Boazum

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

Boazum.jpg

Boazum, gezien vanuit de polder

Boazum, gezien vanuit de polder

Boazum

Terug naar boven

Status

- Boazum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. Het dorp viel t/m 1811 onder de gemeente Baarderadeel, en was een zelfstandige gemeente van 1812 t/m 30-9-1816. Per 1-10-1816 over naar de heropgerichte gemeente Baarderadeel, in 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

- Beschrijving en afbeelding van het dorpswapen van Boazum.

- Onder het dorp Boazum vallen ook de buurtschappen Makkum en Yndyk.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Bozum. De plaatsnamen in de voormalige gemeente Littenseradiel zijn officieel Friestalig. Op de plaatsnaamborden staat tegenwoordig alleen de Friestalige naam.

Oudere schrijfwijzen
1395 Bozinghim, 1419 tho Bosseghim, 1427 Bosem, Bosum, 1461 Boesghum, 1505 Boeszum.

Naamsverklaring
Heem
'woonplaats' van het geslacht Bozinga, de lieden van de persoon Bose. Bozing- is ook verklaard als 'lieden die bij de koestal wonen' bij het Oudfriese bôs 'koestal'. (1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Boazum ligt NNO van de stad Sneek.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Boazum 55 huizen met 423 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 160 huizen met ca. 400 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Boazum is een oud dorp, gelegen aan de westelijke oever van de oude Middelzee. Volgens oude beschrijvingen ligt het dorp niet direct aan de zeearm, maar loopt er een riviertje van het dorp naar de Middelzee. Wellicht zien we in de Bozumervaart een latere voortzetting van dit stroompje. De Bozumervaart is in die tijd van groot belang voor de scheepvaart van Franeker naar de Middelzee en later naar de Zwette.

Boazum zelf ligt op een zeer grote terp. Volgens sommige geschiedschrijvers zelfs op twee terpen. Aan de zuidkant van de terp lag het slot van Walta, de heren van Bozum. Vóór de Walta’s is het slot bewoond door de Jongema's. In 998 is er namelijk al sprake van bewoning door een Hessel Aedes Jongema van Bozum. Zijn kleinzoon Pier Epes, zoon van Epe Hessels van Jongema en Jouck Agges van Walta, gebruikt later de naam van zijn moeder en noemt zich: Pier Epes Walta van Bozum.

Ná de Walta's is het slot bewoond door de families Bronkhorst, Van Aylva en Van Burmania. In de 18e eeuw liet ritmeester Menno Frans van Burmania het oude slot afbreken. Op grond van een proces op grond waarvan de erfgenamen het slot opnieuw moesten opbouwen. Hiervoor is toen Sythiema-state uit Hallum afgebroken en verplaatst naar Boazum. In 1839 is het uiteindelijk definitief gesloopt.

In 1465 wordt bij Boazum de Middeleeuwse slag geleverd tussen de Schieringen onder leiding van Agge Donia en de Vetkopers onder leiding van Inge Galama van Coudum, waarbij Agge werd verslagen. (het geschiedenis-hoofdstuk is geschreven door en © Jan P.F. Hogema)

Het dorp had van 1883-1944 een station aan de spoorlijn Leeuwarden-Stavoren. Het stationsgebouw is in 1958 afgebroken.

- Artikel over Boazum in de 16e en 17e eeuw van Ph. Breuker (Fryske Akademy).

- Site over het dorp in vroeger tijden, met veel oude ansichten en foto's.

- "De Boazumer historicus Philippus Breuker heeft in december 2020 een nieuw boek over het dorp gepubliceerd: 'De Goude Iuw yn Boazum - It deistich libben fan gewoane minsken yn in doarpsmienskip'. Aan de hand van de bewoners die in de 17e eeuw in het dorp leefden beschrijft hij het dorpsleven omstreeks de Gouden Eeuw. Hij behandelt de samenhang tussen de gezinnen, de onderlinge verhoudingen, de machtsverhoudingen zoals die hier heersten, enzovoort. Beschrijvingen die in feite ook opgaan voor andere dorpen in die tijd. Aan de hand van de 87 gezinnen beschrijft hij ook verschillende generaties, zodat er in feite een periode van 1500 tot 1700 wordt bekeken. Op die manier geeft Breuker in dit boek een uitgebreide aanvulling op zijn beschrijving van de bewoners van het dorp in zijn boek 'De Greidhoeke' uit 2012. In dat boek heeft hij het onder andere over de gezinnen in de 16e eeuw." (bron: Frans Tolsma) Hier kun je twee recensies van het boek lezen (in het Fries).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Van 1989 tot 2004 heeft aan de Hegedyk te Boazum aardgaswinning plaatsgevonden.

- In 2003 is de Dorpsvisie Boazum verschenen. Enkele kernpunten daaruit geven wij hierna weer. Vanaf ca. 2003 mogen er in het dorp nog 14 woningen worden bij gebouwd. De Boazumervaart die om het dorp heen kronkelt, wordt omgeleid in het kader van de aanleg van de Middelseeroute. Door de omleiding ontstaat een extra stukje land waar plek is voor de 14 extra woningen. De inwoners geven als aandachtspunt mee dat ze die nieuwbouw graag (ook) als sociale woningbouw zouden willen zien, naast de recente uitbreiding van het dorp aan de zuidwestkant met vrijstaande koopwoningen. De verkeersveiligheid moet worden verbeterd door het aanbrengen van duidelijkere wegmarkeringen op toegangswegen en stoepranden. De trottoirs moeten aangepast worden voor gebruikers van rolstoelen en rollators.

De inwoners willen graag het toerisme in hun dorp stimuleren. Recreatiebedrijven moeten daarvoor meer ruimte krijgen. Ook een haven en een ijsbaan lijken hen nuttige recreatieve aanvullingen op de bestaande voorzieningen in Boazum. De bestaande kerkenpaden in de omgeving moeten voor de toerist door bewegwijzering duidelijker worden aangegeven. De karakteristieke Amerikaanse windmotor zonder bovenbouw die aan de Zwette staat, zou wat de inwoners betreft wel gerestaureerd mogen worden. De dorpelingen denken verder aan het instellen van een groencommissie, die o.a. de natuurwetenschappelijke waarde van de poel naast het kerkhof in kaart zou kunnen brengen, en een groenplan zou kunnen opstellen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Boazum heeft 10 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Sint-Martinuskerk in Boazum (Tsjerkebuorren 1) is een van de oudste romaanse kerkgebouwen in Fryslân. Het oudste gedeelte van de kerk wordt gevormd door het in de 12e eeuw gebouwde koor. Daarna is het schip gebouwd en het koor verhoogd. De zadeldaktoren is later gebouwd in de 13e eeuw. De buitenmuren van de kerk zijn van tufsteen. De toren is grotendeels van baksteen, met enkele delen van tufsteen. De kerk heeft zowel romaanse rondboogvensters als later aangebrachte gotische spitsboogvensters. De toren is vermoedelijk, gelet op de dubbele partij galmgaten, in latere tijd verhoogd. In het koor zijn na een restauratie in 1941 plafondschilderingen zichtbaar geworden. De schilderingen dateren uit de 13e eeuw. Op de afbeelding is een baardloze tronende Christus te zien, een zogeheten Majestas Domini. Hij is omringd door de symbolen van de vier evangelisten, de mens of engel van Mattheus, de leeuw van Marcus, de stier van Lucas en de adelaar van Johannes. Ter weerszijden van Christus bevinden zich Maria en Johannes, en twee bisschoppen, waarvan een mogelijk Martinus.

In het interieur bevinden zich een 17e-eeuwse preekstoel, een 18e-eeuws doophek en twee herenbanken. Het orgel dateert uit de 18e eeuw en is gemaakt door orgelbouwer Gottlieb Heineman. Zijn werk is in 1791 door orgelbouwer Rudolf Knol voltooid. De kerk is ondergebracht in Stichting Freonen fan de Boazumertsjerke. Het doel van de stichting is een steentje bij te dragen aan het in een zo goed mogelijke staat behouden van de kerk, omdat het de kleine kerkelijke gemeente alleen niet meer lukt de daarvoor benodigde fondsen bijeen te brengen. De kerk is eigendom van de Protestantse gemeente te Boazum. Deze gemeente maakt onderdeel uit van de protestantse streekgemeente de Slachsang, waartoe ook de protestantse gemeente Lytsewierrum / Rien en de protestantse gemeente Britswert / Wiuwert / Easterwierrum behoren. De lokale protestantse gemeente telt ongeveer 70 leden.

- Windmotor de Kleiterpstermolen (Hegedyk 1a) valt niet, wat de naam wél suggereert, onder de nabijgelegen buurtschap Klaeiterp (want die valt onder het dorpsgebied van Wiuwert), maar onder het dorpsgebied van Boazum. De molen van het merk Herkules is in 1920 gebouwd en staat in het weidegebied ten noorden van Dearsum ca. 100 m van de Zwette in het Bozumer Nieuwland. Het windrad heeft 30 bladen. De naar Amerikaans model ontstane windmolen van het type "Herkules Metallicus Windturbine" is in Duitsland gefabriceerd door de "Vereinigte Windturbine Werke AG" te Dresden. De molen is geïmporteerd door de Rotterdamse handelsmaatschappij R.S. Stokvis & Zonen Ltd en gebouwd voor de bemaling van de Kleiterperpolder.

De molen is gebouwd tezamen met de bestaande windmotor onder Weidum (Weidumerpolder), de bestaande windmotor nabij Mantgum (Mantgumerpolder), de in de negentiger jaren gesloopte windmotor nabij Skillaerd (Schillaarderpolder) en de vroegere windmotor nabij buurtschap Makkum (Makkumerpolder). De molen heeft een belangrijke ensemblewaarde tezamen met de bestaande molens van Mantgum en Weidum in het gebied van de voormalige Middelzee. De 5 windmotoren zijn gebouwd ter vervanging van 58 traditionele windwatermolens, en bemaalden tezamen het gebied van het voormalige Waterschap De Oosterwierumer Oudvaart. In 2008 is de windmotor met 7 andere door Wetterskip Fryslân overgedragen aan Stichting Waterschapserfgoed.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- In 1988 komen 5 jongens met het idee om een feest te organiseren. Dat dit later zou uitgroeien tot wat de Nacht Fan Boazum (1e zaterdag van oktober, in 2021 voor de 32e keer) nu is hadden zij nooit kunnen bedenken. Het organiseren van het feest is tegenwoordig heel wat anders als toen; er wordt speciaal vrij genomen om de organisatie rond te krijgen. In 2000 is er een zware tegenslag; Chris Dijkstra, die vanaf het begin in de organisatie zit, komt te overlijden. Toch gaat het feest door zoals hij het gewild zou hebben. Het organiseren geeft iedereen nog steeds zoveel voldoening dat het de inspanning meer dan waard is. Ze hopen dan ook dat ze het nog vele jaren mogen organiseren. Het feest is zo groot geworden, dat in de aankondigingen nu staat dat dit de langste tent van Fryslân is.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "De Bozumervaart - sinds 2007 officieel Boazumer Feart geheten, red. - is een vaart die, uit het Swaanwerdermeer komende, in eene zuidoostelijke rigting langs Bozum loopt en in de Swette of Sneekervaart uitloopt. Vroeger had Franeker door de Bozumerzijl - een vroegere sluis in de Slachtedyk Z van Boazum, red. - eene doorvaart naar de Middelzee, en naderhand verder op langs de Sjaardamasloot naar het Sneekermeer. Later, toen de Middelzee land was geworden, bij het bevaarbaar maker der Swette, schijnt de vaart van de Zijl af tot aan de Swette of Sneekermeer gegraven te zijn; en Franeker betaalt nog steeds een derde tot de slatting (uitdieping) van de Bozumervaart tot eene roede buiten de zijl, welke slatting het laatst in 1836 plaats had, als wanneer men ook binnendijks eene laag veen vond. Het slatten van het overige gedeelte der vaart, naar de Swette toe, wordt alleen door Bozum betaald."(2)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Boazum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- 28 oude ansichten van Boazum (zie het hoofdstuk rechts op de pagina over dit dorp).

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - De site van en over Boazum is nog in ontwikkeling.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelang Boazum.

- Onderwijs en kinderopvang: - Gearwurkingsskoalle It Dûbelspan wil een partner zijn van de ouders in de opvoeding en vorming van hun kinderen. Op It Dûbelspan leren kinderen wat hun sterke en zwakke kanten zijn. Ze leren te vertrouwen op zichzelf en een goede dunk te ontwikkelen, ze durven te zijn wie ze zijn. De school gaat uit van vier basisregels waarop alle leerkrachten en kinderen kunnen worden aangesproken: je toont respect voor je zelf en voor de ander; je laat elkaar uitpraten; je draagt zorg voor jouw spullen en die van de ander; je probeert altijd je best te doen op school. Gearwurkingsskoalle It Dûbelspan is een samenwerkingsschool en ontstaan uit een fusie tussen de openbare en christelijke school in Boazum. De school biedt levensbeschouwelijke vorming aan op algemene en christelijke basis aan alle leerlingen, gegeven door de leerkrachten of vakleerkrachten. Daarbij worden Bijbelse thema's aangereikt als beschouwing en niet als waarheid.

- "Kids First COP groep is in 2020 gestart met een kindcentrum in het dorp. In dit kindcentrum kunnen alle kinderen van 0-12 jaar terecht. De peuteropvang locatie is omgebouwd tot een mooie ruimte waarin we een combi groep starten van peuteropvang (op de maandag- en donderdagochtend), een kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang op alle dagen van de week. Uiteraard moeten er dan wel meerdere aanmeldingen voor deze dagen zijn. Voor de BSO kinderen betekent dit dus dat vanaf oktober de opvang in de nieuwe combi groep zal plaatsvinden i.p.v. in de school. De ruimte is geschikt gemaakt en ingericht voor 0-12 jarigen. De Nacht van Boazum heeft de interne verbouwing op zich genomen."

- Zorg: - Zorgboerderij De Tuorrebout biedt voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking een vertrouwde plek midden tussen de Friese weilanden in Boazum. Naast de rustige en natuurlijke omgeving bieden zij regelmaat en structuur, waardoor iedereen het erg naar de zin heeft. De ouders hebben even tijd voor zichzelf en hun eventuele andere kinderen. In Menaam bieden zij dagbesteding aan voor jong volwassenen en ouderen met een verstandelijke beperking. Het gaat hier om begeleiding op het gebied van wonen, werken en vrije tijd.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Boazum.

Reactie toevoegen