Moerdijk

Plaats
Dorp en gemeente
Moerdijk
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

Moerdijk

Terug naar boven

Status

- Moerdijk is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat.

- De gemeente Moerdijk is in 1997 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten 'Fijnaart en Heijningen', Klundert, Standdaarbuiten, Willemstad en Zevenbergen.

- Het dorp Moerdijk viel t/m 1996 gedeeltelijk onder de gemeente Klundert, gedeeltelijk onder de gemeente Hooge en Lage Zwaluwe (het heeft daarom ook 2 postcodes, omdat men die delen destijds moest kunnen onderscheiden: 4781-4782).

- De gemeente omvat naast het gelijknamige dorp verder nog de steden Klundert, Willemstad en Zevenbergen, de dorpen Fijnaart, Heijningen, Helwijk, Langeweg, Noordhoek, Standdaarbuiten en Zevenbergschen Hoek (grotendeels), en de buurtschappen Achterdijk, Barlaque, Bovensluis, De Druif, Drie Hoefijzers (grotendeels), Driehoek, Hazeldonk, Hoekske*, Kade, Kreek, Kwartier, Lochtenburg*, Molendijk, Nieuwemolen, Noordschans, Oranjeoord, Oudemolen, Pelikaan, Roodevaart*, Strooiendorp, Tonnekreek, Zevenhuizen en Zwingelspaan. In totaal zijn dit dus 3 steden (waarvan 2 'historische steden' die vooral om cultuurhistorische en toeristische redenen nog aan die titel hechten, zijnde Klundert en Willemstad), 8 dorpen en 23 buurtschappen.
* Deze buurtschappen vallen onder het dorp Moerdijk, in totaal zijn dat er dus 3. De overige buurtschappen vallen onder de andere kernen.

- Wapen van de gemeente Moerdijk.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Moerdijk.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving gemeente
- Aanvankelijk heette de gemeente Zevenbergen (als voorlopige werknaam, zijnde wettelijk standaard de naam van de grootste fusiepartner, zolang de definitieve naam nog niet van kracht is). De definitieve gemeentenaam is dus Moerdijk geworden, formeel ingaande 1-4-1998.
- De nieuwe gemeentenaam is een gezamenlijk voorstel geweest van de heemkundekringen uit de voormalige gemeenten. Argumenten voor de naam waren; in de hele Westhoek waaronder alle vijf de voormalige gemeenten vallen, is in het verleden aan ‘moerdijken’ en ‘moernering’ gedaan. De Moerdijkbruggen genieten landelijke bekendheid vanwege het belang in de noord-zuidverbinding. In het spraakgebruik heeft men het nog steeds over ‘die komt van boven of onder de Moerdijk’. Het politieteam had al deze naam, evenals het havenschap. De naam zou dus direct tot een grote landelijke naamsbekendheid leiden. Andere ideeën die zijn aangedragen, waren Groot-Zevenbergen, Niervaert, Nieuwervaert, Hollands Diep, Zwingelspaan, Tonnekreek, Ruigenhil, Prinsenland, Valkenberg, Overdraghe, Oranjestede en Nassaustad.
- De gemeente heeft in 1997 ook nog even Groot-Heijningen geheten, althans... op de wagens van de firma Noviplast uit Klundert. Dat was een geintje van directeur Jan de Wit, een geboren en getogen Heijninger. De letters zijn erop gebleven totdat de gemeenteraad de nieuwe naam definitief had vastgesteld.
- Er zijn plannen geweest het dorp ‘Moerdijk-dorp’ te noemen, ter onderscheiding van de gemeentenaam. Dit heeft geen doorgang gevonden. In 1997 heeft er bij het dorp een plaatsnaambord ‘Groot-Moerdijk’ gestaan, als suggestie van het dorp voor een nieuwe gemeentenaam.
- In april 1998 is nog heel even van mogelijke verwarring sprake geweest bij niet-ingewijden in de materie. Rond die tijd stonden er bij het dorp namelijk nog de oude borden ‘Moerdijk, gemeente Klundert’ en bij Klundert stonden al de nieuwe borden ‘Klundert, gemeente Moerdijk’… :-) In die zin is er dus 'stuivertje gewisseld'.

