Cadzand

Plaats
Dorp
Sluis
Zeeuws-Vlaanderen
Zeeland

cadzand_plaatsnaambord_kopie.jpg

Cadzand is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Oostburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

Cadzand is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Oostburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

gemeente_cadzand_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Cadzand anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Cadzand anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

cadzand_collage.jpg

Cadzand, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Cadzand, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Cadzand (2).JPG

De Mariakerk in Cadzand

De Mariakerk in Cadzand

Cadzand. (4).JPG

De Mariastraat in Cadzand, met de smidse van Robijn

De Mariastraat in Cadzand, met de smidse van Robijn

Cadzand. (3).JPG

Het verhaal van de smidse van Robijn in Cadzand

Het verhaal van de smidse van Robijn in Cadzand

Cadzand

Terug naar boven

Status

- Cadzand is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Oostburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

- Wapen van de voormalige gemeente Cadzand.

- Onder het dorp valt ook de badplaats Cadzand-Bad.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Katzant, Katsandt, Katsand, Cadezant, Cassant, Kadsand, Kadzand, 1111-1115 Cadesand, 1189 Cadsant, 1263 (van) Caedsant, 1901 Cadzand. Cassandria e.a. latijnse naamvormen ontstonden rond de 13e eeuw met de verlatinisering van (familie)namen door handel met het zuiden.

Inwoners
De inwoners worden Cadzantenaars genoemd.

Naamsveklaring
- De naam is een samenstelling van zand ´zandige opwas, zandplaat, zand(grond)´ en kade ´aarden waterkering van geringe afmetingen, aanlegplaats´. Deze kade lag aan de kreek die van het Zwin naar zee voerde (en in latere tijd de grens tussen Staats-Vlaanderen en de Zuidelijke Nederlanden vormde). Aangenomen wordt veelal dat kade een hypercorrecte vorm is van het Oudnederlandse ka, ontleend aan het Oudfranse quai (zie De Kade), maar volgens Gysseling is de ontlening andersom gegaan, in welk geval de wegval van de intervocalische -d- in het Nederlands (althans in het Vlaams) al in de 11e eeuw zou zijn opgetreden.(1)

- De afleiding van cade en zand is niet steekhoudend, want de naam Cadsant (Casant, Cafant e.a.) is ouder dan de eerste bedijkingen. Eertijds werden enkel ophopingen rond verdedigingsplaatsen tegen invallen en vluchtplaatsen tegen watervloeden aangelegd. De bedijkingen kwamen er stelselmatig naarmate het gebied agrarisch ontwikkelde en werd betaald met taksen door de pachters die het land bewerkten. Zo ontstonden de wateringbesturen die dit alles beheerden. (aldus Rigo Hinderyckx, auteur van 'De heren van Cadsant, stamboom en heraldiek')

Terug naar boven

Ligging

Cadzand ligt N van Sluis en grenst, via de badplaats Cadzand-Bad, in het N aan de Noordzee.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvatten de gmeente en het dorp Cadzand 198 huizen met 1.185 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 750 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ten tijde van de Romeinen bestond het gebied nog niet en lag het in de zeearm het Zwin. Er ontstond een eilandje dat steeds groeide en praktisch onbewoond was en zo dikwijls diende als aanlegplaats voor de Noormannen om van daaruit hun plundertochten te organiseren. De streek ten zuiden van de Schelde kwam onder het beheer van de graven van Vlaanderen, het geslacht de Buck, en werd naarmate het groter en droger werd en een grensgebied was, steeds belangrijker om het te verdedigen.

