Status

- Cabauw is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Lopikerwaard, gemeente Lopik. Het was een zelfstandige gemeente t/m 7-9-1857. Per 8 september 1857 opgegaan in de gemeente Willige Langerak, die op haar beurt per 1 januari 1943 is opgegaan in de gemeente Lopik.

- Het dorp Cabauw heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Lopik.

- Onder het dorp Cabauw valt ook een deel van de buurtschap Zevender.

Naam

Oudere vermeldingen
Kabaauw, 1254 Cabbau, 1274 Kabau, 1296-1307 Cabau, 1840 ‘Cabauw of Kabauw’, 1883 Kabauw.

Naamsverklaring
De betekenis hangt waarschijnlijk samen met het Middelnederlandse cabeeuwen ‘ruzie maken, twisten’ en hoort dan thuis in de categorie namen als Krakeelakker, Kijfhoek, Hebrecht, Schellach enzovoort.(1)

Ligging

Cabauw ligt W van Lopik, rond de Lopikerwetering, Lopikerweg Oost en Cabauwsekade.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Cabauw, die slechts het dorp omvat, 11 huizen met 121 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 700 inwoners.

Recente ontwikkelingen

- Op initiatief van Samen Sterk Cabauw zijn in 2018 op de locatie van de oude Gerardus Majellaschool en het schoolplein 6 eengezinswoningen en 10 levensloopbestendige appartementen gebouwd. Inwoners kregen voorrang. Het project is uitgevoerd door de lokale firma Van Baaren Aannemers. Het plan is zorgvuldig met omwonenden afgestemd, waardoor er wijzigingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de oorspronkelijke opzet. Zo is onder andere de hoogte van het bouwplan aangepast.

Bezienswaardigheden

- Cabauw heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de wagenschuur uit 1856 van de boerderij op Lopikerweg West 84, en de Sint Jacobuskerk.

- In 1928 wordt de RK Sint Jacobuskerk in Cabauw opgemetseld naar ontwerp van de firma Herm Kroes en Zn. te Amersfoort. Hoewel het gebouw met zijn baksteengevels een nogal traditionele uitstraling heeft, mag het met zijn betonnen constructie toch een modernistisch gebouw worden genoemd. Eenzelfde dualiteit bezit de architectonische taal: traditioneel-historiserende elementen zijn afgewisseld met tot de moderne bouwkunst behorende. De kerk heeft een bijna identieke (oudere) ‘tweelingzus’ in het Drentse dorp Munsterscheveld.

De Heilige Jacobusparochie bedient ook de kernen Lopik en Polsbroek. Cabauw is namelijk een katholieke ‘enclave’ in de verder overwegend protestantse Lopikerwaard. Streekschrijver Herman de Man noemde zijn geboortegrond ‘het geweten van Europa’, vanwege het sterk ontwikkelde zondebesef van de bevolking. Waarbij wel moet worden aangetekend dat dit een persoonlijke en dus gekleurde mening was van De Man. Bovendien speelde dit zich af in de jaren dertig van de 20e eeuw. Vandaag de dag lijkt een dergelijke kwalificatie ons niet meer aan de orde. (124) - Stichting Vrienden van de Heilige Jacobuskerk.

- De Cabauwse Molen (Lopikerweg West 106) - voorheen de Middelste Molen* en nu nog de enige, want de Voorste en Achterste Molen zijn afgebroken - is bereikbaar via een langgerekt smal paadje vanaf de Cabauwsekade in Cabauw. Het paadje voert dwars door een weiland met schapen (het is privéterrein, dus vraag de boer buiten de openingstijden van de molen om toestemming!). Het is een wipwatermolen - oorspronkelijk uit 1454, de huidige is wegens brand van de vorige in 1773 herbouwd - op een fundering van baksteen, met een houten onderbouw die met riet is gedekt. De kap is van hout.
* Zoals eigenaar Het Utrechts Landschap hem op haar site nog altijd noemt, maar de site van de molen zelf spreekt van Cabauwse Molen, dus houden wij die naam hierna verder ook aan.