Oudere vermeldingen
16e eeuw Moerdijck.

Naamsverklaring
De naam hangt samen met zelnering, het zogeheten moeren, de middeleeuwse methode van zoutwinning waarbij met zeewater doordrenkt veen werd verbrand om uit de as zout te winnen (het zogeheten grijszout). Een moerdijk was een buitendijks moergebied binnen een ringdijk, waar de gravers, beschermd tegen het getij, de verzilte turf konden afgraven en verbranden. Een dergelijke exploitatie was winstgevender dan de gewone turfwinning, maar problematisch omdat voor de kust uitgeveende dieptes ontstonden, die de stevigheid van de toch al aan storm en hoogwater blootgestelde dijken ondermijnden.

Om die reden was deze moernering gebonden aan allerlei voorschriften, die echter veelal met voeten werden getreden, hetzij omdat toezicht ontbrak, dan wel omdat de toezichthouders zelf betrokken waren bij de exploitatie. Het kwam voor dat de eigenaar (de ambachtsheer) van een doorgebroken polder bewust wachtte met herbedijking - waartoe hij verplicht was - omdat de optredende verzilting een lonende zelnering mogelijk maakte.(1) De overstromingen in de 15e eeuw maken een einde aan de zoutwinning, omdat het gebied daardoor met een dikke laag klei wordt overdekt.

Terug naar boven

Ligging

Moerdijk ligt in het puntje van Noordwest-Brabant, in het N grenzend aan het Hollands Diep. De Oude en de Nieuwe Moerdijkpolder liggen Z van het dorp, respectievelijk N (O en W van de spoorlijn) en W van station Lage Zwaluwe.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp Moerdijk 69 huizen met 447 inwoners, verdeeld in 40/280 (= huizen/inwoners) onder de gemeente Klundert en 29/167 onder de gemeente Hooge en Lage Zwaluwe. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 15.000 huizen met ca. 37.000 inwoners, waarvan ca. 450 huizen met ca. 1.150 inwoners in het gelijknamige dorp.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Uit oude documenten blijkt dat Moerdijk reeds in 967 bestaat, zij het onder de naam Sprangblok. Het dorp is reeds vóór de grote vloed van 1380 bedijkt. Voor de grote Sint Elisabethsvloed van 1421, die onder meer leidt tot het ontstaan van de Biesbosch, hoort het dorp tot het graafschap Strijen. Dat lag W van de Donge tot over het Hollands Diep, dat dan nog niet bestaat maar dat van de Sint Elisabethsvloed is overgebleven. Een deel van Strijen wordt in 1361 afgescheiden als de heerlijkheid Niervaart. De grens daarvan is nog altijd de scheiding tussen de voormalige gemeenten Zwaluwe en Klundert (dat vroeger Niervaart heette). Door de Sint Elisabethsvloed wordt het dorp een eiland. Rond 1600 wordt het weer aan de vaste wal gehecht.

De ontwikkeling van het dorp als strategisch punt
Aanvankelijk bestaat de nederzetting uit niet veel meer dan een veer- en een posthuis met enkele tientallen woningen. Later wordt het een belangrijke schakel in de vaar- en postverbindingen. Het kleine dorp wordt daardoor zelfs op enig moment dusdanig welvarend dat er meer dan 40 horecagelegenheden zijn waaronder café's, hotels en herbergen. Tot de opening van de verkeersbrug Moerdijkbrug in 1936 is de haven van het dorp, die in 1858 is aangelegd, een van de belangrijkste schakels tussen Noord- en Zuid-Nederland. Er loopt een Postbaan van Antwerpen en van Breda naar Moerdijk.

