Aerdt

Plaats
Dorp
Zevenaar
Liemers
Gelderland

aerdt_hervormde_kerk_kopie.jpg

Het dorp Aerdt heeft drie rijksmonumenten, waaronder de Hervormde kerk, die deels nog uit de periode rond 1300 dateert (© H.W. Fluks)

Het dorp Aerdt heeft drie rijksmonumenten, waaronder de Hervormde kerk, die deels nog uit de periode rond 1300 dateert (© H.W. Fluks)

Aerdt

Terug naar boven

Status

- Aerdt is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Zevenaar. T/m 1817 gemeente Herwen. In 1818 over naar gemeente Herwen en Aerdt, in 1985 over naar gemeente Rijnwaarden, in 2018 over naar gemeente Zevenaar.

- Het dorp Aerdt heeft een eigen Volkslied. Onder de link vind je de tekst en een gezongen versie.

- Onder het dorp Aerdt vallen ook de buurtschappen Aerdenburg en Geitenwaard.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1294-1295 Arde, 1340 Aerde, 1419 Aerdt, 1665 Aert, 1936 Aard.

Naamsverklaring
Betekent het Middelnederlandse aert, art = aard 'beploegde of bebouwde grond, bouwland'. Vergelijk Ter Aard en Eerde.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Aerdt ligt ZZO van de stad Zevenaar en NW van de dorpen Lobith en Herwen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Aerdt 84 huizen met 525 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp circa 400 huizen met circa 1.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- De Burgemeester Brunsbrug, voorheen Aerdtse Brug, in de N811 O van Aerdt, verbindt de Liemers met het Gelders Eiland. Vóór 1940 was hier alleen een pontverbinding. Willem Bruns, die hier in 1924 burgemeester werd, ergerde zich aan de slechte bereikbaarbeid van zijn gemeente en heeft bij de regering succesvol geijverd voor een brug. Vandaar dat de brug uiteindelijk ook naar hem is genoemd. De brug is in de oorlog enkele keren opgeblazen. Na de oorlog kwamen er aanvankelijk nogal wankele Baileybruggen, waar mensen met de fiets alleen lopend/schuifelend overheen durfden. Pas in 1958 kwam er weer een 'echte' brug. Voor nadere informatie over de lotgevallen van de brug zie de link.

- Kroniek* van Aerdt, in tekst en beeld, door dr. C.J.G. van Keulen.
* = Geschiedenis op volgorde van jaartal.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Na afloop van schooljaar 2015-2016 is basisschool De Driehoek gesloten omdat zij kennelijk te klein werd. De school is gefuseerd met basisschool De Berkhaag in Herwen. Men gaat sindsdien in dat dorp gezamenlijk verder onder de nieuwe naam basisschool Sprankel. Ook de fusieschool is nog niet reuzegroot: er zijn vier groepen (1/2, 3/4, 5/6 en 7/8). Natuurlijk komt de sluiting van de enige school in een dorp altijd hard aan. "De mensen zijn zich rot geschrokken. Er is al sprake van vergrijzing, maar als er geen jonge gezinnen meer komen, wordt dat nog eens versterkt. Dit is een mooi, klein dorp waar je rustig en vrij kunt wonen. Veel mensen nemen het dan op de koop toe dat er geen winkels en andere voorzieningen meer zijn. Maar als je kind niet meer in het dorp naar school kan, denk je nog een keer extra na of je wel in Aerdt wilt wonen", aldus voorzitter Elvira Zervos van de Dorpsraad.

Daarentegen komen uit de in 2015 opgerichte werkgroep Zorg voor Elkaar allerlei nieuwe activiteiten voort die de leefbaarheid en levendigheid (die door het sluiten van de school natuurlijk is afgenomen) bevorderen. Zo is de naast het dorpshuis gelegen jeu-de-boulesbaan opgeknapt. Er is een schilderclubje. Een uit Schotland afkomstige inwoner geeft Engelse conversatieles. Er is een dorpsontbijt en om de schooljeugd bij het dorpsleven te blijven betrekken, komt er een speeltuintje. Zervos: "Toen bekend werd dat de school dicht ging, zijn we met allerlei activiteiten gestart. We moeten meer organiseren om de samenhang in het dorp te behouden en te versterken. Met activiteiten trek je nieuwe mensen. Je laat zien dat je vrij eenvoudig dingen samen kunt doen en elkaar kunt helpen." Zervos kwam in 2010 naar Aerdt. "In het begin waren de mensen afwachtend, maar het heeft uiteindelijk niet veel moeite gekost om opgenomen te worden. Je moet er wel voor openstaan. Kijk eens hoe mooi wij hier wonen, in het groen, tussen het water. Wij hebben onze eigen vlag. Als het feest is hangt het dorp vol met vlaggen." (bron: de Gelderlander, 30-11-2016)

- In 2011 is op initiatief en kosten van een inwoner van Aerdt een fietspad langs de Rijndijk gerealiseerd van 500 meter lengte omdat hij de dijk niet veilig vond voor fietsers.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Aerdt heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, de boerderij uit 1773 op Aerdtsedijk 22 en het dijkmagazijn uit 1879 op nummer 49.

