Status

- Brouwershaven is een stad in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

- De gemeente Brouwershaven is in 1961 vergroot met de gemeenten Dreischor, Noordgouwe en Zonnemaire.

- Wapen van de voormalige gemeente Brouwershaven.

- Onder de stad Brouwershaven valt ook de buurtschap Den Osse.

Naam

In de volksmond
Brouw.

In het Zeeuws
Brouwesaeven.

Oudere vermeldingen
1321 den Dorpe van Brouwershavene, 1331 Brouwershavene, 1396 Brouwershaven.

Naamsverklaring
Zo genoemd naar het Delftse bier dat van hieruit naar Zeeland werd verscheept. Deze verklaring is al te vinden in de Tegenwoordige Staat van 1753: "Eertyds, wanneer er geen of weinig Bier in Zeeland gebrouwen werdt, was deeze Stad de Haven, in welke, als naast by Holland gelegen, de Hollandsche Brouwers, en byzonder die van Delft, hunnen Bieren aanbragten, welke aldaar opgeslagen, en voorts door geheel Zeeland vervoerd werden." Het eerste deel is dan het meervoud van brouwer 'bierbrouwer'.(1)

Ligging

Brouwershaven ligt N van Zierikzee en grenst in het N aan het Grevelingenmeer.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Brouwershaven, die dan nog alleen de stad beslaat met een klein stuk buitengebied, 210 huizen met 1.266 inwoners. Tegenwoordig heeft de stad ca. 550 huizen met ca. 1.400 inwoners.

Geschiedenis

Brouwershaven is rond 1285 gesticht als nieuwe haven voor Brijdorpe, van welk dorp de haven verzand was. In 1403 krijgt de nederzetting stadsrechten. Nadat de nauwelijks versterkte stad in 1575 door Spaanse troepen wordt veroverd en in brand wordt gestoken, krijgen de ingezetenen in 1589 toestemming van Prins Willem I om de plaats te bewallen met aarden wallen, waarin vijf poorten toegang geven tot de stad. Bij de stormvloed van 1682 is een deel van de vestingwerken vernietigd. De vesting is opgeheven in 1820, waarna ze is ontmanteld. De wallen en grachten aan de oost- en noordzijde van de stad zijn bewaard gebleven.

De vangst van vis en schelpdieren was vanouds een belangrijke inkomstenbron, maar ook de handel in wijn en bier, hout en steen, wol en vlas, rapen en bieten deed de stad groeien. Lange tijd vormde ook darinkdelven een bron van inkomsten. Toen dit verboden werd, haalde men het zout uit warme streken waar de zon zeewater kon laten verdampen, Portugal bijvoorbeeld. Dat zout werd voor een flink deel doorgevoerd naar de havens aan de Oostzee, waar weer hout en andere producten werden ingekocht.

In de 19e eeuw heeft de stad de functie van overslaghaven voor Rotterdam vervuld. De Brielse Maas en het Goereese Gat verzandden namelijk waardoor grote schepen moeilijk meer in Rotterdam konden komen. Dit heeft extra bedrijvigheid in Brouwershaven tot gevolg voor bijvoorbeeld loodswezen, belastingdienst en een grote werkplaats voor tonnen om de vaarweg af te bakenen. Na het graven van de Nieuwe Waterweg (1872) t.b.v. de Rotterdamse havens, verdwijnt de Brouwershavense functie van overslaghaven voor Rotterdam. Pas na de watersnood van 1953 komt de smalstad opnieuw tot leven door de verbeterde verbindingen dankzij de Deltawerken, de aanleg van een jachthaven en stimulering van het toerisme, nu de economische drager van het stadje.

Het Brouws Museum toont alle aspecten van de relatie die Brouwershaven met de zeevaart onderhield. Zij doet dat aan de hand van authentieke scheepsmodellen, maritieme schilderijen, topografische kaarten, paskaarten, prenten en nautische instrumenten. De museumcollectie omvat ook tal van voorwerpen die eertijds het leven op zee en in de haven kenmerkten. Instrumenten voor plaatsbepaling op zee of voor de kust, een deel van de in 2000 in Brouwershaven gevonden gouden handelsmunten (15e - 17e eeuw), modellen van scheepsgeschut en tal van andere interessante en/of curieuze zaken. Bijzonder in de geschiedenis van de stad is ook de periode 1838 - 1870, als zij als gevolg van de verzanding van zeegaten de taak van zeehaven overneemt van het toen onbereikbaar geworden Rotterdam. In het museum vind je ook informatie over staatsman/dichter Jacob Cats (1577-1660), die in deze stad geboren is.

Recente ontwikkelingen

- De stadsvisie 'Ik hou van Brouw! Mooiste stad aan de Grevelingen' is in maart 2018 door de gemeenteraad vastgesteld. De stadsvisie is opgesteld door de Stadsraad in samenspraak met betrokken inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. De stadsvisie is bedoeld om de kwaliteit, sociale samenhang, leefbaarheid en beleving van de stad nieuwe impulsen te geven. De stadsvisie biedt een integrale aanpak met verschillende programmalijnen om de ruimtelijke kwaliteit van de stad te versterken, het voorzieningenniveau te verduurzamen, de woningvoorraad te verruimen op inbreidingslocaties, bedrijventerreinen te herstructureren en de aantrekkelijkheid van Brouw als recreatieve en toeristische bestemming te vergroten, Een van de programmalijnen van de stadsvisie is: de aantrekkelijkheid van de stad als toeristisch-recreatieve bestemming te vergroten en daartoe te komen tot een samenhangend aanbod van culturele evenementen en erfgoedpresentaties. Om deze programmalijn uit te kunnen voeren, is in april 2018 Stichting Cultuur & Erfgoed Brouwershaven opgericht.

Bezienswaardigheden

- Brouwershaven heeft 59 rijksmonumenten.

- Brouwershaven heeft 2 gemeentelijke monumenten.

- Het gebied binnen de oude verdedigingswerken is sinds 1973 een beschermd stadsgezicht.

- De imposante Hervormde (PKN) Grote Kerk of Sint Nicolaaskerk (Kerkplein 3) dateert oorspronkelijk uit 1325 en is later in fasen (tot medio 16e eeuw) diverse malen uitgebreid. "De Sint Nicolaaskerk is een belangwekkend historisch gebouw, maar schikt zich momenteel met moeite naar een hedendaagse context. Zoals veel kerken en kloosters is ook het aantal kerkgangers hier drastisch afgenomen. De (PKN) Protestantse Gemeente Brouwershaven, eigenaar van het kerkgebouw, kent thans nog circa 250 leden. De gemiddelde leeftijd is rond 70 jaar. De stad ligt bovendien in een krimpregio en de verwachting is dat de gemeenschap nog verder zal afnemen. Alleen in de zomer vinden anno 2018 nog erediensten plaats. Daarnaast wordt de kerk zo veel mogelijk ingezet voor lokale nevenactiviteiten (muziekvoorstellingen, orgelconcerten, kooroptredens, feesten, exposities etc.). Dit wordt gecoördineerd en deels ook georganiseerd door vrijwilligers van Stichting Grote Kerk.

Het huidige gebruik biedt onvoldoende basis voor een positieve exploitatie en dus voor een duurzame instandhouding van het imposante rijksmonument. De activiteiten die er nu met enige regelmaat worden ontplooid, bieden onvoldoende soelaas voor de moeizame exploitatie. Daarom wordt al langere tijd omgezien naar een passende nieuwe bestemming van het kerkgebouw, die recht doet aan de cultuurhistorische waarden, financieel verantwoord is én bijdraagt aan de aantrekkelijkheid en aantrekkingskracht van dit kleine, maar fijne stadje aan het Grevelingenmeer.

