Status

- Bergharen is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Rijk van Nijmegen, gemeente Wijchen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1983.

- Wapen van de voormalige gemeente Bergharen.

- Het dorp Bergharen en de kleinere buurdorpen Hernen en Leur hebben veel samenwerkingsverbanden en delen veel gezamenlijke faciliteiten. Je zou ze daarom gezamenlijk als een 'drielingdorp' kunnen beschouwen.

Naam

Oudere vermeldingen
12e eeuw Haren, 1322 Harin, 1622 den Haarense berg, 1663 Borcharen, 1741 Borcharen, Burgharen, Haren.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk datief meervoud van haar 'zandige rug'. Later een tautologische samenstelling van berg 'terreinverheffing, heuvel' en haar, ontstaan in een tijd dat haar niet meer als 'hoogte' werd begrepen.(1)

Ligging

Bergharen ligt NW van Wijchen en grenst in het O aan de A50 en in het N aan de N322.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Bergharen 235 huizen met 1.431 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 121/734 (= huizen/inwoners) en de dorpen Hernen 77/450 en Leur 37/247. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.000 inwoners.

Recente ontwikkelingen

- Dorpsplan Bergharen 2011-2031. - Update Dorpsplan (2018).

- Beeldvisie Bergharen (2011).

Bezienswaardigheden

- Bergharen heeft 12 rijksmonumenten.

- Bergharen heeft 19 gemeentelijke monumenten.

- De RK St. Annakerk (Dorpsstraat 48) dateert uit 1894 en is ontworpen door architect C. Franssen. Het is een neogotische kruisbasiliek met een vierkante kruisingstoren, beinvloed door Jos. Cuypers' St. Urbanuskerk te Nes aan de Amstel. Tot de inventaris behoren een barokke preekstoel (18e eeuw), een laatgotische houtsculptuur, voorstellend St. Anna te Drieën, Godslamp en kroon in Empire vormen en een romaans doopvont. Op het altaar een klok van J. Petit uit 1741, diam. 50 cm.

- De Hervormde (PKN) kerk (Veldsestraat 60) bestaat uit het 15e-eeuwse driebeukige, in pseudobasilicale vorm opgetrokken schip van de oude dorpskerk, welker koor afgebroken is. Het gebouw heeft pijlers, kruisribgewelven en sculptuur aan kapitelen en kraagstenen. De kerk bezit een eenvoudige preekstoel, 17e eeuw; een doophek, 18e eeuw en twee overhuifde banken, eerste helft 19e eeuw. Twee grafzerken, 17e eeuw. De toren is een 14e-eeuws, laatromaans, gepleisterd bouwwerk, door de zijbeuken der kerk omgeven en gedekt door een achthoekige, ingesnoerde spits. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, later voorzien van elektrische opwinding. In 2014 is een Van Vulpen-orgelin gebruik genomen, in 1958 gebouwd voor de Baptistengemeente te Sneek.

- Vanaf 1312 vindt er op de Kapelberg in Bergharen al een Mariaverering plaats, bij de in dat jaar gebouwde Mariakapel. Als gedurende de Reformatie het openlijk uitoefenen van het katholieke geloof bemoeilijkt wordt en de kapel rond 1672 op last van de overheid wordt gesloopt, kan het Mariabeeld in het kasteel van het nabij gelegen Hernen tijdig in veiligheid worden gebracht. Later verhuist het beeld naar de parochiekerk daar. Om een einde aan de volksdevotie te maken, wordt de plaats na de sloop van de kapel bewaakt. Op de plek van de kapel is later een linde geplant, die in de volksmond het "heilig boomke" wordt genoemd. Velen zagen in de bast van de boom de beeltenis van Maria. Later gaat de Mariaverering er toch weer voort.

Na het herstel van de godsdienstvrijheid in 1795 staat het beeld, dat eigenlijk steeds middelpunt van de verering was, nog altijd in Hernen. Pas in 1927 wordt het beeld naar Bergharen teruggehaald. Vanaf die tijd wil men het beeld ook weer een goed onderdak geven. Na de bouw in 1935 van een eenvoudige veldkapel, komt in 1948 de huidige Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood Gods (Molenweg 53) gereed. Tegenwoordig staat er een replica van de piëta; Maria met het lichaam van haar gestorven Zoon op haar schoot. Het originele beeld is houtsnijwerk van de Nederrijnse school en bevindt zich in de parochiekerk. Tijdens een flinke lentestorm in 1964 is een einde gemaakt aan de heilige linde. Veertien loten ervan die ter plaatse opschoten, vormen nu weer een prachtige struik in eenzelfde vorm als de oorspronkelijke boom. De plek ligt overigens op het hoogste punt (21,3 meter) van het Land van Mas en Waal.

Bijzonder is dat jaarlijks van begin mei tot half augustus bij goed weer elke zaterdag om 19.00 uur de weekendviering van de Bergharense geloofsgemeenschap op de Kapelberg wordt gevierd. Deze vieringen zijn voor iedereen toegankelijk. Laat het weer dat niet toe, dan wordt de viering gehouden in de Sint-Annakerk, Dorpsstraat 48 te Bergharen. Met als extra vieringen: Eerste Pinksterdag, 10.00 uur: Pinksterdienst Protestantse Streekgemeente Maas en Waal. Tweede Pinksterdag, 10.00 uur: Eucharistieviering bij gelegenheid van de Kapellentocht. Woensdag half augustus, 19.00 uur: Viering Maria Tenhemelopneming. De zondag erna: Grote Maas en Waalse Mariabedevaart, met om 16.00 uur Viering, tevens sluiting van het Kapelbergseizoen. De kapel is ook te huur voor doopvieringen, huwelijken en uitvaarten. Informatie daarover en nog veel meer informatie over verleden en heden van de kapel en de vieringen, vind je op de site van de Katholieke Stichting Beheer Kapelberg Bergharen.

- In het rondom de kapel gelegen park staan 14 door de bekende Heumense kunstenaar Jac. Maris (1900-1996) vervaardigde kruiswegstaties.

- Op de locatie van molen De Verrekijker (Molenweg 53) wordt in 1313 al een molen vermeld. De huidige molen is in 1904 gebouwd nadat een voorganger was afgebrand. De molen is in bedrijf geweest tot 1962, waarna het binnenwerk is uitgesloopt. In 1984 is de molen uitwendig gerestaureerd. Tegenwoordig is de molen in gebruik als vakantiewoning. De molen is particulier eigendom. De eigenaren laten de wieken van de molen af en toe draaien.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - "Carnavalsvereniging CV De Wurmensoppers is in 1973 in zaal De Tolbrug opgericht en is er voor de dorpen Bergharen, Hernen en Leur. Waar komt deze curieuze naam vandaan? De naam is verzonnen door de toenmalige politieman A. van Zelst en doelt op het soppen van wurmen in de Wetering bij de Tolbrug. Maar dan wet je nog niet veel, dus we lichten het nog even verder toe: In de buurt van de Nieuwe Wetering was vroeger een scheidingslijn te vinden, waar de grens was terug te vinden tussen het gebied van de ‘enden’ (Bergharen) en de ‘kiepen’ (Hernen). De kiepen en enden leefden gescheiden. Het was zelden dat een kiep het gebied betrad van de end en andersom idem dito. Wat de kiepen en de enden wél deelden vroeger was het soppen van de wurmen in de Wetering. De kiepen en enden bleven wel op hun eigen oever staan, maar de Wetering was niet te splitsen en daarom moesten ze het delen.

De tijden zijn inmiddels enigszins veranderd. De Wetering heeft niet meer de kwaliteit van voorheen, maar op de grens van beide gebieden ontstond een tempel (De Tolbrug), waar gesopt kan worden. Wanneer je het soppen lang genoeg volhoudt, dan is dit een kwalijke zaak voor de wurmen. Een gesopte wurm wordt gezien als een smakelijk gerecht voor zowel kip als eend. Daar is geen discussie over mogelijk. Daarom stelde A. van Zelst voor: CV De Wurmensoppers."

- Elke zomervakantie organiseert de oudere jeugd uit Bergharen een huttenbouw-/spellen-/plezier-week voor de basisschoolkinderen van het dorp, onder de titel KinderVakantieDorp (KVD).

- Sinterklaas.

Landschap, natuur en recreatie

- De Uitloper is een ontmoetingsplek, evenemententerrein en generatiepark voor alle inwoners van Bergharen en omstreken.

- Het dorp ligt tegen een grote zandberg aan. Dat zijn de stuifduinen die de vorige ijstijd daar heeft achter gelaten. Dit heeft invloed op de natuurontwikkeling, die daar anders is dan elders tussen de rivieren. Dat het dorp veel meer te bieden heeft dan de bekende Kapelberg willen enkele leden van de Leefbaarheidsgroep laten zien. Zij hebben 4 nieuwe wandelroutes in het gebied Bergharen - Horssen uitgezet. Deze zijn gebaseerd op oude kerk- en zandpaden, die zij na jaren intensief speurwerk en navraag bij oudere bewoners hebben weten te achterhalen.

De realisatie van de routes is mede te danken aan een samenwerking met Het Geldersch Landschap, die waar nodig grond heeft aangekocht en 4 bruggen heeft aangelegd dan wel hersteld. De routes zijn tussen de 4 en 8 km lang en sluiten op elkaar aan, zodat een wandeling goed aan de individuele wensen en conditie is aan te passen. Van elke wandeling is een mooie folder gemaakt, waarin naast de route ook informatie over de bezienswaardigheden en de natuur te vinden is. Deze folders kun je vinden op de website van Geldersch Landschap en Kasteelen.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bergharen, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bergharen (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Bergharen en de buurdorpen Hernen en Leur.

- Belangenvereniging: - Het doel van Leefbaarheidsgroep Bergharen is de leefbaarheid van het dorp op sociaal, cultureel en maatschappelijk terrein en alles wat daarmee rechtstreeks (bijv. duurzaamheid en positieve gezondheid) of zijdelings verband houdt te bevorderen. Ze wil dit doel verwezenlijken door de dorpsgemeenschap zoveel mogelijk te betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van plannen om het leefklimaat waar mogelijk te verbeteren. Vrijwel alle plannen zijn voortgekomen uit het Dorpsplan 2011-2031, waarmee 5 uitwerkgroepen aan de slag zijn gegaan. Hier zijn diverse goede resultaten uit voortgekomen, met als hoogtepunt de aanleg van De Uitloper, de multifunctionele buitenaccommodatie gelegen naast De Zandloper. De leefbaarheidsgroep onderhoudt contact met de gemeente en ook andersom weten de gemeentelijke instanties de weg naar de leefbaarheidsgroep te vinden.

- Kulturhus: - Sinds 2009 beschikt Bergharen over het multifunctionele kulturhus De Zandloper. Na de sloop van het voormalige Dorpshuis is middels nieuwbouw - gecombineerd met de oude basisschool en gymzaal - een compleet multifunctioneel gebouw tot stand gekomen. In het kulturhus zijn gehuisvest het Dorpshuis, Basisschool Wingerd, Kinderopvang De Eerste Stap, Openbare Bibliotheek Wijchen, het Biljarthome, en een logopediepraktijk. Daarnaast zijn in het gebouw veel verenigingen actief en kan voor sportactiviteiten gebruik worden gemaakt van de gymzaal. Het gehele jaar door worden er diverse activiteiten georganiseerd, variërend van een kerstmarkt tot een house avond. Dit met als doel om met een gevarieerd aanbod aan activiteiten zoveel mogelijk inwoners in De Zandloper bij elkaar te brengen.

- Onderwijs: - "Een wingerd is een houtige klimplant met takken en ranken en kan, wanneer deze op een goede plaats geplant wordt, goed bemest wordt en zo nu en dan goed wordt gesnoeid, een sieraad in elke tuin zijn. De bladeren brengen steeds weer fantastische kleuren." Met deze woorden heeft de bedenker van de naam van Basisschool Wingerd in Bergharen de opdracht van de school duidelijk willen maken: "We dragen zorg voor ieder die aan de school verbonden is, we stellen bij als het nodig is en vanuit onze visie geven we richting aan een brede ontwikkeling." De school is in 1995 ontstaan uit een fusie van Protestant christelijke basisschool De Rank en Katholieke basisschool Klimop.

Wingerd is een Brede School in ontwikkeling. Een Brede School is een samenwerkingsverband tussen diverse partners die een relatie hebben met kinderen/de jeugd van 0-19 jaar en ook met de rest van de wijk. Het gaat om partners van kinderopvang, onderwijs en vrije tijd in de breedste zin. Uitgangspunt is dat samengewerkt wordt aan een doorgaande lijn tussen de verschillende organisaties, waarbij optimale kansen worden geschapen.

- Sport: - De in 1999 opgerichte v.v. UHC is de voetbalvereniging van de dorpen Bergharen, Hernen en Leur.

- In Kulturhus De Zandloper bevindt zich op de 1e verdieping het 'Biljarthome' van de biljartverenigingen De Vriendenkring en KBO Biljart.

- Overige voorzieningen: - Gerbrand en Joyce Pekel zijn per 2019 gestopt met hun Buurtsuper Pekel/Attent in Bergharen (Molenweg 21a). Ze zijn er destijds in 2012 mee begonnen. Ze zijn allebei in het dorp opgegroeid. De vader van Gerbrand heeft altijd een winkel gehad met daarbij een rijdende winkelwagen. En de vader van Joyce heeft ook altijd een winkel gehad. In januari 2019 is de zaak overgenomen door elektronica-ondernemer Ming Jiang uit het Noord-Hollandse Laren. Hij geeft de winkel een Chinees tintje en heeft grote plannen met buurtwinkels in het hele land. Zijn vrouw Shuyi Liu is nu de vaste gastvrouw in de buurtsuper.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)