Van oudsher moest de molen het Waterschap Lopik, Lopikerkapel en Zevenhoven bemalen (oppervlakte 450 hectare). In 1962 is hij, bij de bouw van het nieuwe gemaaltje, buiten gebruik gesteld en overgedragen aan Stichting De Utrechtste Molens. Tegenwoordig is de molen eigendom van Het Utrechts Landschap. In 1967 is de molen ingrijpend gerestaureerd en in 2008 nogmaals. Molenaar Erik Stoop laat de wieken van de molen nog steeds regelmatig draaien omdat anders de bouwkundige staat achteruit zou gaan. Vroeger werd de molenwoning bewoond. Nadat de laatste bewoners waren vertrokken, is aan de woonkamer niets veranderd. Alleen het oorspronkelijke meubilair is niet meer aanwezig. Verder staat er bij de molen een losstaande molenaarswoning, een van de laatste overgebleven molenaarswoningen in de Lopikerwaard.

Het zomerhuis naast de Cabauwse Molen is ingericht als vergaderruimte. Voor vergaderingen, trainingen, workshops, teambuildingsbijeenkomsten, brainstormsessies, presentaties, een reünie, diner, borrel of lunch. Op deze prachtige plek vergader je met een weids uitzicht over de polders rondom. Koeien, vogels en hazen zijn de enige levende wezens in de verre omtrek. Prachtige luchten bij alle weersomstandigheden. De ontspannen plek en de inspiratie van het bezoek aan de molen, het voelen van de historie en de krachten van weleer, vormen de perfecte combinatie om je hoofd even leeg te maken en fris en ontspannen een vergadering in te gaan. Een goede basis voor nieuwe ideeën, meer concentratie en een beter resultaat. Desgewenst kan de molenaar vertellen over de historie en werking van de molen en hem ook laten draaien. Een interessante en leerzame onderbreking van het programma. Je kunt je bijeenkomst ook afwisselen met een wandeling of fietstocht in het mooie polderlandschap.

Het Molenfonds* heeft in april 2019 € 52.500 beschikbaar gesteld voor groot onderhoud aan de fundering van de Cabauwse Molen. Eigenaar Utrechts Landschap heeft namelijk ernstige onderloopsheid geconstateerd, wat wil zeggen dat door uitspoeling van de grond waar de molen op staat de fundering instabiel is geworden. Mede door deze bijdrage van het Molenfonds kan de fundering weer gestabiliseerd worden zodat de molen niet verder kan verzakken. De molen is in januari 2019 stilgezet omdat er nog meer gebreken zijn geconstateerd die hersteld moeten worden. Het totale herstel kost 300.000 euro. Hier kun je lezen wat er met de molen zoal aan de hand is en hoe jij evt. kunt doneren om bij te dragen aan het herstel. * Het Molenfonds streeft naar het behoud van molens als cultuurhistorisch erfgoed in het Nederlandse landschap. Het fonds doet dit door financieel bij te dragen aan met name groot onderhoud aan monumentale wind- en watermolens. Hierdoor zorgen ze voor duurzaam behoud van molens en hun verhalen voor de huidige en de volgende generaties.

De muren van de fundering zijn in 2019 gerestaureerd, deels met gebruik van de historische stenen. De tweede fase van de ruim drie ton kostende restauratie is financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van het Fonds Erfgoedparels van de provincie Utrecht, andere fondsen en bijdragen vanuit de bevolking aan stichting Vrienden van de Cabauwse Molen. De tweede fase is in september 2020 gestart en in voorjaar 2021 gereedgekomen. De Cabauwse Molen in Cabauw is een van de vier molens in Nederland waar nog originele Pot-roeden aanwezig zijn. De firma Pot uit Elshout leverde vanaf 1852 ijzeren geklonken roeden. Daarvóór werden roeden gemaakt van hout. De ijzeren roeden waren in te slechte staat geraakt om nog te kunnen draaien. Ze zijn gerestaureerd in de werkplaats van molenmaker Beijk in Afferden (Limburg). Voor het vervoer naar de werkplaats in Limburg was, gezien de lengte van de roeden, ruim 27 meter, speciaal transport nodig. Aan de molen zelf zijn de draaiende onderdelen en het houtwerk hersteld. Daarna heeft de molen een schilderbeurt gekregen. Molenaar Erik Stoop was blij met de restauratie, vertelde hij bij de aanvang van de tweede fase in september 2020: "Omdat dit betekent dat we vanaf voorjaar 2021 weer kunnen malen. Dan komt de molen weer tot leven en ik ook."

De molen is open voor bezoek als de blauwe wimpel of de vlag wappert. Dat is bijna iedere zaterdag van ongeveer 11:00 tot 17:00 uur. Erik en Doeré Stoop zijn dan aanwezig en/of leerling molenaar Frans de Bode. Zij vertellen graag over de molen. Ook groepen zijn welkom. Neem in dat geval contact op met molenaar Erik Stoop. Ook voor schoolkinderen is een rondleiding in de Cabauwse Molen een spannend en leerzaam uitje. Door de verhalen en de uitleg van de molenaar zien ze hoe het vroeger was. Vooral als de molen draait is dat een imponerend beeld dat ze niet snel zullen vergeten. In februari 2018 zijn 2 informatiepanelen bij de molen onthuld. - Diaserie van de Cabauwse Molen in Cabauw door Jan Dijkstra uit Houten.

- Voor het bij de molen gelegen Gemaal Zevender (dat in 1934 de functie van de molen heeft overgenomen) zie bij Zevender.

- De mast van het KNMI aan de Zijdeweg, waarmee sinds 1972 dagelijks allerlei waarnemingen worden gedaan, is een zogeheten meetmast. “De meetmast wordt in de volksmond snuffelpaal genoemd. Een snuffelpaal wordt echter gebruikt voor meting van de luchtverontreiniging, terwijl in de meetmast temperatuur, vocht, windsnelheid en windrichting worden gemeten. Internationaal is de mast bekend omdat het met hoge precisie de langstlopende metingen bijhoudt van meteorologie, atmosferische processen en de concentratie van broeikasgassen. De mast is 213 meter hoog en heeft een diameter van 2 meter. Via een lift kan men tot 200 meter naar boven. Er zijn 10 stopplaatsen. In doorsnee wordt de helft gebruikt voor de lift, een kwart voor kabels en een trap en een kwart om elektronica op te bergen”, aldus projectcoördinator W. Hovius. - Pagina over de meetmast Cabauw op de site van het KNMI.

In 2019 heeft VolkerWessels Telecom, namens het Rijksvastgoedbedrijf en het KNMI, de tuien van de meetmast in Cabauw vervangen. Het was een precisieklus, waarbij de langlopende meteorologische metingen zo min mogelijk verstoord mochten worden. De twaalf kabels, die twee ton per stuk wegen, waren aan het einde van hun levensduur. Tijdens het vervangen van de tuien moesten de aannemers nauwlettend doorgeven welke handelingen op ieder moment werden uitgevoerd. Hierdoor konden de wetenschappers de eventuele afwijkingen in hun metingen berekenen en corrigeren.

- Met 40 procent van de stemmen heeft Boerderij Kromwijk in Cabauw (Lopikerweg West 88) in juni 2018 de eretitel 'Mooiste Utrechtse boerderij van 2018' in de wacht gesleept. Gedeputeerde Cultuur Mariëtte Pennarts maakte dit op een feestelijke bijeenkomst bekend. De andere genomineerden waren: boerderij Wellom in Leusden, boerderij Nieuw Slagmaat in Bunnik, boerderij Rumelaer in Woudenberg en boerderij Veelust in Wilnis. De 17e-eeuwse langhuisboerderij Kromwijk aan de Lopikerwetering is een van 600 agrarische rijksmonumenten in de provincie Utrecht. Blikvangers zijn het siermetselwerk boven in de voorgevel, de muurankers en de vele ruiten in de vensters. De in 1988 opgerichte Boerderijenstichting Utrecht organiseerde voor de 26e keer deze boerderijenverkiezing. In de vijfdelige televisieserie Gebruikte Gronden, die tussen 6 mei en 3 juni 2018 te zien was op RTV Utrecht, droeg Boerderijenstichting Utrecht per streek een boerderij voor, waarvan steeds een prachtig boerderijportret is gemaakt. Zo werden de genoemde vijf boerderijen de genomineerden voor de verkiezing Mooiste Utrechtse boerderij van 2018. (bron: Boerderijenstichting Utrecht)

- Gevelstenen in Cabauw.

Evenementen en activiteiten

- Kubus Cabauw organiseert diverse evenementen door het jaar heen.

- Vermoedelijk organiseert ook Stichting VOCUS het een en ander, want hun naam staat voor 'Vorming Ontspanning en Cultureel Streven'. Maar wát ze organiseren of doen wordt ons uit hun Facebookpagina niet duidelijk.

- Tentfeest van KPJ Cabauw (weekend in april) met DJ's en liveband(s).

- De Koningsdag-festiviteiten in het dorp worden georganiseerd door Buurtvereniging Cabauw.

- Op Hemelvaartsdag start om 6 uur 's ochtends de Dauwtraptocht in Cabauw vanaf de molen. Ieder jaar wordt een andere route uitgezet, altijd door het polderlandschap rondom de molen, dat zo vroeg in de morgen vaak magisch onder lage nevelen verborgen ligt. Hazen doen tikkertje, vogels verwelkomen de onverwachte wandelaars en de kleuren zijn anders getint. Na afloop komen de wandelaars bij elkaar in het zomerhuis bij de molen om na te genieten met koffie, thee en de enige echte Molenkoek.

- In 1985 is in Cabauw 'Plus4' opgericht, door 4 mensen die in dat jaar succesvol een Rocknight organiseren in dorpscafé In het Witte Paard. Maar de 2e keer, in 1986, is de toestroom zo groot dat de toeschouwers niet meer in het café passen. Daarom is er sinds 1987 Pluspop (weekend eind mei), met sindsdien geleidelijk toenemende bezoekersaantallen, en daarom ook een steeds grotere feesttent. De eerste tent kan max. 400 bezoekers herbergen, de huidige max. 2000. Pluspop is inmiddels een begrip in de regio. Op de vrijdag is er tevens Pluspop Kidz, voor kidz tot 12 jaar, en Pluspop Light, voor de jeugd van 12 t/m 17 jaar.

- "Cawwac (= de Cabauw Altijd Weer Wat Anders Commissie, red.) is opgericht met de doelstelling zo veel mogelijk de draak te steken met iedereen en alles, maar vooral met onszelf. Dit doen we door op een zo ludiek mogelijke manier de dorpsgemeenschap aan het werk te krijgen tijdens ongelooflijke, bizarre en gekke spelletjes op de gebieden van kennis, kracht, snelheid en behendigheid, ten einde het publiek en ons te vermaken. En dat alleen voor de eer en een kleine, goedkope, doch zeer betekenisvolle prijs. En een klein feestje." Aldus de organisatie op haar site. Wat ze in ieder geval jaarlijks organiseren - of ze ook nog andere dingen organiseren is ons vooralsnog niet bekend - zijn de Zeskampwedstrijden op 1e pinksterdag, waar ca. 1 teams aan meedoen. We kunnen ons zo voorstellen dat meedoen of als toeschouwer meekijken beide een leuke dag uit opleveren.

- Punani Beachparty (op een zaterdag in augustus).

Natuur en recreatie

- Vanuit het noordelijk evenwijdig aan het dorp gelegen Polsbroek loopt het Kerkepad naar het zuiden richting Cabauw. Het is een smal asfaltpaadje, dat dwars door de weilanden recht op de Jacobuskerk afloopt.

- In Cabauw kun je ter hoogte van café In ’t Witte Paard starten met een wandeltocht, de Jacobsroute (14 km), die via de Achterkade en het Kerkepad loopt. De wandeling strekt zich uit over een deel van Schoonhoven, de Vlist en Polsbroek. De route is aangegeven door ANWB-bordjes.

- Door de bouw van de onder Recente ontwikkelingen beschreven 16 nieuwe woningen in Cabauw moesten de vorige speeltuin en het voetbalveld wijken. In 2019 is bij dit nieuwbouwproject de nieuwe speeltuin aangelegd. De bedoeling is dat net als bij de vorige speeltuin niet alleen inwoners maar ook mensen uit de wijde regio er gebruik van maken. Tevens is de speeltuin voor alle leeftijden aantrekkelijk gemaakt, en ook rolstoelvriendelijk, zodat ook kinderen of ouderen met een handicap er gebruik van kunnen maken. Het moet een echte ontmoetingsplaats worden. De nieuwe speeltuin is bijna 2.000 m2 groot, is 'groen' aangekleed en bevat de nieuwste speeltoestellen. Naast de gebruikelijke schommels, wipkippen en glijbanen zijn er ook klauter- en ravottoestellen en is er een voetbalkooi. Als het budget het toelaat beogen er ook nog beweegtoestellen voor ouderen te komen.

De speeltuin is eigendom van de gemeente, die het groot onderhoud pleegt. Vrijwilligers van de stichting nemen het klein onderhoud en opruimwerkzaamheden voor hun rekening. Het project heeft bijna 200.000 euro gekost. Stichting Cabauw Samen Sterk heeft hiervoor diverse subsidiebronnen aangeboord, en sponsoring van lokale bedrijven. De gemeente Lopik is verzocht om een bijdrage van (maximaal) 30.000 euro. De gemeenteraad kende dat graag toe. De initiatiefnemers werden door de raad unaniem geroemd om hun daadkracht. "Dit is een goed voorbeeld van burgerparticipatie. Zo zien we het graag", reageerde bijvoorbeeld Hugo Westerlaken namens het CDA.

Beeld

- Fotoserie van Cabauw van fotograaf Martin Stevens.

Links

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Gerardus Majella in Cabauw heeft recentelijk een nieuw onderkomen gekregen. Op de site van de ontwerper, BBHD Architecten, lezen wij daar over: "Het plan voor de school maakt deel uit van de haaks op deze wetering georiënteerde dorpsuitbreiding, waarbij de school direct tegenover de kerk hierin een markante plek heeft. Het plan betreft een basisschool voor 5 groepen en ruimte voor de peuterspeelzaal. Uitgangspunt in de onderwijsvisie van de school is respect voor het natuurlijk leervermogen van het kind. Vooral de verticale leerlijnen zijn essentieel in de beoogde onderwijsvorm. Samen zijn, samenhang, transparantie, openheid en energie zijn hierin kenmerkend en komen in de opzet van het ontwerp tot uiting.

Vanuit de onderwijsvisie is het onderwijsprogramma geheel op de begane grond gesitueerd, waarbij de aula zichtbaar en uitnodigend aan de Cabauwsekade is gesitueerd. Vanwege het beperkte kaveloppervlak zijn voornamelijk personele functies op de verdieping gesitueerd. Deze kleine verdiepingsopbouw vormt daarmee een hoogteaccent, waarmee de entreezijde van het schoolgebouw wordt gemarkeerd. Het hoogte accent reageert ook op de kaprichting van de woningbouw als uitbreiding van het dorp. De architectonische uitwerking is herkenbaar en eigentijds. Toch refereert het door de kapvormen en materiaalgebruik sterk naar de directe omgeving, en sluit de planopzet hiermee goed aan op de oude lintstructuur."

"Onze visie: Samen gaan voor B(l)oeiend, Tactvol en Talentrijk onderwijs! Samen: Wij vinden het belangrijk dat er op Basisschool Gerardus Majella in Cabauw goed samengewerkt wordt tussen kinderen, leerkrachten, ouders en externe betrokkenen. We leren van en met elkaar en vormen zo een lerende organisatie. Het afstemmen met ouders en kinderen zien wij als een belangrijk onderdeel van samen werken. We gaan samen de uitdaging voor ieder kind aan om hen een handje te helpen en steeds weer een stapje verder te brengen in hun ontwikkeling. B(l)oeiend: Zorgen voor boeiend en bloeiend onderwijs is ook iets wat wij belangrijk vinden. Boeiend onderwijs zorgt voor betrokkenheid van de kinderen bij wat ze doen en leren. Zo kan ieder kind op zijn/haar eigen manier groeien en bloeien. Ook staat bij ons de wereld om ons heen centraal en zorgen we voor een gezonde bloeiende omgeving. Onze schooltuin is daar een voorbeeld van.

Tactvol: Wij vinden het van groot belang om op een tactvolle manier met elkaar om te gaan. De Vreedzame School vormt daarbij de leidraad. Door kinderen te laten oefenen en ervaren hoe we op een respectvolle manier met elkaar om kunnen gaan en hierbij als volwassenen het goede voorbeeld te geven, creëren we een veilige en vertrouwde leerplek. Talentrijk: Het aanspreken van de kinderen op hun verschillende talenten staat bij ons ook hoog in het vaandel. Ieder kind heeft zijn/haar eigen kwaliteiten en die verschillen mogen er zijn. We maken gebruik van de meervoudige intelligentie met als doel een kind tot optimale ontwikkeling te brengen. Daarbij maken we ook gebruik van de talenten van de leerkrachten en ouders."

- Jongeren: - KPJ Cabauw.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Cabauw is opgericht in 1958. "Boer J. Faaij is bereid een deel van zijn grond ter beschikking te stellen voor een voetbalveld. Een stuk weiland, waarbij vier sloten dienst doen als zij- en achterlijnen en waar de koeienvlaaien vlak voor de wedstrijd nog dienen te worden verwijderd. Reeds in 1960 kan de club verhuizen naar een centralere plek aan de Nicolaas van Catsweg. Er moeten eerst sloten worden gedempt, alvorens er een bespeelbaar veld van kan worden gemaakt. In de jaren daarna wordt er met veel zelfwerkzaamheid een kantine en een set kleedkamers neergezet. In 1978 wordt het tweede veld opgeleverd. In 1992 wordt er een nieuwe kleedkamerset gebouwd en het parkeerterrein wordt geheel opgeknapt. Als kroon op het vele werk wordt in 2003 met elkaar een prachtige tribune gebouwd. Onze accommodatie mag vandaag de dag met recht een parel in de Lopikerwaard worden genoemd", aldus de site van de vereniging.

En in 2017 is die 'parel' nog mooier geworden. De vrijwilligers van Stichting Sportpark Cabauw hebben het sportpark in 2017 namelijk een facelift gegeven. Het trainingsveld is groter en multifunctioneel gemaakt, de verlichting is LED geworden en ook langs het mooie hoofdveld is verlichting aangelegd. Het sportpark is tevens veel veiliger geworden voor met name de jeugd doordat het parkeerterrein verplaatst is naar buiten langs de Nicolaas van Catsweg. Uiteraard ging dat allemaal niet vanzelf. Daar is veel inzet van expertise, 'handjes' en fondsenwerving aan te pas gekomen. Wat er zoal is gebeurd in dit kader kun je lezen en zien onder de link. Al met al ligt er voor de komende jaren nu weer een fantastische ambiance voor diverse sportactiviteiten voor jong en ouder.

- Welzijn: - Stichting Cabauw Samen Sterk wil optreden als intermediair: voor dorpsgenoten die een hulpvraag hebben, en geen beschikking hebben over directe hulp van familie of vrijwilligers, met mensen die daarin kunnen voorzien; om dorpsgenoten met een hulpvraag te ondersteunen en/of te begeleiden; om contacten met overheidsinstanties te onderhouden en daar waar nodig op te treden als klankbordgroep; om wensen van de inwoners te inventariseren en daar waar mogelijk oplossingen te zoeken; om mensen te zoeken die over specifieke kennis beschikken of ingewikkelde kwesties kunnen oplossen om langs deze weg te voorzien in voorliggende vragen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)