Gemeente Callantsoog in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Callantsoog is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Kop van Noord-Holland, gemeente Schagen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar de gemeente Zijpe, in 2013 over naar de gemeente Schagen.
- Onder het dorp Callantsoog vallen ook de buurtschap Abbestede en de badplaats Groote Keeten.
- Wapen van de voormalige gemeente Callantsoog.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
Calansoog, eind 11e eeuw kopie 1420 Callinge, ws. eind 11e eeuw kopie ca. 1420 Callinghem, 1125-1130 kopie ca. 1420 Kallinge, 2e kwart 12e eeuw kopie ca. 1420 Kellencgen, 12e eeuw kopie ca. 1420 Kellinghe, 1395-1396 Calense, 1424-1425 Kalles alias Oghe, 1513 Callens alias Oech, 1532 Callants Ooge, 1665 Kalands-Ooge, Kalants Oogh, 1840 'Calandsoog of Callantsoog', 1883 Kallantsoog.
Naamsverklaring
Samentrekking van 't Oghe = oog 'land omgeven door water, eiland', oudtijds een eilandje boven de kop van Noord-Holland, en Callens, het dorpje op dit eiland. Het Oudfriese Callinge is een afleiding met het suffix -ingi van de persoonsnaam Calla en betekent 'bij de lieden van Calla'. Callens is de geassibileerde Friese variant. De huidige vorm met Callants- is een reïnterpretatie van het niet meer begrepen Callens. Aanknoping bij kalda* 'koud' wordt niet ondersteund door de oude vormen en er zijn geen redenen aan te nemen dat de naam zou zijn afgeleid van de reeds in de 2e-3e eeuw vermelde persoonsnaam Caldinius.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Callantsoog ligt NW van Schagen.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Callantsoog 40 huizen met 327 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 21/187 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Abbestede 7/72 en Groote Keeten 12/68. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 850 huizen met ca. 2.100 inwoners (excl. de ca. 300 inwoners van de voor de postadressen ook onder dit dorp vallende badplaats Groote Keeten).
Terug naar bovenHet oorspronkelijke dorp heeft heeft ergens ten noorden op circa 1500 tot 2000 meter van het huidige dorp gelegen. De huizen worden door de storm van 27 september 1509 maar vooral door de storm van 2 november 1532 weggevaagd. De Allerheiligenvloed van 1570 verwoest de op eiland 't Oghe gelegen tweede versie van het dorp. Een deel van de gevluchte inwoners besluit een nieuw dorp te stichten. Er wordt gekozen voor de locatie van het huidige dorp, wat je dus Callantsoog 3.0 zou kunnen noemen. In 1580 wordt daar een kerk gebouwd, waarbij stenen van de oude kerk worden gebruikt. In 2020 heeft het huidige dorp dan ook het 450-jarig bestaan gevierd.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties:
- De in 1985 opgerichte Historische Vereniging Callantsoog heeft als doelen het bevorderen van de belangstelling voor en de kennis van het dorp en de omgeving in historisch perspectief en het behoud van waardevolle terreinen, gebouwen en voorwerpen in deze regio. Wat onderneemt de vereniging om deze doelen te bereiken?: ze geeft 4x per jaar het tijdschrift 'De Clock van Callens-Ooghe'* uit; ze onderneemt acties om cultuur- en natuurhistorisch waardevolle zaken te behouden; ze organiseert informatieve bijeenkomsten, tentoonstellingen, excursies en cursussen; ze verleent steun bij historisch onderzoek, studie en andere activiteiten; ze helpt Stichting Callinger Erfgoed om museumboerderij Tante Jaantje te behouden; ze geeft boeken uit over de geschiedenis van het dorp.
* Via de link zijn de jaargangen 1986-2013 ook online te lezen. - Hier vind je de inhoudsopgave van de jaargangen t/m 2011. - Via deze link zijn veel nummers van de Badbode (1938-1991) ook online te lezen.
- Museumboerderij Tante Jaantje (Dorpsplein 33) is nog de enige onaangetaste duinstolp in zijn soort tussen Petten en Huisduinen. Het is een afgeleide van de West-Friese stolp en grotendeels opgebouwd met hout van gestrande schepen. De boerderij bevindt zich nog in authentieke staat qua indeling en bouwstijl. Zo zijn de verwerkte scheepsmasten in de zolder nog duidelijk herkenbaar. Rond 1900 waren er nog tien van dergelijke dorpsboerderijen in Callantsoog, alle met de grote dorsdeuren naar het dorpsplein direct naast de woongelegenheid. Dit was noodzakelijk omdat de boerderijen ingesloten lagen tussen de Kerkenollen aan de zuidkant en de 'Kleine Jewel' nollen aan de noordkant, waardoor de boerderijen aan de achterzijde niet goed toegankelijk waren.
De bewoners konden door het plein over te steken de dieren, karren en schepen rechtstreek bij elkaar de boerderij in rijden. Deze variant op de Noord-Hollandse stolp wordt de duinstolp genoemd. 'Tante Jaantje' is terecht een museumboerderij geworden. Het toont prachtig aan hoe men vroeger in Callantsoog leefde en werkte. Niet alleen op de scheidslijn van land en water, maar ook op de rand van het bestaan: arm en zorgelijk. Men schat het bouwjaar van de stolp op 1820. Vanaf het dorpsplein oogt de boerderij niet oud. Dat is het gevolg van een vliegtuigbom in de Tweede Wereldoorlog, die naast de linker zijmuur viel, waardoor die muur en de voormuur eruit vlogen en dus vernieuwd moesten worden.
"De laatste bewoner van de boerderij was een zoon van Jaantje de Wit-Vos, voor de Callantsogers 'tante Jaantje'. Tante Jaantje had tijdens haar laatste levensjaren al aangegeven dat ze wenste dat de boerderij in de huidige staat behouden zou blijven. De historische vereniging kon samen met haar kinderen bewerkstelligen dat haar wens in vervulling is gegaan. Stichting Callinger Erfgoed beheert nu de boerderij en het museum. Het heeft nu een educatieve waarde voor het dorp en directe omgeving en haakt tevens in op de behoefte aan diversiteit van activiteiten, die de jaarlijkse golf van recreanten vraagt." In de boerderij wordt het (agrarische en zee-)leven en werken in het Callantsoog van 100 jaar geleden weergegeven (hier kun je foto's van het interieur bekijken), met veel aandacht voor: wat een jutter vindt; strandhoofden; reddingsmaatschappij; mooie plekjes van het dorp op dia's; maquettes van duinen en dorp; een zomerstal; gereedschappen; oude ansichten, foto's en kaarten over de geschiedenis van het dorp; archeologische vondsten uit de omgeving. De entree is slechs 2 euro, kinderen t/m 14 jaar 1 euro.
Terug naar boven- Callantsoog heeft 5 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk met toren (dat zijn er 2) (Kerkplein 1), de stolpboerderij van een afgeleid Noord-Hollands type op Dorpsplein 33, en de vrijstaande, voormalige arbeiderswoningen in buurtschap Abbestede (huisnrs. 1 en 3).
- Callantsoog heeft 11 gemeentelijke monumenten, zijnde het woonhuis op Dorpsplein 31, de lichtopstand bij Duinweg 33, het woonhuis op Helmweg 28, het woonhuis met stolpschuur op Parallelweg 54, drie oude grafzerken op de begraafplaats (van burgemeester P. van Marken, mr. Dirk Burger, en John Wright en Charles N.P. Moxon), het houten zomerhuis op Op het Landtweg 15, de stolpboerderij op Scheidingsvliet 11, het houten zomerhuis op Zeeweg 11, en het zomerhuis op Zeeweg 38.
- Reeds voor 1940 moet er in de omgeving van het dorp een spinnenkopmolen hebben gestaan, getuige een tekening van Henk Rotgans uit dat jaar. N.a.v. een mogelijk overcompleet komen van een molen bij Assendelft in 1990, besluit het bestuur van Historische Vereniging Callantsoog, na afketsen van de overname, om in eigen regie een spinnenkopmolen te laten bouwen. Tevens wordt in de nabijheid van natuurgebied het Zwanenwater een geschikte plek voor een molen gevonden, waarmee in een bepaald gebied een verhoogde waterstand voor planten en dieren kan worden gerealiseerd. Nadat geld is ingezameld, vormen vrijwilligers een bouwploeg die, met een molen uit Oostwoud als voorbeeld, eind 1991 aan de slag gaat. Op 23 april 1994 is Molen De Zwaan (Zuidschinkeldijk) door burgemeester J. Gutker officieel in werking gesteld. Op het bovenhuis van de molen is een wapenschild met een zwaan geschilderd. De molen is eigendom van Stichting Callinger Erfgoed en zou een gemeentelijk monument zijn, hoewel wij hem niet in de hierboven gelinkte lijst van gemeentelijke monumenten zien staan.
Terug naar boven- ‘Stichting X-Callantsoog organiseert jaarlijks in een weekend in september of oktober de evenementen X-Run (hardlopen, op zaterdag) en X-Bike (moutainbike, op zondag). In en rond het dorp wordt een parcours van 10 kilometer uitgezet met strand, duinopgangen, bossen, gravel, bijna geen asfalt, grasstroken en prachtige natuurgebieden. Wil je meedoen met de X-Run? Lees hier alles over de afstanden, parcours en inschrijving. Meedoen met de X-Bike? Lees hier alles over de je deelname als Top-, Team- of Funklasse. Of doe je mee aan beide evenementen en ga je voor de Combiklasse? Als te sponsoren goede doelen hebben wij gekozen voor Staatsbosbeheer en Landschap Noord-Holland, aangezien wij gebruik mogen maken van hun terreinen. Als tegenprestatie is het voor ons dan ook logisch hen een schenking te kunnen doen. Wij blij, zij blij!”
Terug naar boven- Verwijzend naar de onder Geschiedenis vermelde overstromingen van de eerste twee versies van het dorp, stelt Nanda Raaphorst dat Callantsoog vandaag de dag nog altijd wordt ‘overspoeld’, maar nu vooral door badgasten, bollenfans en wandelaars die benieuwd zijn naar het rondje om het fraaie Zwanenwater (17 km), dat Nanda heeft gelopen en onder de link beschrijft. Deze grotendeels onverharde wandeling koppelt natuurgebied het Zwanenwater (met vlinders en orchideeën) aan de Uitlandse Polder (met trek- en weidevogels) en vervolgens het strand. Halverwege kijk je uit over het grootste bollenveld ter wereld. In de Uitlandse Polder moet je over een hek (stevig exemplaar) klimmen. Alles bij elkaar een lekkere uitwaaiwandeling.
- "In 2015 is met de Hondsbossche Duinen een nieuwe, veilige kustverdediging aangelegd tussen Petten en Camperduin. Tegelijkertijd heeft de provincie Noord-Holland het initiatief genomen om in het gebied de natuurwaarden te verhogen, de regionale economie te versterken en recreatie en toerisme te bevorderen. Tussen Camperduin en Callantsoog zijn zo’n 50 projecten opgestart met fiets- en wandelroutes, uitkijkpunten, strandopgangen en nieuwe natuur. Dit gebeurde samen met gemeenten, natuurorganisaties, waterschappen, ondernemers en agrariërs. De natuurprojecten in deze omgeving zijn onderzocht op hun ecologische effecten op flora en vegetatie. Een verslag van het onderzoek vind je in het rapport 'Kust op Kracht' (Ten Haaf en Bakker, april 2020). De onderzoekers inventariseerden de huidige bijzondere plantsoorten en vergeleken ze met gegevens uit de periode 1979-1990. Met name de resultaten voor Callantsoog zijn spectaculair.
Zo zijn rond Callantsoog 4 percelen voormalige bollengrond ingericht als zandpolders en binnen het Natuurnetwerk Nederland getrokken. Op die percelen groeiden in 1980-1990 hooguit 4 bijzondere plantsoorten. In 2019 waren dat 59 bijzondere soorten, van de kikkerbeet (een waterplant, de kikker zelf bijt niet) tot moeraswespenorchis (een orchidee). Bij de Uitlandse polder (noordelijk van het Zwanenwater) zijn agrarische graslanden ingericht. Het aantal bijzondere plantensoorten steeg van 4 naar 43. En bij de waterberging van de Zijperzeedijk steeg het aantal van 0 naar 19. Bovendien bieden de natuurpolders plek voor sterns, bergeenden, lepelaars, kluten en andere steltlopers. Klimaatlessen. De groei van de bijzondere plantensoorten komt door veranderingen in de waterhuishouding. De duinen kennen een overgang van zout naar zoet water. Hoe meer ruimte voor die overgang, hoe meer bijzondere natuur. Zo biedt de Uitlandse polder nu een buffer om het schone kwelwater uit de duinen op te vangen en blijft het water langer in het gebied. (Zoet)water wordt steeds schaarser. De natuurprojecten van 'Kust op Kracht' geven naast mooie natuur ook lessen hoe om te gaan met aanpassingen aan het klimaat. Het zijn voorbeelden hoe om te gaan met verzilting, hoe zoetwater vast te houden en hoe ruimte te maken voor de flinke regenbuien van de laatste tijd." (bron: Provincie Noord-Holland, augustus 2020)
- Landschap Noord-Holland werkt sinds medio 2018 aan uitbreiding van natuurgebied Zandpolder bij Callantsoog. Daardoor groeit de omvang van het natuurgebied tot 32 hectare. Momenteel omvat het natuurgebied 15 hectare.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Callantsoog, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Beeldbank Historische Vereniging Callantsoog (ca. 3.500 foto's, ansichtkaarten e.d.).
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Callantsoog (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Callantsoog.
- Nieuws: - Nieuws uit Callantsoog en Groote Keeten van de Dorpsraad op Facebook.
- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Callantsoog en Groote Keeten houdt zich bezig met: het behartigen van belangen van de inwoners, waaronder het oplossen van knelpunten die de leefbaarheid bedreigen; het onderhouden van contacten met het gemeentelijk apparaat. Het verstrekken van adviezen, gevraagd en ongevraagd, aan het gemeentebestuur, gemeentelijke instellingen en andere instellingen van belang; het bevorderen van inspraakmogelijkheden; het aanmoedigen en handhaven van sociaal-culturele en sportieve activiteiten voor de bewoners van de dorpskernen; bevorderen en coördinatie van sociale en maatschappelijke dienstverlening; handhaving van de huidige ‘bovenwijkse’ voorzieningen en indien nodig uitbreiding hiervan in al haar facetten; voorwaarden en omstandigheden helpen creëren en stimuleren voor recreanten.
- Dorpshuis: - Dorpshuis Kolfweid bevindt zich in het centrum van het kustdorpje Callantsoog op loopafstand van het strand. Een sfeervolle locatie met gezellige bar, foyer, toneelzaal, biljartzaal en sportzaal. Naast de vele verenigingen die van het dorpshuis gebruik maken, verhuren zij de zalen ook voor vergaderingen, bijeenkomsten, grote en kleine evenementen en feesten. Indien gewenst kunnen zij je activiteit/zaalhuur of bijeenkomst uitbreiden met catering. Natuurlijk ben je altijd welkom om een kijkje te nemen.
- Onderwijs: - "Op Basisschool Frankendael in Callantsoog willen wij het verschil maken in het leven van onze leerlingen. Ons uitgangspunt is dat iedereen talenten bezit. Elke leerling is anders en op zijn manier intelligent, uniek en getalenteerd. Op school spreken we over verschillende talenten. Zo kun je talentvol zijn op het gebied van rekenen, bewegen, filosoferen, taal, muziek, natuur en samenwerken. Iedereen is waardevol en doet er toe! We geven onze leerlingen een fijne leeromgeving. Een plek om samen te werken aan hun talenten, om samen te leren, samen feest te vieren en samen te spelen. Ouders, kinderen en leerkrachten werken samen. Samen gesprekken voeren en uitdagingen en afspraken aangaan. Samen zorg dragen voor elkaar. Samen zorg dragen voor de school en de ontwikkeling van onze kinderen. Wij creëren ruimte voor onze talenten op ons leerplein, dat is gericht op de uiteenlopende talenten van leerlingen. Daarbij richten we ons niet alleen op High Tech en ICT maar ook op creativiteit, bewegen, theater en samenwerken. Op ons talentenleerplein wordt groepsdoorbroken gewerkt."
- Sport: - Reeds in 1897 brengt opa Piet Vos de eerste voetbal in het dorp. Vanaf 1924 wordt er een stuk land gehuurd om op te voetballen, maar dat blijft nog altijd informeel, want voetbalvereniging V.V. Callantsoog is pas opgericht in 1930. Het jubileumboek t.g.v. het 75-jarig bestaan in 2005 is via de link ook online te lezen.
- Veiligheid: - "Reddingsbrigade Paal 13 is een actieve vereniging met meer dan 140 leden. Gedurende de zomermaanden bezoeken bij mooi weer gemiddeld 40.000 mensen ons strand. Onze twee strandposten zijn prominent aanwezig en vormen een punt van herkenning op het strand van Callantsoog en Groote Keeten." - Videoreportage i.v.m. het 50-jarig bestaan van Reddingsbrigade Paal 13 in 2012, door Schagen TV.
- Direct na de oprichting van de KNRM, op 11 november 1824, werd tijdens een inspectiereis langs de kust besloten ook voor Callantsoog een reddingboot te laten bouwen. De toegang tot de haven van Amsterdam verliep nog via het Marsdiep (getij geul tussen Den Helder en Texel), wat de zeilschepen dwong om hier al dicht onder de kust te komen om via het Schulpengat in het Marsdiep te komen. Het strand N van het dorp tot Huisduinen was berucht om zijn strandingen. De roeireddingboot werd op een bootwagen door paarden naar het strand gereden. Het boothuis stond in het dorp tussen de bebouwing. De eerste redding verrichtte men al in 1827. Twee opvarenden werden gered van een gestrand schip. In de jaren daarna bleef het rustig. Pas in 1833 volgde de tweede geslaagde redding. In de loop der jaren redden de mensen van de lokale KNRM-afdeling vele schipbreukelingen van de verdrinkingsdood. Lees hier meer over de geschiedenis van de lokale KNRM-afdeling.
Reactie toevoegen