om kunst en cultuur in de breedste zin van het woord in deze voormalige gemeente aan te bieden, waardoor de leefbaarheid van deze plattelandsgemeenschap wordt vergroot c.q. bevorderd. Dit krijgt gestalte door onder meer het exposeren van kunst van zowel jonge als meer gevestigde Nederlandse beeldende kunstenaars in het algemeen, en kunstenaars uit de noordelijke regio in het bijzonder. De Culturele Commissie organiseert ongeveer 15 activiteiten per jaar, waaronder exposities, jamsessies, concerten en kindervoorstellingen.

- Vereniging voor Volksvermaken Adorp organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, zoals eieren zoeken en neutenschaiten op eerste paasdag, een jaarlijkse fietstocht op een zondag eind mei en de ermis in augustus.

- De naam van Toneelvereniging Laomas staat voor 'Laat Ons Maar Schuiven'. Het is de toneelvereniging van de dorpen Adorp en Wetsinge. Ze voeren jaarlijks in januari een nieuw stuk op in het Gronings dialect.

- Op een vrijdag in april of mei is er de jaarlijkse rommelmarkt. De opbrengst komt ten goede aan de volleybalvereniging.

- Kermis en Trike Treffen (weekend in augustus; de Kermis is in 2019 voor de 94e keer, het Trike Treffen voor de 17e keer).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging Adorp.

Natuur en recreatie

- Het betegelde schoolplein heeft in oktober 2017 plaats gemaakt voor Natuurspeelplaats Adorp die bestemd is voor het hele dorp. Een aannemer heeft dit, samen met veel zelfwerkzaamheid van de inwoners, gerealiseerd. Je vindt er onder andere een buitenpodium, moestuintjes, een huttenbouwbos en fluisterbankjes.

Links

- Algemeen: - Site van en over Adorp.

- Nieuws: - Het tweewekelijkse Contactblad voor het dorp en de buurdorpen Sauwerd, Wetsinge e.o. is via de link ook online te lezen.

- Dorpshuis: - Dorpshuis Artharpe is gevestigd in het oude lagere schoolgebouw uit 1884. In de loop der jaren is het pand diverse malen gerenoveerd en uitgebreid. In 2017 is het pand ook gerenoveerd en daarbij energiezuinig gemaakt, waardoor het weer helemaal aan de eisen des tijds voldoet.

- Onderwijs en kinderopvang: - Anno 2015 dreigde basisschool De Wierde te moeten sluiten. De school heeft nog circa 70 leerlingen en de school in buurdorp Sauwerd ook. De schoolbesturen wilden de scholen laten fuseren en verder laten gaan in Sauwerd, omdat dat een 'kerndorp' is (waar men kennelijk beoogt de voorzieningen te gaan concentreren). Natuurlijk waren de inwoners daar, voorzichtig geformuleerd, niet blij mee. "Als je de school uit het dorp haalt, trek je de ziel uit Adorp", aldus Dorpsbelangen-voorzitter Sijbrand Stratingh. "Jonge gezinnen trekken weg of blijven weg. Bovendien treedt er een kettingreactie op: het dorpshuis is gecombineerd met de gymzaal, als die niet meer wordt gebruikt wordt de exploitatie van het dorpshuis een moeilijke zaak. En de voetbalvereniging is ook al ter ziele, molen Aeolus staat te verpieteren en Café 't Witte Hoes heeft geen uitbater meer." Kortom, sluiting van de school zou het dorp nog verder de afgrond in duwen. Daarnaast is de school enkele jaren geleden nog vergroot en verbouwd en in betere staat dan het pand in Sauwerd, waar bij fusie waarschijnlijk nieuwbouw gepleegd moet worden, met forse kapitaalvernietiging van dien.

Gelukkig hebben alle betrokkenen zich ingespannen om van deze bedreigingen kansen te maken en te kijken naar mogelijkheden om de school levensvatbaar te houden. Sterker nog, als resultaat hiervan wordt het zelfs nog beter dan voorheen: in januari 2016 ondertekenen schoolbestuur, leerkrachten, schoolleiding, ouders en dorpsbewoners een intentieverklaring waarin men verklaart zich maximaal te zullen inzetten voor het voortbestaan van de school, én men presenteert een plan om de school vanaf schooljaar 2016-2017 onderdeel te maken van een Integraal Kindcentrum (IKC) in het gebouw van de school. Wat ook daadwerkelijk gerealiseerd is. Ouders kunnen hun kinderen in de leeftijd van 0 t/m 12 jaar naar IKC De Wierde brengen en het kindcentrum is dagelijks van 7 uur 's ochtends tot 7 uur 's avonds open. Naast voorschoolse opvang en naschoolse opvang is er kinderopvang voor kinderen van 0 tot 4 jaar, en een peuter-kleutergroep voor kinderen van 3 t/m 6 jaar.

Men rekent door de toegenomen aantrekkelijkheid wegens deze aspecten zelfs op expansie van de school: door de gunstige ligging van Adorp, aan de N361 van Lauwersoog naar Groningen, rekent De Wierde erop dat deze 'laatste dorpsschool voor de stad', vanuit het noorden gezien, aantrekkelijk wordt voor jonge ouders die dagelijks voor hun werk naar de stad Groningen rijden. Ouders kunnen hun kinderen nu vanaf ’s morgens 7 uur naar het Integraal Kindcentrum De Wierde brengen en ze ’s avonds weer ophalen. Het schoolgebouw is prachtig gelegen aan de rand van het dorp, met uitzicht over het Reitdiepdal. Rond de school is er veel speelruimte en ruimte voor natuurbeleving.

De school, als onderdeel van het Integraal Kindcentrum, zet zich in om een moderne, vernieuwende school te zijn waarin kinderen worden voorbereid op de wereld van straks. Met behulp van informatie- en communicatietechnologie, zoals laptops en Ipads, is de school meer in staat om kinderen uit te dagen om zich maximaal te ontwikkelen op hun eigen niveau, om zelf hun doelen te kunnen stellen en om te kunnen reflecteren op het eigen leren en het eigen gedrag. En de mooie, grote buitenruimte rond de school biedt kinderen niet alleen de ruimte voor sport, spel en bewegen, maar ook voor het beleven en ontdekken van de natuur. Daarnaast willen de school en het IKC kinderen ook veel in aanraking brengen met kunst en cultuur. Er vinden reeds diverse projecten plaats, onder andere in samenwerking met de Culturele Commissie Adorp. De komende schooljaren zal 'drama en theater' op de voorgrond staan. De ouders hebben in 2016 het podium van het openluchttheater al gerenoveerd. Samenwerking tussen kinderen, leerkrachten, begeleiders, ouders en dorp is belangrijk; zo leert men op alle niveaus van en met elkaar. Samen maken zij het Integraal Kindcentrum tot een succes!

- Kinderdagverblijf Thuishuis Klein is Fijn is onderdeel van het IKC. Er is voor de kinderen een mooie, grote speelruimte en een aparte slaapkamer aanwezig. De tuin is kindvriendelijk, zodat de kindjes veilig kunnen buiten spelen. In het Thuishuis word veel aandacht besteed aan liedjes zingen, voorlezen, knutselen en buiten spelen. Een gezellige huiselijke sfeer vindt leidster Saskia Zuidema belangrijk, opdat de kinderen zich er veilig en thuis voelen.

- Jeugd: - Jeugdsoos 't Hoekje organiseert door het jaar heen allerlei activiteiten voor de jeugd in Adorp.

- Muziek: - Het Fanfarecorps heeft in 2016 het 90-jarig bestaan gevierd en heeft zich tegelijkertijd omgevormd naar Muziekvereniging Adorp. "We zijn een gemoedelijke en gezellige vereniging. Wij spelen zeer diverse muziekstijlen, van het traditionele fanfarerepertoire tot pop-, film- en musicalmuziek. Wij repeteren elke maandagavond van 20.00-22.00 uur in dorpshuis Artharpe. Lid worden? Zoek je als muzikant een gemoedelijke en gezellige vereniging? Kom dan gerust eens een repetitie meedoen om te kijken of het wat voor jou is. Je bent van harte welkom. Wil je graag een instrument leren bespelen? Dan kun je via onze vereniging muzieklessen krijgen van gekwalificeerde docenten. De instrumenten, bladmuziek en toebehoren worden door de vereniging ter beschikking gesteld."

- Sport: - "Volleybalvereniging Artharpe is opgericht in 1970 en bestaat dus al meer dan 50 jaar. Bij gebrek aan een eigen ruimte in Adorp werd er eerst gespeeld in Sauwerd. Toen twee jaar later Dorpshuis Artharpe werd geopend, na een verbouwing van de voormalige basisschool, is de vereniging daar naartoe verhuisd. De vereniging heeft ca. 50 leden, onderverdeeld in wedstrijdteams en recreanten. Wellicht gaat vanaf september 2021 ook weer een jeugdteam van start. De leeftijd van de leden varieert van tiener tot tachtiger. Bij onze vereniging moet iedereen zich welkom voelen, ongeacht het niveau. Naast sportiviteit staat gezelligheid voorop. De trainingsavonden worden vaak afgesloten met een gezellige nazit. Jaarlijks organiseren we als vereniging een of meer mixtoernooien inclusief een hapje en drankje na afloop."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Adorp. - Lidmaten 1692-1811.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)