Brandwijk is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gem. Molenlanden. Het was een zelfstandige gem. t/m 1985. In 1986 over naar gem. Graafstroom, in 2013 over naar gem. Molenwaard, in 2019 over naar gem. Molenlanden.
Brandwijk in de Alblasserwaard
Het landschap van de Alblasserwaard bij Brandwijk
Het kerkje van Brandwijk
Gemeente Brandwijk in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Brandwijk is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streken Alblasserwaard en Groene Hart, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Graafstroom, in 2013 over naar gemeente Molenwaard, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.
- Wapen van de voormalige gemeente Brandwijk.
- Onder het dorp Brandwijk valt ook buurtschap De Donk, en alleen voor de postadressen ook het dorp Gijbeland en het onder dat dorp vallende deel van de buurtschap Vuilendam.
- Bijzonder is dat er drie bebouwde kommen zijn (= gebieden aangegeven met blauwe plaatsnaamborden) met de naam Brandwijk. Namelijk het eigenlijke dorp, het deel van buurtschap Vuilendam dat onder dit dorp valt, en het dorp Gijbeland. De laatste twee worden aangegeven met witte plaatsnaambordjes onder de komborden. Iets soortgelijks is overigens het geval bij het O gelegen dorp Ottoland.
- De inwoners van de dorpen Brandwijk, Gijbeland en Molenaarsgraaf werken op veel gebieden samen. Zo is er een gezamenlijke Klankbordgroep en is er een gezamenlijk Dorpsplan.
Terug naar bovenIn het dialect
Braank.
Oudere vermeldingen
1330 en 1396 Brantwijc, 1514 Bravic.
Naamsverklaring
Samenstelling van wijk 'nederzetting, vaak met speciale functie' (waarvoor zie verder bij Wijk aan Zee) en een eerste deel brand, waarschijnlijk 'brandstof', of anders naar een brand die hier gewoed heeft.(1)
Het dorp Brandwijk ligt Z van de rivier de Lek en de dorpen Bergambacht, Groot-Ammers en Ammerstol, ZW van de steden Nieuwpoort en Schoonhoven, W van de dorpen Goudriaan en Ottoland, NW van de dorpen Giessenburg en Giessen-Oudekerk, N van het dorp Hardinxveld-Giessendam, NNO van het dorp Sliedrecht, NO van het dorp Bleskensgraaf en ZO en OZO van het dorp Streefkerk.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de gemeente Brandwijk 78 huizen met 507 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 28/177 (= huizen/inwoners), polder Gijbeland 46/303 en buurtschap Den Donk 4/27. Tegenwoordig omvat het postcodegebied met deze plaatsnaam ca. 500 huizen met ca. 1.300 inwoners. Het werkelijke, historische en geografische dorp Brandwijk, gelegen aan de Brandwijkerwijk, heeft echter slechts ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners. Dat komt omdat die gemeente in 1978, zoals toegelicht onder Status, geen eigen postcode en postale plaatsnaam heeft aangevraagd voor haar dorp Gijbeland, waardoor dat dorp sindsdien - o.a. voor allerlei statistieken - gemakshalve ook als gelegen 'in' Brandwijk wordt beschouwd. Maar in werkelijkheid klopt dat dus niet. Van de 1.300 'postale inwoners' wonen er dus ca. 1.100 in het dorp Gijbeland en het bijbehorende, Gijbelandse deel van de buurtschap Vuilendam.
Terug naar bovenAls je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Brandwijk, kun je terecht bij Historische Vereniging Binnenwaard.
Terug naar boven- In 2009 is het Dorpsplan Brandwijk - Molenaarsgraaf verschenen.
Terug naar boven- Brandwijk heeft 2 rijksmonumenten, zijnde een "terrein waarin resten van een donk" bij buurtschap De Donk, en de 17e-eeuwse boerderij op Brandwijksedijk 48: forse boerderij onder hoog, rieten zadeldak met wolfeind aan de voorzijde. Gepleisterde voorgevel met staafankers. Hooggelegen vloedkamers. Voordeur met stoep.
- Gemeentelijke monumenten in Brandwijk. Van de 23 stuks op de lijst onder de link hebben er maar 4 echt betrekking op deze dorpskern, zijnde de panden op Brandwijksedijk 16, 19 (= de kerk), 28 en 38. De overige panden hebben namelijk betrekking op de buurtschappen Vuilendam (= Damseweg) en Gijbeland (= Gijbelandsedijk).
- De huidige Hervormde (PKN) kerk (Brandwijksedijk 19) van de Hervormde Gemeente Brandwijk dateert uit 1824 en is destijds gebouwd omdat de voorganger wegens bouwvalligheid moest worden afgebroken. Het stichtingsjaar van de oorspronkelijke kerk is niet bekend, vermoedelijk is dat ergens in de 14e of 15e eeuw geweest. In ieder geval stond er in 1566 al een kerk. Er was toen een pastoor, Dirck Pieterse, die verklaarde dat hij geen ‘Misse’ meer wilde doen. In september 1566 was de pastoor ‘in de kerck op de stoel gegaen in wereldlijkcke klederen en preekte aldaer, hij liet Dutsche Psalmen of Liedekens zingen’. Dit is een proces geworden. In Dordrecht zijn verschillende personen tot de dood veroordeeld en al hun goederen zijn verbeurd verklaard. Kerkelijk heeft ‘de Vuylendam’ tot ongeveer 1685 bij de gemeente Ottoland/Laag Blokland behoord.
De kerk van Brandwijk heeft in de loop der eeuwen heel wat te verduren gehad, zoals overstromingen. In 1726 is er door overstromingen veel schade ontstaan aan kerk, pastorie en schoolhuis. De Ambachtsvrouwe in die tijd schenkt fl 1.000,= voor herstelwerk van de gebouwen. In 1740 vermelden de notulenboeken van de diaconie dat de kerk gedeeltelijk en de pastorie en het schoolhuis geheel verwoest en weggeslagen is. Tot opbouw van dit alles is op een Generale Request der Ingesetenen ontvangen van het Geestelijk kantoor te Delft de som van fl 3.200,=. Zelfs een oud-predikant van de lokale kerk, ds. Van Kessel te Deventer, heeft aldaar een collecte gehouden voor de nood in Brandwijk, de opbrengst was fl 291,=. Ondanks de schenkingen die men regelmatig van de Ambachtsheren en hun familie heeft ontvangen, werd de kerk rijp voor afbraak. Men besloot een nieuwe kerk te bouwen. Op 11 april 1823 werd er voor het laatst in de oude kerk gepreekt. Op 8 september 1824 is de nieuwe, huidige kerk in gebruik genomen.
Het grafmonument, dat nu gedeeltelijk achter het orgel schuil gaat, is waarschijnlijk direct in de nieuwe kerk geplaatst. Het is geschonken door de erfgenamen van mr. Samuel Onderwater, in leven Heer van Brandwijk en Gijbeland, overleden 8 december 1821. Het is een blauw arduinsteen grafmonument, het is 5 meter hoog en aan weerskanten bezet met 32 familiewapens. Aan de linkerzijde de manlijke lijn en aan de rechterzijde de vrouwelijke lijn. De wapens zijn in wit marmer uitgehouwen.
In 1888 werd er een Seaphine orgel geschonken door de toenmalige Ambachtsheer van Brandwijk, genaamd Onderwater. Dit zal wel een huisorgel geweest zijn. In 1929 werd het huidige orgel aangeschaft. De consistoriekamer werd er ook in 1929 aangebouwd. De preekstoel is het oudste object in de kerk (en komt ook uit de oude kerk). Hij dateert uit 1636. Onder de preekstoel staan twee offerkisten, ze zitten met kettingen vast aan de muur. Ze komen ook uit de oude kerk. In een oud notulenboek van de kerk komen we regelmatig het volgende tegen: ‘uit de armenkist gehaald…’ Meestal kocht men er obligaties voor, een enkele maal werd het gebruikt voor de armen in de eigen gemeente.
In 1756 vertellen de boeken daarover het volgende: ‘Met alle nauwkeurigheit nagetelt hebbende, het gelt, ’t welk de Diaconiarnmen van Brandwijk en Gijbeland in kas hadde, zoo is bevonden aldaer getelt gelt te sijn de Sa. van Fl 1581,10. En alzoo het den armen geenzints convivieerde zo veel leeg gelt te houden liggen, zoo is eenpariglijk geresolveert daar voor te kopen één Obligatie van circa fl 1.000,= carlgld. Zoo haast de gelegenheit zig daar toe zal opdoen. En nademaal de Predikant zwarigheit maakt, van dit gelt in zijn huis te houden, ten aanzien van brand, of andere ongemakken, die er zouden kunnen gebeuren, zo hebben ouderlingen en diakenen den Predikant geindemneert en ontheven van eenige aanspraak, die daar over bij diergelijken ongeluk kunnen gemaakt worden.'
Tot ongeveer 1850 werden mensen in Brandwijk in de kerk begraven. Helaas kan men geen enkele steen meer zien, omdat er nu planken over de vloer liggen. Daarna zijn mensen buiten aan de zuidzijde van de kerk begraven. Toen dit vol was, ging men verder aan de noordzijde. Deze begraafplaats wordt niet meer gebruikt. Tegenwoordig worden de mensen op het kerkhof aan de Kerkweg begraven. (bron: de hierboven gelinkte lokale Hervormde Gemeente)
Terug naar boven- Op een zaterdag eind augustus (in 2019 voor de 5e keer) is er de wielerronde Rond Om De Graaf, hét dorps- en wielerfeest van Molenaarsgraaf, Gijbeland en Brandwijk. Het parcours is het klassieke rondje 'Boerenklaas - OBM', zoals dit vroeger ook al gereden werd. Programma: 15.45 uur: Dikke Banden Race, 16.30 uur: Sportklasse, 17.45 uur: Prominenten (inwonersronde), 18.30 uur: Amateurs, 19.30 uur: Regiorecreanten A. Daarnaast is er op de Graafstroom een kanobattle tussen de inwoners van de genoemde dorpen. Verder zijn er nog allerlei andere activiteiten, zijn er hapjes en drankjes verkrijgbaar en is er muziek van de DJ's van FullPull.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Brandwijk, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Mooie videoreportage (20 min.) over het dorp Brandwijk anno 2017, door Luuk Demper, montage Wim Brouwer.
- Dorpsfilm Molenaarsgraaf, Brandwijk en Gijbeland anno 1964.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Brandwijk (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit Molenaarsgraaf en Brandwijk op Facebook.
- Belangenorganisatie: - "In plattelandsdorpen wordt leefbaarheid voor een groot deel bepaald door verenigingen en het samen actief zijn van inwoners. Dit is de reden dat de toenmalige gemeente Graafstroom destijds in alle kernen klankbordgroepen heeft opgezet. Alles wat de leefbaarheid van de inwoners kan bevorderen kan door Klankbordgroep Brandwijk en Molenaarsgraaf bij de gemeente worden aangedragen. De leden van de klankbordgroep zijn actieve inwoners en zien wat er speelt in de dorpen. Belangrijker is nog de inbreng van andere inwoners! Heb je een idee of wens; spreek gewoon een van de klankbordgroepleden aan en dan kan wellicht jouw idee verwezenlijkt worden of het knelpunt opgelost."
- Muziek: - Niks aan de Zeis (hun zelfbedachte variant van het gezegde "niks aan de hand") profileert zich als "de feestband uit de polder". "Of het nu gaat om nederpop, boerenrock, gouwe ouwe klassiekers of nummertjes op aanvraag: wij maken er altijd een feestje van. Van grapje in de tent, tot inmiddels een serieuze band, met zes enthousiaste leden. Naast onze boerennuchterheid, en het drinken van een (paar) biertje(s), vinden wij het simpelweg super om muziek te maken. Het enige wat we dan nog nodig hebben is een enthousiast publiek, toch?" Nog een aardige slogan van deze band uit Brandwijk/Ottoland is: "Des te meer jullie drinken, des te beter wij klinken!"
Reactie toevoegen