Bath

Plaats
Dorp
Reimerswaal
Zuid-Beveland
Zeeland

bath_plaatsnaambord.jpg

Bath is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1877.

Bath is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1877.

bath_vlag_en_wapen_kopie.jpg

Vlag en wapen van Bath. De badkuip is een sprekend symbool. De boom met de duiven (de duiven van Noach bij de olijfboom) staat symbool voor de stichting van het dorp in de drooggemalen Polder Reigersberg.

Vlag en wapen van Bath. De badkuip is een sprekend symbool. De boom met de duiven (de duiven van Noach bij de olijfboom) staat symbool voor de stichting van het dorp in de drooggemalen Polder Reigersberg.

bath_dijkrock_25_jaar_2016.jpg

Popfestival Dijkrock in Bath bij Rilland heeft in 2016 het 25-jarig bestaan gevierd

Popfestival Dijkrock in Bath bij Rilland heeft in 2016 het 25-jarig bestaan gevierd

bath_kerk_vrije_evangelische_gemeente.jpg

Bath, het huidige kerkje van de Vrije Evangelische Gemeente dateert uit 1950 (© Kees Wittenbols/www.breda-en-alles-daaromheen.nl)

Bath, het huidige kerkje van de Vrije Evangelische Gemeente dateert uit 1950 (© Kees Wittenbols/www.breda-en-alles-daaromheen.nl)

bath_minibieb.jpg

Sinds 2015 is er in Bath, op Bathsedijk 1, MiniBieb Ter Schelde, waar je boeken uit kunt halen om te lezen, en boeken die je zelf overhebt in kunt terugplaatsen, zodat een ander die weer kan lezen.

Sinds 2015 is er in Bath, op Bathsedijk 1, MiniBieb Ter Schelde, waar je boeken uit kunt halen om te lezen, en boeken die je zelf overhebt in kunt terugplaatsen, zodat een ander die weer kan lezen.

ZL gemeente Bath in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Bath in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Bath in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Bath

Terug naar boven

Status

- Bath is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1877. De gemeente is in 1816 ontstaan uit de gemeente Fort Bath en een deel van de gemeente Rilland en Bath. In 1878 is de gemeente opgegaan in de nieuwe gemeente Rilland-Bath, die op haar beurt in 1970 is opgegaan in de nieuwe gemeente Reimerswaal.

- Wapen van de voormalige gemeente Bath.

- Het dorp Bath heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Rilland.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1325 insula de Beostenbade, 1481 Badt, 1490 't dorp van den Bade.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk een eilandje, genoemd naar de kreek het Bad die het van Zuid-Beveland scheidde. Toen deze werd drooggelegd, kwam het eilandje beoosten Bade aan Zuid-Beveland vast te zitten.(1)

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Bathsenaar.

Terug naar boven

Ligging

Bath ligt ZO van Rilland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Bath 27 huizen met 299 inwoners, verdeeld in het gelijknamige Fort 24/275 (= huizen/inwoners) en de gelijknamige buurtschap 3/24. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Bath is een voormalige heerlijkheid. In de 16e eeuw is het dorp enkele malen overstroomd geweest, tot er op het laatst niets meer van over was en zelfs de toren uiteindelijk ten onder ging. Pas in 1773 is het gebied weer ingedijkt en drooggemaakt. Het gelijknamige fort met bijbehorende gebouwen zoals kruitmagazijn, kazematten en kazernes, is gereedgekomen in 1787. Het complex had capaciteit om 300 militairen te huisvesten.

Het fort kreeg twee belangrijke taken, namelijk de bewaking of belemmering van de scheepvaart van en naar Antwerpen en de bescherming van oostelijk Zuid-Beveland. In de loop van de 19e eeuw neemt de militaire betekenis van het fort geleidelijk af en in 1876 wordt het opgeheven. Alleen een douanepost blijft over, die nog tot 1953 blijft bestaan. Alleen de omtrek van het fort is nog terug te vinden. Bebouwing, aarden wallen en de grachten zijn verdwenen. Er was een overzetveer vanuit Bath op Tholen, op Bergen op Zoom en op Ossendrecht.

Legende
‘De veerman van Reimerswaal (een stad die in de 16e eeuw is verdronken, red.) heeft het dikwijls verteld aan zijn kleinkinderen en in de herbergen van Beveland is het een schier versleten legende: het verhaal van straf voor de lichtzinnige boeren van Bath. In oude tijden was de Honte nog zo smal dat geliefden van twee overkanten elkaar konden aanroepen. Aan de Vlaamse kant van de rivier die nu Westerschelde heet, heerste armoe, maar aan de Bevelandse zijde lagen de akkers er weelderig bij. Daar leefden de boeren op hun grote hoeven in overvloed.

Wat overkwam de Batse boeren? De veerman: "Toen ze het zo bont maakten dat het hemelschreiend werd, maakte God zelve een eind aan hun hoogmoed en eigenwaan. Hij deed de Honte zwellen en joeg het water hoog tegen de dijken zodat ze braken. De vloed duurde zolang tot alle Batse boeren verdronken waren en er van hun weelderige hoeven niets meer te vinden was. Sinds die tijd bleef de Honte een brede en dikwijls boze stroom, als een waarschuwing voor het Bevelandse volk om zich niet al te overmoedig te gedragen." (NL44, 5-1990).

Onder meer Bernard Slicher van Bath was titulair heer van deze nederzetting.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2016 is de Waterberging Volkerak-Zoommeer officieel in gebruik genomen. Het waterbergingsgebied strekt zich uit van het Volkerak tot en met het Bathse Spuikanaal. Ook de Paviljoenspolder NO van Bath ('Bathse driehoek') in de gemeente Reimerswaal maakt deel uit van het plangebied en zal bij inzet van de maatregel onder water komen te staan. De kans dat deze maatregel moet worden ingezet is nu nog klein (1 op 1.400) maar zal door klimaatveranderingen toenemen (tot 1 op 150 vanaf het jaar 2100).

De grootste waterberging van Nederland - het gebied is zó groot dat er 12 gemeenten, 3 waterschappen en 3 veiligheidsregio’s als 'stakeholder' bij betrokken zijn - wordt alleen ingezet bij een combinatie van gesloten stormvloedkeringen (storm op zee) en veel waterafvoer via de rivieren. Door het Volkerak-Zoommeer in te zetten als tijdelijk waterbergingsgebied, moet tijdens extreme weersomstandigheden worden voorkomen dat het waterpeil in het Rijn- en Maasmondinggebied te hoog wordt.

De gemeente Reimerswaal is niet gelukkig met de inzet van de Paviljoenspolder NO van Bath als waterbergingsgebied. Het peil van het Volkerak-Zoommeer zal in voorkomende gevallen 2,5 meter stijgen, waardoor de Paviljoenspolder onder (zout) water komt te staan. Niet alleen 50 hectare landbouwgrond gaat dan verloren, in het gebied komen ook windmolens van het nog te bouwen windturbinepark Kreekraksluizen te staan. Ook is de polder in beeld als locatie voor een 'geluidsportencentrum'. Het college had liever gezien dat een nieuwe dijk zou zijn aangelegd langs het Bathse Spuikanaal, waardoor de landbouwgrond en de windmolens beschermd worden. Ook zouden in dat geval (toekomstige) ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied mogelijk blijven.

- De afgelopen jaren is de Westerschelde schoongemaakt en uitgediept. Rijkswaterstaat hoopte tijdens deze klus houten scheepswrakken aan te treffen in het Nauw van Bath. Die hoop is gestoeld op het gegeven dat in vroeger eeuwen de hoofdroute voor de scheepvaart tussen de zee en Antwerpen via de Oosterschelde, het Kreekrak en het Nauw liep (is hier nog iets bijzonders uit gekomen?, red.).

- Direct O van de Schelde-Rijnverbinding bevindt zich op Gemaalweg 2 de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Bath, van het Waterschap Brabantse Delta.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bath heeft 2 rijksmonumenten: 1) een voormalige militaire opslagplaats uit 1787 aan de Arsenaalstraat 19. Het is een stevig geconstrueerd rechthoekig gebouw, met in het zware muurwerk door luiken beschermde vensters met taps bewerkte neggen. Poorten en vensters met natuurstenen hoekblokken en sluitstenen. Pannen zadeldak.

En 2) De spuisluis uit 1856 met ten westen daarvan de spuikom, O van de Bathsedijk, gelegen in de in 1856 bedijkte Eerste Bathpolder. Tot de bedijking, naar aanleiding van de aanleg van de Rijn-Scheldeverbinding in 1967/76, grensde de sluis aan de Westerschelde. Het sluisje is opgetrokken uit geelbruine baksteen en voorzien van natuurstenen (afdek)platen. Bovenop het sluisje een ijzeren windwerk. De waterdoorlaat is een gemetselde boog, voorzien van een houten sluisdeurtje. De oorspronkelijk min of meer ronde spuikom is gedeeltelijk verland. De omdijking is aanwezig en goed herkenbaar. Sluis en spuikom zijn van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als karakteristiek waterstaatkundig element en van waarde vanwege de gaafheid.

- Bijzonder is dat de dorpskerk (Lillostraat 15) uit 1950 een Vrije Evangelische Gemeente is. Waarschijnlijk is dit de enige plaats in Nederland waar de dorpskerk evangelisch is. Deze gemeente ontstaat in 1888, als de hervormde kerk naar Rilland wordt verplaatst. De kerkelijke gemeente sluit zich in 1910 aan bij de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten.

- Begraafplaats (Lillostraat), met oorlogsmonument (natuurstenen sculptuur van een treurende, geknielde vrouw) ter nagedachtenis aan alle burgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen.

- De Bathsedijk komt uit bij het imposante Kreekraksluizencomplex met douanepost Nederland-België.

- In 2011 is aan de Bathsedijk een gedenkbord geplaatst ter herinnering aan het vroegere café Land- en Scheldezicht, dat bijna 200 jaar heeft gefunctioneerd. Het is maar een klein cafeetje met een toog waar maar drie krukken aan kunnen staan, en als de kastelein een nieuw vat bier moet aanslaan, moet hij eerst een tafel in de gelagkamer verschuiven om bij het luik naar de kelder te kunnen. De laatste uitbater, Corné Jacobs, heeft kennelijk geen opvolger kunnen vinden. Hij heeft het pand verkocht aan iemand die het café in 2009 heeft gesloopt, met de intentie er een nieuwe woning te bouwen.

De geschiedenis van het café gaat terug tot 1818. Het wordt gebouwd door ene Cornelis Griep, die tevens schipper is van een veerpont op Doel, Lillo Fort en Antwerpen. De Kreekrak, die Zeeland scheidt van Brabant, is dan nog niet afgedamd; de Bathsedijk, waaraan het cafeetje staat, is dan tevens zeedijk. Bij vloed klotst het water soms bijna tegen de vensterbanken van het café. Na de afdamming van de Kreekrak ligt het café niet meer direct aan het water, maar nog steeds kun je vanuit de gelagkamer de schepen op de Westerschelde zien varen. Daar komt pas een eind aan als eind jaren zeventig van de vorige eeuw de Westerscheldedijk op Deltahoogte wordt gebracht. Vanaf dan doet het café zijn naam Land- en Scheldezicht nog maar voor de helft eer aan. Het gedenkbord ter herinnering aan het café bestaat uit een gedicht van de Bathse kunstenares Mieke Braamse en een foto van het etablissement.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een zondag in maart is er in Bath een 4 x 4 evenement (jeeps e.d.) op een terrein naast het terrein van de Motorcross Club.

- Op popfestival Dijkrock in Bath (weekend in april, in 2020 voor de 29e keer) kun je een scala aan bands zien en horen in de genres stevige rock, hardrock, metal, rock & roll en blues. "Op de vrijdag houden wij om het festival te openen de Open Podium avond, waar bands strijden voor een betaald optreden op de volgende editie van het festival. Elke band moet een set spelen van 30 min. cover of eigen werk. Inschrijvingen voor editie 2020 sluiten op 19 januari 2020. Voordat het open podium begint krijgt iedere bezoeker een stemformulier waarop zij de spelende bands een cijfer kunnen geven. Deze worden aan het einde van de avond door het bestuur geteld en de publieksstemmen bepalen samen met de vakjury welke band een betaald optreden voor de volgende editie van Dijkrock heeft gewonnen (zorg dus dat je lekker veel eigen publiek meeneemt!). Dus zit je in een Rock of Bluesband die pas begonnen is, of wil je gewoon podiumervaring opdoen, meld je dan aan!"

- Braderie en Rommelmarkt (1e zaterdag van augustus).

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Bath door Kees Wittenbols uit Breda.

- Oude ansichtkaarten van Rilland en Bath.

- Oude foto's en ansichtkaarten van Bath met toelichting.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bath (online te bestellen).

Terug naar boven

Links/voorzieningen

- Buurtvereniging: - Wanneer Buurtvereniging Bath precies is opgericht weten wij niet, maar de vereniging is in ieder geval al ouder dan 90 jaar, omdat op hun site staat dat zij op enig moment het 90-jarig bestaan hebben gevierd (alleen staat daar geen jaar bij, zodat je niet kunt terugrekenen naar het oprichtingsjaar). De buurtvereniging organiseert allerlei activiteiten en evenementen door het jaar heen, en beheert ook Buurthuis DeTobbe, dat geheel door vrijwilligers wordt gerund.

- Lezen: - Sinds 2015 is er in Bath op Bathsedijk 1 Minibieb Ter Schelde, waar je boeken uit kunt halen om te lezen, en boeken die je zelf over hebt, in kunt terugplaatsen, zodat een ander die weer kan lezen.

- Sport: - "MC Rilland is sinds 1971 actief in de motorcross. Sinds de oprichting van onze motorcrossvereniging zijn wij in het bezit van een permanent circuit bij Bath dat zowel voor Zeeland, Brabant als het noorden van België gunstig gelegen is. In het het verleden was dit terrein ook zeer bekend als ovalcircuit. Nu ligt hier een 4 × 4 circuit. Ons circuit bestaat uit een zandgedeelte en een kleigedeelte. Dit betekent dat wij zowel een stuk harde baan als een stuk zandbaan bieden. Als het veel heeft geregend en andere circuits vaak dicht zijn, dan kunnen wij meestal nog rijden op het zandgedeelte. Ons circuit is in totaal 1880 meter lang. Het is beslist de moeite waard om eens een dagje bij ons te komen trainen. Je komt op onze baan ook vaak internationale topcoureurs tegen die graag hun trainingsrondjes rijden op ons circuit."

- Duurzaamheid: - Rijkswaterstaat overweegt anno 2019 om bij de Kreekraksluizen NO van Bath een drijvend zonnepark aan te leggen. De gemeente Reimerswaal wil in principe meewerken aan de plannen. Uit onderzoek van Rijkswaterstaat blijkt dat het bufferbekken van 50 hectare, de landtong waar nu al windmolens staan en het Bathse Spuikanaal geschikt zijn voor de realisatie van een zonnepark. Het college van burgemeester en wethouders vindt het bufferbekken en de landtong goede locaties, maar denkt dat het Spuikanaal vooralsnog minder geschikt is. Langs de oevers van het kanaal wordt veel gewandeld, gefietst en gevist.

- De Anna Mariapolder ligt ZO van Bath, O van de Schelde-Rijnverbinding, Z van de Völckerpolder. In 2007 heeft Delta hier in het Z van deze polder een windturbinepark gerealiseerd. De 16 windmolens hebben een ashoogte van 75 meter en een rotordiameter van 54 meter. Samen produceren ze 32 miljoen kilowattuur (kWh) per jaar. Daarmee voorzien ze in de stroombehoefte van ongeveer 11.000 huishoudens. De gemeente Woensdrecht, die grenst aan deze polder, wil hier samen met Reimerswaal een grensoverschrijdend landschapspark ontwikkelen, als groene buffer met recreatieve potentie tussen de beide gemeenten en de Antwerpse industrie. Reimerswaal wil er liever industrie ontwikkelen omdat de Zoomweg-Zuid (A4) en het Schelde-Rijnkanaal er toch al liggen en er over enkele jaren mogelijk een goederenspoorlijn door de polder komt te lopen.

Reacties

(1)

Wie heeft er informatie voor mij over boerderij 't Hof Slicher van Bath? aan de Hoofdweg tussen Rilland en Bath. Graag zo uitgebreid mogelijk. Ik kan er weinig over vinden.

Reactie toevoegen