Bakhuizen

Plaats
Dorp
De Fryske Marren
Fryslân

Bakhuizen

Terug naar boven

Status

- Bakhuizen is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 1983 gemeente Gaasterland. In 1984 over naar gemeente Gaasterlân-Sleat, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marren.

- Tot 1955 viel het dorpje Mirns als buurtschap onder Bakhuizen. In dat jaar is dat een zelfstandig dorp geworden. De kleine buurdorpen Mirns en Rijs werken wel op veel gebieden met het dorp samen. Zo is er bijv. een gezamenlijk Dorpsbelang en een gezamenlijke dorpssite en dorpskrant. Ze worden gezamenlijk dan ook wel als een 'drielingdorp' beschouwd.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Bakhuzen.

Oudere vermeldingen
1412 Backhuysen, 1486 to Backhusen, 1505 Backhuysen, 1508 Mirlemsebackhuysen, 1579 Bachusen, 1840 Bakhuizen.

Naamsverklaring
Een vorm Bakke(n)huizen ontbreekt, dat maakt de verklaring huizen 'nederzetting' van de persoon Bakke niet waarschijnlijk. Eerder meervoud van bakhuis 'bakkerij, bakkeet', waarvoor zie ook Bakhuisbos.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Bokkedam.

Terug naar boven

Ligging

Bakhuizen ligt NW van Oudemirdum, Z van Koudum en grenst, via het buitengebied, in het Z aan het IJsselmeer. Het dorp ligt op een keileemheuvel die is achtergebleven na de Riss-IJstijd.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Bakhuizen 87 huizen met 477 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"Als streeknaam kan de naam mogelijk veel ouder zijn dan die van het dorp. Het Bakhusterheech is een 7 meter hoge keileemheuvel, deel uitmakend van het Mirnser Klif en het Bakhusterwad is een waddengebied globaal gelegen tussen Bakhuizen en Warns, dat met de aanleg van de eerste bekende zeedijk tussen Mirns en Laaksum is ingepolderd. Wanneer dit is geweest is niet bekend. Het aanleggen van zeedijken in Friesland is bekend vanaf het jaar 800. De laatste sporen van deze âld dyk zijn in de jaren zeventig van de vorige eeuw door ruilverkaveling helemaal verdwenen.

De eerste bewoning was mogelijk op "de Burde", wat buurt en/of waterkant kan betekenen, dus het einde van het klif. Men woonde op de hoger gelegen stukken land die gebruikt werden voor de landbouw en het lage land "zomerland" was meer voor het houden van vee en als hooiland. En op de grens bij het water ontstond een buurt. Tegenwoordig is "de Burde" het bedrijventerrein. Na de aanleg van de zeedijk was de weg naar zee afgesloten en ontstond er een Bakhuizen meer op de tegenwoordige plaats met de "Bakhusterfeart" als waterweg. Het was mogelijk een zijl die in de loop der jaren geschikt gemaakt is voor het gebruik van schepen. Het dorp had tot in het begin van de vorige eeuw veel skûtsje schippers.

Vanaf 1412 is er een RK kerk in het dorp, behorend bij het Benedictijner (Odulphus) klooster in Stavoren. Na de Reformatie was het katholieke geloof verboden en was er geen kerk meer in het dorp. In de jaren 1630 en 1657 was op Elfbergen bij Oudemirdum een schuilkerk. Ook in een korenmolen tussen het dorp en Hemelum werd er kerk gehouden, nu nog bekend als de "Mole Polle". Na 1663 is er weer een RK kerk en wordt het dorp een vrijwel geheel RK gemeenschap. De bewoners leven van de landbouw en de visserij die zich na aanleg van de dijken verplaatste naar Mirns. In 1749 hadden Mirns en Bakhuizen samen 254 inwoners, dat waren 67 gezinnen, 167 personen van 12 jaar en ouder en 87 kinderen tot 12 jaar. Tot 1955 waren beide kernen samen 1 dorp. Wanneer en waarom dit is ontstaan is niet bekend.

Wrotters waren de Bakhusters, die bergen konden verzetten. Denk aan het Bakhuizen gebergte. Ook in weg- en waterbouw in Nederland hebben Bakhusters menig paal geslagen, kanaal aangelegd en ze hebben alle wereldzeeën bevaren. Bakhusters zijn overal in de wereld welkom om hun inzet en ook ná het werk is het goed vertoeven met Bakhusters. Een hechte gemeenschap waar ons ons kent en ieder familie van elkaar was en natuurlijk nog is, al is het door mobiliteit natuurlijk erg veranderd, maar wat blijft is de hechte gemeenschap die altijd weer terug komt.

We gingen mee in de vaart der volkeren en in de periode 1950 tot 1970 is ons dorp flink uitgebreid, mede dank zij de staalconstructiefabriek van de Fa. Mous waar destijds zo'n beetje het hele dorp van bestond. Na de sluiting van het bedrijf in 1982 was dat een flinke teleurstelling, niet alleen voor de werknemers, maar voor het hele dorp. Maar de Bakhusters kwamen ook dit weer te boven. Nu zijn wij een bloeiend dorp met ca. 1.100 inwoners en uitstekende mogelijkheden voor wonen en werken. Bezoek ons mooie dorp niet alleen digitaal maar kom ook eens 'in het echt' langs. Oant Sjen in Bakhuzen!" Aldus de - hieronder, in het hoofdstuk Links gelinkte - dorpssite.

Eerste Wereldoorlog
Bij de verbouwing in 2021 van het voormalige Café Bleeker zijn achter vijf lagen behang vier muurschilderingen tevoorschijn gekomen. De schilderingen zijn in de Eerste Wereldoorlog gemaakt door een Belgische soldaat die in Bakhuizen geïnterneerd was. Op de tekeningen is te zien hoe de Belgen in de Eerste Wereldoorlog tegen de Duitsers vochten. De soldaten staan met geweren en kanonnen tussen de bomen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Zowel het dorpshuis als de basisschool van Bakhuizen zijn anno 2019 aan vernieuwing dan wel renovatie toe. Projectgroep Centrum wil de mogelijkheid onderzoeken om beide te laten samengaan in één complex. De gemeente gaat in overleg met de scholenkoepel om af te stemmen wat er mogelijk is, omdat de scholenkoepel liet weten hier vooralsnog niet voor te voelen (terwijl ze wel een krediet hebben aangevraagd om het schoolgebouw te vernieuwen).

- "Bakhuizen ligt op een prachtige plek, heeft een rijke geschiedenis, een bloeiend verenigingsleven en veel bedrijvigheid. Kortom, een actief dorp dat veel te bieden heeft. Hoe meer voorzieningen (winkels, scholen, huisarts, sporthal en -velden) en hoe beter wegen, gebouwen en groen onderhouden worden, hoe aantrekkelijker een dorp is om in te wonen. Maar net als bij veel andere dorpen is er minder werk in de buurt en daardoor trekken mensen weg, ondanks de mooie ligging. Ook zaken als vergrijzing en een terugtrekkende overheid spelen hierbij een rol.

Oftewel, Bakhuizen is nú een fijn en gastvrij dorp om in te wonen, werken en te recreëren, maar willen we dit zo houden, dan moet er wel wat gebeuren. Bewoners zetten zich graag in om het dorp verder te verbeteren en klaar te maken voor de toekomst. Daarom heeft Dorpsbelang in 2016 het programma ‘Better Bakhuzen’ gestart. Hierin werken dorpsgenoten samen aan een plan met vier onderliggende projecten met als doel: een duurzaam en vitaal dorp waarin het voor jong en ouder prettig leven is én blijft. Het is een programma voor en door de inwoners. Er wordt samengewerkt met Streekwurk, gemeente De Fryske Marren, Partoer, Miks Welzijn en Wonen Zuidwest Friesland." Zie ook deze videorportage over Better Bakhuzen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bakhuizen heeft 2 gemeentelijke monumenten, zijnde het woonhuis/café op Sint Odulphusstraat 35, en de RK Sint Odulphuskerk, met kerkhof en calvarieberg, op nr. 65. De neogotische pseudobasiliek uit 1914 is ontworpen door architect Wolter te Riele, die later ook de neogotische Sint Fredericuskerk in Steggerda heeft ontworpen. Het orgel uit 1923 is gebouwd door de gebroeders Adema uit Leeuwarden. De gebrandschilderde ramen zijn gemaakt in atelier F. Nicolas en Zonen en de schilderingen zijn van Jacob Ydema. De vorige kerk, een 'waterstaatskerk' uit 1857, stond op nr. 38, en is in 1914 dus overbodig geworden (althans voor kerkelijke doeleinden). Tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft die kerk nog dienst gedaan als huisvesting voor Belgische vluchtelingen. Ter herinnering hieraan is op de RK begraafplaats op 9 september 2011 een monument onthuld. In 1919 is het pand gesloopt, volgens een onzer bronnen nadat er eerst nog brand(schade) zou zijn geweest. De formulering onder de link van de kerk suggereert dat de kwaliteit van het pand door de bewoning door de Belgen van dien aard zou zijn geworden dat behoud/restauratie niet veel zin meer had: "De kerk was, nadat de Belgen erin hadden gezeten, niet meer te behouden. Het had ook geen nut meer, want de nieuwe kerk was klaar." De oude pastorie is wel bewaard gebleven.

Bakhuizen is een katholieke enclave in de Zuidwesthoek van Fryslân. De geloofsgemeenschap omvat meerdere dorpen. Ook de dorpen Mirns, Rijs, Oudemirdum, Koudum, Hemelum, Warns, Stavoren, Molkwerum en Kolderwolde behoren tot deze locatie. In totaal heeft de locatie ca. 850 parochianen. Locatie H. Odulphus is een vitale, levendige gemeenschap. Vele groeperingen zijn erin actief. In 2015 is de Sint Odulphusparochie gefuseerd met de parochies van Balk, Sloten, Woudsend, Lemmer, Joure en St. Nicolaasga. Sindsdien is het een locatie van de Heilige Christoffelparochie.

- De Mariahof op Johannes Nagelhoutlaan 21 is een interessant interbellumcomplex uit 1938. Het was een vrouwenklooster, met kapel. In 1987 is het complex verbouwd en herbestemd tot appartementencomplex.

- Zoals hierboven vermeld is het woonhuis/café uit ca.1910 met vernieuwingsstijl elementen op Sint Odulphusstraat 35 een gemeentelijk monument. Dit was tot 2018 Café Domper, van Andrieke en Will Domper. Helaas hebben zij in juni 2018 het café, na het 43 jaar te hebben gerund, gesloten.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. Op de zondag is er een carnavalsmis in de kerk.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bakhuizen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Bakhuizen.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bakhuizen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Bakhuizen, Mirns en Rijs.

- Nieuws: - De 6x per jaar verschijnende Dorpskrant Op 'e Hichte voor de dorpen Bakhuizen, Mirns, Rijs e.o. is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - Het doel van vereniging Dorpsbelang Bakhuizen, Mirns en Rijs (BMR) is het behartigen van de belangen van alle inwoners. In dat kader overlegt BMR regelmatig met instanties als gemeente, woningbouwvereniging en andere Dorpsbelangen in de regio. Op basis van de Dorpsvisie die in 2008 is uitgebracht ondersteunt BMR ook projecten die bijdragen aan de leefbaarheid van de dorpen en die vaak op initiatief van inwoners tot stand komen.

- MFC: - MFC De Gearte is het Multifunctionele Centrum voor het dorp en omstreken. MFC De Gearte heeft een sporthal met kantine, meerdere zalen (tot 750 personen), vergaderruimten en een ruime en gezellige foyer met bar. Hiermee is MFC De Gearte uitermate geschikt voor sport- of andere verenigingsactiviteiten, vergaderingen, (bedrijfs)feesten en partijen, met desgewenst een breed scala aan cateringmogelijkheden. Naast de algemene ruimten zijn in MFC De Gearte ook ondergebracht: Jongerencentrum 't Swalkershûs, jongerenactiviteiten 'Blokhut' (jongens) en 'Gidsen' (meisjes), Modevakschool Bakhuizen, de peuterspeelzaal, de biljartclub en de ouderensoos.

- Onderwijs: - "Tot 1820 had het dorp Bakhuizen geen school. Soms gingen de kinderen in Oudemirdum naar school. Vanaf ongeveer 1820 was er neutraal onderwijs in het dorp; eerst in een school, die door de inwoners zelf was opgericht (op een terp tussen T. de Boerstraat en Middenpaed, achter het huis van Yme van der Wal), later in een door de overheid gefinancierd gebouw van twee lokalen, waarschijnlijk op ongeveer dezelfde plaats. Vanaf 1873 verhuisde de school naar een nieuw gebouw aan de T. de Boerstraat ("Ald Skoalle"). In 1902 werd de eerste Christelijke school opgericht aan de Bakwei en in 1922 werd de Katholieke school naast de R.K. kerk in gebruik genomen. Vanaf 1938 was er ook een R.K. kleuterschool ("St. Jozef"), ingebouwd in en geleid door zusters van het klooster Mariahof.

In het begin van de jaren zeventig werd er gesproken over het samen bouwen van een nieuwe vleugelschool voor lager onderwijs in Bakhuizen. Maar dat lukte toen niet. In 1975 werd een nieuwe R.K. Antoniusschool aan de Ageommeleane betrokken en in 1977 was de P.C. school Christophorus Munsterus klaar. In 1985 volgde de integratie van kleuter- en lagere school tot basisschool. De P.C. school verloor meer dan de helft van de leerlingen en dreigde te klein te worden. De schoolvereniging van de P.C. school wilde de verworvenheden van bijna 100 jaar christelijk onderwijs niet zomaar verloren laten gaan. Besturen en teams van beide scholen zijn gaan zoeken naar mogelijkheden om één school te maken, waarin beide identiteiten zich konden vinden. Toen dat mogelijk bleek is in 1992 RKPC Basisschool De Toekomst ontstaan; gehuisvest in het gebouw van de voormalige R.K. school.

De Toekomst wil een verbinding zijn tussen het verleden en de tijd die nog komt. De school staat op het grondgebied van een voormalige boerderij, die dezelfdenaam droeg. Met deze schoolnaam willen we vooral vooruit zien naar een goede toekomst voor de kinderen. De visie van onze bijzondere school is dat voor ieder van ons er een toekomst met perspectief is. Het logo is eigentijds en straalt een vrolijkheid uit. Het bevat elementen uit het vorig logo. De vlieger op de achtergrond symboliseert de weg naar de toekomst van de kinderen. De streep onder de naam is de eenheid van onze school die is ontstaan uit 2 scholen."

- Sport: - Voetbalvereniging RKVV Bakhuizen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bakhuizen RK.

Reacties

(2)

Ik constateer een klein foutje in de tekst hierboven. De kerk op nr 38 die dienst deed als onderkomen voor Belgen is daarvoor gebruikt in de Eerste Wereldoorlog. En volgens mij door brand verwoest en daarna gesloopt. Gr. Koos.

Dank voor uw oplettendheid! Kennelijk was ik er even niet helemaal met de gedachten bij. Ik heb beide aspecten verwerkt.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen