Status

- Bingelrade is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, regio Parkstad, gemeente Beekdaelen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1981. In 1982 over naar gemeente Onderbanken, in 2019 over naar gemeente Beekdaelen.

- Wapen van de voormalige gemeente Bingelrade.

- Onder het dorp Bingelrade valt ook de buurtschap Viel.

Naam

In het Limburgs
Bèngelder.

Oudere vermeldingen
Bijgenroodt, Bygenrooth, Bengenrooth, Bingenrooth, 1263 Binghenrode, 1274 Bengerade, Bengerode, Bengenrode, 1301 Bingenroide, Bingenroyde, 1400 Binghenrade, 16e eeuw Bingenroij, 1577 Bingelrath.

Naamsverklaring
Samenstelling van de persoonsnaam Bingo en rode ‘rooiing van bos, ontginning’.(1)

Ligging

Het dorp Bingelrade ligt NW van de stad Brunssum, aan de Duitse grens, in het N van de gemeente Beekdaelen. Het dorp ligt verder O van het dorp Doenrade, ZO van de plaats Hillensberg in Duitsland, Z van het dorp Jabeek en de plaats Süsterseel in Duitsland, ZW van de plaats Gangelt in Duitsland, W van het dorp Schinveld, N van het dorp Merkelbeek en NO van de dorpen Oirsbeek en Amstenrade.

Statistische gegevens

Volkstelling 1796 m.b.t. Bingelrade. In 1840 heeft de gemeente 66 huizen met 446 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 15/100 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Viel 12/75 en Raath 39/271. De gemeente omvatte verder de buurtschap Quabeek. Per 1-1-1982 is de gemeente opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Onderbanken met 352 hectare en 851 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 350 huizen met ca. 825 inwoners.

Geschiedenis

Waarschijnlijk werd Bingelrade voor het eerst bewoond rond de 10e of 11e eeuw. Raath is door zijn ligging aan de oude Romeinse weg waarschijnlijk het oudste gedeelte van het gebied. Bovendien zou Raath een zetel van een schepenbank zijn geweest. De oudste vermelding van deze nederzetting treffen we aan in een oorkonde uit 1263 waarbij Heer Arnold van Stein afstand doet van de kerk en omliggende goederen in het dorp ten behoeve van het Onze Lieve Vrouw Munster te Aken. In 1381 behoort het (met het Land van Valkenburg) tot de Landen van Overmaas in het hertogdom Brabant. In 1654 gaat het, inmiddels heerlijkheid geworden, over tot het graafschap Amstenrade. Bij het Partagetraktaat in 1661 blijft het Spaans. In 1796 wordt het een gemeente.

Het dorp is een typisch voorbeeld van lintbebouwing, oorspronkelijk bestaande uit de kernen Bingelrade, Raath, Quabeek en Viel, met voornamelijk agrarische bebouwing. Door opkomst van de mijnindustrie heeft sinds het begin van de 20e eeuw een bescheiden uitbreiding van woningbouw plaatsgevonden. Het dorp was vroeger gesitueerd rond het kruispunt Kneijkuilerweg en Dorpssstraat en ten westen van dit kruispunt. De vroegere kernen Quabeek en Raath (vroeger ook Rade, Raat, Raeth) worden vandaag de dag als onderdeel van het dorp beschouwd. Die plaatsnamen worden dan ook niet meer gebruikt. In Quabeek stonden het gemeentehuis en de school.

Op deze pagina op de lokale dorpssite vind je heel veel interessante verhalen over Bingelrade in vroeger tijden.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Bingelrade, kun je terecht bij Heemkundevereniging De Veersjprunk.

Recente ontwikkelingen

- Voetbalvereniging BVC '28 is in 2012 opgeheven.

Bezienswaardigheden

- Bingelrade heeft 17 rijksmonumenten.

- Vóór 1935 waren er twee kerken in Bingelrade: een rectoraatskerk en de parochiekerk bij het kerkhof. De toestand van beide gebouwen was van dien aard dat een restauratie dringend noodzakelijk was. Het kerkbestuur besloot om in plaats van beide gebouwen op te knappen een geheel nieuwe kerk te bouwen. De huidige Sint Lambertuskerk is in 1935 gebouwd naar een ontwerp van architect N. Schoenmakers uit Sittard. De bouwstijl verwijst naar de gotiek (spitsboogvensters), maar in het trapvormige torenfront zijn ook duidelijk invloeden van art deco aanwezig. Op het kerkhof o.a. 23 16e- t/m 19e-eeuwse grafkruisen.

- Kasteel Raath is gebouwd in 1686 op oude grondresten. Brandt grotendeels af in 1751. In 1804 is door architect Duckers uit Luik, bekend om zijn werk in de abdijkerk van Thorn, een nieuw kasteeltje gebouwd op de plek van het oude, dat waarschijnlijk ook al een voorganger had (kasteel De Movert uit 1281?). De naam is afgeleid van rade, dat weer is afgeleid van rooien, ontginnen.

- Nabij kasteel Raath ligt een puthuisje uit 1664, opgetrokken uit hout en mergel. Frien Theunissen heeft in 1993 een mooi gedicht gemaakt over het puthuisje van Bingelrade:
" 't Pöthuuske boave biej de Krutsstjtroat
trots van Bèngelder en gen Roath
in de zieëvetieënde ieëw geboewd
ee sjoeën dörpsbeeld, erg vertroewd
sjteet mer doa, dènkt soms mit sjpieet
truk aan dae gowwe ouwe tieed.

Doew koame de luuj 'dr aldaag heen
noew is 't doa dèks gans alleen
dan goan weer heur gedachte
noa de luuj, diej soms doa wachde
diej vertèlde uuëver ouwesj en kinjer
euëver gow en sjlechte dinger

Altieed woar doa nuujts te huure
uuëver familje of de buure
es dae pöt èns koosj kalle
zouw menigee de sjoeën oeëtvalle
de pöt woar doa om water te gaeve
aan de luuj vuuer ee gezondj laeve

Een vrow mit twieë tobbe aan 't juk
dat beeld zieën vieër neet mieë truk
't huuske sjteet nog doa, sjtevig en sjterk
rust noew oeët van al 't werk
loate vieer hoape dat 't nog lang geneete maag
van ene sjoeëne ouwe daag"

Jaarlijkse evenementen

- Het carnaval in Bingelrade is al bijna 60 jaar in goede handen bij carnavalsvereniging CV de Keescheknup. Op de site van de vereniging vinden we het volgende mooie verhaal over hoe het allemaal zo gekomen is, geschreven t.g.v. het 44-jarig jubiieum van de vereniging in 2006 (in de carnavalswereld rekent men voor jubilea in eenheden van 11 jaar): "Ut woar kirmesdaensdig 13 november 1962, snachs om 2 oëer. Zef van Gooijen hauw zich juus lekker werm naeve Mia genèsteld en woar in zieëne ieësjte sjloap. Opins sjrikt hae wakker! Wat maach dat zin? Gerammel aan de sjloapkamervinster en eene hoop laeve om de boeët! Hae sjteet op, makt de vinster oape en zuut een ludder taege de gieëvel sjtoan mit un deel man derop en der naeve. “Vieër wille een carnavalsvereniging” woar ut eenigste wat ze reepe. “Dan richt uch een op en loat mich mit rus”, woar de iëesjte reaksie van Zef.

Op en aan de ludder sjtonge Zef Offermans, Gerard Goffin, Wiel Rademacher, Lei van de Camp en Harie Cremers. Noadat ze aan Zef Gooijen oeëtgelag houwe wie men, midde in de nach, op dit idee gekomme waas, woeërt de aafsjproak gemak hiej nog èns op teruk te komme, went alle alcohol oeët ut bloot verdweene woar. Viërtieën daag later woar ut zoeë wieët en keeme ze mit zen zuzze biejeen en woeërt aafgesjproake alle vereniginge van Bêngelder vuur een vergadering op te roope. Ut woare juus 11 verenigingen teweete: de harmenie, de voetbalklup, de KAJ, de sjeetklup, de doeëveklup, de voljaervereniging, de mandolieneklup, de vrouwebontj, de jong boere, de ouw boere, en de mieënwirkersbontj.

Op die vergadering woeërt lank en breet gekalt en tenlangelètste woeërt ut volgende besjloate. Der woeërt een carnavalsvereniging opgerich mit de naam “Keescheknup”. Jieëder vereniging lieëverde twieë man en doa woeërt eene Road van Ellef en ee komitee van saamegesjtild. De ieësjte prins moosj oeët de kajotters komme en moos ongetrouwt zin. Zoeë vong in december 1962 in de harmeniezaal de ieësjte zitting plaats mit de volgende Road van Ellef: Sjeng Peters, Sjang Smeets, Zef Zuylen, Frans Herberighs, Tom Cörvers, Zef Ackermans, Gerard Goffin, Jo Luyten, Harie Von den Hoff, Willem Clement en Jan Engelen. Ut ieësjte komitee besjtong oeët: Zef Gooijen (vorst), Hein Lindner, Wiel Rademacher, Ton Kuijpers, Hub Urlings en Pierre Peeters. En zoeë zin de grondjlèggers van de Keescheknup begos, en dat is noew al 44 joar geleije!"

- Bij de jaarlijkse Buffer-Run in Bingelrade (hardlopen, juni) kun je kiezen uit de afstanden 5 of 10 km. Ook de Buffer-Runners, net als de carnavallers, op hun site een prachtig verhaal over hoe het zo gekomen is, en dat we je eveneens niet willen onthouden: "Op een mooie warme zomeravond eind juni, begin juli 2003 zaten enkele sjravelere* gezellig na een training bij elkaar. Reeds vele malen eerder tijdens dergelijke bijeenkomsten werd er gezeverd* over het feit dat er nergens een wedstrijd was in deze periode, en dat terwijl de weersomstandigheden juist optimaal zijn. Ook het feit dat in de gemeente Onderbanken op hardloopgebied helemaal niets georganiseerd werd is opmerkelijk. Deze groene gemeente leent zich uitermate goed voor buitenactiviteiten. De laatste georganiseerde atletiekactiviteit dateerde van vele jaren geleden; de prachtige Omloop van Onderbanken, georganiseerd door ene “Piet van Unitas” voerde de lopers door alle kernen van de gemeente.

Na enig gezever ging er bij Henk Kuijpers een lichtje branden (later op de avond ging dit lichtje ook weer langzaam uit!). Hij opperde het idee om zelf een wedstrijd in Bingelrade te organiseren. Enkele dagen later bleek het gezever van die bewuste avond op de hel sjief* te zijn blijven hangen en werd het initiatief genomen om de eerste vergadering in het leven te roepen. In oktober werden de köpkes* voor het eerste maal bij elkaar gestoken. Diverse onderwerpen moesten besproken worden; een van deze was de hoogte van het inschrijfgeld. Iedereen was van mening dat het inschrijfgeld bij de meeste wedstrijden erg hoog was; voor dat geld kan een redelijke barbecue genoten worden, wat iedereen tot de verbeelding spreekt! Er werd besloten dat een van de doelen moest zijn om een zo laag mogelijk inschrijfgeld te realiseren.

Het belangrijkste van de wedstrijd was natuurlijk het parcours; hoe kun je de lopers langs een mooie route door het onderbankenlandschap leiden? 10 of 6 km door het heuvelachtige landschap zou voor de lopers een mooie uitdaging zijn. De route die gevonden werd kreeg achteraf veel positieve kritieken! Het parcours leidde langs een aantal waterbuffers. Deze waterbuffers dienen overtollig regenwater op te vangen zodat de nabijgelegen dorpen vrij blijven van overstromingen. De naam was dus gevonden: Buffer-Run! De startlocatie voor deze wedstrijd werd gevonden in de vorm van de sportaccommodatie van voetbalvereniging BVC28 in Bingelrade. Samen met de locatie boorden we met deze voetbalclub ook een bron van vrijwilligers aan, die hard nodig zijn bij de organisatie van een sportevenement van deze omvang. Een draaiboek werd gemaakt en de organisatie van de 1e Buffer-Run was een feit. Op 2 juli 2004 werd de Buffer-Run gelopen door een mooi aantal van ca. 180 atleten.
* In de hierboven gepubliceerde tekst kunnen woorden voorkomen waarvan de betekenis enigszins verwarrend kan zijn. Hieronder de verklaring van enkele (meestwaarschijnlijke) verwarringen: hel sjief: harde schijf, in bovenstaande context gebruikt als “lange-termijn-geheugen”; köpke: hoofd; sjravelear: persoon die zich vrijwillig hardlopend verplaatst; zeveren: kwijlen, ook wel dom praten i.c.m. alcoholgebruik."

- Ca. 50 huishoudens doen jaarlijks mee aan de Garagesale op een zondag begin september.

- Kermis (november).

- De jaarlijkse Herfstwandeling in Bingelrade (op een zondag in november) wordt georganiseerd door CV de Keescheknup. Je kunt kiezen uit de afstanden 6, 12, 18 en 24 km.

Links

- Algemeen: - Site van en over Bingelrade.

- Nieuws: - Alle ca. 45 jaagangen van dorpskrant Dörpsgalm (sinds 1975, aanvankelijk tweewekelijks, tegenwoordig maandelijks verschijnend) zijn via de link online te lezen.

- Onderwijs: - Basisschool De Spil in het dorp en de basisscholen Sint Gertrudis in Jabeek (beide scholenkoepel Innovo) en Sint Jozef in Doenrade (scholenkoepel Kindante) hadden alle de afgelopen jaren nog rond de 80 leerlingen, maar kampten met teruglopende leerlingenaantallen. De schoolbesturen vonden het daarom het beste als de scholen zouden fuseren tot één basisschool, het liefst op een centraal punt tussen de 3 dorpen, dus ter hoogte van Bingelrade. "Want het is op termijn één school voor de drie dorpen of helemaal géén school", aldus Sjef Weijman, projectleider spreiding en huisvesting bij Kindante. Men is het daar in 2017 echter niet over eens kunnen worden.

In voorjaar 2018 is daarom besloten de basisschool in Jabeek na afloop van schooljaar 2017-2018 te sluiten en de school in Bingelrade open te houden. De hoop van de schoolbesturen was dat de ouders van de leerlingen in Jabeek voor De Spil zouden kiezen, maar die voelden daar niet veel voor. Voor schooljaar 2018-2019 zijn daar daarom 'slechts' 82 kinderen aangemeld, terwijl men gehoopt had op minimaal 100. Daarom kan er ook minder in de school geïnvesteerd worden. De afgesproken peuterspeelzaal komt niet zoals eerder de bedoeling was in de school, maar wel erbij. Gemeente en schoolbestuur hoopten ook op toeloop vanuit Doenrade. De school daar sluit namelijk in 2021 vanwege fusie met de school in Merkelbeek. De ouders van de 79 leerlingen uit Doenrade kozen echter allemaal voor Merkelbeek. De school daar telt anno voorjaar 2018 105 leerlingen.

De fusieschool in Bingelrade is schooljaar 2018-2019 gestart met een nieuwe naam: De Zeveneik. De naam is ontleend aan ‘de kids van Zeveneik’ uit het boek 'De zeven eigenschappen van Happy Kids' van Sean Covey. Dat verwijst weer naar ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap' van Stephen Covey.

