Status

- Alverna is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Rijk van Nijmegen, gemeente Wijchen.

- Het dorp Alverna heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Wijchen.

- Toen de gemeente Wijchen aan de randen van het dorp Alverna plaatsnaamborden met de plaatsnaam Wijchen plaatste, hebben de inwoners hiertegen geprotesteerd - en terecht natuurlijk, want het dorp ligt wel in de geméénte Wijchen maar niet in de plááts Wijchen - door middel van het overschilderen van de borden. Inmiddels heeft het dorp (weer) officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) met de eigen plaatsnaam.

- Onder het dorp Alverna vallen ook de buurtschappen Heiveld en Hoogbroek. Wellicht vallen in de praktijk ook de buurtschappen Boskant en Bullekamp onder het dorp.

- Je woont niet 'in' maar 'op' Alverna. Dit heeft vermoedelijk te maken met het feit dat het centrum van het dorp iets hoger ligt dan de zuidelijk hiervan gelegen landerijen en de buurtschap Lunen.

Naam

Oudere vermeldingen
1887 Alverna.

Naamsverklaring
De nederzetting heeft zich ontwikkeld rond het minderbroedersklooster Alverna uit 1887, dat vernoemd is naar Monte La Verna, de berg in Toscane (Italië), waar de stichter van de orde, Franciscus van Assisi, vaak verbleef.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp 't Vênnegat.

Ligging

Het dorp Alverna ligt O van het dorp Wijchen.

Statistische gegevens

Alverna heeft circa 1.000 huizen met circa 2.400 inwoners.

Geschiedenis

Klooster Alverna is rond 1888 gebouwd. Rondom het klooster aan de Graafsweg ontstaat de gelijknamige buurtschap, die uitgroeit tot een dorp. De kerk bij het klooster is aanvankelijk een rectoraat (hulpkerk). In 1946 krijgen de franciscanen van de bisschop van Den Bosch toestemming een eigen parochie op te richten, de Sint Jozefparochie. Dit wordt als ontstaansjaar van het dorp beschouwd. In 1962 zijn er circa 3.000 parochianen. Deze gemeenschap is inmiddels opgegaan in Parochie De Twaalf Apostelen in Wijchen. In september 1980 verhuizen de laatste 30 franciscanen naar het in de kloostertuin aan de Leemweg gebouwde kloosterbejaardenoord (KBO) La Verna. In de winter van 1980/1981 is het klooster gesloopt ten behoeve van de verbreding van de rijksweg tot vierbaansautoweg. Het enige dat er nog van rest is de torenspits en de oude tuinmuur. Nu staat er een flat.

Een uitvoerige beschrijving van ontstaan en ontwikkeling van het dorp Alverna, en wat daaraan voorafging, vind je in hoofdstuk 5 van het Dorpsontwikkelingsplan.

Recente ontwikkelingen

- Het voormalige Mobilisatiecomplex (MOB) Alverna heeft vanaf 2012 in fasen een andere bestemming gekregen. Het complex is in totaal 20 hectare groot en biedt, naast natuurontwikkeling, ruimte aan 35 wooneenheden. De locatie ligt in een mooie omgeving met cultuurhistorische en ecologische kwaliteiten. De locatie is ontwikkeld met behoud en ontwikkeling van bestaande waarden op het gebied van natuur, landschap en cultuurhistorie. Het gebied bevindt zich binnen het Natuurnetwerk Nederland (NNN). De Dienst Landelijk Gebied (DLG) heeft vanuit het cradle-to-cradleprincipe voor duurzame gebiedsontwikkeling een plan gemaakt voor de herontwikkeling van het terrein. Dit plan heeft de titel 'Terug naar de basis' gekregen.

In drie opzichten gaat het voormalige MOB Alverna 'terug naar de basis'. Het gebied heeft zijn oorspronkelijke en natuurlijke vorm teruggekregen: een oud rivierduin met een mozaïek van zeer oude bossen, heidevelden en bloemrijke graslanden. Daarnaast vormt het voormalige militaire complex door de bouw van een aantal bijzondere woningen opnieuw een 'basis' voor de bewoner. Verder blijft de voormalige militaire functie zichtbaar. Zo behouden de tankbaan en bouwkundig bijzondere munitiebunkers een plaats binnen de herontwikkeling, als herinnering aan de Koude Oorlog. (bron: DLG, 22-1-2010)

Het nieuwe groene wijkje heet Boskamers, en omvat een bouwblok met 11 woningen (de Vosseberg), 2 gebouwen met 8 woningen en 7 appartementen, en, als laatste, het in 2017 gereed gekomen gebouw met 8 appartementen en een maisonnette. Het wijkje beslaat maar een klein deel van het 20 ha grote, voormalige defensieterrein. Dat is tijdens de Koude Oorlog in de vorige eeuw bebouwd met onder meer tientallen opslagloodsen, bunkers en dienstwoningen. Defensie heeft het complex in het groen, dat voor burgers nooit toegankelijk is geweest, in 2005 afgestoten. Besloten werd het terrein grotendeels aan de natuur terug te geven en het deels te bebouwen. Zie ook de toelichting van de DLG op de plannen voor het MOB Alverna, deel I en deel II.

- In 2016 is het Dorpsontwikkelingsplan (DOP) Alverna verschenen. In dit plan zijn de wensen van het dorp voor de komende 10 jaar samengebracht. Het belangrijkste doel van het maken van het dorpslan is de kwaliteit en leefbaarheid van het dorp en de omgeving behouden, dan wel verbeteren. Door het maken van een dorpsplan geven bewoners antwoord op de vraag: hoe zien wij de toekomst van ons dorp en hoe willen wij dat ons dorp eruitziet in 2026? Zie ook de Facebookpagina van het Dorpsontwikkelingsplan.

Bezienswaardigheden

- Alverna heeft 8 rijksmonumenten.

- Alverna heeft 9 gemeentelijke monumenten.

- Korenmolen Schoonoord (Valendrieseweg 301) is in 1857 gebouwd in Zieuwent en in 1887 naar de huidige locatie in Alverna verplaatst. De ronde stenen beltmolen staat op een vrij lage belt naast het vroegere klooster Schoonoord, dat gelijktijdig is gebouwd en dat in 1980 is afgebroken (alleen de kloostermuur staat er nog. Dat is een gemeentelijk monument). De molen was een vervanging voor de standerdmolen die door brand was verwoest en die op dezelfde plek stond. Ook molen Schoonoord is door brand geteisterd, in 1890 en 1941. De molen heeft restauraties ondergaan in 1965 en 1987, en is wel draaivaardig gehouden, maar draaide niet meer. In 2003 breekt brand uit in een naastgelegen loods, waardoor de molen opnieuw schade lijdt, die in 2005-2006 is hersteld. Sinds 2006 draait de molen weer af en toe. Het authentieke gaande werk uit 1887 is nog altijd aanwezig, maar is al decennialang niet gebruikt. De molen kan dus nog maalvaardig worden gemaakt.

- Een van de archeologische rijksmonumenten van Alverna heeft betrekking op achter de molen gelegen urnenvelden uit de vroege ijzertijd (1100-500 voor Christus). De plaatselijke bevolking had geen idee hoe die aardewerken potten in de grond waren gekomen en noemde ze vol ontzag 'erdmennekespötjes'. Toen duidelijk werd dat het urnengraven waren met mogelijk waardevolle bijgiften, ging men massaal over tot strooptochten. Met lange stokken werd in de grond geprikt tot men 'krak' hoorde. Dat betekende: 'raak'.

In het beste geval belandde zo'n vondst in handen van kousenfabrikant Frans Bloemen, die het ruilde voor kousen en sigaren. De oudheidkundige collectie die Frans Bloemen op deze manier aanlegde, is te zien in Museum Kasteel Wijchen. Aan de oostkant van de Graafseweg door Alverna lag een grafveld uit de Romeinse tijd (dat zal dan het andere archeologische rijksmonument zijn, red.). In de buurt moeten in die tijd ook mensen hebben gewoond. Het was een ideale locatie, want de Graafseweg was net als nu een doorgaande route. Misschien woonden er Bataven. Een deel van het hier gevonden Romeinse grafveld is nog altijd in gebruik als begraafplaats. (bron: gemeente Wijchen)

- Aan de Graafseweg in Alverna staat een monument ter herinnering aan het bezoek van koningin Wilhelmina en Prins Hendrik tijdens de watersnood van 1926. De Maasdijk bij Overasselt is toen bezweken, waardoor vrijwel het hele Land van Maas en Waal onder water is komen te staan. Hoe groot het overstromingsgebied was blijkt wel uit de plek van het monument: toen de koningin en haar gemaal het rampgebied per boot bezochten, kwamen ze, komend vanuit het zuiden, op dit punt aan land.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. De carnavalsoptocht in Alverna is op zondag. - Carnavalsvereniging De Berendonckers. - De Flierefluiters.

- Sinterklaas.

Landschap, natuur en recreatie

- Dankzij de groene omgeving op Alverna zijn er tal van verenigingen, recreanten, sporters en andere recreatieve activiteiten die hier hun plek hebben gevonden. Zoals voetbal-, tennis-, atletiek-, scouting-, duik- en pétanqueverenigingen, een manege, bowlingcentrum, waterskibaan, golfbaan, diverse campings, speeltuin De Blije Dries, mountainbikeparcours en events als het Emporium-festival en de Strong Vikingrun. Naast deze activiteiten leent de omgeving zich uitstekend voor mooie wandel- en fietsroutes en het genieten van de natuur. Staatsbosbeheer is druk bezig om de omgeving met zijn heidegebied te verbeteren. De waterstand dient te worden verhoogd, zodat de biodiversiteit van het dieren- en plantenleven kan worden vergroot. De Overasseltse en Hatertse Vennen in de nabijheid is een bijzonder gebied met glooiende rivierduinen, vele vennen en uitgestrekte heidevelden.

Links

- Dorpshuis: - Tot 1980 was het Patronaat het belangrijkste onderkomen voor diverse verenigingen in Alverna. In genoemd jaar is het Patronaat afgebroken en is op bijna dezelfde plek een nieuw dorpshuis gebouwd met de naam De Oase. Het dorpshuis is in de loop der jaren het multifunctionele dorpshart geworden. Vele verenigingen die structureel of incidenteel gebruik maken van het dorpshuis brengen in brede zin vertier voor de inwoners en bovenal hebben de leden ervan zelf plezier in hun samenzijn. Stichting Dorpshuis draagt zorg voor een (verdere) ontplooiing van het verenigingsleven dootr een verantwoorde exploitatie en beheer van het dorpshuis.

Het Stichtingsbestuur heeft in 2014 een visie geschreven over hoe dorpshuis De Oase een toekomstbestendige plek in het dorp kan verwerven. Hiervoor zijn een aantal randvoorwaarden nodig, maar ook een aantal nieuwe functies. Ook in het Dorpsontwikkelingsplan (DOP) drongen inwoners van Alverna aan op een intensiever gebruik van De Oase door met name jeugd en senioren. Daarbij werd gedacht aan een chillplek voor de jeugd, nieuwe activiteiten voor de jeugd, en een nieuwe en betere ontmoetingsplek voor ouderen, met gelegenheid voor samen koken en samen eten. Met Stichting Meer Welzijn, die functioneert onder de vlag van de gemeente Wijchen, is geconcludeerd dat ook de zorgfunctie in het kader van de WMO in De Oase een rol zou moeten krijgen, met name als dagopvang voor beginnend dementerende ouderen.

Ook de vaste huurders De Zonnebloem, KBO en Hoshuuske (eenmaal per maand regionale discoavond voor mensen met een beperking) zagen mogelijkheden om nieuwe activiteiten te starten, mits de keukenfaciliteit geoptimaliseerd is. Voorheen moesten bijvoorbeeld soep, broodjes of snacks bij de bestuursleden van verenigingen thuis worden voorbereid en vervolgens naar het dorpshuis worden gebracht. Gezien al deze factoren is Dorpshuis De Oase verbouwd en in maart 2018 feestelijk heropend.

- Onderwijs: - Op Basisschool Antonius in Alverna wordt gewerkt met het concept van de 'Vreedzame School'. Dit programma streeft naar een klimaat in de klas en in school, waarin betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de leerling centraal staat. De school wordt een democratische gemeenschap, waarin iedereen een stem heeft, zich gezien en gehoord voelt en op een positieve manier met elkaar omgaat. Hiervoor nemen we conflictoplossing en leerlingparticipatie als uitgangspunt. Kinderen en leerkrachten leren hoe je met conflicten kunt omgaan door te streven naar oplossingen die voor beide partijen acceptabel zijn. De leerlingen krijgen allerlei taken en verantwoordelijkheden, in de klas en in school. Kinderen leren door te doen allerlei vaardigheden die ze nodig hebben als (toekomstig) burger in onze democratische samenleving. ‘De klas en de school als oefenplaats voor actief burgerschap’.

- Jeugd: - Scouting Alverna is opgericht in 1945 en heeft circa 85 leden, verdeeld over 4 speltakken (Bevers, Welpen, Scouts en Explorers) en 15 leidinggevenden. Verder zijn er nog vele vrijwilligers achter de schermen actief. Hun blokhut Den Berg is gelegen in een bosrijke omgeving, maar toch dichtbij de dorpskern. De locatie is zowel met het openbaar vervoer als met de auto eenvoudig te bereiken.

- Muziek: - Showorkest El Monte is een succesformule, waarbij kwaliteit, muzikaliteit, show en vermaak optimaal op elkaar zijn afgestemd. El Monte is de naam van een berg bij het dorpje Alverna in Italië. Het repetoire bestaat uit een brede selectie van bekende toppers en swingende hits. Het 30-koppige showorkest is in staat om van ieder evenement een groot spektakel te maken.

- Sambaband Eco Das Montanhas is opgericht in 2008 en heeft circa 20 leden. Inmiddels staan ze muzikaal hun mannetje. Sinds 2015 staan ze volledig op eigen benen. Je kunt hen tegenkomen op zowel braderieën, festivals als feesten en partijen.

- Dweilorkest De Neutekrakers.

- Sport: - Omnisportvereniging SC Alverna heeft afdelingen voor voetbal, biljarten en darts. In 2017 heeft ook het in dat jaar opgerichte ZVV (Zaalvoebalvrienden) Alverna zich bij de SC aangesloten, nadat ze in 2016 waren opgericht als ZVV Wijchen. In 2019 hebben ze echter besloten zich aan te sluiten bij het in 2013 opgerichte Madereros CF (een vereniging die zich specifiek op het zaalvoetbal richt), waar ze sinds 2019-2020 als 2e team in de hoofdklasse spelen.

- Senioren: - KBO Alverna is een organisatie van senioren die tal van activiteiten organiseert. Deze activiteiten zijn gericht op het behartigen van de belangen van de senioren en het bevorderen van de sociale contacten. Daarmee wil zij het welzijn van de senioren en hun participatie in de samenleving bevorderen. De vereniging, die circa 450 leden heeft, beoogt aan te sluiten bij de wensen en behoeften van haar leden. De leden kunnen zich nuttig maken op basis van hun ervaring en kwaliteiten.

- Zorg: - "De eigentijdse zorglocaties van LuciVer kennen een rijk verleden. Al sinds het eind van de 19e eeuw zijn de locaties verbonden met Alverna. In die periode bouwden de minderbroeders Franciscanen aan de Graafseweg een klooster (voor hoe dit verder ging, zie het hoofdstuk Geschiedenis, red.). Rond 1930 is in opdracht van de zusters Franciscanessen een stukje verderop aan de Graafseweg ook een klooster gebouwd. Dit klooster kreeg de naam Portiuncula, vernoemd naar de kapel bij Assisi waar Franciscus vaak verbleef en is gestorven. Beide kloosters zijn in de loop der tijd vervangen door de nieuwbouw van La Verna, Portiuncula en Rivo Torto. De laatstgenoemde locatie is vernoemd naar de schuur die als voorlopige verblijfplaats diende voor Franciscus en zijn eerste volgelingen. Deze zorglocaties zijn, evenals voorheen de kloosters, een herkenbaar punt voor inwoners en voorbijgangers.

In 2003 resulteert de samenwerking tussen La Verna en Portiuncula in de oprichting van Stichting LuciVer. De naam LuciVer is een samentrekking van Stichting KBO (= kloosterbejaardenoord) St. Lucia, Portiuncula en La Verna. LuciVer heeft met Portiuncula, La Verna en Rivo Torto in Alverna alle vormen van ouderenzorg in huis: van zelfstandige huisvesting tot en met verpleging voor lichamelijk zieken en dementerenden. Voorheen richtte de zorg en het verblijf zich uitsluitend op oudere religieuzen. Tegenwoordig zet LuciVer zich met dezelfde passie, vakkundigheid en respect in voor een bredere groep ouderen, zowel religieuzen als niet-religieuzen*. De congregatieleden Franciscanen en Franciscanessen in Nederland en het buitenland, zien LuciVer als hun thuisbasis. Op de locaties van LuciVer wonen ca. 80 cliënten. Ruim 70 cliënten bieden wij thuiszorg en begeleiding."

* In 2000 is de status van KBO (kloosterbejaardenoord) opgeheven, waardoor de vraag aan de orde kwam of men zich in het vervolg al dan niet nog op een specifieke doelgroep zou moeten richten. In plaats van een algemene signatuur aan te nemen, besloot LuciVer te blijven vasthouden aan haar katholieke wortels. Ze hebben het omgedraaid; in plaats van zich exclusief te richten op de oudere religieuzen, zijn ze zich gaan richten op de religieuze ouderen. Alles in het dagelijks leven hier ademt de RK religie. Zo hebben ze geen ontmoetingsruimte die wordt omgebouwd tot kapel, maar is er op elke locatie een echte kapel. Het blijkt een gouden greep. Uit het hele land komen mensen hierheen om oud te worden in een religieuze omgeving. Het is een niche in de markt. LuciVer heeft een flinke wachtlijst, ook van mensen uit Alverna.

"LuciVer is een organisatie voor welzijn, zorg en wonen. Wij zijn er voor alle ouderen in Alverna die zorg en ondersteuning nodig hebben. Welzijn staat daarbij voor ons voorop. Ook het omgaan met zingevingsvraagstukken en welbevinden zijn een belangrijk onderdeel van het leven en werken bij LuciVer. LuciVer is in beweging. Van het verlenen van traditionele zorg zijn we getransformeerd tot een moderne en huiselijke zorgorganisatie. Een plek waar betrokken zorg en hoogwaardige verpleeghuiszorg wordt geboden. Een plek waar gekeken wordt wat bij u past. En waar we warmte, geborgenheid en veiligheid bieden. Wij vinden het belangrijk u te ondersteunen bij het behouden van uw eigen regie. Het is daarbij voor ons een vanzelfsprekendheid om u, als cliënt, centraal te stellen. Iedereen is uniek en daar stemmen wij onze zorg op af. Met oprechte belangstelling voor de ander, denken wij in mogelijkheden."

In 2007 is het in 1974 aangebouwde deel van Portiuncula afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw met 77 appartementen. De bewoners zijn er flink op vooruit gegaan: van 24 m2 in het oude complex naar 80 m2 in het nieuwe. Het in de jaren dertig van de vorige eeuw gebouwde deel van Portiuncula is gerenoveerd. Dat deel is sindsdien het moederhuis van de Franciscanessen van Bennebroek. Alle Franciscanessen op leeftijd zijn meeverhuisd. Waarmee Franciscus weer terug is in Alverna.

- In mei 2019 meldt woningcorporatie Talis het volgende: "Vernieuwing van wonen met zorg in Alverna is nodig. Zorgorganisatie LuciVer huurt het huidige La Verna en 2 PG-afdelingen in het naastgelegen Portiuncula van ons. Verpleeghuis La Verna voldoet niet meer voor de huidige bewoners, onder andere vanwege te kleine badkamers, een slecht binnenklimaat - ’s zomers erg heet, ’s winters een hoge energierekening - en hoge drempels. Op de plek waar nu La Verna staat, gaan we 90 nieuwe appartementen terug bouwen. 70 voor huidige cliënten van LuciVer. En Driestroom gaat in de nieuwbouw 20 appartementen huren voor haar ouder wordende cliënten met een beperking. Door op één plek te zitten, kunnen Driestroom en LuciVer hier samenwerken. Het huidige La Verna met 83 appartementen wordt gesloopt en er komt nieuwbouw met 90 grotere appartementen op deze plek. Sloop-nieuwbouw is mogelijk, vanwege extra investeringen van ons en LuciVer, dankzij deelname van Driestroom en door een subsidie van gemeente Wijchen.

De bouw voeren we gefaseerd uit. La Verna blijft in gebruik tijdens de bouw van de eerste fase met 60 appartementen. Na oplevering van de eerste fase verhuizen de bewoners vanuit La Verna naar de nieuwbouw. Daarna wordt La Verna gesloopt, waardoor er ruimte ontstaat om de tweede fase met de overige 30 appartementen van de nieuwbouw te maken. De 20 appartementen van Driestroom zijn voor ouder wordende cliënten die nu ergens anders wonen. Door dicht bij elkaar te zitten, kunnen LuciVer en Driestroom hier samenwerken. De nieuwbouw bestaat uit 90 identieke zorgeenheden. Het gebouw (dat de vorm van een T krijgt) bestaat grotendeels uit drie lagen en één vleugel heeft vier lagen. De nieuwbouw heeft een plat dak en wordt daardoor aanmerkelijk minder hoog dan het bestaande La Verna.

De 90 appartementen hebben een oppervlakte van 42m2 met een woonkamer, slaapkamer en badkamer met toilet. De appartementen zijn per 10 geclusterd. Zo ontstaan 9 woongroepen (7 voor LuciVer en 2 voor Driestroom). Iedere woongroep heeft een gemeenschappelijke huiskamer met daaraan grenzend het gemeenschappelijke balkon. Ook heeft iedere woongroep bergruimte, spreekruimte en een toilet. Daarnaast zijn er per verdieping voorzieningen die door meerdere woongroepen gedeeld worden (kantoorruimte, wasruimte). Op de begane grond bevinden zich de voorzieningen die voor alle woongroepen samen nodig zijn zoals een kleedruimte, stilteruimte en een algemene ontmoetingsruimte. Met deze nieuwbouw verwachten we een goed antwoord te hebben op de huidige én toekomstige zorgvraag in Alverna. We willen graag snel verder met de uitwerking van het plan en streven ernaar om in de loop van 2020 te starten met de bouw."

- Bedrijfsleven/ondernemen: - "Binnen de kleine maar ondernemende dorpsgemeenschap zijn veel ondernemers actief, waarvan er meer dan 50 aangesloten zijn bij de OVA; Ondernemers Voor Alverna. De OVA laat de ondernemers graag met elkaar kennismaken. Door elkaar te kennen kan er mogelijk werk aan elkaar worden gegund of kan er een samenwerking ontstaan. Een van de belangrijkste doelen van de OVA is het organiseren en ‘financieren’ van een aantal activiteiten door het jaar heen, waarmee we ons dorp levendig houden. Welke activiteiten bedoelen we dan: Koningsdag; de Vierdaagse (de brug die op de Heumenseweg staat, waar de Neutekrakers muziek op maken); Intocht Sinterklaas; Kerstborrel. Ook draagt de OVA financieel bij aan de uitgave van 'Alverna natuurlijk' en krijgen diverse Alvernese verenigingen een jaarlijkse bijdrage van de OVA. Heb je een idee of een voorstel voor de OVA, of wil je je hulp aanbieden voor een activiteit, neem dan contact op met een van de bestuursleden."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Alverna, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)