Asschat is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Gelderse Vallei en Eemland, gemeente Leusden. De buurtschap valt onder het dorp Leusden.
- Asschat is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Gelderse Vallei en Eemland, gemeente Leusden.
- De buurtschap Asschat valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Leusden.
- De buurtschap Asschat ligt buiten de bebouwde kom en had daarom witte plaatsnaamborden. Wij schrijven bewust 'had', omdat een onzer informanten hier medio 2021 is geweest en heeft geconstateerd dat het bord of de borden helaas is of zijn verdwenen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1378-1379 Roelof uten Aschet, in den Aschet, 1498 Aschat, 1670 Asgat, ca. 1696 Asschat, 1772 A-schat.
Naamsverklaring
Etymologie onbekend. Is wel verklaard als af-schede 'afscheiding', maar er zijn geen oude vormen die dit ondersteunen. Door vergelijking met Vlaamse namen als Brasschaat (1267 Brecsgata, 1329 Bregscate), een samenstelling van de plaatsnaam Brecht en het Middelnederlandse gate = gat 'straat, weg', denkt men aan Asch-gate* 'weg naar een locatie Asch', met Asch uit askja*- 'plaats waar essebomen staan'. Vergeljk ook Eschede. Of misschien te verbinden met het Nieuwnederlandse aschgat 'kuil die dient als verzamelplaats voor as onder een vuurhaard'?(1)
* Gereconstrueerde vorm.
De buurtschap Asschat ligt rond de Asschatterweg (het gedeelte van deze weg NW van huisnummer 56, tot het kruispunt met de Kanaalweg). De buurtschap ligt direct O van het dorp Leusden, WZW van het dorp Achterveld, ZO van het dorp Stoutenburg, Z van het dorp Hoevelaken, NNO van het dorp Woudenberg en NW van het dorp Scherpenzeel.
Terug naar bovenIn 1840 omvat buurtschap Asschat 24 huizen met 172 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.
Terug naar bovenTweede Wereldoorlog
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog, in mei 1940, is in deze buurtschap zwaar gevochten, waarbij de molen en diverse boerderijen zijn afgebrand: "Voorposten Asschat verdedigde de andere toegangsweg vanuit het oosten: de Asschatterweg. Deze stellingen bevonden zich in de Asschatterkeerkade en in het voorwerk de Schans. In tegenstelling tot die van Stoutenburg waren deze voorposten wat beter geoutilleerd. Hier waren betonnen kazematten, een gietstalen koepelkazemat, lignissen, een hulpverbandplaats, verbindingsloopgraven, schuilnissen, groepsschuilplaatsen, hulpposten, latrines, een gasschuilplaats, nissen waarin levensmiddelen werden bewaard, munitiedepots, een commandopost, een betonnen tankversperring, een uitkijkpost en een telefoonverbinding met de commandoposten, gelijk aan Voorposten Stoutenburg.
Op 10 mei 1940 werden er ook loopgraafkacheltjes, kleine potkacheltjes om op te koken, geplaatst. In de dijk, ook in de schansen, bevond zich een aantal betonnen kazematten, en ongeveer in het midden van de twee kilometer lange dijk lag de grootste kazemat: een ‘Zevenklapper' (genoemd naar de zeven schietgaten). De stellingen waren half april 1940 gereed. Net voorbij de Schans werd de Asschatterweg op 10 mei 1940 geblokkeerd met de zogenaamde asperges: ijzeren palen die schuin, met de punten richting het oosten, in vooraf gestorte betonnen gaten pasten. Eenmaal geplaatst konden deze niet meer verwijderd worden.
13 mei 1940
In de ochtend van 13 mei 1940 heeft vooral de betonnen kazemat in de noordelijke Schans sterk onder vijandelijk vuur gelegen. Een patrouille van drie man had Duitse soldaten gezien en er lagen ook ongeveer dertig fietsen onbeheerd waarvan ze de banden hebben laten leeglopen. De munitieaanvoer gaf problemen vanwege vijandelijke beschietingen, maar door bootjes over het Valleikanaal aan touwen naar de overkant te trekken is de lading uiteindelijk toch aangekomen bij Voorposten Asschat en is de munitie daarna onder gevaarlijke omstandigheden door enkele soldaten verder versleept.
Om de Zandbrinkermolen, die als uitkijkpost fungeerde, uit de weg te ruimen bleek het granaatvuur afkomstig van de artillerie niet afdoende. Al vroeg in de ochtend was er gevuurd op de molen, zonder het gewenste resultaat. In de loop van de ochtend werd kapitein Van Zalingen van Voorposten Asschat meegedeeld dat om 11.00 uur granaatvuur op de molen afgevuurd zou worden (in twee series) met de bedoeling de vijand te verdrijven. Meteen daarna zijn vijf man vanuit de voorposten naar de molen geslopen en twee van hen, H. van Elst en F.J. Duursma, zijn door een loopdeur, een kleine deur in de grote deur, naar binnen gegaan. Over de op de grond liggende stapel lege juten meelzakken werd petroleum gegoten en vervolgens werd deze in brand gestoken. Zij verlieten de molen zo snel ze konden en lieten de loopdeur open zodat het vuur goed zou trekken. Deze actie had succes: op 13 mei om 12.00 uur brandde de molen. Met hun trofeeën, uitrustingsstukken van de vijand, keerden zij terug.
Ook boerderij Midden Hagenouw van Dorus van Eijden brandde op datzelfde tijdstip. De vijand zou zich anders gemakkelijk kunnen verschansen bij de nog overeind staande boerderij. Als het land onder water had gestaan zou dit de toegang naar de boerderijen, aan de noord- maar vooral aan de zuidkant van de keerkade, voor de vijand ernstig hebben bemoeilijkt. Nu het land ‘droog' stond was het te gevaarlijk om deze boerderijen te laten staan. Het leven van tweehonderd man in de geïsoleerde Voorposten Asschat stond op het spel. Dit was de reden dat die middag ook de laatste boerderijen in brand zijn gestoken: Klein Wijnbergen van Van 't Klooster, Klein Brinkenstein van Overvest en Groot Steenbeek van Lagerweij. Ook Groot Hagenouw van Herder moest het ontgelden. De dieren die nog in en om de boerderijen verbleven, zoals kalveren, jongvee en varkens, waren al een paar dagen niet verzorgd en schreeuwden van de honger. Zij werden uit hun stallen verjaagd maar keerden weer terug waardoor de meeste dieren in de vlammen zijn omgekomen.
Op 10 mei waren al veel andere boerderijen en woningen in brand gestoken zoals Nieuw Hagenouw en Klein Hagenouw, Groot Wijnbergen, Groot Brinkenstein, Laapeers, De Punt, Het Belhuis en alle woningen aan wat nu de Kanaalweg is. De voorposten hadden een duidelijke opdracht: standhouden of vechten tot de laatste man. Standhouden of sneuvelen dus. Want in feite waren de manschappen ten dode opgeschreven wanneer het tot een groot gevecht zou komen. Ze bereidden zich voor op een felle tegenstand voor de daarop volgende dagen. Een schriftelijk bericht afkomstig van de commandopost op Huize Heiligenberg dat de voorposten moesten ‘standhouden wat er ook gebeurt' was zelfs op 13 mei 's middags nog bij de voorposten aangekomen. Kapitein Van Zalingen schrijft in zijn dagboek dat hij ‘een korte en hevige worsteling voorzag en dan de totale ondergang'." (bron: Groeten uit Leusden)
- Links naar artikelen over de geschiedenis van Asschat op de site Oorlogsbronnen.nl.
Terug naar boven- In 2016 werd de inzending van Peter Varkevisser tweede in de competitie 'Het beste idee van Leusden'. Zijn idee was om elektriciteit op te wekken met het hoogteverschil van water in het Valleikanaal. Stuw Asschat bij de Hagenauwselaan zou daartoe moeten worden voorzien van een watermolen die elektriciteit kan opwekken voor bijvoorbeeld honderden lantaarnpalen. Volgens de berekeningen van Varkevisser zou dat moeten kunnen leiden tot een jaarlijkse besparing van 21.000 euro (het doel van de competitie was om ideeën te genereren die een structurele besparing op de gemeentebegroting zouden kunnen opleveren). Samen met het waterschap heeft de gemeente in 2017 onderzocht of het idee inderdaad besparing zou kunnen opleveren en op welke manier het uitgevoerd zou kunnen worden. Men is uitgekomen bij de firma EQA Projects in Werkendam. Daar is een zogeheten smartstuw ontwikkeld, de EQA Box, gebaseerd op het welbekende waterrad en gericht op het opwekken van elektriciteit uit hydrokracht. Een computerprogramma laat rad en stuw met elkaar communiceren. Hierdoor zet het rad zichzelf in optimale positie ten opzichte van de stuw. Door het vallende water draait het waterrad en wekt het energie op. Die energie gaat via netbeheerder Stedin en energieleverancier Eneco naar huishoudens.
Stuw Asschat kan op die manier 21 huizen van energie voorzien. De door Varkevisser gesuggereerde besparing wordt daarmee echter niet gehaald. De netto opbrengst zal zo'n 7000 euro per jaar bedragen. "Maar we doen het niet om er rijker van te worden", aldus wethouder Albert Dragt. De terugverdientijd van het project, dat ca. 120.000 heeft gekost en door gemeente en waterschap ieder voor de helft is bekostigd, is becijferd op zeventien jaar. Toch vond hij het alleszins de moeite waard om het project te realiseren. "Het is een mooi voorbeeld van hoe duurzame energie ook nog op andere manieren kan worden opgewekt naast zonnepanelen, aardwarmte en windmolens. En het is een zichzelf terugverdienend plan dat exact aansluit op de ambitie van Leusden om in 2040 volledig eneregieneutraal te zijn." De wethouder ziet het ook als een aanvulling op de toeristische aantrekkelijkheid van de omgeving. "We hebben er een bankje bij geplaatst en bieden de mogelijkheid om de telefoon of accu op te laden met de geleverde energie van de smartstuw." Ook heemraad Dirk-Siert Schoonman van het waterschap vindt dit een mooi voorbeeld van een uitdaging die zij samen met de gemeente zijn aangegaan, als een van de innovatieve pilots op weg naar een energieneutraal waterschap in 2025. Het project is in maart 2018 gereedgekomen.
Terug naar boven- In buurtschap Asschat wordt al sinds 2007 een particulier natuurgebied geëxploiteerd. De familie Tolboom besloot toen een deel van de agrarische landerijen van boerderij De Bantuin weer terug te geven aan de natuur. Boerderij De Bantuin werd honderden jaren geleden als een van de eerste gronden in deze buurtschap ontgonnen en zo ontstond in de loop van de tijd weiland dat uitstekend gecultiveerd was voor veeteelt maar minder voor een diverse flora. (bron en voor nadere informatie zie de link)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Asschat, met laagsteprijsgarantie!
Reactie toevoegen