- Muziek: - "Harmonie St. Caecilia is opgericht in 1902. Raymond Marx is sinds 2011 dirigent van de harmonie. Hij heeft als doel om de kwaliteit en creativiteit in de muziek van de harmonie verder te verhogen. Raymond wordt gekarakteriseerd door een groot enthousiasme om alles uit de muzikanten te halen wat er in zit. De saamhorigheid tussen de muzikanten is goed. Daarnaast is het de uitdaging om het muzikale niveau steeds verder te verrijken en de toehoorders te blijven verrassen met spectaculaire optredens. Daarmee streeft hij qua genre naar een optimale mix van lichte tot zware en tevens klassieke arrangementen, die hij op opvallende wijze wil brengen. In goede samenspraak met de leden van de muziekcommissie worden de muziekstukken gekozen."

- "Zanggroep Enjoy zijn 16 enthousiaste zangeressen o.l.v. dirigente Diana Schuuring. Wij zingen met veel passie Engelstalige pop, maar ook Limburgse en Nederlandse liedjes. Ben je op zoek naar een modern koor dat je huwelijksfeest of -mis, uitvaart of een ander muzikale gelegenheid zoals concert of braderie mooi en sfeervol kan maken? Dan ben je bij ons aan het juiste adres."

- Zorg: - "Zorgboerderij Wiegelraderhof in Bingelrade is een in originele staat verkerende monumentale carréboerderij, gelegen in een zeer landelijke omgeving die rust en ruimte biedt. Het is algemeen bekend dat buitenlucht, de natuur, rust, ruimte en de omgang met dieren een positief effect hebben op mensen. We bieden een zinvolle dagbesteding, waarbij het mogelijk is mee te helpen met dierverzorging, tuinwerkzaamheden, onderhoud boomgaard, onderhoud gebouwen, kantinewerkzaamheden enz. De Wiegelraderhof is een kleinschalig agrarisch bedrijf vanuit de doelstelling zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn. Mede doordat er geen economische rendabiliteit wordt beoogd, is deze boerderijopzet uitstekend geschikt voor mensen met een verstandelijke beperking. De activiteiten zijn bedoeld als dagbesteding voor mensen met een verstandelijke handicap, die affiniteit hebben met boerderijwerkzaamheden en die niet bang zijn om ‘vieze handen’ te krijgen. Het doel is om zorg op maat te bieden zoals het onderhouden van vaardigheden en indien mogelijk ook het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden."

- Zorgtuin Bingelrade biedt mensen met een zorg- en ondersteuningsvraag arbeidsmatige dagbesteding. Werken, creatief bezig zijn, genieten, leren, tot rust komen in en met groen. De talenten van betrokkenen worden uitgezocht en gestimuleerd.

- Creatieve Zorg Bingelrade richt zich op het bieden van een zinvolle dagbesteding aan een kleine groep (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking, waarbij de nadruk ligt op het stimuleren en ontwikkelen van creativiteit in de breedste zin van het woord. Naast het aanbieden van creativiteit wordt er ook gewerkt aan individuele hulpvragen en het ontwikkelen van vaardigheden. Wat doen ze er zoal?: Creatieve activiteiten: Keramiek, Mozaïek, Papier Maché, Schilderen. Huishoudelijk: tafel dekken / afruimen, afwassen, soep maken, Koekjes / cake / wafels bakken. Dierwerkzaamheden: voeren van de kippen, eieren rapen, paarden borstelen. Tuinactiviteiten.

- Welzijn: - Bingelrade Ontmoet is een initiatief van inwoners voor inwoners. Een initiatief waar vraag en aanbod bij elkaar worden gebracht om zo elkaar te helpen en ondersteunen in het zelfstandig wonen en waardoor het ook voor jongere inwoners leuker wordt om in het dorp te wonen. Een van de succesnummers is het samen eten.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bingelrade.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)