- De oudste delen van de kerk van Aerdt dateren van rond 1300. In 1609 gaat de kerk, die oorspronkelijk aan Sint Helena was gewijd, over naar de hervormde gemeenschap. Deze kleine gemeente moet voortaan de kerk onderhouden. Dat lukt amper. De kerk raakt geleidelijk in bouwvallige staat. Alleen kleine reparaties worden door de jaren heen uitgevoerd. In 1926 dreigt zelfs het einde als de kerkenraad de restauratieplannen vanwege de crisis niet kan doorzetten en daarom voorstelt het gebouw af te breken en ter plaatse een nieuwe kerk te bouwen. Maar architect G. Feenstra, aan wie advies wordt gevraagd, vindt dat de kerk ("een juweeltje van middeleeuwse bouwpracht") behouden moet blijven.

Dankzij subsidies van het rijk, de provincie en een aantal kleine instellingen en particulieren vindt in 1934 een gedeeltelijke restauratie plaats. De leien op het dak zijn vervangen. Ook zijn de ijzeren ramen in de vensters verwijderd en vervangen door een stenen indeling. Onder de orgelgalerij is een kleine consistoriekamer ingericht met een trap naar het orgel. Van de toren zijn alleen het houtwerk en de dakbedekking gerepareerd; er was geen geld om de verhoging van de toren af te breken. In 1988 volgt een grote restauratie waarbij algeheel herstel is uitgevoerd. Ook zijn toen de in 1876 toegevoegde steunberen van de toren verwijderd. In 2003 is het interieur opgeknapt, onder meer met eikenhouten kerkbanken uit Tuindorp bij Lobith.

In 1969 is de kerk benoemd tot rijksmonument. In 2017 heeft de Protestantse Gemeente Rijnwaarden de kerk overgedragen aan Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). De kerk wordt tegenwoordig gebruikt voor sociale en culturele activiteiten. Het monumentale gebouw is te huur voor bijvoorbeeld exposities, concerten (zie de Agenda voor wat er de komende tijd te doen is), uitvaarten en huwelijkssluitingen. Daarnaast kunnen er incidenteel kerkdiensten plaatsvinden.

- Het Dijkmagazijn (Aerdtsedijk 49) is in 1879 gebouwd in opdracht van het Polderdistrict Herwen, Aerdt en Pannerden, aan de dijk langs de Oude Rijn. Dergelijke magazijnen zijn in de 19e eeuw op bepaalde plaatsen langs dijken gebouwd om materialen op te slaan ten behoeve van maatregelen tegen dijkdoorbraken. In deze eenvoudige gebouwen waren o.a. planken, zandzakken, dijkpalen, kruiwagens e.d. opgeslagen. Het dijkmagazijn is: van architectuurhistorische waarde vanwege de ondanks de eenvoud van het gebouw aanwezige hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, die onder meer tot uitdrukking komen in de gave verhoudingen, de detaillering en het materiaalgebruik;

het dijkmagazIjn is van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van een historisch gegroeid landschappelijk gebied, waarbinnen het gebouw door zijn ligging aan de dijk langs de Oude Rijn en zijn massieve bouwmassa een opvallend element vormt, dat van bijzondere betekenis is voor het aanzien van het buitengebied tussen Aerdt en Pannerden; en het is van cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van de functionele en typologische ontwikkeling van het dijkmagazijn in de tweede helft van de 19e eeuw. Het gebouw is van belang als bijzondere uitdrukking van de tegen het water gevoerde strijd en is als zodanig direct verbonden met de ontwikkelingsgeschiedenis van dit gebied. Het is het enige tussen de Oude Rijn en de Rijn bewaard gebleven 19e-eeuwse dijkmagazijn.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Vrolijke Eilanders.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Het kavelruilproject in het gebied Rijnstrangen is afgerond. In maart 2021 is de aktepassering gepland. Rijnstrangen is onderdeel van het Natura2000-gebied Rijntakken. Er zijn 15 Natura2000-gebieden in Gelderland, waarvan Rijnstrangen er een is. De provincie werkt aan het beschermen, herstellen en versterken van de natuur. Voor Provincie Gelderland zijn natuurinclusieve landbouw en het vergroten van biodiversiteit daarom belangrijk. De herinrichting in de Gelderse Waard en de Rosandse Polder sluit daar bij aan.

Struweelhagen en knotwilgen. Om natuur en landbouw weer meer met elkaar te verbinden, plant Stichting Twickel langs alle agrarische percelen in de N van Aerdt gelegen Rosandse Polder - waar de stichting door kavelruil eigenaar van is geworden - struweelhagen of knotwilgen. Aan weerszijden komen bovendien botanische graslandstroken of akkerranden. Samen zo’n 17 meter breed. Het moet de biodiversiteit in dit gebied verhogen. Op deze stroken mogen geen mest en gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt. De akkerranden worden niet geoogst, zodat ze in de winter dienen als voedselvoorziening voor vogels en andere dieren.

"In de Rosandse Polder bij Aerdt gaan we bijna 7 kilometer struweelhagen aanplanten. De hagen bestaan voor 80 procent uit meidoorn en 20 procent uit besdragende inheemse struiksoorten. Het is nu de ideale tijd om hier mee te beginnen", legt Wilke Schoemaker, beheerder bij Stichting Twickel, uit. "Naast struweelhagen komt er ook 700 meter aan knotbomen. In 2020 hebben we al 6 kilometer struweelhagen aangelegd op eigen grond. Dit is de laatste fase, waarbij we natuur verstevigen en ecologische leef- en verbindingsstroken aanleggen langs de agrarische percelen om zo de natuurgebieden te verbinden door een groene dooradering."

Natuurinclusief boeren. Twickel sluit met het project in de Rosandse Polder bij Aerdt aan bij de wens van Provincie Gelderland om meer natuurinclusief te boeren. Bij deze vorm van landbouw worden agrarische percelen anders ingericht en zijn de agrariërs - met een passend verdienmodel - nauw betrokken bij het beheer. Het project dient als voorbeeld voor andere Twickel-gronden. In de Gelderse Waard was Twickel hier al mee gestart. Hier zijn 2 landbouwbedrijven: een akkerbouwbedrijf (Bouwplaats) en een melkveehouderij (Waardmansplaats). Biologische melkveehouder Sander Tiecken nam de pacht over van de Waardmansplaats. Het gaf eigenaar Twickel de mogelijkheid om zo’n 15 procent van het areaal van dit bedrijf om te vormen tot natuur.

10 procent van het landbouwareaal van de Bouwplaats is benut voor de aanleg van hagen, kruidenrijk grasland en natuurstroken. Jan Huigen jr. boert op Bouwplaats. Hij heeft een akkerbouwbedrijf met zo’n 100 stuks vleesvee (Charolais) als neventak. Het bedrijf krijgt voor het weiden, maaien en hooien de beschikking over grote delen van de zomerkades die rondom de Gelderse Waard liggen. "Dankzij het nieuwe verdienmodel komt er een potstal. Dat had anders niet gekund. Samen met Twickel hebben we regels opgesteld en afspraken gemaakt. Hier kan ik prima mee werken. We werken met natuurpacht en betalen in ruil voor het beheer nauwelijks pacht. Ook komt ons een deel van het beheergeld toe." In de Rosandse Polder bij Aerdt betaalt de provincie het merendeel van de kosten van de beplanting en de aanleg van landschapselementen. Ook compenseert de provincie de waardedaling voor omvorming van agrarische grond naar natuurgrond. Stichting Twickel beheert de gronden en maakt daarvoor gebruik van de regeling voor Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLb)." (bron: Provincie Gelderland, februari 2021)

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in de Rosandse Polder N van Aerdt (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- In het tracébesluit ViA15 (= het doortrekken van de A15 naar de A12) staat dat Rijkswaterstaat maatregelen neemt ter compensatie van de aantasting van de Gelderse natuur. Project ViA15 kan niet worden uitgevoerd zonder ingrepen in de natuur. Rijkswaterstaat is verplicht om alle natuur die verloren gaat op een andere plek te compenseren. In het Rijnstrangengebied liggen gronden die hiervoor geschikt zijn. Bijvoorbeeld bij de Aerdtse Brug, O van het dorp Aerdt. Provincie Gelderland bezit hier 2 percelen en heeft eerder met Rijkswaterstaat afgesproken dat een deel van de natuurcompensatie ViA15 hier wordt uitgevoerd. Dat is in 2020 gerealiseerd. Het gebied bij de Aerdtse Brug is opnieuw ingericht en uitgebreid. De bovenste grondlaag is verwijderd: bestaande begroeiing maakt plaats voor kruidenrijk grasland en nieuwe struiken. Er zijn ook 2 poelen aangelegd. Verder is er een laagte afgegraven, waarin riet zich kan ontwikkelen. Dit alles is goed nieuws voor de vele rietvogels in het gebied, zoals de grote karekiet. Het gebied waar zij broeden is flink uitgebreid. In totaal bedraagt de natuurcompensatie ViA15 bij de Aerdtse Brug 9,17 ha. (bron: Rijkswaterstaat, juli 2020)

- Henk en Corry Peters (Renbaan 51) zijn meer dan 20 jaar geleden begonnen met hun tuinhobby. Vandaag de dag is de tuin meer dan 2.800 m2 meter groot. Hij staat in het teken van veel heesters in mooie kleurschakeringen en van vrolijke, vaak kleurige, bloemen die de vele tinten groen speels doorbreken. Er staan onder andere ginkgobomen, JapanseeEsdoorns en kleurige roze albizia's. Henk en Corry vinden het heerlijk om geïnteresseerden hun tuin te laten zien. Tegen een bescheiden bijdrage om enigszins uit de kosten te komen en de tuin met nieuwe soorten verder te vervolmaken, is de tuin van 20 mei tot eind september dagelijks te bezoeken van 11-16 uur. (bron en voor nadere informatie: zie de reportage in Rijnwaarden Post, 2-5-2017)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Aerdt, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Aerdt (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Aerdt.

- Nieuws: - Nieuws uit Aerdt van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenvereniging: - "Met de nieuwe taken en verantwoordelijkheden van provincie en gemeente per 2015 fungeert Dorpsraad Aerdt als dorpsbelangenorganisatie nog meer als bestuurlijk orgaan. Wij nemen hierbij een beslissende en adviserende rol aan, en spreken ons kritisch uit over bijvoorbeeld gemeentelijk beleid en uitvoering daarvan. Initiatief vanuit de gemeenschap stelt de dorpsraad zeer op prijs. Wij ondersteunen allerhande ideeën, zoals de jaarlijks terugkerende NLDoet initiatieven, we organiseren samen met vrijwilligers evenementen en werken nauw samen met het bestuur van het dorpshuis. Daarnaast houden we ons bezig met beheer van onze openbare ruimte, het omringende landschap, speeltuinen (Stichting Bleekveld), verkeersveiligheid en aanverwante onderwerpen. Ongezien gebeurt er heel veel!

Wat doen wij niet? De dorpsraad is geen activiteitencommissie of actiecomité. Wij houden ons dus niet bezig met uw persoonlijke zaken of individuele problemen. Wij zetten ons in voor het algemeen belang, dus voor zaken die iedere inwoner van Aerdt aangaan. Klachten, vragen en zaken met betrekking tot milieu, openbare weg, overlast, voorzieningen en middelen kunnen bij de dorpsraad kenbaar worden gemaakt, zodat zij richting de gemeente actie kan ondernemen."

- Dorpshuis: - In Aerdt zijn ze wel érg eensgezind, want naast de schutterij en de drumfanfare (die onderdeel is van de schutterij) heet ook het dorpshuis Eensgezindheid. Dat komt omdat het oorspronkelijk - alleen - het clubgebouw van de schutterij was. In 1975 is het pand verbouwd en herbestemd tot dorpshuis. In 2001 is het dorpshuis vergroot, waardoor nu sprake is van een multifunctioneel gebouw dat gelegenheid biedt voor vergaderingen, sport, culturele activiteiten, cursussen en workshops. Er zijn acht verenigingen die actief gebruik maken van het dorpshuis.

Naast het dorpshuis ligt een ruime parkeerplaats en grasweide waarop buitenactiviteiten plaatsvinden en in het zomerseizoen evenementen worden georganiseerd, zoals de Aerdtse kermis, de Dag van Aerdt, carnaval en de Schuttersfeesten. Achter het dorpshuis ligt een jeu de boulesbaan. Het dorpshuis is tevens een checkpoint voor diverse georganiseerde wandel- en fietstochten, waar dan even gerust kan worden onder het genot van een kop koffie of thee.

- Muziek: - "Drumfanfare Eensgezindheid kent een blaas- en een slagwerksectie. De blaassectie bestaat uit trompetten, schuiftrombones, baritons, es-hoorns, sousafoon, dwarsfluit en saxofoons. De sectie slagwerk is samengesteld uit diverse snaartrommels, een grote trom, bekkens, en diverse effectinstrumenten. Natuurlijk verzorgen wij regelmatig diverse optredens, waarvan een groot aantal marcherend buiten op straat. Hierbij kun je denken aan optredens tijdens de jaarlijkse Aerdtse kermis, carnaval, Rosenmontag (duitsland), Sinterklaas, Koningsdag, en diverse festivals. Ook geeft de drumfanfare regelmatig concerten, die veelal druk worden bezocht. Op verzoek verzorgen wij tevens serenades bij bruiloften of andere feestelijke aangelegenheden."

- Sport: - Sinds seizoen 2017-2018 is er sportvereniging SV Gelders Eiland, ontstaan uit een fusie van de voetbal- en tennisafdeling van SV Aerdt (de handbalafdeling die er was is kennelijk niet meegegaan in de fusie) en SV Carvium uit Herwen. De clubs hadden te kampen met dalende ledenaantallen, konden daardoor steeds moeilijker elftallen compleet krijgen, en besloten dat ze beter konden samengaan om zo sterker te staan. In Herwen wordt getraind, de wedstrijden worden gespeeld in Aerdt. "Uiteindelijk willen we op termijn onze droom verwezenlijken gezamenlijk te kunnen spelen met één levensvatbare club op één centraal multifunctioneel sportpark. Dat moet centraal liggen en goed bereikbaar zijn voor alle huidige clubs in de directe omgeving.

Denk aan een brede school met sportaccommodatie voor alle jeugd, kinderopvang, ouderenzorg, andere sporten zoals volleybal, tennis enz. Dat moet, met de geringe afstanden op het Gelders eiland, mogelijk zijn." De vereniging stelt dat de huidige sportvoorzieningen op het Gelders Eiland in relatie tot de bezettingsgraden relatief duur en inefficiënt zijn, en dat daarom beter nu kan worden toegewerkt naar een gezamenlijk complex, in plaats van zo doormodderen, waardoor alle afzonderlijke voorzieningen geleidelijk 'afsterven', en er op den duur wellicht helemaal geen sportvoorziening op het Gelders Eiland meer overblijft.

- Schutterij: - Schutterij Eensgezindheid is opgericht in 1905. Na het oprichten van een schutterij in buurdorp Herwen in datzelfde jaar, besloot men in Aerdt een eigen schutterij op te richten, want kennelijk waren de dorpen zo verschillend van ehh aard, dat een gezamenlijke schutterij er niet in zat. Op de site van de schutterij lezen wij daarover het volgende: "De oprichting van 'Eensgezindheid' houdt ten nauwste verband met de oprichting van haar zustervereniging 'Vrede en Vriendschap' in Herwen, al was het meer om de vrede te bewaren en niet om de vriendschap te versterken dat men aldaar eensgezind besloot bij de oprichting van een schutterij niet in zee te gaan met bewoners uit ons dorp. De denkbeelden in beide dorpsgemeenschappen, elk met een eigen karakter, strookten in die tijd zeker niet met een fusering of een gezamenlijke opbouw. Daarom werd toen ook het wat harde, maar voor de toekomst wijze besluit genomen om ieder zijns weegs te gaan. Tijdens de eerste algemene vergadering werd de Senaat gekozen, die als opdracht kreeg het gezellig samenleven te bevorderen o.a. door het organiseren van gepaste vermakelijkheden tijdens de Aerdtse kermis.”

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Aerdt.

Reacties

(2)

Geachte heer C. van Keulen,
Gezien via internet bezit u vele oude foto's.
Zou u voor een project digiaal foto's willen afstaan aan mij?
Vr.gr.
Hammink

U heeft dit gepost op een pagina over Aerdt op Plaatsengids.nl, waar ik alle plaatsen van ons land beschrijf, waaronder dus ook Aerdt. Ik link daar naar interessante pagina's elders op het internet over de plaats in kwestie, zoals in dit geval een pagina van dhr. Van Keulen over Aerdt. Als u hem dan wilt vragen of u afbeeldingen van hem mag gebruiken, moet u dus ook dhr. Van Keulen zélf mailen (en niet mij). Bovenaan deze pagina http://www.liemershistorie.nl/ (= een site van dhr. Van Keulen) vindt u een menu-optie Contact. Op die manier kunt u de heer Van Keulen bereiken. Ik adviseer u dus uw vraag daar te stellen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen