Berghem

Plaats
Dorp
Oss
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

berghem_plaatsnaambord_kopie.jpg

Berghem is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1993.

Berghem is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1993.

NB gemeente Berghem in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Berghem in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Berghem in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Berghem

Terug naar boven

Status

- Berghem is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1993.

- Wapen van de voormalige gemeente Berghem.

- Onder het dorp Berghem vallen ook de buurtschappen Achterste Heide, Duurendseind en Gement.

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Barge.

Oudere vermeldingen
1286 kopie 18e eeuw Berchem, 1312-1350 Berghiem, 1476 Berchen, 1546 Berchem.

Naamsverklaring
Samenstelling van berg 'terreinverheffing, heuvel' en heem 'woonplaats, woning'.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp het Knollenrijk.

Terug naar boven

Ligging

Berghem grenst in het W aan Oss, in het N aan Macharen, Megen en Haren, in het NO aan Deursen-Dennenburg, in het O aan Herpen en Schaijk en in het ZW aan Nistelrode. In het uiterste Z van het dorpsgebied ligt een deel van Knooppunt Paalgraven (A50/A59).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvatten de gemeente en het dorp Berghem 309 huizen met 1.906 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 4.000 huizen met ca. 10.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Berghem, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- Vereniging Heemkunde Berchs Heem is opgericht in 1992 en heeft ruim 225 leden. De vereniging heeft een zeer informatieve site. Zo hebben ze ruim 4300 foto's van Berghem en haar inwoners, die via hun Beeldbank in te zien zijn. Verder hebben ze in 25 jaar tijd 800 pagina's geschiedenis van het dorp opgetekend, die voorheen alleen werd aangeboden via hun periodiek ‘’het Vagevenster’’. Ook dit is sinds kort allemaal op de site te vinden. Het betreft 34 Vagevensters met 1 extra Vagevenster over de oorlogsslachtoffers die op het Berghems oorlogsmonument staan vermeld. De verhalen gaan over verschillende onderwerpen zoals het lokale verzet, 100 jaar zusters van liefde, burenhulp in de jaren vijftig, bodemvondsten, verloskunde etc. Berchs Heem hoopt vele mensen uit binnen en buitenland die een Berghemse achtergrond hebben hiermee blij te maken. De vereniging zal in de toekomst nog meer niet eerder gepubliceerde verhalen van het dorp via hun website laten zien.

- Verhalen over de geschiedenis van Berghem op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Berghem heeft 10 rijksmonumenten.

- Berghem heeft 10 gemeentelijke monumenten.

- Rond 1400 wordt de basis gelegd voor de huidige Willibrorduskerk in Berghem, hoewel er omstreeks 1200 al sprake van een kapel moet zijn geweest. Oorspronkelijk diende de kerktoren tevens als gevechtstoren tegen plunderaars uit Gelre. In 1572 brandde de (kerk)gevechtstoren af. In 1596 is hij herbouwd. In 1648 werd de katholieke eredienst verboden. De kerkgebouwen in het hele Maasland kwamen in handen van de hervormden, zo ook de Berghemse kerk. De katholieke geloofsbeleving vond in de jaren daarna aanvankelijk plaats in grenskerken en na 1674 in een schuurkerk aan de Harense Steeg aan het Duurendseind. In 1751 wordt deze schuurkerk gesloten wegens onregelmatigheden en partijdigheid van de pastoor. De Berghemnaren waren weer op Koolwijk aangewezen. Een jaar later mocht de schuurkerk aan de Harense Steeg echter weer gebruikt worden.

In 1800 is de oorspronkelijke kerk door de protestanten weer overgedragen aan de katholieken. Inmiddels had de kerktoren in 1721 een spits gekregen. De schuurkerk aan de Harense Steeg is in 1802 gesloopt. De protestanten stichtten in 1817 een nieuwe kerk in Oss. In 1848 is de middeleeuwse kerk afgebroken en is er een nieuwe kerk tegen de oude toren gebouwd. In 1895 is deze kerk afgebrand nadat de bliksem was ingeslagen. De RK Sint Willibrorduskerk (Sint Willibrordusstraat 40) kerk is herbouwd en in 1903 vergroot. Architect was W.Th. van Aalst. De toren bestaat uit vijf geledingen waarvan de onderste vier gotisch zijn en uit de tweede helft van de 15e eeuw stammen. De bovenste geleding en de spits zijn van 1903. De toren heeft overhoekse steunberen en de onderste geledingen zijn versierd met spaarvelden die worden afgesloten met rondbogen, spitsbogen en driepassen. Een rondboogportaal rest nog van de door Van Veggel gebouwde voorganger. - Beschrijving orgel Sint-Willibrorduskerk.

- Mariakapel.