Iago ab Cadfan werd de eerste heer van het eiland die begin 9e eeuw door Liederik de Buck, forestier van Vlaanderen aangesteld werd. Zijn zoon Frederic van Cadsant en diens zoon Acturus werden door Rollo meegenomen naar Frankrijk bij de plunderingen van ca. 874. De naam Landt van Cadsant bleef maar de familie verdween. Iago ab Cadfan was een Welshe verdreven prins en is de stamvader van het geslacht dat zich vier generaties later opnieuw en definitief kwam vestigen in Zeeland en heren van Cadsand bleven tot de familie opplitste in de Baenst en Heindricx. Door de eeuwen heen treffen we telgen aan die belangrijke bestuurlijke en gerechterlijke functies uitoefenden. (aldus eerdergenoemde Rigo Hinderyckx)

Het Land van Kadzand was vroeger een eiland. Het eiland grensde N aan de Noordzee, O aan het Zwarte Gat, waarvan de Drink of Drenk in de Sint Janspolder een overblijfsel is, Z aan het water dat uit het Coxysche Gat naar Nieuwerhaven liep en W door het Zwin. Het bevatte de dorpen Cadzand, Zuidzande en Retranchement en de buurtschap Terhofstede. Het eiland viel onder het Aardenburger Ambacht en was 3.048 ha groot. Tot in de 12e/13e eeuw behoorde het Land van Kadzand tot het vasteland. Rond die tijd is het er door watervloeden weer van afgescheurd. De vele kastelen die er vroeger lagen, zijn mede door de golven verzwolgen en bij latere herdijkingen niet weer opgebouwd. Eind 14e eeuw ging de oostelijke helft door overstroming ten onder, wat de samensteller van een rond 1394 geschreven leenregister doet opmerken: "me waent dat dit lant nu in de zee es." Ook de Engelsen, Fransen, Oostenrijkers en Spanjaarden hebben er in de loop der eeuwen flink huisgehouden in diverse oorlogen.

Reeds in 1576 was het hele dorp Cadzand hervormd. De toenmalige predikant kwam op wrede wijze aan zijn einde, want "Jan Missuëns, wiens vader als Prediker der Gereformeerde leer in 1571 te Antwerpen verbrand was, werd, in October 1583, te Middelburg in Vlaanderen, door de Malcontenten, als Predikant in een met steenen voorzienen zak gebonden en aldus in het water gesmoord."

"In de 18e eeuw bestond er ook eene zeer aanzienlijke Waalsche gemeente, gevestigd uit vluchtelingen, die, ten gevolge der intrekking van het edict van Nantes, herwaarts gekomen waren. Het waren vermogende landlieden, meestal uit de omstreken van Rijssel (= het huidige Lille, red.) en uit het Pas de Calais. Zij hadden zich door het geheele eiland, ook onder Zuidzande en Retranchement gevestigd, doch waren alle hier kerkelijk, zoodat de overlevering waar kan zijn, dat men toen, vooral op Zon- en feestdagen, te Cadzand meer Fransch, dan Nederduitsch hoorde spreken. De nakomelingen zijn nog aan de geslachtnamen, ofschoon vele zeer verminkt, kenbaar." De Waalse kerk is in 1817 gesloopt.

Het Hof van Kadzand was het aanzienlijkste leen in toenmalig Staats-Vlaanderen, in het Vrije van Sluis en het Land van Kadzand. "Alle de gronden oostelijk van de kerk van Kadzand en van den Maria-weg, tot aan de Drink of Drenk in Sint Jans-polder, zoo ver het eiland van Kadzand zich ten N en Z uitstrekte, behoorde daartoe."

"Door het bedijken van den Grooten Sint Annapolder, in 1640, werd het Land van Kadzand met het Land van Groede vereenigd; toen Nieuwerhaven in 1742 bedijkt werd, raakte het ook met Oostburg en omstreken vereend, welke gezamenlijke landen, in 1788, door het leggen van den Kapitalen-dam en het opwerpen van den Bakkersdam, aan het vasteland werden gehecht."(2)

Voor nadere informatie over de geschiedenis van dit dorp kun je terecht op de zeer uitvoerige site over de geschiedenis van Cadzand, van Bert Voets.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Cadzand heeft 3 rijksmonumenten.

- "De Hervormde (PKN) Mariakerk in Cadzand (Prinsestraat 17) is een tweebeukige hallenkerk, opgebouwd uit gele Vlaamse baksteen. De zuidbeuk, naast de consistorie, is gebouwd tussen 1250 en 1300. De noordbeuk dateert uit begin 14e eeuw. De stijl is in hoofdzaak vroeg-gotisch (Scheldegotiek), de zware zuilen zijn Romaans. De kerk had vroeger een hoge plompe toren, de St. Lambertustoren, die een baken was voor de scheepvaart. Deze toren is, wegens instortingsgevaar, in 1677 afgebroken. Op de kerk werd een dakruiter met klok geplaatst. De stenen werden gebruikt voor restauratie van de kerk en pastorie. In 1821 is het hele dak vernieuwd. In 1902 is een (Kruse)orgel geplaatst. In 1930 is de kerk grondig gerestaureerd. De muren die bij een eerdere restauratie in 1609 waren verlaagd, zijn toen weer opgebouwd tot hun oorspronkelijke hoogte en de kapitelen en basementen van de grote pilaren zijn weer hersteld. De dakruiter is vervangen door de huidige renaissancetoren.

Bij de bevrijding van Zeeuws-Vlaanderen in 1944 werd door een hevige beschieting op 8 oktober veel schade aan de kerk toegebracht. Alle gebrandschilderde ramen die bij de restauratie in 1930 waren geschonken, gingen verloren, op het gebrandschilderd raam met de voorstelling van het Lam Gods na. Het betreft hier in figuurlijke zin een voorstelling van Jezus als offerlam. Jezus wiens leven op Goede Vrijdag wordt opgeofferd om onze schulden op zich te nemen. Met hulp van Monumentenzorg is de kerk gerestaureerd. De pastorie werd afgebroken en op de fundamenten van de sacristie is de huidige consistorie gebouwd. In 2009 is de kerktoren, die eigendom is van de burgerlijke gemeente Sluis, gerestaureerd.

Het orgel dateert van 1902 en is gemaakt door de Friese orgelbouwer J.F.Kruse. In die periode maakte Kruse een aantal gelijke orgels, instrumenten met een klavier en een aangehangen pedaal, waaronder ook het orgel in de kerk van Groede. Het orgel is in 1931 door orgelmaker J.S.Dekker uit Goes geheel gerestaureerd. Het orgel kreeg hierbij een nieuwe orgelkas, een zinken orgelfront, een pneumatische windlade en enkele, kwalitatief mindere, nieuwe registers. De staat waarin het orgel nu verkeert is enigszins vreemd. Mechaniek en pneumatiek werkend en goed en slecht pijpwerk worden door elkaar gebruikt en vormen zo een weinig homogeen instrument. Het College van Kerkrentmeesters gaat, met deskundigen, na of een reconstructie van het oorspronkelijke instrument mogelijk is. Jaarlijks worden enkele orgelconcerten gegeven die, mede door de goede akoestiek van de kerk, zeer de moeite waard zijn.

In de kerk is een kleine ruimte ingericht voor bezinning en waar men een kaarsje kan branden. Dit is mogelijk tijdens de openstelling van de kerk in de zomerperiode. In de kerktuin staat een monument met de Wereldvredesvlam. Deze locatie is als een van de plaatsen uitgekozen omdat het gebied tussen Brugge, Gent en het Eiland van Cadzand eeuwenlang geleden heeft onder oorlogsgeweld. In de laatste honderd jaar waren dit de loopgravenoorlog bij Ieper in WOI en de bevrijding van West Zeeuws-Vlaanderen ten koste van vele burgerslachtoffers in WOII." (bron: Protestantse (PKN) Gemeente Zuidwesthoek, waar de Mariakerk tegenwoordig onder valt) Voor nadere informatie zie dit uitvoerige artikel over de geschiedenis van de Mariakerk, door Bert Voets.

- Molen Nooit Gedacht.

- Molen van Aalbrechtse of Aalbregtse.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting Cadzand Cultureel stelt zich ten doel om de leefbaarheid van het dorp te versterken door het organiseren van allerlei activiteiten in en om het dorp. De stichting wil dit prachtige historische dorp zo tevens extra onder de aandacht van toeristen en streekgenoten brengen. Er is ruime aandacht voor amateur-kunstenaars uit het dorp en uit de streek. Er worden diverse markten georganiseerd, met onder andere een Streekproductenmarkt bij de molen en kunst-, hobby- en boekenmarkten rond de Dorpskerk. Op een zondag in mei zijn er Huiskamerconcerten. In de prachtige Dorpskerk vinden in de zomermaanden exposities plaats. In de zomer wordt elke woensdagmiddag een fiets-/wandeltocht gehouden, onder leiding van een deskundige gids. Start: 13.30 uur vanaf ‘t Plakkebord bij de Mariakerk. Eindtijd 16.30 uur. Voor deelname wordt een bijdrage gevraagd. In de Activiteitenkalender vind je meer bijzonderheden.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De provincie Zeeland wil anno 2018 van de Strijdersgatpolder O van de dorpskern van Cadzand een natuurgebied maken. De provincie heeft bij de gemeente Sluis een verzoek ingediend om het bestemmingsplan van de Strijdersgatpolder te veranderen. Het gebied werd voorheen gebruikt als landbouwgrond. Op de 33 hectare, tussen de N675 en het bos van Erasmus, komen poelen, moeras, paden en grasland. Ook wordt er een bos aangeplant. Het doel is om een aantal soorten planten en dieren die in het wild voorkomen, te behouden. Staatsbosbeheer gaat het gebied, dat binnen het Natuurnetwerk Nederland valt, onderhouden.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Cadzand, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Cadzand e.o. op Facebook.

- Video's over dit dorp en omgeving, door Bert Voets.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Cadzand (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Cadzand van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Cadzand is de schakel tussen de inwoners en de gemeente Sluis, een aanspreekpunt voor zowel de burger als de gemeente. Het is een van de manieren om de inwoners te betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van het beleid van de gemeente Sluis. De Dorpsraad is er zowel voor vaste inwoners als voor deeltijdinwoners. De Dorpsraad heeft geen beslissende maar wel een adviserende rol naar de gemeente toe, en ze kunnen kritisch advies geven. Ze nodigen de inwoners dan ook uit om mee te denken. De leden van de Dorpsraad vormen een afspiegeling van de inwoners en zijn allen vrijwilligers. De Dorpsraad is geen politieke partij en heeft ook geen voorkeur voor een politieke partij.

De doelstellingen van de Dorpsraad zijn: het behartigen van de algemene belangen van de inwoners van Cadzand-Dorp en -Bad, alsmede het bevorderen van deze belangen met behoud van het specifieke dorpskarakter; het verkleinen van de afstand tussen de inwoners en de gemeente Sluis en daarmee de inwoners zo vroeg mogelijk te betrekken bij toekomstige ontwikkelingen in het dorp; het bevorderen van de leefbaarheid en het welzijn van de inwoners.

- Onderwijs: - Basisschool Het Tij in Cadzand is gefuseerd met de Europaschool in Zuidzande tot OBS De Kustschool. De school in Zudzande is na afloop van schooljaar 2018-2019 gesloten. De Kustschool is er voor 0- tot 12-jarigen: met kinderopvang en voor- en naschoolse opvang. Praktisch voor de ouders, maar ook en vooral vanuit het principe dat ze een doorlopende ontwikkelingslijn bieden in een voor het kind vertrouwde omgeving. Ze onderzoeken de mogelijkheid voor flexibele vakantieplanning omdat ze weten dat die wens leeft bij ouders in hun regio. Ouders spelen een belangrijke rol in de vormgeving van hun onderwijs. Ze zijn er trots op dat ze De Kustschool in nauwe samenwerking met hen blijvend ontwikkelen. - Onder deze link vind je nog veel meer informatie over de missie en visie van de school.

"Sinds 2016 werkt de Kustschool met het International Primary Curriculum (IPC). De methode is in 2012 in Nederland geïntroduceerd. De Kustschool was destijds de eerste school in Zeeland die hiermee werkt. Inmiddels werken er al meer dan 300 scholen in heel Nederland mee. IPC staat voor thematisch onderwijs met specifieke leerdoelen, waarbij de eigen inbreng van de kinderen centraal staat. De lesmethode werkt met een duidelijke leerlijn (curriculum) in natuur, techniek, geschiedenis, aardrijkskunde en de creatieve vakken. We hebben bijvoorbeeld als thema "chocola". Daar kun je van alles over leren. Waar het vandaan komt, valt onder aardrijkskunde. Hoe lang kennen we het al, is geschiedenis en zo komen alle vakken binnen één thema aan bod. Van tevoren wordt bepaald wat de kinderen binnen een bepaald thema gaan leren. Hoe ze dat doen, bepalen ze zelf. Het concept heeft als uitgangspunt dat kinderen veel meer leren als ze zelf nieuwsgierig zijn naar een onderwerp en dat de stof veel beter blijft hangen als ze het zelf hebben uitgezocht." (bron en voor nadere informatie zie de site van OBS De Kustschool in Cadzand en Omroep Zeeland, 27-10-2016)

- Klederdracht: - "Stichting tot behoud van de Cadzandse Dracht is opgericht in 2010. Omstreeks 1980 is de Cadzandse dracht al uit het straatbeeld verdwenen. We praten nu over de vrouwendracht. Er zijn nog heel weinig mensen die precies weten hoe deze dracht gedragen werd. Daarom is het ook de hoogste tijd om dit stukje cultureel erfgoed voor het nageslacht te bewaren. De mannendracht en de kinderdracht waren al veel eerder verdwenen, waardoor het moeilijker wordt uit te zoeken hoe die mannen- en kinderdracht er hebben uitgezien. De Cadzandse klederdracht werd niet alleen in het dorp zelf gedragen, maar in 'Het Landje van Cadzand', zoals dat in de volksmond genoemd wordt. Dit betekent van het dorp tot ongeveer Biervliet en van Breskens tot en met Oostburg. De zuidelijkste plaatsen zoals Sluis, Aardenburg, St. Kruis enz. waren meer onder invloed van Vlaanderen, waardoor het vermoeden bestaat, dat de Cadzandse dracht daar niet veel gedragen werd. Waarom de Cadzandse dracht sneller is verdwenen dan in de rest van Zeeland is niet helemaal duidelijk.

De doelstellingen van de stichting zijn: bij te dragen aan de instandhouding van een representatieve collectie Cadzandse dracht; het vergroten en overdragen van de kennis over de Cadzandse dracht; het meer bekendheid geven aan de oorsprong en ontwikkeling van de Cadzandse dracht; het beheer van een collectie Cadzandse dracht; de verwerving en bundeling van relevante deskundigheid; presentaties, publicaties, voordrachten en cursussen; het voorlichten en adviseren over behoud, conservering, restauratie, plaatsing in deelcollecties en beheer van Cadzandse drachtstukken." Door het jaar heen treden mensen van de stichting diverse malen op bij evenementen in het land.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Cadzand.

Reacties

(4)

Graag zou ik het e-mailadres van de geschiedkundige Bert Voets willen hebben

Op zijn site is geen mailadres of contactpagina te vinden. Ook in zijn e-book staan geen contactgegevens en ook elders op het internet kan ik geen contactgegevens van hem vinden. Kennelijk heeft dhr. Voets ervoor gekozen niet via het internet/e-mail bereikbaar te willen zijn. Het zij zo.
Mocht hij dit wellicht t.z.t. lezen en mij laten weten dat hij wel met u in contact wil treden, dan laat ik u dat weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Beste,

Ik ben Luka De Ceuster, assistent producer bij het Belgische productiehuis Czar Film & Tv.
Momenteel werk ik aan een oorlogsdocumentaire. Voor de zevende aflevering van deze serie ben ik op zoek naar de beheerder van deze website:
https://www.cadzandgeschiedenis.nl/images1900-heden/1944/1944dagboekcorn...

Ik probeer al een tijdje in contact te komen met Bert Voets, helaas zonder succes.

Daarom mijn vraag of het mogelijk zou zijn om mij in contact te brengen met Bert.

Heel hard bedankt.

Vriendelijke groeten,

Luka

Zie mijn reactie boven uw reactie... Ik kan er helaas niets anders van maken... Het is mij ook een raadsel dat en waarom iemand die zoveel energie steekt in zo'n prachtige uitvoerige site over de geschiedenis van Cadzand, daarover kennelijk niet bereikbaar wil zijn voor wie er iets over wil vragen, opmerken of aanvullen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen