Bourtange is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 2017 gemeente Vlagtwedde. Van 1808 t/m 1821 is het een zelfstandige gemeente geweest.
De vesting Bourtange is van 1967 tot 1992 zorgvuldig gereconstrueerd. Nu zie je al van verre weer dat het een vestingdorp is.
En zoals het hoort bij een echte vesting, kom je ook Bourtange binnen over een gracht met een ophaalbrug.
Bourtange, interieur van de synagoge
- Bourtange is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 2017 gemeente Vlagtwedde. Van 1808 t/m 1821 is het een zelfstandige gemeente geweest.
- Onder het dorp Bourtange vallen ook de buurtschappen Abeltjeshuis, Pallert, Stakenborg, Stobben en Wollingboermarke. In het dorpsgebied is ook nog sprake van een buurtje De Kiele, dat de inwoners op hun site "het mooiste plekje in Oost-Groningen" noemen.
Terug naar bovenIn het Gronings
Boertang.
Oudere vermeldingen
Gebied: 1573 Op die Bertaing, fort: 1593 Op d'Boirtange, 1612 Bourtange, 1658 Bourtanger Fort, 1773 Bourtanger Schans, 1781 Fortresse de Bourtange, 1936 Boertange.
Naamsverklaring
De spelling met ou staat onder Franse invloed. Een tange is de benaming voor een zandrug in hoogveengebied, een zandschiereiland in de venen, verwant met tonge in landtong. Volgens sommigen is de aanduiding boertange ontstaan doordat op de tange een boer 'huis, schuur' was gebouwd. In Westerwolde duidt boer echter het gemeenschappelijk bezit van de boeren aan. Mogelijk is boertange te vergelijken met woorden als boermande, boermarke en boerveen.(1)
Bourtange ligt O van Stadskanaal, ZO van Vlagtwedde.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Bourtange 54 huizen met 355 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ruim 700 inwoners. Binnen de vesting zelf wonen ca. 70 mensen. Het zou daarmee weleens de kleinste nog bestaande complete vesting (d.w.z. geheel omgeven door grachten en wallen) van Nederland kunnen zijn.
Terug naar bovenIn 1580 geeft Willem van Oranje opdracht om op een zandrug in het Bourtangermoeras, op de grens met het huidige Duitsland, een fort aan te leggen. In 1593 wordt hier in opdracht van Willem Lodewijk van Nassau een vesting opgeworpen. De vesting Bourtange ligt uitermate strategisch, bij het destijds ondoordringbare moeras. Tot grote veldslagen is het hier nooit gekomen. Een keer bijna, als Bommen Berend met een legermacht voor de poorten staat. De bisschop van Munster wil richting Groningen, maar stuit op Bourtange. Hij wil een doortocht afkopen en biedt daarvoor 200.000 gulden aan. Maar de bevelhebber van de vesting, kapitein Prott, laat hem weten dat hij 200.000 kogels kan krijgen... De bisschop durft een confrontatie niet aan en druipt af. Bij Coevorden, de andere doorgang richting de stad, is Bommen Berend wel succesvol. Dit leidt in 1672 tot het beleg van Groningen. Saillant detail: Prott had zijn vrouw naar de stad Groningen gestuurd, omdat hij dacht dat ze daar veiliger was. Maar juist in die stad liet zij het leven. Door een brandpijl van Bommen Berend....
Tussen 1593 en 1851 is Bourtange een belangrijke vesting. Nadat de vesting in 1851 is opgeheven, ontstaat een agrarisch dorp. Slechts een beperkt aantal gebouwen herinnerde nog aan de glorie van vroeger. In de jaren zestig van de vorige eeuw neemt de toenmalige gemeente Vlagtwedde het initiatief om de vesting te reconstrueren. Het plan is uitgevoerd tussen 1967 en 1992. Wallen zijn opnieuw opgeworpen, grachten zijn gegraven en soldatenbarakken zijn gebouwd. Bezoekers van het vestingdorp van nu wanen zich eeuwen terug in de tijd.
Terug naar boven- Bourtange heeft 12 rijksmonumenten.
- De huidige Hervormde (PKN) kerk van Bourtange (Marktplein 2a) is gebouwd in 1869 als vervanging van de oude garnizoenskerk. Die oude kerk, voor 1607 al in gebruik, was de eerste nieuw gebouwde protestantse kerk in de provincie Groningen. De kerk was als garnizoenskerk speciaal bestemd voor de in de vesting gelegerde militairen. Bij de herbouw van de kerk is gebruik gemaakt van de materialen van de gesloopte garnizoenskerk. De grafzerken uit de oude kerk hebben een plek gekregen in de nieuwe kerk. De oudste grafzerk dateert uit 1613. Ook een drieluik uit de oude kerk met de tekst van de geloofsbelijdenis uit 1607 is in de nieuwe kerk bewaard gebleven.
- Rond 1835 ontstaat in Bourtange een zelfstandige joodse gemeente, die sinds 1842 de beschikking had over een kleine synagoge (Batterijstraat 1). Tussen 1840 en 1895 is er gebruik gemaakt van een begraafplaats aan de Oude Jodenkerkhoflaan. Op deze begraafplaats staat nog een tiental zerken. In de nabijgelegen buurtschap Hebrecht is vanaf 1897 begraven. Op deze begraafplaats, de Stobben genaamd, zijn nog 26 zerken te zien. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn bijna alle joodse inwoners naar Polen gedeporteerd. Slechts een enkeling kon onderduiken en heeft zo de oorlog overleefd. De synagoge is verkocht en is sinds 1989 in gebruik als Joods Synagogaal Museum. In 2000 is in het museum een reconstructie van het mikwe opengesteld.
- De Vestingmolen (Kapitein Prottstraat 1c) is een standerdmolen en staat op een van de wallen van de voormalige legervesting. Oorspronkelijk stond op deze locatie al in 1619 een walmolen. Deze standerdmolen staat sinds 1832 in de Ter Apeler buurtschap Ter Haar. Bij de reconstructie van de vesting is deze molen in 1980 als kopie van de oorspronkelijke molen in Ter Haar gebouwd. De molen wordt regelmatig door een vrijwillig molenaar in bedrijf gesteld, is eigendom van de gemeente Westerwolde en is een gemeentelijk monument.
- Naast de standerdmolen op het molenbastion was ook reeds in de 17e eeuw een kleine rosmolen geplaatst. Deze werd gebruikt om in tijden van nood toch graan te kunnen malen. Ook deze rosmolen is bij de reconstructie van de vesting in ere hersteld, en wel in 1988. Artikel over de standerdmolen en de rosmolen te Bourtange.
Terug naar boven- Evenementenkalender Bourtange.
- "Tromgeroffel, bulderende kanonnen, knetterende musketten, hoornblazers, piekeniers en kampvuren van historische legers, is wat je zoal te zien en te horen krijgt op de jaarlijkse Slag om Bourtange (weekend eind mei). De vesting wordt dan geheel teruggebracht naar het tijdsbeeld van de Tachtigjarige Oorlog. De prachtig gereconstrueerde vestingwerken zijn het decor van een historisch spektakel van de eerste orde. In 1640 hebben de Spaanse troepen de vesting ingenomen, maar de Hollanders hebben plannen om de vesting weer in handen te krijgen. Of ze dit lukt, kun je van dichtbij meemaken: een groot aantal soldaten uit vroeger eeuwen tracht de historie zo getrouw mogelijk na te spelen. Naast de spectaculaire veldslagen rond de vesting, kun je ook het dagelijkse leven uit die tijd aanschouwen. Neem een kijkje in een authentiek kampement, bewonder de schouwspelen en schermutselingen of loop over een markt uit die vervlogen tijd.
Proef de sfeer van de 17e eeuw in de vesting Bourtange. Vanaf vrijdag marcheren er al militairen uit de Tachtigjarige Oorlog in en om de Vesting. Op zaterdag is om 10.00 uur de officiële opening. Vanaf 11.00 uur vinden in de Vesting allerlei activiteiten plaats en zijn de bivakken open voor het publiek. Openingstijden: zaterdag en zondag van 11.00-18.00 uur. Entree: € 8,50 volwassenen, € 4.50 kinderen 6 t/m 11 jaar, gezinskaart € 22.00 (2 volwassenen + 2 kinderen 6 t/m 11 jaar), parkeren is gratis. Kinderen tot 6 jaar betalen geen entree. Laat je hond a.u.b. thuis. De knallen en drukte zijn niet prettig voor je viervoeter."
- "Kerst vieren op een unieke locatie? Bezoek dan de kerstmarkten in Vesting Bourtange (gedurende 3 weekenden in december), een van de mooiste kerstmarkten in Nederland. De hele vesting is prachtig verlicht, de bruggen en toegangswegen zijn versierd met duizenden lichtjes en op de vestingwallen staan tientallen verlichte kerstbomen. Een unieke belevenis. Op het Marktplein rond de grote kerstboom is volop sfeer en gezelligheid. Bijna 100 kramen verspreid over de diverse pleinen en bastions, bieden het meest uiteenlopende kerstassortiment. Kerstliefhebbers kunnen hier hun hart ophalen. Het geheel wordt opgeluisterd door diverse koren en artiesten en bij de invallende duisternis neemt de sfeer alleen maar toe. Uiteraard ontbreken de Glühwein en de warme chocolademelk niet. Openingstijden: zaterdag 11.00-21.00 uur, zondag 11.00-18.00 uur. Entree Kerstmarkt: € 3,50 (kinderen tot 6 jaar gratis). Entree kerstmarkt en musea € 6,00. Parkeren is gratis. Volg de P-borden naar een van de parkeerplaatsen. Honden zijn niet toegestaan (in het belang van het welzijn van het dier)."
Terug naar boven- Bourtange is een populair vestingdorp bij zowel Nederlandse als buitenlandse toeristen, omdat hier nog zo veel in goede staat bewaard is gebleven, dan wel is gerestaureerd. Het is ook een steeds populairder bestemming aan het worden bij toeristen uit Azië, maar van vestigingsmanager Hendri Meendering mag dat nog wel een tandje meer: "Het mag van mij wel gaan naar een of twee bussen per dag, maar het moet geen overkill aan Aziaten worden. Geen Chinese invasie, het moet hier wel gezellig blijven. Wekelijks zo'n 400 Aziaten in de vesting, dat is waar wij op hopen." (bron en voor nadere informatie zie RTV Noord, 4-5-2018)
- "De vesting Bourtange geniet landelijke en internationale bekendheid. Jaarlijks bezoeken tienduizenden mensen de oude vesting met aarden wallen, schietgaten en de veldslag die ieder jaar wordt nagespeeld. Maar ken je ook het natuurgebied ten oosten van de vesting? Het is een prachtig vogelrijk natuurreservaat met zeldzame planten, vlinders en zelfs de adder is hier weer gespot! Eeuwenlang bestond de wijde omgeving hier uit een ondoordringbaar moeras. Dit eens zo gevreesde moeras is inmiddels verdwenen. Het is afgegraven voor de turfwinning en het water is weggepompt, zodat de grond voor de landbouw kon worden gebruikt. Als je er nu rondloopt, is het moeilijk voor te stellen dat een groot deel van dit gebied 10 jaar geleden nog landbouwgrond was.
Het Groninger Landschap heeft hier in korte tijd weer een gebied met schraal grasland en laag struikgewas laten ontstaan. Schraal wil zeggen: weinig voedingsstoffen. Doordat het gebied voor de landbouw werd gebruikt, en het land dus werd bemest, zaten er tot voor kort juist grote hoeveelheden voedingsstoffen in de grond. In 2005 hebben we de vruchtbare bovenlaag in z’n geheel afgegraven. Dit is de snelste (en helaas ook de duurste) manier om land te verschralen. De oorspronkelijke zandlagen liggen nu weer aan de oppervlakte. Verschralen is nodig om een grotere variatie aan natuur te verkrijgen. Op een vruchtbare bodem groeien slechts enkele soorten gewassen. Op schraal grasland krijgen ook zeldzame planten een kans. Een variatie in de plantengroei betekent ook weer een variatie aan insecten die op de planten afkomen. En veel insectensoorten leiden dan weer tot een groter en breder aanbod aan vogels.
We laten het gebied begrazen door Konikpaarden en landgeiten. Deze dieren houden de begroeiing kort en voorkomen met hun geknaag aan bomen en struiken dat het landschap dicht groeit. Een vogel die zich recentelijk weer heeft laten zien is het paapje. Dit kleine zangvogeltje heeft het moeilijk in Nederland. Het paapje heeft als leefgebied een terrein nodig met een grote diversiteit aan planten en struiken. Het lijkt erop dat Bourtange nu aan al zijn wensen voldoet. Ook de enige Nederlandse gifslang, de adder, is weer terug in Groningen en wel in Bourtange. In de zomer van 2015 is dit reptiel voor het eerst door onze vrijwilligers gespot. We zijn bijzonder blij met deze gast, want de adder kwam sinds enkele decennia niet meer in de provincie voor. Waarschijnlijk heeft hij de oversteek uit Duitsland gemaakt. Vlak over de grens zijn namelijk vaker adders gesignaleerd.
Bourtange ademt geschiedenis. Wie er rondloopt waant zich in vervlogen tijden. In het gebied ten noordoosten van de vesting hebben we een wandeling uitgezet van ongeveer 8 kilometer. De wandeling start bij de Contrescarpbrug (de ophaalbrug) en voert langs vele krijgsporen als de Soldatendijk en de Linie. Neem je voor of na de wandeling een kijkje in de vesting? Loop dan ook even binnen in ons informatiecentrum Terra Morra. Ook daar vind je veel info over het roemruchte verleden van dit gebied en voor kinderen valt hier ook van alles te doen en beleven. Onder begeleiding van een van onze vrijwillige gidsen cultuurhistorie opsnuiven? We organiseren regelmatig excursies." (bron: Het Groninger Landschap)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bourtange, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Verzameling foto's, ansichtkaarten e.a. documenten m.b.t. Bourtange.
- Wandel met deze interactieve panoramakaart virtueel door Bourtange.
Terug naar boven- Tweedehands boeken over Bourtange (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit vestingdorp Bourtange op Facebook.
- Onderwijs: - "Basisschool Willem Lodewijck is de enige school in Bourtange. Het is een kleine openbare school. Dit betekent dat ieder kind, ongeacht afkomst, ras of godsdienst zich thuis moet voelen op onze school. Het team beoogt dus ook vanuit dat principe het onderwijs gestalte te geven. De naam van de school is onverbrekelijk verbonden met de vesting, als eerbetoon aan de Friese stadhouder Willem Lodewijck van Nassau. OBS Willem Lodewijck biedt onderwijs dat uitdagend en ontdekkend is, waarbij het schoolteam wil aansluiten bij de ontwikkeling van het kind. Zowel binnen de leerinhouden als binnen de didactische werkwijzen, waarbij rekening wordt gehouden met verschillen. De leerstof biedt naast de basisleerstof tevens mogelijkheden voor differentiatie.
We geven ook onderwijs buiten de muren van de school. We verzorgen onderwijs in een buitenlokaal, in de buurt en bij bedrijven en instellingen. We doen dit niet alleen; ouders en (zorg)instellingen zijn van essentieel belang voor het slagen van ons onderwijs. De lijnen zijn kort, de buurt is belangrijk. Zelfstandig werken en zelfstandig leren vinden wij een voorwaarde om te komen tot onderwijs op maat; het draagt bij aan de vorming van de leerlingen tot zelfstandige personen, het kunnen opkomen voor jezelf, iemand zijn en de wereld om je heen ontdekken, tot slot draagt ons onderwijs ook bij aan succeservaringen in het vervolgonderwijs."
- Overige verenigingen: - Stichting Bourtange Oude Voertuigen en Machines (BOVEM) heeft ca. 30 leden, die hun oude auto's, landbouwvoertuigen en landbouwmachines koesteren. Ze organiseren regelmatig activiteiten en nemen deel aan activiteiten van anderen. Onder de link vind je daar vele fotoverslagen van.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bourtange.
Reactie toevoegen