Status

- Aijen is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Noord-Limburg, gemeente Bergen.

- Het dorp Aijen heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Bergen.

Naam

In het Limburgs
Äöje.

Oudere vermeldingen
1336 Oyen, 1406 Ayen, Aien, 1635 Aegen, 1662 Oyen.

Naamsverklaring
"Datief meervoud van ooi 'land aan een waterloop'."(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp het Sukerpinnenriek.

Ligging

Het dorp Aijen ligt Z van het dorp Bergen en NW van het dorp Well.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Aijen 44 huizen met 257 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp circa 120 huizen met circa 300 inwoners.

Geschiedenis

Voetveer
Tot 1965 was hier een voetveer over de Maas naar Maashees v.v. Het veer is reeds in 1533 opgericht en is in die tijd eigendom van de 'Heerlijkheid Well, Bergen en Aijen'. Menig Aijenaar is vanuit deze plaats overgezet naar de overzijde en terug. Ook de schutterij die de concoursen aan de overzijde van de Maas bezocht kwam, met de handboog aan de fiets gebonden, de gewonnen prijzen op de drager en van het bier lichtelijk aangeschoten, na een gezellige dag weer met het veer naar het dorp terug.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende sites:

- De site van Stichting Historisch Archief Aijen is opgezet door een enthousiaste groep mensen die de historie van het dorp onderzoekt en beschrijft. De site bevat onder andere foto's, verhalen, krantenknipsels en andere documenten. - Historisch Archief op Facebook.

- Beschrijving van panden in Aijen in tekst en beeld, met veel oude foto's.

Bezienswaardigheden

Kapel
De inwoners van Aijen zijn terecht trots op hun fraaie Sint Antoniuskapel. De kapel bestaat uit een eenbeukige, rechthoekige, aan het koor op vijfachtste grondslag afgesloten ruimte met segmentboogdeur in de westmuur. De kapel is in gotische stijl gebouwd. De gebruikte stenen zijn van groot formaat en van slechte kwaliteit, wat ertoe heeft geleid dat de kapel in 1935 wit is gemaakt. De stichter en bouwmeester van de kapel zijn onbekend. Men vermoedt dat de kapel uit de 16e eeuw stamt, maar het is ook mogelijk dat deze uit de 17e eeuw stamt en dat er 'archaïstisch' is gebouwd.

Het interieur bevat een grote rijkdom aan beelden en kerkmeubilair uit de 16e eeuw. De kapel is als enige kerkgebouw in de gemeente Bergen vrijwel ongeschonden uit het oorlogsgeweld van de Tweede Wereldoorlog gekomen en daarmee in originele staat gebleven. Het fraaie, gotische gebouw is diverse malen gerestaureerd, voor het laatst in 2006. In de kapel is om de week een H. Mis. Verder is de kapel een geliefde plek voor bruidsparen om hun huwelijk te laten inzegenen.

In 2002 is een kunstwerk bij de kapel geplaatst. Het betreft een bronzen varkenskop, verwijzend naar de ‘Köpkesmert’ die hier jaarlijks in januari wordt gehouden (zie daarvoor verder bij Jaarlijkse evenementen). Het beeld is gemaakt door Clemens Driessen uit Aijen en in brons gegoten door Rob van de Broek uit Afferden.

Kruisen
In het dorp staan twee stenen kruisen: het kruis aan de Aijenseweg en het kruis op de Paol. Het kruis aan de Aijenseweg staat op een gemetselde voet nabij de vroegere molen, halverwege Aijen en Bergen. Dit kruis is rond 1938 opgericht door Gerardus M. Joosten. Het corpus van dit stenen kruis is in de wereldoorlog zwaar beschadigd en is in het atelier van beeldhouwer Meussen uit Leunen grondig hersteld. De twee hulstbomen zijn nog in 1938 geplant.

Aan de weg Op de Paal in Aijen stond van oudsher een houten kruis met een houten corpus. Volgens overlevering heeft dit kruis er al vanaf 1700 gestaan. Op deze plaats zou een zwaargewonde of zieke gevonden zijn die op deze plek genezen zou zijn. In 1948 is er een nieuw stenen kruis geplaatst omdat het houten kruis zo versleten en verweerd was dat het niet meer te herstellen was. Vroeger werd op Goede Vrijdag om drie uur bij dit kruis door de buurtbewoners gebeden. Ook de bedevaart te voet naar Kevelaer werd bij dit kruis met een gebed begonnen. 's Avonds bij terugkomst werd de processie daar weer met een slotgebed ontbonden. Deze traditie werd tot 1954 nog in ere gehouden. Beide kruisen worden onderhouden door Stichting Kruisen en Kapellen gemeente Bergen.

Jaarlijkse evenementen

Lachgala
Op een zaterdag begin januari is er in Aijen het jaarlijkse Maasduinen Lachgala in Zaal ’t Veerhuis. Met optredens van een vijftal buutkampioenen, livebands en artiesten en een joekskapel.

Köpkesmert
Bij het aanroepen van de Heilige Antonius Abt liet men in de middeleeuwen de varkens los rondlopen. In een later stadium werden de varkens voor die gelegenheid geofferd, om op die manier gevrijwaard te blijven van de gevreesde varkenspest. Niet voor niets wordt de patroonheilige van de kerk en het schuttersgilde in Aijen vrijwel altijd afgebeeld met een varken aan zijn voeten. Later werden alleen nog maar de koppen geofferd. In de jaren 1920 is deze traditie gestopt, vermoedelijk door een nieuwe wet die een notaris op openbare verkopingen verplicht stelde.

Deze zogeheten Köpkesmert in Aijen is in 1952 door het schuttersgilde weer in ere hersteld. De Köpkesmert vindt in de regel plaats op 17 januari (als dit een zaterdag is) of op de eerste zaterdag erna. De veilingmeester verkoopt dan circa 20 varkenskoppen. De opbrengst komt ten goede aan het onderhoud van de Sint Antoniuskapel, en de geveilde varkenskoppen gaan naar een zusterorde die er traditionele 'kopkaas' van maakt. Na afloop van de 'mert' is er koffie met vlaai in 't Vérhuus en vindt het aloude platstoepen plaats. (bron: Schuttersgilde St. Antonius Abt/St. Agatha; zie bij Links)

De Köpkesmert is een evenement dat niet veel voorkomt in ons land (hoewel er toch best veel kerken en kapellen aan de H. Antonius Abt zijn gewijd). Deze traditie komt verder alleen nog voor in de nabijgelegen Brabantse dorpen Groeningen en Maashees. Maar zoals de Köpkesmert in Aijen wordt gehouden is uniek, namelijk voor de kapeldeur. In de andere genoemde plaatsen is het in zalen of in cafés. Zie ook de videoreportage van de Köpkesmert 2013, door TV Maasduinen, waarbij je kunt zien hoe dit evenement eraan toegaat én je gelijk het fraaie interieur van de Sint Antoniuskapel kunt bewonderen.

Carnaval
- Carnavalsvereniging De Sukerpinnen is opgericht in 1961. De prachtige carnavalsoptocht op carnavalsdinsdag zou je eerder in een grote stad verwachten dan in een klein dorp als Aijen. - Videoreportage carnavalsoptocht 2018, door Maasland TV. - Wagenbouwgroep CV De Sloebers is opgericht in 1998. - Onderdeel van het jaarlijkse carnaval in dit dorp is onder andere een boerenbruiloft.

Loswalfeest
Het Loswalfeest (op een zaterdag in juli) is een gratis zomerfestival, met 's middags een wateractiviteit en 's avonds livemuziek. In 2015 betrof het de wateractiviteit 'Fiets um erin', waarbij het de uitdaging is met allerlei creatief uitgedoste fietsen en hun berijders zo lang mogelijk over een plank in het water te rijden en aan het eind de bel te bereiken die men dan moet luiden. Enkelen lukt dat, velen lukt dat niet, uiteraard tot hilariteit van de omstanders. Enfin, bekijk zelf het filmpje onder de link maar.

Dorsdagen
Tijdens de Dorsdagen Aijen (weekend in augustus) wordt er gedorst, geploegd en nog veel meer. Er wordt ook een oldtimertractortreffen georganiseerd. Iedereen met een oldtimertractor of andere oldtimerlandbouwmachine is van harte welkom. Op zaterdag wordt de avond afgesloten met een heerlijke barbecue en is er een gezellig programma in de tent, met muziek voor iedereen. Ook aan de kinderen is gedacht. Indien je beide dagen wilt bijwonen is er ook een mogelijkheid om met je tractor of caravan te overnachten. Voor de meeste onderdelen van dit evenement dien je je aan te melden (tel. 06-51173595). - Radio-interview met organisator Dorsdagen. - Videoreportage Dorsdagen 2017, door Maasland TV.

Kermis
Kermis (tweede zondag van september, met op zaterdag een Kermisparty in 't Veerhuis en op maandag Kermistoepen, ook in 't Veerhuis).

Landschap, natuur en recreatie

Heuloërbroek
ZO van Aijen, in het O grenzend aan Rijksweg N271, ligt natuurgebied het Heuloërbroek, dat deels wordt beheerd door Het Limburgs Landschap, deels door Staatsbosbeheer. Het is een afwisselend gebied met graslanden, elzenbroekbossen, wilgenstruweel en drogere bossen. Oude perceelscheidingen, in de vorm van houtwallen, zijn nog aanwezig. Aan de zuidrand ligt een rivierduin. Hier vind je eiken, grove dennen, korstmosbegroeiing en jeneverbes. Het is een broedgebied van havik en buizerd. Er is een klein stuk stuifzand aanwezig. In de houtwallen broeden boompieper en geelgors.

In het gebied komen ook dassen voor. Die hebben hun burchten in de Maasduinen O van Rijksweg N271, maar ze komen voedsel zoeken in het Heuloërbroek W van deze weg. Dat leverde nogal eens aanrijdingen op, met schade aan dieren en auto's. Het alleen plaatsen van hekken om ze tegen te houden werkt niet, omdat dieren door honger gedreven langs het gaas een oversteekmogelijkheid zullen blijven zoeken. Gaas in combinatie met kleine tunnels onder de weg, op de plekken waar veel dieren van nature oversteken, is wél een effectieve oplossing gebleken.

Daarom is in 2013 langs 650 meter aan beide kanten van Rijksweg N271 O van Aijen gaas geplaatst. Dat gaas leidt de dieren naar een 'wildtunnel', een tunnelbuis onder de weg door. De dieren kunnen zo van hun burchten in de Maasduinen O van de weg naar het voedselzoekgebied (foerageergebied) in het Heuloërbroek in het Maasdal W van de weg. Beide natuurgebieden worden op die manier met elkaar verbonden, waardoor de dieren een groter en veiliger leefgebied krijgen, en zo verdere schade aan dieren en menselijke verkeersdeelnemers wordt voorkomen.

Dijkversterking
In 2018 en 2019 heeft Waterschap Peel en Maasvallei gewerkt aan het versterken en verhogen van de dijk rond het ‘eiland van Bergen en Aijen’. Deze dijkversterking was nodig om te voldoen aan de actuele wettelijke normen van waterveiligheid. De dijkversterking heeft wel gevolgen voor de drukriolering. Deze zou in principe opnieuw moeten worden aangelegd, wat tot hoge kosten zou leiden. De gemeente Bergen overweegt daarom een lokale zuivering aan te leggen, zo mogelijk in combinatie met andere functies (energiewinning, recreatie). De firma ECS heeft dit proces mede begeleid.

Hoogwatergeul
Veel Limburgers herinneren zich nog maar al te goed de overstromingen van de Maas in 1993 en 1995. Grote delen van de provincie komen dagenlang onder water te staan, duizenden mensen moeten huis en haard ontvluchten en er wordt voor vele miljoenen schade aangericht, ook in de gemeente Bergen. De Maas is een regenrivier en door de verwachte klimaatverandering zal de kans op overstromingen als in 1993 en 1995 alleen maar toenemen. Om dat te voorkomen heeft de overheid in 2002 een pakket maatregelen vastgelegd in het Tracébesluit Zandmaas/Maasroute. Daarin wordt geïnvesteerd in het versterken van kades, het verdiepen en verbreden van de rivierbedding, de aanleg van hoogwatergeulen en retentiegebieden en het verlagen van uiterwaarden. Na afronding van het Maasproject is het Limburgse Maasdal beschermd tegen hoogwaters die gemiddeld eens in de 250 jaar voorkomen.

Een van de maatregelen uit het Tracébesluit is de aanleg van een 'hoogwatergeul Well-Aijen'. Deze in 2015 gerealiseerde ‘nevengeul’ van de Maas, waarvoor een groot deel van de uiterwaarden Z van het dorp en W van de weg De Kamp is afgegraven, gaat in geval van hoogwater meestromen en zal daarmee bijdragen aan de hoogwaterbescherming in Noord-Limburg. In een hoogwatersituatie zorgt de hoogwatergeul voor een 7 cm. lagere waterstand van de Maas in deze regio. De gemeente Bergen heeft de maatregelen voor hoogwaterbescherming aangegrepen om het gebied gelijk te herinrichten en er naast de hoogwaterbescherming ook een nog aantrekkelijker gebied van te maken voor toeristen en recreanten. Dit project, dat Maaspark Well is gedoopt, omvat vele subprojecten die de komende jaren worden uitgevoerd. Er wordt beoogd dat het gehele project in 2025 gereedkomt. Zie verder bij Well.

Tijdens bodemonderzoek voorafgaand aan de aanleg van de hoogwatergeul Well-Aijen zijn sporen van mogelijke haardkuilen uit het midden-neolithicum, de bronstijd en/of de ijzertijd en vroeg-middeleeuwse houtskoolmeilers opgegraven. De sporen zijn bemonsterd ten behoeve van archeobotanisch onderzoek (rapport van Biax Consult, 2012).

Voorafgaand aan de aanleg van de hoogwatergeul is vanaf 2001 ook archeologisch onderzoek uitgevoerd. Daardoor zijn we veel te weten gekomen over de geschiedenis van de Maas en de bewoning aan de rivier. Er zijn resten gevonden van kampementen van jagers-verzamelaars die hier ongeveer 10.000 jaar geleden bivakkeerden. Daarnaast zijn sporen en vondsten onderzocht van de boeren die hier ruim 6.500 jaar geleden voor het eerst vanuit Zuid-Limburg neerstreken. Een stukje verder van de rivier, op de rand van een hogere strook, woonden de bewoners die het eerste ijzer introduceerden. De sporen en vondsten van deze mensen zijn ongeveer 2.500 jaar oud.

Beeld

- Fotoseries van Aijen, gerangschikt op onderwerp.

- Filmpje aanleg hoogwatergeul juli 2013 door Pieter van Schijndel.

- In april 2021 is een nieuw fotoboek over Bergen, Aijen en Heukelom verschenen, samengesteld door Theo Laarakker (68) uit Nieuw Bergen. Het boek kost 15 euro en is verkrijgbaar bij boekhandel Primera in laatstgenoemd dorp en bij Theo Laarakker (Jan van Eyckstraat 14. Graag even van te voren bellen naar 0485-342322). Het boek bestrijkt de periode 1950 tot 2000 en is in een oplage van slechts 330 exemplaren verschenen. Een eerdere uitgave (deel 1) behelst de periode 1880 tot 1950 en is eveneens voor 15 euro bij Primera en Laarakker verkrijgbaar. Met behulp van circa 70 zwartwit foto's uit het bezit van Laarakker, aangeleverde foto's en fotomateriaal uit archieven van diverse organisaties wordt een beeld geschetst van de ontwikkeling van de genoemde dorpen. In het boek vind je onder meer schoolfoto's, doorkijkjes op straatniveau, foto's over de bouw van het eerste winkelcentrum in Nieuw Bergen, over het hoge water, het boerenleven, het openluchtzwembad, het oude verenigingsgebouw De Vennen en andere levensgebeurtenissen. Alle foto's gaan vergezeld van korte tekstfragmenten.

Links

- Algemeen: - Site van en over Aijen.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Aijen behartigt het algemene belang van het dorp en stimuleert initiatieven van inwoners. Daarnaast werken wij met werkgroepen waarbij mensen zich op een bepaald thema (tijdelijk) inzetten voor het dorp. De Dorpsraad komt wanneer nodig bij elkaar, minimaal ongeveer zes maal per jaar in een ledenvergadering, eenmaal per jaar een openbare vergadering en twee maal per jaar een vergadering van alle dorpsraden uit de gemeente Bergen. De Dorpsraad is ieder jaar betrokken bij de Kermis, het Loswalfeest en om het jaar de kerstviering. We zijn heel blij dat deze activiteiten zo goed bezocht worden, wij vinden dit aanwinsten voor het dorp.

De druk op de Dorpsraad is de laatste jaren echter enorm toegenomen, door de grote projecten die er in en rondom het dorp plaatsvinden, zoals de afgraving Maaspark Well, bomenkap in het kader van de dijkversterking enz. Daarom is versterking altijd welkom. Uiteraard kan ieder lid zich toespitsen op de onderwerpen die hem/haar liggen, zodat de juiste man/vrouw op de juiste plek zit. Wat krijg je ervoor terug? Allereerst natuurlijk voldoening dat je actief meewerkt aan de leefbaarheid van Aijen. Daarnaast kun je actief meewerken aan beleid en activiteiten. Interesse? Meld je dan bij een van de Dorpsraadleden of vul je gegevens in op het contactformulier op de site en wij nemen contact met je op."

- MFC: - "Café-zaal ‘t Veerhuis heeft sinds zeer lange tijd een belangrijke functie in Aijen. De naam ‘t Veerhuis verwijst naar het vroegere te water laten van bootjes, waarmee tol werd geïnd. In de loop van de tijd kwam deze functie te vervallen en werd het voormalige Veerhuis een belangrijke ontmoetingsplek voor het dorp. Na een roerige tijd, waarin ‘t Veerhuis meermalen dreigde te verdwijnen, blijft de bevolking actief om ‘t Veerhuis te behouden. Anno 2019 stonden we wederom op het punt waarop het Veerhuis als ontmoetingsplek voor het dorp dreigde te verdwijnen.

Na een eerdere poging in de zomer, is het ons nu dan toch gelukt ‘t Veerhuis te kopen. De sleutel krijgen we in maart 2020, waarna we onze plannen kunnen gaan verwezenlijken. Ons doel is om Zaal ‘t Veerhuis te behouden als ontmoetingsplek voor Aijen om daarmee de leefbaarheid in het dorp op peil te houden. Omdat wij van mening zijn dat het huidige café commercieel gezien geen bestaansrecht heeft, hebben wij ervoor gekozen enkel de Zaal te behouden voor activiteiten. Concreet betekent dit dat wij gaan wonen in het voorgedeelte (voorheen café met bovenwoning). De momenteel donkere zaal zal dan na enkele relatief kleine bouwtechnische verbouwingen geschikt kunnen worden gemaakt voor allerlei activiteiten. Voor het zover is, moet er nog een hoop gebeuren, vooral in de vergunningensfeer met de gemeente. Dat zal enige tijd in beslag nemen. Wanneer we dan ook precies open kunnen, weten we nog niet. Maar wie ons kent, weet dat wij ons best gaan doen. We hopen dat u dat ook gaat doen, want alleen samen kunnen we Zaal ‘t Veerhuis nieuw leven inblazen. Graag gauw tot ziens in de nieuwe ‘Zaal ’t Veerhuis, Patrick Tabak en Bianca van Sleeuwen, januari 2020."

Het volgende goede nieuws op hun Facebookpagina liet gelukkig niet heel lang op zich wachten: - "Daar zijn we dan met goed nieuws. De gemeente heeft onze plannen voor een Multifunctioneel Centrum (MFC) goedgekeurd. Dit betekent dat Zaal 't Veerhuis behouden blijft voor Aijen en omgeving. Ons doel is om Zaal 't Veerhuis te behouden als ontmoetingsplek om daarmee de leefbaarheid in het dorp op peil te houden. Daarom hebben we Stichting ’t Veerhuis opgericht. Geen horecabedrijf dus, geen winstoogmerk, maar een stichting. Dit betekent dat er voldoende activiteiten georganiseerd moeten worden om de Zaal te kunnen behouden. Dus doet u mee?

Wat is er mogelijk in zaal ’t Veerhuis? - ’t Veerhuis is er “voor en door de inwoners van Aijen en omgeving”. - Belangrijk is dat er initiatieven van bewoners en verenigingen uit het dorp/omgeving komen. - Zo kunt u bijvoorbeeld de zaal huren voor familiedagen, feesten en partijen, vergaderingen, lezingen, workshops zoals bierbrouwen/koken/social media etc., toepen en kaarten, filmavonden, koffietafel, expositieruimte, dansavonden, hoogwater-crisiscentrum, etc. etc. - U kunt financiële ondersteuning aanvragen bij o.a. de dorpsraad t.b.v. allerlei activiteiten die een bepaald maatschappelijk- of dorpsbelang hebben; - Wij zullen zelf en ook samen met de dorpsraad en verenigingen activiteiten ontplooien zoals het samenvieren van feestdagen, vrijdagmiddag-borrel, bingo, kunstmarkt etc. etc. De deuren kunnen open vanaf december 2021! Groet, Patrick en Bianca, Stichting ’t Veerhuis, september 2021."

- Schuttersgilde: - Schuttersgilde St. Antonius Abt / St. Agatha in Aijen dateert van ongeveer 1500. Over de beginjaren is maar weinig bekend. Perioden van opbloei en neergang hebben zich ook hier afgewisseld. Naast het handboogschieten in de vroege jaren van het gilde en het geweerschieten zoals we dat nu kennen, bestaan er binnen de vereniging nog diverse andere 'takken van sport'. Een variant op het gewone luchtbuksschieten is het 'biatlon'. In plaats van op kartonnen kaartjes schieten ze op een metalen bak met doelen die kantelen bij een raak schot. Er zijn vijf doelen, die steeds moeilijker worden. Ook kruisbogen worden tegenwoordig door het gilde gebruikt op een baan van tien meter. Verder heeft het gilde een drumband, en doet deze sinds kort ook aan vendelen. Op alle gildendagen zie je het kleurrijke spektakel van de vendeliers die met hun vendel 'het boze bezweren'. Zie ook de videoreportage Koningsfeest Schuttersgilde 2011, door TV Maasduinen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)