In 1927 is gestart met het aanleggen van de Afsluitdijk. Na vijf jaar hard werken aan deze megaklus is de dijk (eigenlijk: dam) in 1932 gereedgekomen. Op de foto het dichten van het laatste gat.
In 2007 is het 75-jarig bestaan van de Afsluitdijk gevierd
- De Afsluitdijk is een 30 km lange waterkering, tevens verkeersweg. De dijk sluit het IJsselmeer in het Z af van de Waddenzee in het N. Tevens verbindt zij als onderdeel van de A7 de provincies Noord-Holland in het ZW en Fryslân in het NO. Qua grondgebied is de dijk ongeveer gelijkelijk verdeeld tussen de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon (t/m 2011 gemeente Wieringen) in het ZW en de Friese gemeente Súdwest-Fryslân (t/m 2010 gemeente Wûnseradiel) in het NO.
- Midden op de Afsluitdijk ligt, met letterlijk slechts enkele inwoners, de kleinste 'formele woonplaats' van Nederland: Breezanddijk.
Terug naar bovenNaamgeving en naamsverklaring
Het deel Afsluit- in de naam is duidelijk: de Afsluitdijk sloot, toen zij in 1932 gereed kwam, de toenmalige Zuiderzee af van de Waddenzee en daarmee ook de Noordzee. Het deel -dijk is in de huidige situatie eigenlijk geen correcte benaming. Een dijk scheidt doorgaans namelijk land en water, met als functie het land te beschermen tegen overstroming. Waarschijnlijk houdt de benaming daarom verband met de plannen die er oorspronkelijk waren om tevens wat nu IJsselmeer heet droog te leggen. Nu is het in feite een Afsluitdam. De term dam wordt immers gebruikt om een scheiding tussen twee wateren aan te geven.
- Ingenieur Cornelis Lely ontwerpt in 1891 het eerste plan voor afsluiting en inpoldering van (een deel van) de Zuiderzee. De watersnood van 1916 en de hongersnood van 1918 geven voor het parlement de doorslag om de plannen voor aanleg van de Afsluitdijk in laatstgenoemd jaar goed te keuren. Om redenen van veiligheid en om in de afgesloten Zuiderzee door middel van inpoldeingen goede (klei)landbouwgronden te verkrijgen. De aanleg gaat in 1927 van start en komt in 1932 gereed. Daarmee wordt de Zuiderzee, voor zover gelegen Z van de Afsluitdijk, een meer: het IJsselmeer. Het deel van de vroegere Zuiderzee N hiervan wordt tegenwoordig tot de Waddenzee gerekend.
- Nadere informatie over de geschiedenis van de Afsluitdijk op Wikipedia.
Terug naar boven- De inmiddels circa 85 jaar oude Afsluitdijk moet nodig worden opgeknapt om weer aan de eisen van deze tijd - en de komende decennia - te voldoen. In 2011 heeft het kabinet de knoop doorgehakt: de dijk wordt de komende jaren geleidelijk gerenoveerd. Na de nodige voorbereidingen en een selectieprocedure heeft Rijkswaterstaat in maart 2018 het project definitief gegund aan consortium Levvel. Dit consortium wordt gevormd door Van Oord (in samenwerking met Aberdeen Standard Investments en APG Group), BAM (in samenwerking met PGGM) en Rebel.
Levvel zal de versterking van de Afsluitdijk ontwerpen, bouwen, financieren en gedurende 25 jaar onderhouden. De werkzaamheden zijn formeel in april 2019 gestart en zullen naar verwachting eind 2022 zijn afgerond. De opdracht vertegenwoordigt een netto contante waarde van circa 550 miljoen euro. Levvel is bij het ontwerp uitgegaan van het beheersen van risico’s, benutten van kansen, duurzaamheid (duurzaam bouwen en energieneutraliteit) en slimme toepassingen van bewezen technologie. Nadat de Afsluitdijk is versterkt, kan deze een storm weerstaan die eens in de 10.000 jaar voorkomt. Tevens wordt de afvoercapaciteit vergroot: de spuisluizen worden uitgebreid en er worden pompen ingebouwd. Levvel vergroot de afvoercapaciteit met zo min mogelijk energieverbruik volgens het principe: 'Spuien als het kan, pompen als het moet'. Zo kan ook in de toekomst bij alle weersomstandigheden voldoende water worden afgevoerd uit het IJsselmeer naar de Waddenzee. De dijk beschermt straks niet alleen tegen een hogere zeespiegel, maar houdt ook het zoete water in het IJsselmeer. "Dat is onze 'nationale regenton', die een derde van Nederland van drinkwater voorziet", aldus minister Cora Van Nieuwenhuizen bij de formele start van het project in april 2019.
Voor de bouw van de nieuwe pompen en de extra spuicapaciteit blijven de bestaande monumentale Spuisluizen in Den Oever volledig intact en worden zij gerenoveerd. Levvel versterkt de dijk met innovatieve betonnen elementen. Het innovatieve karakter van het project komt verder onder meer tot uitdrukking in een hoogwaterkering van vezelversterkte kunststof in de vismigratierivier. Daarnaast wordt de snelweg A7 over de Afsluitdijk veiliger door verbreding van de vluchtstroken. Het ontwerp van Levvel heeft ook nadrukkelijk aandacht voor recreatie en ecologie door de realisatie van een fietspad aan de Waddenzeezijde over de volledige lengte van de Afsluitdijk, ecologische voorzieningen langs de dijk en visvriendelijke pompen. Michèle Blom, directeur-generaal Rijkswaterstaat: "Rijkswaterstaat verheugt zich op de samenwerking met Levvel. Levvel heeft een slim en robuust ontwerp gemaakt dat het erfgoed van Lely eer aandoet."
Rijkswaterstaat heeft bij de aanbesteding geselecteerd op basis van de economisch meest voordelige inschrijving met de beste prijs-kwaliteitverhouding (EMVI-BPKV). De principes van EMVI-BPKV helpen om de innovatiekracht en de creativiteit van de markt beter te benutten. Rijkswaterstaat heeft de plannen van de marktpartijen onder andere beoordeeld op de criteria duurzaamheid, tevreden gebruiker, tevreden beheerder en tevreden omgeving en op de beheersing van enkele technische risico’s. (bron: Rijkswaterstaat, 16-3-2018)
Voor nadere informatie zie ook:
- Het 174 pagina´s tellende CPB-rapport Een kosteneffectiviteitsanalyse naar de toekomstige inrichting van de Afsluitdijk.
- Site over het project De Nieuwe Afsluitdijk.
- Met de Ambitie Agenda Afsluitdijk/Triple A wordt de komende jaren gewerkt aan duurzame ontwikkelingen op en rond de dijk. Het betreft initiatieven op het gebied van onder andere recreatie, toerisme en energieopwekking. Er wordt beoogd dat de dijk een toeristische topattractie, een waterbouwkundig visitekaartje en een icoon van duurzaamheid wordt.
- Site over actuele ontwikkelingen met betrekking tot de Afsluitdijk.
Terug naar boven- Ter ere van zijn 100e geboortedag is in 1954 door koningin Juliana het beeld van Lely onthuld. De standplaats was naast de Simon Stevinsluizen aan de kant van Den Oever. Als automobilist op weg naar Fryslân liet je het niet na hem even te groeten door een moment je blik op hem te laten rusten. Maar ineens, in 2006, was hij weg, een gapende leegte achterlatend. Het beeld bleek later verplaatst naar het Dudok-monument op de dijk. Lely zou de automobilisten teveel hebben afgeleid. Voordeel van de nieuwe plek is wel dat er nu omheen gelopen kan worden én dat je blik hem nu al van verre zoekt. Maar hij leidt nog steeds af... (bron en nadere informatie: website Buitenbeeld in Beeld, van Lida Goede)
- Icoon Afsluitdijk is een designinnovatieproject met tijdelijke en permanente werken voor de 32 km lange iconische dijk dat geleid wordt door Daan Roosegaarde en zijn team van ontwerpers, technici en ontwikkelaars. Aan ontwerper Daan Roosegaarde is gevraagd met dit in 2016 en 2017 gerealiseerde project een bijdrage te leveren aan de iconische waarde van de dijk. Met een subtiele laag die licht en duisternis en verleden en toekomst met elkaar verbindt, versterkt Roosegaarde de schoonheid van de dijk en maakt hij nieuwe koppelingen tussen mens en landschap, verleden en toekomst, duister en licht, poëzie en functionaliteit. Het permanente werk Lichtpoort, dat in november 2017 gereed is gekomen, geeft de 54 opgeknapte monumentale sluisdeuren/heftorens uit 1932 - 24 in het Lorentzcomplex aan de kant van Kornwerderzand en 30 in het Stevincomplex aan de kant van Den Oever - een retroreflecterende laag, waardoor ze oplichten door de koplampen van passerende auto’s. Lichtpoort is uniek in de wereld, speciaal gemaakt voor de Afsluitdijk en is een voorbeeld van een energieneutraal landschap waar vervuilende straatverlichting achterhaald is geworden. Voor nadere informatie over de permanente Lichtpoort en de andere, tijdelijke kunstwerken: zie de link.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Afsluitdijk (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Weblog over de Afsluitdijk. Al enige tijd niet meer bijgehouden (namelijk sinds medio 2008 niet meer), maar bevat nog altijd lezenswaardige artikelen over de lotgevallen van de dijk. Vermoedelijk opgezet in verband met het 75-jarig bestaan van de dijk in 2007.
- Duurzaamheid: - De ‘blauwe energie’ die gewonnen wordt uit de samenkomst van zout en zout water, zou in principe ruim 80 procent van de Nederlandse huishoudens van energie moeten kunnen voorzien, stelt Kitty Nijmeijer, hoogleraar Membrane Materials and Processes aan de Technische Universiteit Eindhoven. Daarnaast zou zulke membraantechnologie helpen om waardevolle grondstoffen terug te winnen uit onze reststromen door ze te scheiden op moleculair niveau. Met membranen kun je bijvoorbeeld waardevolle stoffen als stikstof-, fosfor- en kaliumverbindingen halen uit afgedankte zaken als mest. Sinds Nijmeijer in 2003 aan de Universiteit van Twente promoveerde op membraantechnologie, zet ze haar kennis in om bij te dragen aan maatschappelijke vraagstukken rondom circulariteit en hernieuwbare energie.
Membranen kunnen dus gebruikt worden om energie te winnen op plekken waar zoet en zout water samenkomen, zoals bij de Afsluitdijk. Door membranen tussen de zoete en zoute waterstromen te plaatsen, kan energie worden 'geoogst' van de ionen die van het zoute water naar het zoete water gaan. Daarmee zou de Afsluitdijk in principe 800.000 inwoners van elektra kunnen voorzien, stelt Nijmeijer in een minicollege op YouTube, terwijl de plek waar de Rijn de zee in stroomt zoveel moet kunnen opwekken als 80 procent van alle huishoudens in Nederland nu verbruiken.
Nederland is voorloper in de ontwikkeling van deze ‘blauwe’ energie, aldus Nijmeijer. Dat geldt voor zowel het onderzoek als de opschaling van het proces. Er staat een demonstratieopstelling op de Afsluitdijk waar elk uur 220 m3 zout water en evenzoveel zoet water doorheen stroomt. Nergens anders wordt dit op vergelijkbare schaal getest. Behalve in grote oppervlaktewateren kan blauwe energie ook gewonnen worden rond industrieën die zout afvalwater hebben, zoals in de chemische industrie en de voedingsmiddelenindustrie. Als het aan Nijmeijer ligt, is de technologie rond 2021/2022 ver genoeg om een wijk van stroom te voorzien. (bronnen: 1) Kitty Nijmeijer, New Scientist, 21-9-2017, ‘‘Alles wat we doen moet duurzaam zijn’’; 2) Kitty Nijmeijer, Universiteit van Nederland, "Hoe kan de Afsluitdijk energie opwekken?" en 3) Kitty Nijmeijer, "Minicollege Membraanbereiding en toepassing")
Reactie toevoegen