Bellingwolde

Plaats
Dorp
Westerwolde
Westerwolde
Groningen

gemeente_bellingwolde_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Bellingwolde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Bellingwolde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

bellingwolde_veldkamps_meuln.jpg

De Veldkamps Meul'n in Bellingwolde is een ronde stenen stellingkorenmolen. Het uiterlijk van deze molen is uniek voor Oost-Groningen. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

De Veldkamps Meul'n in Bellingwolde is een ronde stenen stellingkorenmolen. Het uiterlijk van deze molen is uniek voor Oost-Groningen. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Bellingwolde

Terug naar boven

Status

- Bellingwolde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-8-1968. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde.

- Wapen van de voormalige gemeente Bellingwolde.

- Onder het dorp Bellingwolde vallen ook de buurtschappen Bovenstreek, De Lethe, Den Ham, Lutje Ham, Lyskemeer, Rhederbrug en een deel van de buurtschap Rhederveld. Dit zijn 7 buurtschappen in totaal.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Bennewold, Bennewolle.

Oudere vermeldingen
1438 kopie dat hues to Billinge, 1482 kopie Billinghewolde, 1498 Bellingewolde, 1517 Byllynckwolt, 1536 Bellinckwolt, 1558 Bellingwolde, 1781 en 1840 Bellingewolde.

Naamsverklaring
Betekent bij het wold 'moerasbos, zompig bos' van het geslacht Billinga, een afleiding met het suffix -ing- van de persoonsnaam Bille met als betekenis 'de lieden van Bille', vleinaam bij namen als Bilihart.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Bellingwolde grenst in het W aan Blijham, in het N aan Oudeschans en Bad Nieuweschans, in het O aan Duitsland en de Duitse plaatsen Wymeer en Rhede en in het Z aan Vriescheloo, en ligt O van Oude Pekela en Winschoten, ZO van Beerta, Z van de A7, ZW van de Duitse plaatsen Bunde en Weener, W van de Duitse plaats Papenburg, NNO van Vlagtwedde en NO van Wedde.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Bellingwolde 567 huizen met 2.946 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 300/1.477 (= huizen/inwoners), de dorpen Oudeschans 50/263 en Vriescheloo 65/346 en de buurtschappen Bovenstreek 20/123, Leete 38/194, Ham 18/117, Koudenhoek 8/77, Klein Ulsda 11/64, De Bult 5/32, Draaijerij 4/19, De Straat 15/86, Wester 25/111 en Vriesscheloosche Heide 8/37. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.400 huizen met ca. 3.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Na het ontstaan van de Dollard is het dorp landinwaarts verplaatst. Bellingwolde behoorde vanouds tot Reiderland, maar kwam in 1478 aan de Stad en deelde daarna het lot van Westerwolde.

- Naast een afscheidsfeest in december 2017 ter gelegenheid van het opheffen van de gemeente per 1-1-2018 (zie hier een fotoreportage ervan en hier nog een fotoreportage ervan), hebben René Perton, Edo Edens en Frits Korvemaker een boek samengesteld met verhalen en foto’s over de gemeente Bellingwedde en haar voorgangers, de gemeenten Wedde en Bellingwolde. In eerste instantie zou het boek alleen over de eerstgenoemde gemeente gaan, maar de heren kregen van de inwoners zoveel informatie, foto’s, krantenknipsels e.d., dat ze besloten terug te gaan naar 1811, het jaar waarin de genoemde voorgangers zijn ontstaan. Het resultaat is een boekwerk van 360 bladzijden, getiteld 'Bellingwedde. Een rijke historie'. Het boek is als afscheidscadeau van de gemeente bij alle huishoudens in de toenmalige gemeente bezorgd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het oude dorpslint van Bellingwolde is in 2009 benoemd tot beschermd dorpsgezicht. "Het beschermd gezicht omvat globaal gezien de aan de Hoofdweg belendende percelen vanaf de splitsing met de Wymeersterweg tot de kruising met het Veendiep. De begrenzing volgt in principe aan beide zijden van de Hoofdweg de achtergrenzen van de percelen. Daarnaast omvat de begrenzing delen van enkele onbebouwde, open percelen die van belang zijn voor de zichtlijnen naar het achterliggende landschap.

Het beschermd dorpsgezicht is van nationaal belang vanwege zijn grote cultuurhistorische, ruimtelijk-historische en architectuurhistorische waarden en de hoge mate van gaafheid en zeldzaamheid. Het is een gaaf voorbeeld van een weg- of streekdorp zoals die in groten getale in de provincie Groningen voorkomen. De meerderheid van dit soort nederzettingen heeft echter niet haar oorspronkelijk gesloten en groen karakter zo goed weten te bewaren als Bellingwolde. Bovendien bezitten de grootschalige bebouwingselementen, de boerderijen, en hun erven in het beschermd gezicht een grote architectuurhistorische kwaliteit. Dit is het gevolg van de enorme rijkdom, die in de periode 1850-1940 de hereboeren ten deel viel door de gunstige ontwikkelingen in de landbouw toentertijd. De ruimtelijke kwaliteit van het beschermd gezicht wordt met name bepaald door de hierboven genoemde bebouwing met erfbeplanting, door het authentieke wegprofiel van de Hoofdweg met klinkerbestrating en begeleidende loofboombeplanting en door de hechte relatie met het achterliggende open landschap aan de westzijde." Aldus een citaat uit het aanwijzingsbesluit.

- Bellingwolde heeft 41 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Magnuskerk in Bellingwolde (Hoofdweg 227) dateert vermoedelijk uit de 14e eeuw. Het oorspronkelijke gebouw is ernstig beschadigd door de uitbreiding van de Dollard en in 1527 geheel vernieuwd, onder meer met materiaal van de in 1504 gesloopte kleine toren van Ulsda. Daarbij krijgt de kerk een laatgotisch uiterlijk met een versmald driezijdig gesloten koor. In 1593 gaat de kerk over in protestantse handen. De omwenteling verloopt zonder noemenswaardige problemen. Er worden geen vernielingen aangericht. In 1929 wordt de kerk gerestaureerd, waarbij ook de witte pleisterlaag van de buitenmuren wordt gehaald. De kerk heeft een vrijstaande toren waarvan de onderbouw dateert uit 1720 en de bovenbouw uit 1909. De preekstoel dateert uit 1660 en is vervaardigd door meester-kistenmaker Christopher. Het kerkorgel is in 1797 gebouwd door Heinrich Hermann Freytag en Frans Casper Snitger.

In de toren bevinden zich twee Fremy-klokken uit 1697. De derde klok was enkele tientallen jaren oud. De klank daarvan sloot echter niet aan bij de twee historische klokken. Daarom heeft een anonieme schenker in 2016 een nieuwe klok bekostigd. De klok is ter plekke op het kerkterrein gegoten door Simon Laudy van Klokken- en Kunstgieterij Reiderland uit Beerta. Het gieten van een klok op locatie is een oud gebruik. Klokkengieters trokken vroeger rond en goten de klokken op het kerkhof of op een andere plaats vlakbij de kerk. Het gieten, testen en ophangen trok veel kijkers. En dat blijkt bij tijd en wijle dus nog altijd te gebeuren. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Bellingwolde.

- Ook de naastgelegen pastorie (huisnr. 223), in de stijl van de overgangsarchitectuur gebouwd, is een rijksmonument. De pastorie met aangebouwd achterhuis is van algemeen belang vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde: als voorbeeld van een pastorie uit 1913 bij een veel oudere Hervormde kerk; vanwege de opvallende detaillering en het materiaalgebruik; vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van het exterieur en grote delen van het interieur; vanwege de functionele relatie met het oudere koetshuis en ruimtelijk-visuele relatie met de oude kerk; vanwege de markante ligging aan de beschermd gezicht zijnde Hoofdweg door Bellingwolde.

- De voormalige Gereformeerde kerk (Hoofdweg 130) dateert uit 1918. Het is een kleine neogotische kerk met torentje. De kerk is in 1965 aan de eredienst onttrokken en nadien in gebruik geweest als vergaderruimte. De huidige Protestantse Gemeente Bellingwolde is anno 2019 voor sloop van het gebouw. Kennelijk hebben zij er geen functie meer voor. De gemeente Westerwolde gaat onderzoeken of het pand toch behouden kan worden.

- De Veldkamps Meul'n uit 1855 is een ronde stenen molen oorspronkelijk gebouwd als oliemolen, daarna omgebouwd tot korenmolen. Het uiterlijk van deze molen is uniek voor Oost-Groningen. Deze molen is maalvaardig en geregeld open voor publiek, meestal zaterdag en zondag aan het begin van de middag.

- Het MOW (uit te spreken als 'het moow') (voorheen Museum de Oude Wolden)* in Bellingwolde richt zich van het begin (1973) op kunst en geschiedenis. Het MOW kent twee vaste presentaties; een opstelling rond fijnschilder en magisch realist Lodewijk Bruckman en 'MOW voor makers', met wisselende expositieruimte voor regionale kunstenaars. Het museum programmeert twee tot drie keer per jaar een nieuwe, omvangrijke hoofdexpositie waarbij zowel artistieke als streekhistorische onderwerpen aan bod komen. Verder is het onderzoeken van het eigene van de streek, en dan met name Westerwolde, een apart thema. Verder organiseert het MOW educatieve activiteiten voor jong en ouder en werkt het museum aan een groeiend evenementenprogramma.

* "Al enkele jaren gebruikte het museum uit praktische afwegingen de afkorting MOW voor 'Museum de Oude Wolden'. Omdat die naam niet langer bij de identiteit van het museum paste, is de afkorting in 2020 de huidige naam geworden. Deze is lekker kort, herkenbaar en net als het museum zelf geschikt voor wisselende invullingen. Met de naam blijft het museum indirect de oude naam en wortels van het museum eren (het museum bestaat in 2023 vijftig jaar!), maar de W kan bijvoorbeeld ook verwijzen naar de streek. De ondertitel is 'Museum Westerwolde'."

- Gevelstenen in Bellingwolde.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting 5 mei Bellingwolde organiseert activiteiten rond Koningsdag en Bevrijdingsdag en zet zich ook in bredere zin in voor de leefbaarheid van het dorp.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De mountainbikeroutes van MTB-netwerk Westerwolde zijn afwisselend. Soms een technisch, uitdagend parcours door bossen en over zandheuvels. En soms even rechtop zitten en genieten van het afwisselende, charmante landschap; met bossen, heide, vennen, kanalen, sloten, beken, weilanden, akkers en houtwallen. MTB-route Bellingwolde (45 km) kan worden omschreven als een toer route. Er is een grote afwisseling tussen verharde en onverharde paden. Er zijn diverse mogelijkheden tot het behalen van behoorlijke snelheden. Ook bevat de route enkele uitdagende singletracks.

- "Je kent het wel... Je hebt een droom en die leef je na. Zo ook Alexander Knoth, die een grote voorliefde heeft voor dieren en in het bijzonder exotische zoogdieren. Sinds zijn 16e is hij houder en verzorger van dit soort dieren. In 2006 besloot Alexander dat hij een mini dierentuin wilde beginnen. Hij begon een eigen bedrijf in de ICT en kocht in 2011 een woning van het geld dat hij hiermee verdiende. Hij bouwde samen met zijn vriendin Marianne die hij in Bellingwolde leerde kennen een prachtige mini dierentuin in dat dorp, die de laatste paar jaar enkele dagen per jaar gratis toegankelijk is in de zomermaanden. Alexander en Marianne vinden het belangrijk dat ook de minderbedeelden in onze maatschappij een leuk dagje uit kunnen hebben met de kinderen zonder dat dit tientallen euro’s kost. En dat was gelukt! Tot de gemeente roet in het eten gooide.

Alexander had in 2011 een gesprek bij de gemeente, die toen geen problemen zag in zijn aanpak en een wijziging van het bestemmingsplan was op dat moment ook geen probleem. Echter nu blijkt ruim 8 jaar later dat de benodigde omgevingsvergunning niet verstrekt word door de gemeente met als reden dat het Kleindierpark niet op een geschikte locatie zit. Voor dit probleem is geen directe oplossing. Het geld van Alexander en Marianne is in deze 8 jaar allemaal opgegaan aan het bouwen van het park zoals het nu is. Maar ook het onderhouden van de collectie die ze hebben opgebouwd kost heel veel geld. De enige oplossing is om op een andere locatie opnieuw te beginnen met dit project. Vooralsnog blijven we wel zes dagen per jaar geopend op de huidige locatie, omdat dat wel is toegestaan.

Alexander geeft aan dat hij de deuren definitief kan sluiten en rustig kan genieten van zijn dieren, maar uiteindelijk is dit hele project wél gestart met het idee om jongeren te interesseren voor natuur en dieren, een stukje educatie te bieden en om gezinnen een leuk dagje uit te bieden voor weinig geld. Marianne ziet het project dan ook graag wat groter; een speeltuin voor kinderen is echt iets wat ze nog missen. Draag jij het Kleindierpark project in Bellingwolde een warm hart toe? Geef dan een donatie zodat we jou, op een nieuwe locatie, in het Kleindierpark kunnen blijven verwelkomen. Alle donaties komen rechtstreeks bij Kleindierpark terecht. En we zoeken ook investeerders die niet op bergen rendement zitten te wachten maar ons project gewoon willen steunen." Aldus het Kleindierpark op hun site anno augustus 2019. Zie ook de reportage in Westerwolde Actueel, 3-8-2019.

- Het Veendiep is een kanaal van ca. 3,5 km lengte, gelegen ZW van Bellingwolde. Het vormt de verbinding tussen de Westerwoldse Aa en het B.L. Tijdenskanaal. Het kanaal is tussen 1830 en 1850 gegraven. Het Veendiep maakt onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en sluit aan op natuurgebied De Gaast gelegen aan de westzijde van het kanaal. In 2013 is het Veendiep weer goed bevaarbaar gemaakt. Verder zijn twee bruggen over het Veendiep in oude luister hersteld en zijn de contouren van de resten van stoomgemaal De Klieve zichtbaar gemaakt. Naast de verdieping van de vaarweg zijn fietspaden hersteld, wandelpaden aangelegd en is er een kano-opstapplaats gerealiseerd. Langs delen van het Veendiep zijn natuurvriendelijke oevers aangebracht en kades versterkt.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bellingwolde, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Het NPO2-programma 'Typisch' is wekelijks in een ander dorp in ons land om daar gedurende een week reportages te maken over het dorp en zijn inwoners. Eind 2019 waren ze onder de titel 'Typisch Bellingwolde' in dit dorp. Onder de link kun je een 20-tal reportages ervan terugkijken.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bellingwolde.

Terug naar boven

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Meet speelt als bruisend dorpshart van Bellingwolde een cruciale rol in het sociale leven van het dorp. Daarom heeft de gemeente het dorpshuis in 2017 voor bijna een miljoen euro verbouwd, om het weer helemaal aan de eisen des tijds te laten voldoen. Het pand heeft een nieuwe, centrale ingang gekregen. De bibliotheek, die voorheen wat losstond van het dorpshuis, is er meer bij betrokken. Er is een jeugdsoos gerealiseerd, met een aparte ingang. Er is meer ruimte gekomen voor andere gebruikers, zoals de politie. En ook het plein voor De Meet heeft een facelift gekregen.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Bellingwolde is opgericht in 1928. Door de jaren heen hebben zij natuurlijk veel meegemaakt. De geschiedenis van de vereniging kun je lezen onder deze link. In de loop der jaren zijn verschillende verbeteringen aan en rond de velden aangebracht: het oefenveld is uitgebreid, een alarminstallatie in de kantine aangebracht, de trainingsveldverlichting verbeterd, het aantal reclameborden aanmerkelijk uitgebreid, de douches in de kleedgelegenheid legionella-proof gemaakt en als laatste de uitbreiding van het materialenhok achter de kleedkamers.

"De vereniging verheugt zich in een actief bestuur en jeugdbestuur, de sponsorcommissie is actief met het binnenhalen van sponsorgelden, de kantinecommissie heeft de zaken goed op de rails, de kaartavonden verheugen zich in een goede belangstelling, de AFTRAP is nog springlevend. Ook de leden hebben in allerlei functies hun bijdrage geleverd. Dat verdient waardering en dank. Zij die bezig zijn en zijn geweest met / als o.a.: toto / lotto, kascommissies, materialenverzorgers, bouwers, spelers, feestcommissie, toneelspelers, grensrechters, elftalleiders, jeugdleiders, elftalcommissies, scheidsrechters, veldverloting, kantinebeheerders, kaartavonden, clubbladmedewerkers, organisatoren van bazaars, consuls, kaartverkopers, organisatoren van toernooien en terreinverzorgers. De club dankt ook de supporters, het publiek. Bellingwolde heeft een trouwe aanhang. Vaak, heel vaak zijn er bij uitwedstrijden meer Bellingwolders aanwezig dan supporters van de thuisclub. Zij steunen door dik en dun. In voorspoed en in tegenspoed."

- FTC Toer ’80 is een recreatieve toerfietsvereniging uit Bellingwolde en is aangesloten bij de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU). Dit houdt in dat de leden ook automatisch lid zijn van de NTFU. De vereniging is opgericht in 1980, heeft ca. 150 leden en is nog altijd groeiende.

- "Judovereniging JV Sakaee in Bellingwolde kent een lange historie. Nadat de Bellingwolder judoka’s voor een korte periode de judolocatie van vereniging Godaju in Winschoten gebruikten als toevluchtsoord, werd de wens in 1974 eindelijk bewaarheid. De geboorte van JV Sakaee (Japans voor ‘voorspoed’) was een feit. Diverse zalen, waaronder die in Hotel Reiderland en Café Centraal, hebben gediend als trainingsruimte. In de hoogtijdagen kende JV Sakaee een actief ledenbestand van meer dan 100 judoka’s. De laatste 10 jaar verminderde het ledenbestand drastisch. De judosport leek het te moeten onderdoen voor andere populaire sportsoorten, maar het tij lijkt gekeerd! Diverse wervings- en stimuleringsactiviteiten van de afgelopen jaren lijken JV Sakaee geen windeieren te leggen. Het ledenbestand groeit momenteel weer richting de 30 judoka’s en wat betreft het bestuur van de vereniging laten ze het daar niet bij. JV Sakaee nodigt alle bewoners, jong en oud, van de nieuwe gemeente Westerwolde uit om op zijn minst drie gratis proeflessen te volgen. De trainingen worden verzorgd door Wouter Meijer (3e Dan) in de sporthal van De Meet."

- Veiligheid: - "De oude brandweerkazerne van Brandweer Bellingwolde aan de Dorpsstraat te Vriescheloo deed dienst tot 1991. In dat jaar komt de nieuwe brandweerkazerne op Blijhamsterweg 34a gereed. Het gebouw bevat een instructie- en ontspanningsruimte, een was- en toiletgelegenheid, een kantoor en een bergruimte. De garage kan aan twee brandweerwagens onderdak bieden. De brandweerkazerne van het korps Blijham was gevestigd aan de Raadhuisstraat te Blijham. Na de samenvoeging van beide korpsen zijn beide oude kazernes gesloopt. In 2004 heeft de kazerne een aanpassing gehad; er is nu een aparte ruimte waar de uitrukpakken hangen en in deze ruimte kan men zich dan ook omkleden. Ook heeft men nu de beschikking over een ruimte waar men persluchttoestellen kan vullen en maskers kan reinigen."

Reactie toevoegen