Het vinden en realiseren van een nieuwe bestemming voor de Grote Kerk is een complexe opgave. Eerdere ideeën die zijn gelanceerd voor een nieuwe bestemming zijn tot nu toe niet haalbaar gebleken. Het is ook een bijzonder lastig vraagstuk; het gaat om een zeer groot gebouw met een heel specifiek en kwetsbaar karakter, en tegelijkertijd om een klein stadje met nog geen 1.500 inwoners en een beperkte vastgoedvraag. De PKN en Stichting Grote Kerk Brouwershaven willen echter niet bij de pakken neerzitten. De eigenaar heeft daarom bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeente Schouwen-Duiveland ondersteuning gevraagd en gekregen voor een nieuw onderzoek naar mogelijke opties voor herbestemming en de haalbaarheid daarvan. Dit onderzoek is uitgevoerd door adviesbureau Hylkema Erfgoed, in samenwerking met Meyer Bergman Erfgoed Programmering.

Voor de specifieke situatie van Brouwershaven is bekeken welke activiteiten hier zouden kunnen samenkomen. Hierover is in een brainstormsessie met Brouwse partijen uitgebreid gediscussieerd. Gebleken is dat een combinatie van functies met zowel een lokale/regionale betekenis als met een commercieel karakter en een veel bredere aantrekkingskracht goed mogelijk lijkt. Er kwam een voorkeursscenario naar voren met horeca, cultuur en recreatie enerzijds en ruimte voor activiteiten van de Brouwse bevolking anderzijds. Deze invulling is vervolgens nader uitgewerkt door adviseurs van MeyerBergman Erfgoed Programmering en Hylkema Erfgoed. Het voorkeursscenario hebben we de titel BROUW! meegegeven. Dit scenario is nader uitgewerkt en onderzocht op haalbaarheid." Aldus de inleiding van het rapport, dat je onder de link kunt lezen.

- Sinds 1829 is er in Brouwershaven een standbeeld van politicus en dichter Jacob Cats, die hier in 1577 is geboren. Het in 2010 gerestaureerde originele zandstenen standbeeld staat tegenwoordig in de Sint Nicolaaskerk. Op de Markt staat nu een bronzen afgietsel, dat beter tegen de weersomstandigheden bestand is. Videoreportage over de restauratie van het standbeeld van Jacob Cats.

- Het voormalige stadhuis is in de jaren zeventig gerestaureerd.

- Korenmolen De Haan is een grondzeiler uit 1724.

- Molen Windlust is in 1935 gebouwd als promotiemolen voor zelfzwichting. Sinds enkele decennia is de molen weer in gebruik voor het malen van diverse ambachtelijke meelproducten.

- Gevelstenen in Brouwershaven.

Jaarlijkse evenementen

- In een weekend eind juni, alleen in de even jaren (in 2019 voor de 6e keer) organisweert WSV Brouwershaven de Brouwse Classic’s Regatta (BCR) voor klassieke zeiljachten, die plaatsvindt op de Grevelingen. De deelnemers komt uit alle windstreken. De organisatie zorgt ook voor een ontspannend en gezellig walprogramma.

- De Brouwse Dag (2e zaterdag in juli, in 2019 voor de 39e keer) is een jaarlijkse Muziek Play-In in Brouwershaven met daar omheen een Braderie. Bij de Brouwse Dag kunnen HaFaBra-muzikanten van alle leeftijden gratis meespelen. Tegenwoordig heeft de Brouwse Dag ook een vrijdagavond waarbij 2 live bandjes optreden.

- Onder de titel Brouwse Orgelzomer zijn er jaarlijks in de zomer orgelconcerten op het orgel van de Grote Kerk of Sint Nicolaaskerk.

- Sinterklaas.

Natuur en recreatie

- Watersportvereniging Brouwershaven heeft haar jachthaven aan de Grevelingen, het grootste zoutwatermeer van West-Europa. Het Grevelingenmeer biedt naast prachtige flora en fauna een uitdagend en gevarieerd vaargebied voor sportieve en recreatieve watersporters.

- Hertenkamp.

Eten en drinken

- Stokbeschuit is een lokale lekkernij, een speciaal soort soes.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Brouwershaven, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Brouwershaven (online te bestellen).

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Brouwershaven op Facebook.

- Belangenverenigingen: - Stadsraad Brouwershaven is een inwonersklankbordgroep, ondergebracht in een stichting, die samen met de gemeente Schouwen-Duiveland en belanghebbenden, waaronder ondernemers, scholen, stichtingen, kerken, zorgaanbieders, verenigingen en overige (semi)overheid, door middel van directe overlegstructuren, de leefbaarheid en de sociaal-maatschappelijke en economische ontwikkeling van Brouwershaven naar de toekomst toe verder wil bevorderen en ontwikkelen.

- Dorpshuis: - Dorpshuis het Tonnenmagazijn is de thuishaven van het lokale verenigingsleven, op het gebied van o.a. handboogschieten, kaarten, muziek, brassband, toneel en yoga. Verder zijn de zalen te huur voor gelegenheden zoals verjaardagen, vergaderingen, bruiloften, partijen en optredens.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Schoener is een openbare school waar alle leerlingen welkom zijn. De werkwijze op De Schoener creëert, in nauwe samenwerking met de ouders, optimale kansen voor individuele kinderen om veel te leren op cognitief en sociaal-emotioneel gebied. Ze dagen kinderen uit om te groeien in samenwerken, probleemoplossend denken, creativiteit, kritisch denken, communicatie, ict vaardigheden, sociale en culturele vaardigheden en zelfregulering. Vertrouwen, verantwoordelijkheid, reflectie, zelfstandigheid, effectiviteit en eigenaarschap zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. - Kibeo Kerkplein biedt opvang aan voor kinderen van 2 t/m 12 jaar. Ze zijn met de peutergroep en BSO gevestigd in Basisschool De Schouw.

- Jeugd en jongeren: - Gelegen aan de Spuiweg te Brouwershaven, op een schitterende locatie, onderaan de dijk van het Grevelingenmeer, is het clubgebouw van de in 1985 opgerichte Scouting Grevelingengroep gevestigd. De leden zijn verdeeld over 3 speltakken (Dolfijnen, Zeeverkenners en Wilde vaart), die elk hun activiteiten hebben, gericht op hun eigen belevingswereld. Vaste activiteiten van elke speltak zijn o.a. het Zomerkamp en enkele weekendkampen.

- Muziek: - Muziekvereniging Apollo is een enthousiaste en gezellige vereniging, die druk aan de weg timmert en altijd op zoek is naar nieuwe muzikale uitdagingen. De vereniging omvat een Brassband, een Drumband, een Dweilband en een Blokfluitgroep.

- Sport: - Voetbalvereniging ASV Brouwershaven is opgericht in 1928.

- Majorettevereniging Apollonia is opgericht in 1981 en is voortgekomen uit Carnavalsvereniging De Benekluvers. Na 2 jaar als dansmariekes hieraan verbonden te zijn geweest, is in 1981 de vereniging zelfstandig verder gegaan. De majorettes treden door het jaar heen regelmatig op in Brouwershaven en elders op het eiland, zoals tijdens Koningsdag, Brouwse Dag en de Sinterklaasintocht, bij de Avondvierdaagse in Zierikzee en tijdens de eilandelijke Muziekdag, die jaarlijks op een andere locatie is. Ze nemen ook deel aan wedstrijden door het hele land.

- Handboogvereniging Artemis schiet op maandagavond in het Tonnenmagazijn. De jeugd schiet van 19.00-20.30 uur. De volwassenen erna.

- Bedrijfsleven/ondernemen: - Ondernemersvereniging Brouwershaven.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)