In het dorp Broek, bij Joure, word je gastvrij welkom geheten, in het Fries: "Wolkom yn De Broek"
Het dorp Broek wordt door de gemeente kennelijk te dunbebouwd bevonden voor een 'bebouwde kom' en heeft daarom witte plaatsnaamborden, met 60 km-zone (© H.W. Fluks)
Het lintdorp Broek is verdeeld in de delen Noord en Zuid, die niet over de weg met elkaar in verbinding staan. Daarom is het reuzehandig dat die delen op de wegwijzers als zodanig worden aangegeven. (© H.W. Fluks)
In het dorpje Broek is alles klein; zo staan in het centrumpje van het dorpje een speeltuintje, een brievenbusje en een kerkje, tegenwoordig tevens dorpshuisje (links door de bomen deels te zien) bij elkaar. (© Google)
- Broek is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 1983 gemeente Doniawerstal. In 1984 over naar gemeente Skarsterlân, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marren.
- Het dorp Broek wordt door de gemeente kennelijk te dunbebouwd bevonden voor een 'bebouwde kom' en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
- Op richtingborden in de omgeving wordt expliciet verwezen naar de dorpsdelen Broek-Noord (gelegen rond de weg It Noard) en het dunner bebouwde -Zuid (gelegen rond de weg It Súd), die van elkaar worden gescheiden door de waterloop de Zijlroede. Zo wordt voorkomen dat mensen verkeerd rijden en een eind moeten omrijden om in het andere deel te komen, omdat de delen namelijk niet met elkaar in verbinding staan. -Noord is vanuit Joure te bereiken via de Slachtedyk (bij Douwe Egberts), -Zuid is te bereiken vanuit de Tramwei (bij afrit Joure-West). Op de plaatsnaamborden ter plekke staat alleen de officiële plaatsnaam, dus zonder de aanduidingen -Noord of -Zuid. Ter plekke word de voorbijganger welkom geheten met een bord met de tekst "Wolkom yn De Broek".
Terug naar bovenIn het Fries
De Broek.
Oudere vermeldingen
1482 Broech, 1505 Broeck, 1718 Broek.
Naamsverklaring
De naam betekent broek 'moerassig, drassig land'.(1)
Het dorp Broek ligt NO van het meer de Langwarder Wielen en het dorp Langweer, O van de A7, ZO van de dorpen Uitwellingerga en Oppenhuizen, de stad Sneek en het Sneekermeer, Z van de dorpen Goingarijp en Terherne, ZZW van de dorpen Terkaple en Akmarijp, W van het dorp Snikzwaag, NW van het dorp Joure en N van het dorp Scharsterbrug.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Broek 25 huizen met 158 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.
Terug naar bovenIn de vorm van het dorp Broek is nog duidelijk te zien dat de oorspronkelijke verbindingen hier over het water gingen. Eeuwenlang was het een dorp dat in de winter een bijna geheel onderwater gelopen polder was en slechts bereikbaar over water. Alle boerderijen hebben vanaf de Broekster Feart een kleine opvaart naar de schuur. In de pramen werd van alles vervoerd zoals koeien, hooi en huisraad. Zo kun je hier bijv. zien hoe hier vroeger de koeien over het water werden vervoerd (film uit eind jaren zestig). Het dorp lag vroeger helemaal langs de Scheensloot en het wordt ook nog doorsneden door de Zijlroede, die het opsplitst in een deel -Noord en een deel -Zuid (waarvoor zie verder het hoofdstuk Status).
De nederzetting Broek is waarschijnlijk rond het jaar 1250 gesticht, vermoedelijk door mensen uit de omgeving van Sneek. Er is gesuggereerd dat de kolonie is opgezet om de groei van Joure in de richting van Sneek te beperken. De Scheensloot, waarlangs de kolonisten zich vestigden, is van oorsprong een veenstroompje, maar is door de bewoners uitgediept tot een vaart (de Noordbroekster Feart, NL: Noordbroekstervaart). Het lintdorp ligt aan beide zijden langs deze vaart, maar voornamelijk O ervan.
Halverwege de jaren negentig heeft het dorp, met name Broek-Zuid, zich verzet tegen uitbreidingsplannen van Joure. De gehanteerde slogan luidde: "Wij gaan over de rooie als Joure met Broek gaat klooien". Als gevolg van de protesten is de uitbreiding niet uitgevoerd.
Op zondag 18 juni 2017 is na 137 jaar een einde gekomen aan de zondagsschool te Broek.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het - in het Fries geschreven - boek Broek. It doarpke yn it wetterlân, over het ontstaan en de ontwikkeling van dit dorp, dat via de link ook online is te lezen. Het boek is in 1987 verschenen, ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het lokale Plaatselijk Belang.
Terug naar boven- Broek heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de klokkenstoel bij It Noard 21, de kop-rompboerderij uit ca. 1870 op Plústerdyk 9, en het woonhuis uit ca. 1860 op Plústerdyk 11.
- De Hervormde (PKN) Broekster Tsjerke (It Noard 21) is een bakstenen zaalkerk uit 1913, gebouwd op de plaats van een vroeger kerkgebouw. Vooruitspringend portaal tegen de voorgevel, driezijdige sluiting aan de achterzijde, achtkantig torentje boven de voorgevel. De inrichting is grotendeels nog uit de bouwtijd. Het orgel is in 1907 gebouwd door de firma M. Vermeulen (Woerden), destijds voor de Hervormde kerk te Bornwird. In 1969 is het orgel overgeplaatst naar Broek. In 2002 heeft de firma Mense Ruiter Orgelbouw (Zuidwolde, Groningen) het orgel gerestaureerd. In 1588 is de klok van de Broekster kerk door ‘enige personen uit Sneek’ gestolen. In 1600 is er een nieuwe klok gekocht, die nog in de kerk aanwezig is. De klok is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers meegenomen. Deze zou worden omgesmolten tot kogels. Na de oorlog is de klok teruggevonden op een kade in Harlingen en teruggehangen in de klokkenstoel.
Uniek zijn de in 1994 geplaatste zes gebrandschilderende ramen, naar ontwerp van Ale Hosper uit Broek. Hij wilde de Broekster omgeving en de activiteiten van het oude dorp zo authentiek mogelijk afbeelden. De thema's zijn: Voorjaar/Maitiid: op dit raam staat een boerderij op een hoogte en een molen op de polderdijk. Dit omdat de polder ’s winters vaak onder water stond. Dit raam verbeeldt de Broekster polder. Sint Kristoffel: de kerk van de 14e eeuw met de Broekstervaart op de achtergrond. Sint Kristoffel gaat van het licht naar het duister. Gevecht tegen de kwade machten. Hij heeft op zijn rug het Christuskind, dat hij veilig naar de overkant van het water draagt.
Zomer/Simmer: een praam met hooi is het symbool van de zomer en de vruchten van onze arbeid. De kerk met het haantje op de koepel staat voor waakzaamheid. De klokkenstoel naast de praam roept op tot dankbaarheid aan moeder aarde. Herfst/Hjerst: Harm Scholten, de laatste visser van Broek, met de in het dorp gebouwde vissersboot. Levensloop/Ûnderweis: het skûtsje van de Broekster schipper Roel Speelman was groen, de kleur van hoop en de kleur van Doniawerstal. Het scheepje is op duister, woest water onder het hoopvolle licht van een ster. Winter: de werf van Tjeerd van der Meulen in Broek, waar het vissersbootje is gebouwd. Alles ligt stil. Er is verval en de voorbereiding op het komende voorjaar. De zon komt op.
Tot medio 2014 is de kerk van Broek in bezit geweest van de Protestantse Gemeente Joure. In dat jaar is het pand overgenomen door Stichting Beheer Broekster Kerk en herbestemd tot dorpshuis, waarvoor zie verder het hoofdstuk Links. Ca. 1x in de 2 weken worden er nog kerkdiensten gehouden. Om en om is dat een oecumenische dienst en een dienst van de Protestantse Gemeente Joure.
- Windmotor Broek is een middelgrote maalvaardige Amerikaanse windmotor van het zeldzame type Van der Laan. Hij is in 1915 gebouwd door Lubbert van der Laan (1881-1952), destijds de dorpssmid van Garyp. De molen is destijds geplaatst in een polder aan de Zuidermeer ten noordoosten van Sumar. In 1969 is de molen verplaatst naar een polder W van buurtschap Skûlenboarch. In 1994 is de molen daar afgebroken, omdat hij werd vervangen door een andere molen.
Ing. Gerben van der Meer uit Broek heeft de molen van de ondergang gered en in eigen beheer maalvaardig gerestaureerd. De restauratie is financieel ondersteund door de provincie Fryslân, het civiele werk is uitgevoerd door de gemeente Skarsterlân. In het voorjaar van 2002 is de herbouw aan de Broekstervaart aangevangen. Van der Meer herbouwde de molen vrijwel in zijn eentje. Hij heeft de motor zo gemaakt dat die gedurende 40 jaar na de herbouw van de molen geen onderhoud vraagt. Alle onderdelen zijn demontabel, gestraald en voorzien van sterke coating. Op 31 december 2003 is de gerestaureerde Van der Laan-windmotor weer in werking gesteld. Hij staat achter het pand van Van der Meer (It Noard 115), van elkaar gescheiden door de Noordbroekster Feart (NL: Noordbroekstervaart).
De molen is zo opgesteld dat hij water op het naastgelegen perceel kan malen, zodat er een ondergelopen stuk 'bútlân' ontstaat. Ook kan hij polderwater uitslaan als ondersteuning van het elektrisch gemaal, en ook kan hij rondmalen ter demonstratie. Bij een windkracht van 4 tot 5 kan de motor anderhalve kuub water per minuut verplaatsen. In anderhalve dag kan hij dan waar nodig de polder bij Broek droogmalen. 35 m N van de windmotor ligt de betonnen onderbouw van het voormalige elektrische gemaal van Polder De Zwettepoel.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Broek, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Oude foto's van Broek, met toelichtingen erbij.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Broek.
- Belangenvereniging: - Plaatselijk Belang Broek is opgericht in 1947.
- Dorpshuis: - De gerestaureerde Broekster Tsjerke in Broek wordt sinds 2014 naast de kerkdiensten ook gebruikt als dorpshuis. Het pand is ook te huur als locatie voor bruiloften en andere feestelijke gelegenheden, vergaderingen en herdenkingsdiensten. Op zoek naar de perfecte locatie voor een feest, jubileum, borrel, reünie of receptie? De unieke ambiance in de Broekster kerk maakt ieder feest tot een succes. Of het nu gaat om 5 of 125 personen: bij de Broekster kerk is het mogelijk. Je klanten bedanken met een gezellige BBQ? Of met je werknemers de vakantie inluiden in festivalsfeer? De Broekster kerk is uitermate geschikt voor kleine én grote bedrijfsfeesten. Voor of na het feest gezamenlijk het water op? Ook dat is mogelijk. Zij bieden diverse arrangementen, waaronder een rondvaart in een authentieke praam of lekker zeilen op de nabijgelegen wateren.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Broek-Noord.
Reactie toevoegen