Status

- Afferden is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Noord-Limburg, gemeente Bergen.

- Niet te verwarren met het dorp Afferden in de provincie Gelderland.

- Onder het dorp Afferden vallen ook de buurtschappen Gening, Hengeland, Heukelom, Lakei en Rimpelt. Op kaarten staat ook de vermeende buurtschap Bleijenbeek vermeld, voor het gelijknamige landgoed en de paar huizen daar omheen, maar op het hele internet wordt dat alleen als landgoed geprofileerd, dus conformeren wij ons daaraan.

Naam

In het Limburgs
Offere.

Oudere vermeldingen
1293 Afordia, 1294 Aferde, 1376 Aferden, 1460-1461 Aefferden.

Naamsverklaring
De oude vormen werpen weinig licht op een mogelijke verklaring. De gelatiniseerde vorm Afordia is te verklaren als een samenstelling van a 'water' en voorde 'doorwaadbare plaats', maar zie verder Afferden (Gelderland). Voorgesteld is verder een samenstelling van a 'water' en vrede 'omheining, omheinde plaats', maar ook deze verklaring mist vaste grond. (1)

Ligging

Het dorp Afferden ligt NNW van de dorpen Bergen en Nieuw Bergen, ZO van het dorp Boxmeer en ZZO van de stad Gennep.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Afferden 82 huizen met 460 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp circa 900 huizen met circa 2.100 inwoners.

Geschiedenis

Bestuurlijk
Afferden is in de 11e eeuw ontstaan en is tot 1798 een zogeheten heerlijkheid, een van de Vijf Heerlijkheden, zoals men de strook tussen Mook en Arcen wel noemt. In genoemd jaar wordt het een zelfstandige 'mairie' (gemeente). Maar dat is van korte duur: reeds in 1800 gaat zij op in de gemeente Bergen die dan ontstaat, en die naast deze twee dorpen verder nog de dorpen Well en Heijen omvat.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht op de volgende onlinepagina's:

- Op de pagina Dorpsarchief Afferden op de lokale dorpssite vind je via het menu bovenaan de pagina heel veel artikelen in tekst en beeld over de geschiedenis van het dorp, chronologisch gegroepeerd.

- Op de Facebookpagina van Dorpsarchief Afferden vind je vele foto's en verhalen betreffende dit dorp in vroeger tijden.

Recente ontwikkelingen

- Waterschap Limburg heeft in 2019 de dijken ter hoogte van Afferden versterkt. Over vrijwel de gehele lengte was het talud aan de buitenkant van de dijk te steil. Op sommige locaties was de dijk ook te laag om bewoners te kunnen beschermen tegen hoogwater. De dijk was verder onvoldoende stabiel. Het heeft inmiddels minder steil aflopende hellingen. Ter hoogte van het dorp vormt de N271 de beschermer tegen de Maas als die buiten zijn oevers treedt. Deze dijk was wel op hoogte, maar bestaat uit zand en was daardoor niet stabiel genoeg. De eikenbomen aan beide zijden van de Rijksweg blijven staan in het kader van de landschapsvisie Mooi Maasland. Hierdoor was het onmogelijk om een standaard dijkversterking met kleibekleding uit te voeren. Daarom is het waterschap op zoek gegaan naar een alternatieve oplossing. Door de helling (talud) te verflauwen en te voorzien van structuurmatten, wordt de dijk nu steviger en stabieler gemaakt.

Structuurmatten
Een structuurmat dient om bij hoogwater erosie van de grond te voorkomen. De structuurmat is opgebouwd uit twee lagen. De onderste laag bestaat uit een vlak kunststof raster (een zogenaamd geogrid). Dit is de draagconstructie die ervoor zorgt dat de mat tegen een stootje kan; er komt extra grond op en ook onderhoudsmachines moet het kunnen ‘dragen’. De bovenzijde van het raster is ca 20 mm dik en voorzien van een flexibele, 3-D wir-war structuur van kunststof draadjes. De mat wordt met stalen pennen verankerd in het dijktalud zodat het stevig vast zit. Bovenop de mat komt extra grond; de structuurmat houdt deze goed vast. Hierdoor is er een stabiele ondergrond die kan worden ingezaaid. Door de 3-D structuur kunnen de graswortels zich makkelijk aan de structuurmat hechten. Dit zorgt voor een stevig oppervlak dat één geheel wordt met het gras.

Structuurmatten zijn nog niet veel toegepast binnen dijkversterkingsprojecten. Voor Waterschap Limburg is de toepassing van deze oplossing in een dijkversterkingsproject een primeur. In Afferden komen structuurmatten aan de rivierzijde het dijktalud van de N271, tussen Camping Klein Canada en Gening. In totaal wordt er ruim 20.000 m2 structuurmat verwerkt. Deze zitten met circa 60.000 stalen pennen vast aan de dijk. Het waterschap inspecteert de komende jaren dit dijkvak extra om ervaring op te doen met het beheren en onderhouden van deze oplossing.

Kruidenrijke dijk
De toplaag op de structuurmatten wordt ingezaaid met een kruidenrijk grasmengsel. Normaliter worden dijken ingezaaid met een standaard dijkenmengsel. Het waterschap verwacht echter dat op deze specifieke locatie en groeiomstandigheden een gevarieerde kruidenrijke grasmat bijdraagt aan een betere hechting van de grasmat aan de structuurmat. Daarnaast draagt een kruidenrijk grasmengsel bij aan een betere biodiversiteit. De diversiteit aan bloeiende soorten heeft een meerwaarde voor insecten, die op hun beurt weer het voedsel vormen voor vogels en andere dieren. Het waterschap inspecteert ook extra om de ontwikkeling en kwaliteit van de grasmat te beoordelen. Met deze kennis en ervaring neemt het waterschap een besluit om in de toekomst mogelijk op andere dijktrajecten ook kruidenrijke grasmengsels te gebruiken voor inzaaiing. (bron: Waterschap Limburg)

- Dorpsontwikkelingsplan (DOP) Afferden, versie 2015.

Bezienswaardigheden

- Afferden heeft 6 rijksmonumenten.

- De Sint Cosmas en Damianuskerk (Monseigneur Frederixplein 4) is de parochiekerk van Afferden. De kerktoren is romaans en stamt uit de 13 eeuw (maar ook vóór die tijd was hier al een kerk). Ze staat op een eeuwenoude kerkberg. De onderste twee geledingen van de toren zijn gebouwd in ijzersteen en de derde geleding in baksteen. Het geheel wordt gedekt door een hoog tentdak. De kerk is in 1944 als gevolg van oorlogshandelingen verwoest, waarbij de kerk verloren is gegaan. Van 1946-1958 is een noodkerk in gebruik geweest. De oude toren is in 1957-1958 hersteld. In dezelfde periode is de nieuwe, huidige kerk verrezen, ontworpen door architect Jules Kayser. Het is een driebeukige bakstenen kruiskerk. Op het dak bevindt zich een vieringtorentje. De stijl van de kerk is sober en enigszins traditionalistisch en monumentaal. Zeven rondboogvensters laten door de voorgevel licht naar binnen schijnen. De zijbeuken worden door een vlakke zoldering overwelfd, en het middenschip wordt overwelfd door drie troggewelven, gescheiden door dwarsbalken. Van belang zijn de laatgotische albasten reliëfs uit de 15e eeuw. Deze zijn in 1661 door Dirk Schenk van Nijdeggen en Anna Margaretha van Nassau-Cortenbach-Grimhuizen aan de kerk geschonken. Zij zijn verwerkt in een 17e-eeuws beschilderd altaarretabel.

- De Mariakapel O.L. Vrouw, Moeder van Smarten in Afferden is toegewijd aan de 'Passie van de Heer' - blijkens de vorm van het gebouwtje en de tekst van het klokje uit 1612 - en de 'Zeven Smarten van de Moeder van de Heer'. Kapelaan Jansen, die in 1895 de geschiedenis van het kapelletje schreef, vermoedt dat er een fundatie heeft bestaan voor het lezen van heilige missen in het kruiskapelletje ter ere van het lijden van Jezus Christus. Later werd meer de devotie van de Moeder van Smarten aan het bedehuisje verbonden, waardoor het kruiskapelletje bekend werd als het 'kapelletje der Zeven Weeën'. Het oorspronkelijke cultusobject is het kruiskapelletje als zodanig, in de loop van de tijd werd het beeld van de Moeder van Smarten het eigenlijke cultusobject.

Het 17e-eeuwse beeld (61 cm hoog) stelt Maria staande voor, het hoofd naar boven gekeerd, met een zwaard in de borst, de handen gevouwen naar beneden gestrekt. Het houten beeld is van zijn polychromie ontdaan. Uit de vooroorlogse afbeeldingen van het gepolychromeerde Mariabeeld blijkt dat O.L. Vrouw toen een witte zakdoek tussen haar handen hield. Voor de veiligheid was het Mariabeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog enige tijd in de grond begraven. Simeon voorspelde in het evangelie volgens Lucas 2:35 het lijden van Maria aldus: 'Uw eigen ziel zal door een zwaard worden doorboord'. In het cultusbeeld van O.L. Vrouw van Smarten te Afferden is deze profetie tot uitdrukking gebracht door het zwaard dat in haar borst steekt. De houding van Maria is alsof zij staat onder het kruis van haar zoon; daarmee verwijst het cultusbeeld tevens naar Maria's werkelijke smart onder het kruis vlak voor de dood van Jezus, ook al is de gekruisigde zelf niet weergegeven. (bron: Meertens Instituut)

- Molen Nooit Gedacht staat in de buurtschap Rimpelt en wordt daarom aldaar beschreven.

- "Het in 2016 gerealiseerde Nederlands Golfmuseum op Landgoed Bleijenbeek in Afferden neemt je mee in de tijd en laat je kennismaken met het ontstaan en de ontwikkeling van de golfsport in de Lage Landen. Het is een boeiende reis door ons cultuurrijk verleden op weg naar vandaag en wie weet naar morgen. Een museum dat vreemd genoeg nog niet bestond terwijl juist Nederland zo’n museum lijkt te verdienen. Bezoek aan het Nederlands Golfmuseum is geheel gratis, zowel voor volwassenen als voor kinderen. Kinderen tot 12 jaar hebben alleen toegang onder begeleiding van een volwassene. Bezoekers kunnen na hun bezoek van hun contentheid en waardering blijk geven door een vrijwillige bijdrage te deponeren in de vriendenbus. Deze is facultatief en wordt zeer op prijs gesteld. Rondleidingen met een gids worden op aanvraag verzorgd.

De openingstijden zijn dagelijks van 09.00-15.00 uur, ook in het weekend, en daarnaast is het museum open gedurende de tijden dat de receptie van Paviljoen Bleijenbeek open is. Het museum is rolstoeltoegankelijk." Het museum is een van de verwezenlijkte ideeën van eigenaar Dirk-Jan Vink van de in 2005 gerealiseerde Golfbaan Landgoed Bleijenbeek, toen na de crisis van rond 2010 het aantal leden van de golfbaan terugliep, en hij zon op nieuwe invalshoeken en doelgroepen naast het klassieke golfbaanconcept en -publiek. Dankzij het museum krijgt de golfsport in het algemeen en zijn golfbaan in het bijzonder nog meer bekendheid, en het ledental is de afgelopen jaren ook weer toegenomen. - Hier vind je een reportage met de initiatiefnemer en de onwerper van het golfcomplex (2004).

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval.

Landschap, natuur en recreatie

- Kasteel en landgoed Bleijenbeek in Afferden kent een roerige geschiedenis, die teruggaat tot de 14e eeuw. In 1945 bombardeert de Engelse RAF het kasteel. Het ooit zo statige ridderhuis verandert hierdoor in een ruïne. - Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek zet zich in voor consolidatie, restauratie en toegankelijk houden van de ruïne. "Levensverzekeraar a.s.r te Utrecht, de eigenaar van het ruïne complex, had aan Erik Jurgens, kleinzoon van de laatste particuliere eigenaar, gevraagd om dit op zich te nemen. SKRB kreeg het complex van a.s.r. voor een minimaal bedrag in erfpacht. SKRB stelde zich ten doel om de ruïne, onderdeel van Landgoed Bleijenbeek, en later ook van Nationaal Part de Maasduinen, te consolideren en toegankelijk te maken voor het publiek. SKRB wil de natuurlijke en landschappelijke waarden, en het culturele en maatschappelijke erfgoed bewaken en beheren, zodat ook toekomstige generaties daarvan zullen kunnen genieten. De stichting kan het terrein binnen de slotgracht exploiteren om de kosten daarvan te dekken, natuurlijk zonder winstoogmerk. Bij oplevering van de consolidatie in 2016 werd de erfpacht overgedragen aan Stichting het Limburg Landschap (SLL), maar kreeg SKRB tegelijk de sub-erfpacht, zodat zij nog enkele verbeteringen en aanvullingen op het terrein tot stand kan brengen. De SLL nam echter het beheer en de exploitatie op zich, dit in samenwerking met het nabijgelegen Golfpaviljoen Bleijenbeek." - Hier kun je lezen wat er de afgelopen jaren al gebeurd is.

- "Ik ben blij verrast te vernemen dat het Waterschap in juni 2019 heeft besloten het dijkvlak langs de Rijksweg in Afferden en omgeving in te zaaien met een kruidenmengsel. Jarenlang heb ik als vertegenwoordiger van de Dorpsraad en Staatsbosbeheer hierover meerdere discussies gevoerd, waarin het Waterschap steeds weer aangaf dat het beleid was dat de nieuwe dijken alleen maar ingezaaid werden met een speciaal grasmengsel. Kruiden zouden het dijkoppervlak verzwakken, wat ik altijd bestreden heb. Maar ik was (en meerderen met mij) een roepende in de woestijn en onze mening werd ‘aan de dijk’ gezet. Gelukkig is het tij bij het Waterschap gekeerd. Helaas is de reden minder leuk. Deze maatregelen worden namelijk genomen ten behoeve van de hard achteruit hollende insectenstand. De laatste jaren is zo’n 70 procent van onze insecten verdwenen. Gelukkig gaat de overheid nu eindelijk ingrijpen, want dit is echt alarmerend. De insecten zijn momenteel de zwakste schakel in het ecosysteem. Ze zitten onder in de voedselketen maar hun verdwijnen zal uiteindelijk grote gevolgen hebben voor diegenen die in de top zitten: wij dus! Denk alleen maar aan de gevolgen voor landbouw en de gehele voedselindustrie. We maken ons druk over het klimaat maar in tegenstelling tot het klimaat kunnen we hier wél zelf heel veel aan doen!

De meesten van u weten nog wel dat als je ongeveer 20 jaar geleden een eindje met de auto had gereden de autoruit en de grille vol zat met dode insecten. In een willekeurige tuin gonsde het nog van de hommels en bijen, je zag nog wolken vlinders rond bloeiende struiken fladderen! In die tijd waren onze weiden nog bont van de bloemen, een eldorado voor de insecten. Nu worden ze ingezaaid met snelgroeiende grassen waarin geen plaats is voor andere planten! Hoe het óók kan, kun je zien in de weitjes (langs de Rijksweg) van Zorgboerderij De Vlammert in Nieuw-Bergen. Toch kunnen wij er met z’n allen ook zelf veel aan doen, niet alleen de overheid en de agrariërs! Plant eens wat meer nectarplanten in je tuin; je kunt op internet vinden welke soorten geschikt zijn voor bijen en vlinders. In hun kielzog zullen ook de vele andere soorten komen zoals de prachtige zweefvliegen, kevers, motjes enzovoort. En zij trekken op hun beurt weer vogels en andere soorten aan.

Hopelijk gaan de overheden er veel strenger op toezien dat particulieren (zoals langs de Rijksweg) niet langer illegaal de bermen maaien. Op deze manier wordt de noord-zuid migratieroute van de insecten onderbroken en creëren we een oase-landschap. Het wordt ook tijd dat de overheden het goede voorbeeld gaan geven: het groenbeleid moet totaal op de schop! Het is allemaal veel te steriel. Er zijn nog zoveel bermen, parken en plantsoenen die ingezaaid kunnen worden! Laten we hopen dat de vele bijzondere soorten van de oude dijk weer terugkomen zoals de Wilde Marjolein en de zeldzame Vogelmelk. Het interessante van een dijk is het gradiënt met bovenaan de droog minnende soorten zoals Muurpeper en onderaan de vochtminnende zoals Klein Hoefblad en daartussen kan menig soort zijn eigen niche vinden. Ter afsluiting zou ik tegen iedereen willen zeggen, ga eens op je knieën zitten en kijk eens naar de schoonheid van zo’n ‘onkruidje’, zo onvoorstelbaar mooi, hoe klein dat ie ook is. In het kleine zit het grote verborgen! Namens Dorpsraad Afferden, Henk Hendriks."

- Staatsbosbeheer heeft van 2012 tot 2015 een venherstelplan voor het Bergerbos nabij Afferden uitgevoerd. Voor het Suikerven, Esven, Zevenboomsven, de Duivelskuil en ’t Quin is een herstelplan opgesteld met maatregelen die de oorspronkelijke natuurwaarden in het natuurgebied moeten terugbrengen. Bijzondere soorten die voorheen volop floreerden, zoals lavendelhei en klokjesgentiaan, komen nu nauwelijks meer voor. Deze soorten krijgen een nieuwe kans door het terugdringen van concurrerende soorten, zoals pitrus en pijpenstrootje.

Met de uitvoering van dit plan draagt Staatsbosbeheer bij aan het natuurherstel van deze bijzondere leefgebieden. Naast het treffen van antiverdrogingsmaatregelen zijn bepaalde gebieden ontzien en aangewezen als leefgebied van de gevlekte witsnuitlibel. De benodigde werkzaamheden - zoals het plaggen van venoevers en het verwijderen van opslag en bos rondom een aantal vennen - zijn gefaseerd uitgevoerd, zodat de bestaande natuurwaarden geen schade van de ingrepen hebben ondervonden.

- Aan de rand van het Bergerbos, N van het dorp, ligt natuurgebied het Quin (lokaal spreekt men van de Kwen), met heide en vennetjes. Aan het eind van het prachtige zandweggetje genaamd Groene Streep, bij de parkeerplaats, is het begin van een wandelroute.

Beeld

- Filmpje met sightseeing door Afferden.

- Fotoalbums van evenementen in Afferden van de afgelopen jaren.

Links

- Algemeen: - Site van en over Afferden.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisaties: - Dorpsraad Afferden.

- Werkgroep Afferden Samen Beter is opgericht in 2016, met als focus zorg en welzijn en het ontwikkelen van een dorpscoöperatie. Doelen: bevorderen van leefbaarheid/kwaliteit; stimuleren van samenwerking en zelfmanagement (je eigen koers kiezen in sterkte, interesses, waarden en ambities); toekomstbestendig maken van voorzieningen voor zorg en welzijn; verbinding onderling in het dorp vergroten; bevorderen van positieve gezondheid. Bergen Beweegt Natuurlijk en Negen willen samen met de verenigingen in het dorp meer onderlinge samenwerking tussen de verenigingen krijgen met mogelijk een overkoepeling als resultaat, met als leidraad: sterkte door bundeling. Inwonersplatform doorontwikkelen naar een actief platform waar alle leeftijdsgroepen in vertegenwoordigd zijn, met als leidraad: sterke dorpsvertegenwoordiging uit alle lagen.

Hun ambitie is om op den duur een verbindend orgaan in het leven te roepen waar zorg, welzijn, sport, cultuur, senioren, onderwijs en een inwonersplatform in vertegenwoordigd zijn. Misschien wel uiteindelijk in de vorm van een Dorpscoöperatie, met bijvoorbeeld een Dorpsinformatiepunt, een soort sociale VVV, en een Dorpsondersteuner: iemand die alle ins en outs van het dorp goed kent en helpt bij het vinden van oplossingen op het gebied van zorg, welzijn en leefbaarheid. Zij denken dat het dorp in de toekomst hierdoor samen sterker en beter wordt want: meer financiële slagkracht door bundeling, meer sociale slagkracht door verbinding tussen afzonderlijke disciplines/groepen en meer kwaliteit op maat en naar wens van het dorp.

- Dorpshuis: - Na bijna 40 jaar is in 2021 definitief het doek gevallen voor gemeenschapshuis Iedershuus in Afferden. Het pand is gesloopt. De verenigingsactiviteiten worden verplaatst naar De Alverman, waarvoor de sportaccommodatie extra uitgebreid moet worden. Op de locatie van Iedershuus komt het langverwachte nieuwe gezondheidscentrum. Bijna 40 jaar is Iedershuus een ideale voorziening geweest voor vele sociaal-culturele activiteiten van de Offerse gemeenschap. In 1982 is dit gebouw aan de Kapelstraat geopend als opvolger van het Jeugdhuis aan de Dorpsstraat. Ruim 20 jaar was dat jeugdhuis een belangrijke plek voor het Offerse verenigingsleven, totdat het rond 1980 niet meer aan de eisen voldoet en renovatie niet haalbaar blijkt. Een nieuw gebouw in de vorm van het nieuwe Iedershuus is de oplossing. De geschiedenis herhaalt zich nu met Iedershuus, want het gebouw was technisch op. Ook verbouwen was door de indeling en constructie niet echt mogelijk. (bron en voor nadere informatie zie het artikel 'Doek valt voor Iedershuus' op de dorpssite, d.d. 26-4-2021)

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool 't Diekske in Afferden biedt ook onderdak aan 't Kienderbènkske, dat gerichte opvang aanbiedt voor kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar: kinderdagverblijf (KDV) 0-4 jaar; ontwikkelingsgerichte kinderopvang (OKI) 2-4 jaar (voorheen de peuterspeelzaal); buitenschoolse opvang (BSO) voor kinderen vanaf 4 jaar tot het einde van de basisschool.

- Muziek: - Helpt Elkander wordt opgericht in 1906, als 'rijwielvereniging' die zich bezighoudt met het organiseren van fietstoertochten in de omgeving. In 1907 wordt besloten om er een fanfare van te maken. En dat is het nog altijd. Van oorsprong is een vereniging als de fanfare een mannenbolwerk. Dit was zo totdat de emancipatie op gang kwam en vrouwen meer aan het verenigingsleven gingen deelnemen. In Afferden gebeurde dat sinds midden jaren 1970. Aanvankelijk aarzelend, maar vanaf rond 1990 namen ook steeds meer meisjes een fanfare-instrument ter hand. En tegenwoordig zijn de vrouwen in de meerderheid. In november 2016 werd de fanfare blij verrast door het bezoek van een bestuurslid van muziekbond LBM. Zij kwam met de verheugende mededeling dat de fanfare tijdens het bondsconcours het hoogste aantal punten heeft behaald van alle Limburgse fanfarekorpsen in de 4e divisie die in 2016 aan een concours hebben deelgenomen. Dit Limburgs Kampioenschap biedt de fanfare de mogelijkheid deel te nemen aan het Landskampioenschap.

- Voetbal: - Voetbalvereniging HCR'27 is gezien de naam vast opgericht in 1927. Ze hebben hun accommodatie op Sportpark De Alverman. Sinds 2014 zijn de jeugdafdelingen van HRC’27 en Stormvogels’28 uit Siebengewald samengevoegd. Deze gezamenlijke jeugdafdeling wordt aangestuurd door één jeugdbestuur voor alle jeugdleden van beide verenigingen. Bij aanmelden word je gewoon lid van HRC’27 (en in Siebengewald vanzelfsprekend van Stormvogels’28).

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Afferden.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)