- "Op de hoek van de Julianastraat en de Burgemeester van Erpstraat is in opdracht van het gemeentebestuur in 1930 het thans rijksmonumentale en voormalige gemeentehuis van Berghem door de Ravensteinse architect E.L. Jansen in traditionalistische vormen met elementen van neogotiek en Berlagianisme opgetrokken. Na de gemeentelijke herindeling met de gemeente Oss in 1995 kreeg het pand een functie als hulpsecretarie. Aan de achterzijde zijn in 1987 diverse nieuwe vleugels aan het gebouw toegevoegd; deze vallen buiten de van rijkswege geldende bescherming. Het markant gelegen, deels onderkelderde pand met souterrain, bestaat uit twee haaks op elkaar geplaatste rechthoekige drielaags vleugels onder met rode tuile du Nord pannen gedekte zadeldaken met in de oksel daarvan een ingangspartij bestaande uit twee iets lagere rechthoekige tweelaags vleugels onder platte daken waartussenin een rechthoekige ingangstoren met trapgevel onder een zadeldak schuin geplaatst is. De ingang in deze toren is bereikbaar via een aan de voorzijde geplaatste forse dubbele bordestrap.

In de ontmoeting van de beide zadeldaken van de twee hoge vleugels is een opengewerkte vierkante dakruiter geplaatst. Deze heeft een spits op vierkante grondslag en is gedekt met shingles. Het gebouw is met een circa 1.20 m. hoge gecementeerde rustica plint opgetrokken in een rijke baksteenornamentiek die tot uiting komt in onder andere de opengewerkte borstwering van de trap en die van de vleugels met platte daken met hun sierlijk bewerkte arkels. Verder zijn de ontlastingsbogen boven de vensters, het sierlijke druiplijstwerk, hoekblokken, afdeklijsten, ezelsruggen, tandlijsten, vlaggenstokhouders, bogen en schoorstenen opvallende elementen van de baksteenornamentiek. Het voormalige gemeentehuis van Berghem heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van een bestuurlijke en typologische ontwikkeling. Het pand heeft architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere ornamentiek en vanwege het bijzonder belang van het object voor de geschiedenis van de architectuur. Het pand is verder van belang wegens de architectonische gaafheid van het in- en het exterieur." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Molen Anna staat in buurtschap Duurendseind en wordt daarom aldaar beschreven.

- Gevelstenen in Berghem.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Tijdens carnaval heet het dorp 'het Knollenrijk'. Stichting Carnaval Berghem heeft als doel het openbare carnaval in het Knollenrijk te bevorderen in de meest brede zin van het woord. - Op carnavalszondag is er in het dorp de Verlichte Carnavalsoptocht (de oudste van Nederland), die in de loop der jaren is uitgegroeid tot een evenement dat zijn weerga niet kent. Op deze avond komen tienduizenden bezoekers naar Berghem om de Verlichte Carnavalsoptocht te aanschouwen. Het thema van de Verlichte Carnavalsoptocht 2019 is '55 Jaar Vol Wonderen'. De diverse loopgroepen, kleine en grote praalwagens die deelnemen aan de Verlichte Carnavalsoptocht verwerken dit thema in hun creaties. Voor deze editie kunnen de creatieve geesten flink aan de slag met alle oude thema's van de verlichte optocht. Voor ieder wat wils dus. De praalwagens halen lengtes van wel 25 meter, zijn tot maar liefst 8 meter hoog en zijn verlicht met duizenden lampjes. Natuurlijk is er ook veel muziek, zoals dweilorkesten, drumbands, DJ’s en andere artiesten. Ook worden diverse huizen en tuinen langs het parcours op een sierlijke manier verlicht en versierd. De straatverlichting wordt juist gedoofd om extra sfeer te creëren.

- De Bergse Kermis is er gedurende 5 dagen in juli.

- Stichting Berghem Bruist is opgericht in 2001. Iedere twee jaar organiseert de stichting een evenement op een andere locatie in het dorp. De eerstvolgende keer is september 2019.

- Jaarlijks is er op een zondag eind oktober De Hel van Berghem, een ATB-veldtoertocht voor jong en ouder en voor de beginnende zowel als gevorderde mountainbiker. Er zijn 3 afstanden; 16 km, speciaal voor kinderen en hun begeleiders en/of de beginnende fietser, en de klassieke afstanden van 30 en 50 km. Start en finish is bij zalencentrum De Merx (Burgemeester van Erpstraat 25).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Openluchttheater Hoessenbosch valt onder buurtschap Achterste Heide en wordt daarom aldaar beschreven.

- Wandelsportvereniging WSV De Osse Maaskant in Berghem is in 2013 opgericht, met als doel om in de gemeente Oss zo veel mogelijk mensen aan het wandelen te krijgen tegen zo laag mogelijke kosten. Wandelen kan altijd en bijna overal. Er zijn vele wandelwegen, bezienswaardigheden, natuurpaden etc. in Oss en omgeving, en natuurgebieden zoals Herperduin, Slabroek en de Schaijkse bossen. Door het jaar heen organiseert de vereniging diverse wandeltochten, waarvoor zie hun Wandelprogramma.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Berghem, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Berghem (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Berghem. - Nog een site van en over dit dorp.

- Belangenvereniging: - "Grofweg valt het werk van de in 1994 opgerichte Dorpsraad Berghem in 2 delen uiteen. Aan de ene kant heeft zij een adviesfunctie, gevraagd en ongevraagd, vooral richting het college van B&W. Vaak in het kader van formele procedures, zoals een recreatie- of een bestemmingsplan. Maar waar nodig maakt de Dorpsraad ook zelf plannen. Aan de andere kant houdt de Dorpsraad zich bezig met en ondersteunen van zaken die de leefbaarheid in het dorp aangaan. En leefbaarheid is dan een breed begrip, waaronder vallen het plezierig wonen, de zorg voor ruimte en groen, aandacht voor veiligheid in de woonomgeving, zorg voor de verkeersveiligheid, het stimuleren van het verenigingsleven, het voorkomen van overlast, oog voor ouderenvoorzieningen, het ondersteunen van activiteiten e.d."

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Berchplaets is het sociaal-maatschappelijke en culturele hart van het dorp. Met het in gebruik nemen van de nieuwbouw van De Berchplaets in augustus 2013 komt een voorziening beschikbaar die een ontmoetingsplek is voor alle inwoners van Berghem. Het biedt onderdak aan een groot aantal bestaande dorpsfuncties, zoals het Tonpraote Festijn, Carnaval, de Bergse Kwis, de nieuwjaarsreceptie van de Dorpsraad, de toneeluitvoeringen van Amicitia en diverse ouderenactiviteiten. Het gebouw biedt de verenigingen perspectief, zodat ze kunnen werken aan nieuwe activiteiten om bij de tijd te blijven en zo hun ledenaantal te laten groeien.

Een bijzondere functie voor dit gebouw is die van overdekt dorpsplein. Als centrale ontmoetingsplek voor alle inwoners met een uitstekend horecagedeelte is het een belangrijke faciliteit, waar niet alleen de leden van de verenigingen van zullen profiteren. Uit deze ontmoeting kunnen nieuwe initiatieven en activiteiten ontstaan. De inwoners uit alle delen van Berghem, ook uit de nieuwe wijken Piekenhoef en ’t Reut, kunnen elkaar nu nog beter weten te vinden. De band tussen de wijken wordt verstekt, en daarmee het ‘wij-gevoel’ van alle inwoners van deze vroegere gemeente. Naast de traditionele activiteiten is het denkbaar dat het dorpshuis ook wordt benut als uitvalsbasis voor lokale initiatieven. Zo kunnen ook lokale initiatiefnemers/ondernemers gebruik maken van verschillende ruimtes voor het geven van workshops en cursussen.

- Jongeren: - KPJ Berghem is opgericht in 1927. Naast handbal, beachhandbal en de jaarlijkse Jeugdzeskamp en Dorpszeskamp (weekend in juni) organiseert de KPJ ook nog andere activiteiten voor eigen leden. Zo wordt er jaarlijks een afsluitingsdag georganiseerd met bijv. een barbecue, een weekendje weg, een avond stappen etc.

- Muziek: - "Harmonie Concordia is in 1933 opgericht als een fanfarekorps. Een fanfarekorps is een muziekkorps dat bestaat uit enkel koperen blaasinstrumenten. Met ƒ 340,- in kas werden 15 koperen instrumenten gekocht. Op 8 november 1933 werd begonnen met het uitzoeken van geschikte kandidaten. Uit de 67(!) liefhebbers werden 14 mensen gekozen om de fanfare mee te starten. De naam Concordia was snel bedacht: deze is afgeleid van de godin van de eendracht. Het koste dirigent Gerrit van Erp echter heel wat bloed, zweet en tranen om van deze groep mensen een hecht samenwerkend orkest te maken. Op 1 juli 1934 ging de fanfare voor het eerst de straat op voor een muzikale wandeling door Berghem met serenades aan de pastoor, burgemeester en notaris. Na deze eerste succesvolle wandeling werd een begin gemaakt met de opleiding van nieuwe leerlingen en verbetering van de kwaliteit. Op de eerste zondag in mei 1935 werd begonnen met dauwtrappen. Hiermee wordt de mariamaand ingeluid en wordt er al muzicerend door de velden naar de kerk gewandeld. Tijdens deze wandeling worden er Marialiedjes gespeeld om het land een goede oogst te bezorgen. Na deze wandeling volgt een heilige mis waarna de leden en het bestuur een gezamenlijk ontbijt nuttigen. Deze traditie wordt nu nog altijd voortgezet.

Rond 1958 trok Fanfare Concordia veel bekijks omdat het als eerste in Nederland een vrouwelijke tamboer-maitre had in de persoon van Jeanny Nooyen. Jeanny zou deze taak in eerste instantie voor één jaar op zich nemen, zodat men een mannelijk lid hiertoe kon opleiden. Daar deze man na een korte tijd Berghem ging verlaten kreeg Jeanny deze taak al gauw weer terug. In 1959 was de fanfare uitgenodigd om de processie van Kevelaar op te luisteren. Ook hier trok onze vrouwelijke tamboer-maitre veel bekijks. In 1962 verschijnt Concordia wederom in Kevelaar, echter zonder drumband. Dit is ook de laatste keer geweest dat Concordia daar verscheen. Of het kermisbezoek na afloop daar de oorzaak van is, is niemand bekend... In 1968 is de fanfare uitgebreid met 'houten' blaasinstrumenten te weten klarinetten en dwarsfluiten. Dit hield ook in dat de fanfare werd omgezet in een harmonie. In de jaren na deze omzetting is de harmonie bij verschillende feesten van de partij, zoals de opening van de Berchplaets - het Berghemse gemeenschapshuis, de verbouwing van het huidige Zalencentrum, waar zowel harmonie als drumband wekelijks welkom zijn om te repeteren, de bouw van een nieuwe kiosk en de vaste optredens zoals carnaval, dodenherdenking, dauwtrappen etc." (bron: 60 jaar Concordia)

- Dans: - "Hou jij heel erg van dansen? Wil je graag veel variatie in verschillende dansstijlen? Dan is Dancemix voor alle leeftijden iets voor jou. Bij Dance a Lot in Berghem ben je aan het juiste adres! De dansschool verzorgt wekelijks op de maandagavond danslessen in veel verschillende stijlen. Wat zij het allerbelangrijkste vinden is plezier maken met zijn allen en ervoor zorgen dat iedereen zelfverzekerd aan het dansen is. Tijdens de lessen zal Dance a Lot veel met zelfverzekerdheid bezig zijn en is het het streven dat iedereen op zijn/haar gemak is. Iedereen is welkom. Daarnaast is er ook een mogelijkheid om mee te dansen in dansvideo's en, bij voldoende animo, in een wedstrijdgroep. Bij de wedstrijdgroep zal veel aandacht worden besteed aan hoe je jezelf presenteert tijdens het dansen. Peuterdans van 2,5 tot 4 jaar. Houdt jouw peuter ook zo van dansen? Tijdens de wekelijkse peuterlessen gaat Dance a Lot samen naar een magische danswereld, vol met bijzondere thema's. Ridders en prinsessen, de seizoenen, de onderwaterwereld en ga zo maar door! Aan het einde van de les wordt een dansspel gedaan uit de magische toverkoffer. Jouw allereerste les bij Dance A Lot is gratis!"

- Sport: - "De grondlegger voor onze huidige fietsclub is de in 1976 opgerichte fietsclub BWTC d’n Boeij. Jaren later is deze club overgegaan in het huidige WTC Berghem. Sinds de oprichting in 1976 is onze fietsvereniging gegroeid van 40 naar ca. 80 leden. Bij onze vereniging staat het recreatief fietsen centraal. Zo wordt er in clubverband deelgenomen aan georganiseerde toertochten in onze regio en in Gelderland, Utrecht en Limburg en worden er van februari tot en met september wekelijks trainingstochten gereden."

- Welzijn: - "De Zonnebloem afdeling Berghem is opgericht in 1974. Wij zetten ons in voor ouderen, langdurig zieken en lichamelijk gehandicapten. In totaal werken er 65 vrijwilligers bij onze afdeling. Wij bezoeken ongeveer 65 mensen aan huis. Gewoon voor een praatje of een kopje koffie. Gezelschap, contact en een goed gesprek staan tijdens het Zonnebloembezoek centraal. De huisbezoeken leiden soms ook tot ondernemende initiatieven. Samen een eindje wandelen, een middagje winkelen, een potje kaarten etc. Naast het bezoekwerk organiseren wij allerlei activiteiten, zoals een bedevaart naar de Sint Jan in Den Bosch, een boottocht over de Maas en een ontspanningsmiddag. Verder mag elk jaar een aantal mensen uit het dorp deelnemen aan een regionale vakantieweek of een theatervoorstelling bijwonen. Ook helpen wij bij het indienen van een verzoek tot deelname aan een landelijke Zonnebloem vakantieweek. Naast 65 vrijwilligers die regelmatig ongeveer 65 gasten (zo noemt de Zonnebloem de mensen die bezocht worden) bezoeken, helpen tientallen vrijwilligers mee met de jaarlijkse collecte en bij activiteiten en evenementen."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Berghem.

Reactie toevoegen