Beintemahûs

Plaats
Buurtschap
Noardeast-Fryslân
Fryslân

Beintemahus onthulling plaatsnaambord (Kopie).jpg

Buurtschap Beintemahûs is sinds februari 2014 ook ter plekke herkenbaar d.m.v. een plaatsnaambord. Op de foto de feestelijke onthulling van het bord, met op de foto vermoedelijk alle inwoners van deze kleine buurtschap, met nu nog maar twee boerderijen.

Buurtschap Beintemahûs is sinds februari 2014 ook ter plekke herkenbaar d.m.v. een plaatsnaambord. Op de foto de feestelijke onthulling van het bord, met op de foto vermoedelijk alle inwoners van deze kleine buurtschap, met nu nog maar twee boerderijen.

beintemahus_beintemapoldermolen.jpg

De Beintemapoldermolen in de buurtschap Beintemahûs dreigde in 1963 te worden gesloopt. Gelukkig is hier toen geen vergunning voor verleend, waardoor we nu nog steeds van dit nog regelmatig in werking zijnde (inmiddels rijks)monument kunnen genieten.

De Beintemapoldermolen in de buurtschap Beintemahûs dreigde in 1963 te worden gesloopt. Gelukkig is hier toen geen vergunning voor verleend, waardoor we nu nog steeds van dit nog regelmatig in werking zijnde (inmiddels rijks)monument kunnen genieten.

Beintemahûs

Terug naar boven

Status

- Beintemahûs is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 2018 gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland.

- De buurtschap Beintemahûs valt voor de postadressen onder het dorp Westergeest. In de praktijk (bijvoorbeeld kerkelijk en voor het verenigingsleven) zijn de inwoners meer op het (t/m 2018 Dongeradeelse) buurdorp Ee georiënteerd.

- Sinds 2014 is de buurtschap ter plekke herkenbaar middels een plaatsnaambord (zie, of beter gezegd beluister ook de interviews onderaan het artikel), in het kader van een gemeentelijk project om, gefaseerd sinds 2008, alle buurtschappen in de gemeente van plaatsnaamborden te voorzien. Beintemahûs was één van de laatste in dit kader. Het project is in 2014 voltooid. De buurtschap had overigens maar één bordje nodig, omdat het aan een doodlopende weg ligt. Nog een reportage over het plaatsen van het plaatsnaambord in Beintemahûs (alleen toegankelijk voor abonnees van het Friesch Dagblad).

Terug naar boven

Naam

Uitspraak
Beintemahoes.

In het Nederlands
Beintemahuis.

Oudere vermeldingen
Het gelijknamige huis en/of de nederzetting komen in de loop der eeuwen onder verschillende spellingen voor. Zo vinden we in 1543 Banthiema huys, in 1580 Bentumhuis, in 1671 het weggetje Beintemahuijster wtreed, rond 1700 Beyntema Huys, 1847 (Eekhoff) Beintemahuis en in recente atlassen en op het plaatsnaambord vinden we Beintemahûs.

Naamsverklaring
Het tweede element van de naam is huis, het eerste heeft betrekking op de familienaam Bantema. Deze familie heeft hier in ieder geval al vanaf het midden van de 16e eeuw gewoond. Deze familienaam hangt mogelijk samen met het element bant 'streek'. De naam zou ook van een mannennaam als Bonte kunnen zijn afgeleid. Verder is het ook mogelijk dat de naamgevende familie uit (Hege)beintum afkomstig was.(1) De buurtschap is dus genoemd naar een familie Bantema, later verbasterd tot Beintema.

Bijzonder is dat andersom óók een familie Beintema naar de buurtschap is genoemd. Dat komt omdat Napoleon in 1812 verordonneerde dat families een achternaam moesten kiezen, voor zover zij die nog niet hadden. Toen heeft de familie die toen op de boerderij Beintemahûs woonde, de naam Beintema gekozen, naar haar domicilie in deze buurtschap. Het oorspronkelijke geslacht Bantema was hier toen al verdwenen, maar toen is er dus opnieuw een geslacht Beintema ontstaan. De laatste bewoner van dit geslacht is in 1918 overleden, waarmee deze familienaam wederom uit deze buurtschap is verdwenen.

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Beintemahûs ligt N van Westergeest, NO van Driezum, rond een doodlopend zijweggetje van de Beintemawei (het betreft o.a. de huisnrs. 6 en 7), ter hoogte waar deze overgaat in de Wâlddyk. N van de buurtschap loopt het Dokkumer Grutdjip (Dokkumergrootdiep) en een ouder meander hiervan. Sinds eind jaren twintig van de 20e eeuw is hier een brug over het Dokkumer Grutdjip. Voorheen was er een pontje.

- Bijzonder is dat Beintemahûs op een t/m 2018 driegemeentenpunt ligt. De buurtschap zelf ligt in het uiterste NW van de t/m 2018 bestaan hebbende gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland. N ervan ligt de t/m 2018 bestaan hebbende gemeente Dongeradeel, W ervan ligt de gemeente Dantumadiel.

- Bijzonder is ook dat dit gebied op de grens ligt van de zand- en de kleigronden. Het dorp Westergeest waar Beintemahûs onder valt, ligt nog net in de Wouden (zandgrond) en de buurtschap zelf ligt op kleigrond. De Wâlddyk (Wouddijk), waar de Beintemawei in feite ook onderdeel van is, ligt zelf niet in de Wouden maar diende wel om de Woudstreek tegen het water te beschermen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Beintemahûs niet apart vermeld. Van der Aa(2) rekent de panden alhier in 1840 tot de O hiervan gelegen buurtschap Westerburen. Tegenwoordig omvat de buurtschap nog maar 2 panden met ca. 10 inwoners. Oorspronkelijk hoorder er nog een derde boerderij bij en een dubbele arbeiderswoning, maar die zijn in de 19e eeuw gesloopt.

Terug naar boven

Geschiedenis

De Beintema's en de herenbank in de kerk van Westergeest
De eenvoudige herenbank in de kerk van Westergeest herinnert nog aan de bewoners van het Beintemahuis. Het Beintemahuis of de Beintemastate komt al in 1543 in geschriften voor. Heer Willem dient in 1543 een klacht in bij de regering omdat de Abt van Dokkum zichzelf een zathe bij Beintemahuis heeft toegeëigend. Deze zathe zou echter bij de pastoriegoederen van Westergeest behoren: “De abt van Dokkum heeft van de pastorie van Westergeest een zathe van 43 pondemaat genomen, liggende in beslagen vennen en dat ‘ouland’ ligt voor mijn deur. Al mijn buren zeggen en betuigen, dat dit zo is. Omdat ik de ‘cost’ niet mag hebben, doe ik mijn beklag, en begeer ik, dat gij, vrome Heren, mij behulpzaam wilt wezen en helpen, dat ik weerkrijg hetgeen dat vroeger hiertoe behoorde. Dit beken ik, Heer Wilhelm, pastoor te Westergeest“. (aldus Ybele Steenstra in de 7 'vensters' die hij heeft geschreven t.g.v. 1250 jaar Westergeest)

Van de familie die de boerderij toen bewoonde is niet zoveel bekend, behalve dat de laatste Beintema (Eecke Douwes) de 'plaats' in 1671 verkocht. Deze Eecke had een broer Oene, die advocaat was in Dokkum en in de tegenwoordige Hege Pleats (dichtbij het oude Beintemahuis) aan de Beintemawei woonde. De zoon van Oene was lijfarts van de keizer in Wenen. Zijn dochters woonden in Delft. Zij verkochten de boerderij in 1671, waarmee de laatste banden tussen de familie Beintema en Westergeest werden doorgesneden. De boerderij werd verhuurd tot huurboer Douwe Kornelis haar in 1750 wist te kopen. Zijn dochter trouwde met Eelke Meinerts, naar wie de Eelke Meinertswei is vernoemd.

In 1786 was de boerderij in bezit van Johannes Meinderts (die de ‘d’ in de naam bracht) (in dit artikel is echter al in 1722 sprake van een Fokke Meinderts, die in 1724 met zijn vrouw verhuist naar een 'zate' en landen gelegen bij Beintemahûs, red.). Hij was een aanzienlijk man, zo zeer zelfs dat hij in 1804 de herenbank in de kerk in handen kreeg. Toen onder Napoleon iedereen een achternaam moest aannemen, koos Johannes voor Beintema. De herenbank bleef, ook nadat de laatste Beintema in 1918 stierf, in gebruik bij de bewoners van de boerderij. (bron: www.historischepaden.nl)

- Artikelen over Beintemahûs in vroeger tijden.

- "Mevr. A. Beintema-Dubbeldam uit Doorn heeft in 2016 het familiearchief van haar overleden man overgedragen aan de gemeente. Bij de Beintema’s gaat het om een vooraanstaande boerenfamilie, afkomstig van het Beintemahûs onder Westergeest. Leden van de familie Beintema hebben nog tot 1918 in buurschap Beintemahûs gewoond. Het archief bevat o.a. koopakten en koopbrieven, (huur)contracten, brieven, genealogische gegevens en kaarten van grondbezit in Westergeest. De verzameling bevat documenten over de periode van begin 18e eeuw tot in de 20e eeuw. Het archief is geïnventariseerd en in zuurvrije materialen verpakt. Daarna wordt het overzicht van het archief gepubliceerd op Fries Archiefnet. Het archief wordt daarmee openbaar en is dan voor iedereen kosteloos in te zien." Aldus een persbericht van de gemeente d.d. maart 2016 (dat wij helaas online niet meer kunnen terugvinden red.).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Beintemapoldermolen in Beintemahûs dateert uit 1870. Vóór 1870 staat bij de Wâlddyk een molen voor de bemaling van de omvangrijke Beintemapolder, waarin het meeste land eigendom vanouds eigendom is van het geslacht Beintema. Deze molen brandt in 1869 af. Doordat de landeigenaren van dat moment het niet eens kunnen worden over de plaats van de nieuw te bouwen molen, besluit men op drie plaatsen in de polder een nieuwe molen op te richten. De huidige, enige thans nog bestaande molen is hier de meest westelijke van. In 1950 wordt de taak van de molen overgenomen door een elektrisch gemaal. Een verzoek in 1963 om de molen te mogen slopen wordt gelukkig niet gehonoreerd. Bij een restauratie in 1968 is de houten bekleding van de molen vervangen door riet. Sinds 1980 is de molen eigendom van Stichting De Fryske Mole, die hem in 1988 opnieuw heeft laten restaureren. De molen is nog altijd maalvaardig, maar slechts in circuit.

Sinds 2007 wordt de molen draaiende gehouden door de vrijwillige molenaars Goffe Westra uit Kollumerzwaag en Frits Bloem uit Burgum. De molen is te bezichtigen op afspraak en als de molen draait. Dat is meestal op de zaterdagmiddagen. - Nadere informatie op de site van de Beintemapoldermolen.

Reactie toevoegen