En van hieruit varen sinds 1928, als de Staat de veerdienst overneemt, de voor die tijd moderne veerboten ‘Moerdijk’, ‘Willemsdorp’ en ‘Dordrecht’ heen en weer over het Hollands Diep. Maar veerboten zijn hier al veel eerder, zeker al sinds begin 18e eeuw. Het eerste officiële veer komt in 1821 in gebruik, vanaf 1822 is dat een stoompont, de Schollevaer. In 1872 komt er de spoorbrug over het Hollands Diep, waardoor de treinen niet meer in het dorp stoppen en waardoor de veerverbinding aanvankelijk wordt opgeheven. In 1909 wordt deze door de opkomst van het autoverkeer weer ingesteld.

Verkeersbrug
De opening van de verkeersbrug in 1936 is de doodsteek voor de haven, omdat nu ook de automobilisten in het vervolg Moerdijk mijden. In 1978 komt er op de oude pijlers een nieuwe brug (die wordt vergroot en vernieuwd met 9 brugdelen van elk 100 meter lengte). De oude brug is naar Keizersveer (bij Raamsdonk) gevaren. In 1999 is de brug opgeknapt (onder meer zijn de lassen vernieuwd en is er een nieuwe asfaltlaag aangebracht). Verwacht wordt dat de brug, met elke 10 jaar een ‘grote onderhoudsbeurt’, nog mee kan tot circa 2025. De Moerdijkbrug is de drukste van het land met per dag 120.000 passages van motorvoertuigen, waarvan een kwart vrachtverkeer (ter vergelijking; de Van Brienenoordbrug in Rotterdam ‘scoort’ er 30.000).

Visserij
De haven wordt alleen nog gebruikt door een paar beroepsvissers op het Hollands Diep. Voor de pleziervaart is de haven niet geschikt. "Moerdijk was vroeger een vissersdorp. Vóór 1940 bestonden 40 gezinnen van de visserij. De vissers visten met schokkers. Dit is een type vissersschuit. Zo waren er ook blazers en kotters. Deze boten werden veranderd naar het model van een schokker. De vissers oefenden hun beroep uit op de rivieren en op de Zuid-Hollandse en de Zeeuwse wateren tot Stellendam en Hellevoetsluis. Zij hebben na de Tweede Wereldoorlog ook nog een periode op de Westerschelde gevist. Van september tot en met maart werd er op spiering gevist. Daarnaast ook nog op platvis en paling.

Vóór 1940 werd de spiering uitgevoerd naar Parijs en Londen. Zij werden vervoerd in kleine kistjes met ijs. De spieringen werden ook ingelegd met kruiden in potten. Net zoals zure haringen. Daarom worden Moerdijkers ook wel Spieringkruiers genoemd. Als de afhalers met hun vis thuiskwamen, was er een afslag aan de haven. Dan kwamen er groothandelaars en visboeren om de vis te kopen. Door de Deltawerken is de visserij hier naar de knoppen gegaan. Enkele vissers zijn overgegaan op de zeevisserij, onder meer vanuit Den Oever en Stellendam/Goedereede. Eén vissersfamilie vist nog hier, vanaf de Moerdijkbrug tot aan de Haringvlietbrug”, aldus C.M. Kortsmit van Stichting Heemkunde Moerdijk.

Religie
In 1815 krijgt het dorp een Hervormde kerk (geschonken door het Koninklijk Huis), in 1863 komt er een katholieke kerk. In 1886 vestigen de Zusters van het Allerheiligste Hart van Jezus zich hier, die dan ook wel de Zusters van Moerdijk worden genoemd. Zij hebben er een moederhuis, een imposant complex. Voorts komt er nog een gereformeerde kerk. In 1944 worden vrijwel alle kerk- en kloostergebouwen door oorlogsgeweld verwoest, behalve de Hervormde kerk, die gespaard blijft. In 1956 komt er een nieuwe RK kerk. De zusters vertrekken voor het merendeel naar Koningshof, maar wél komt er nog een nieuw klooster met kapel aan de Steenweg 41. Inmiddels zijn de zusters vertrokken. Het klooster is nu een woonhuis.

WO II / Watersnoodramp
Tientallen woningen zijn in het begin van de Tweede Wereldoorlog gesloopt omdat zij in het schootsveld lagen; de Duitsers wilden een goed zicht hebben op de Moerdijkbrug. Het dorp was ook uit strategisch oogpunt belangrijk. De Duitsers lieten op 10 mei 1940 hun parachutisten neerdalen bij de bruggen en bij het dorp. Zie verder de destijds door de Duitsers gemaakte film over de inname van Moerdijk en de Moerdijkbruggen in mei 1940. Bij de bevrijding van het dorp op 9 november 1944 is er veel vernield. Reeds op 17 september werd een gedeelte van het dorp van de kaart geveegd door een bombardement. 55 procent van het dorp was totaal vernield. 35 procent was zeer zwaar beschadigd en de overblijvende 10 procent was licht beschadigd.

Nog lang niet hersteld van de verwoestingen in 1944 werd Moerdijk nog geen tien jaar later getroffen door een natuurramp van ongekende omvang, de Watersnoodramp van 1 februari 1953, die wederom grote schade aan het dorp aanricht. Door deze beide oorzaken dateert een groot deel van de huidige bebouwing van het dorp van de jaren vijftig en later.

Industrieterrein
De plaatsnaam is, naast de bruggen, ook landelijk bekend van het grote Industrieterrein Moerdijk (netto-oppervlakte bijna 1.200 hectare). Begin jaren zestig liep door de mechanisatie de werkgelegenheid in de landbouw terug. Men wilde nieuwe werkgelegenheid creëren door industrialisatie. Het industrieterrein is aangelegd sinds 1970. Het terrein is primair bestemd voor de zogeheten ‘zware industrie’, waaronder chemie-industrie. Het was in eerste instantie bedoeld voor Shell, die er in de jaren zeventig een ethyleenoxidefabriek, een naaldcokesfabriek, een naftakraker en de eerste MSPO-fabriek bouwde.

Rond de eeuwwissling hebben zich veel nieuwe bedrijven op Industrieterrein Moerdijk gevestigd. Enkele voorbeelden: In 1997 is er een nieuwe elektriciteitscentrale van start gegaan. Het is een zogeheten warmtekrachtcentrale: de centrale is gekoppeld aan de naastgelegen vuilverbrandingsoven. De hitte die vrijkomt bij het verbrandingsproces van afval, wordt gebruikt om stoom te verhitten die de turbines van de centrale aandrijft. Ook de verbrandingsoven is in 1997 in gebruik genomen. Deze verwerkt 600.000 ton afval per jaar. De Labee Group heeft in 1997 een biobrandstoffabriek geopend. Met deze fabriek kan men jaarlijks tot max. 200.000 ton houtvezels tot biomassabrandstof (korrels) persen. Het eindproduct is ‘CO2-neutraal’; het veroorzaakt bij verbranding net zoveel CO2-vervuiling als hout dat ergens in de natuur ligt te rotten, aldus de firma.

In 1998 heeft het Canadese veilinghuis Richie Brothers zich hier gevestigd. Het is Europa’s grootste veilingbedrijf van landbouw-, wegenbouw- en grondverzetmachines. In 1999 heeft de Rotterdamse firma ECT (Europe Combined Terminals) hier een terminal gebouwd. De firma is gespecialiseerd in containeropslag en -overslag. De SNB, de NV Slibverwerking Noord-Brabant, is in 1998 operationeel geworden. Zij verwerkt zo’n 400.000 ton ‘slibkoek’ per jaar en is daarmee de grootste slibverbrander ter wereld. In 2002 is hier de eerste mestverbrandingsinstallatie in Nederland gereed gekomen. In de fabriek wordt mest van pluimvee omgezet in elektriciteit. Klanten zijn de ca. 600 pluimveehouders in Brabant en Limburg. De installatie verwerkt 300.000 ton droge pluimveemest tot een netto elektriciteitsopbrengst van 26 megawatt. Bij 7.500 draaiuren per jaar komt dat overeen met stroom voor 60.000 huishoudens. - Fotoreportage van Industrieterrein Moerdijk, door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook de links naar deel 2 t/m 8.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Moerdijk, kun je terecht bij:

- Stichting Heemkunde Moerdijk. In Heemmuseum De Striene kun je alle aspecten bekijken die in de geschiedenis van dit dorp van belang zijn geweest, zoals de visserij en diverse andere ambachten, de bruggen, de spoorlijn en de veerboten. Voor zover ons bekend is de stichting nog niet middels een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Verhalen over de geschiedenis van de kernen in de gemeente Moerdijk op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Voor alle 11 kernen in de gemeente Moerdijk zijn in de afgelopen jaren Gebiedsplannen opgesteld, waarbij integraal naar de gewenste ontwikkelingen in de kernen wordt gekeken, ook vanuit maatschappelijke partners zoals politie, woningbouw en zorginstellingen. De leefbaarheid in veel kernen komt de komende jaren steeds meer onder druk te staan. Dat komt met name door de demografische ontwikkeling (meer ouderen, minder aanwas en vertrek van (jonge) mensen naar de grote steden en de financieel economische crisis (er zijn minder middelen beschikbaar).

Het behoud van de leefbaarheid in een kern is van belang voor bewoners, ondernemers, maatschappelijke ondernemers en de gemeente samen. De gemeente heeft daarom samen met haar partners (Surplus, de Politie, Bernardus Wonen, Brabantse Waard en Groenhuysen) en bewoners / ondernemers voor elke kern een Gebiedsplan opgesteld voor de komende jaren. Het doel van het Gebiedsplan is om te komen tot een nieuwe vorm van samenwerking tussen genoemde partijen, die de basis vormt voor een blijvend goede samenwerking in de toekomst. Daarnaast is het de bedoeling tot een afsprakenagenda te komen die bijdraagt aan het versterken en behouden van de leefbaarheid in de kern in de toekomst.

- De afgelopen jaren is er een derde Moerdijkbrug gebouwd, speciaal voor de Hogesnelheidslijn (HSL). De brug is, inclusief de eindoverspanningen, 1.144 meter lang en is in 2005 gereed gekomen. De kolos vereiste een fundering van 84 stalen palen van 24 meter met betonvulling en een twee meter dikke funderingsplaat. De 364 meter lange toerit aan de noordzijde en zijn broer van 450 meter aan de zuidkant vragen samen 700 palen. Bijzonder is dat, gezien vanuit het zuiden, de brug na Moerdijk meteen een tunnel onder de Dordtse Kil induikt. “Een bijzonder ensemble van tunnel en brug. Zeker wanneer je vanuit Amsterdam naar het zuiden trekt. Dan spuugt de tunnel de HSL als een sliert spaghetti uit dat nauwe tunnelgaatje, in een groot gebaar over de rivier heen”, aldus architect Paul van der Ree (533).

“De brug promoot Nederland. Een HSL-passagier ziet het verschil tussen België en Brabant niet. Landschappelijk en gevoelsmatig is het Hollands Diep de echte grens voor de Europese reiziger. Nergens komt hij nog een overgang tegen die zo Hollands aandoet. Dus wordt hem een weids panorama aangeboden vanaf de brug, die in een lichte boog loopt. De kromming is hoger dan technisch gezien noodzakelijk is. Op zijn hoogste punt is het dek van de HSL-brug zowat gelijk aan de bovenkant van de bestaande spoorbrug. Bij de huidige twee bruggen heb je altijd een vrije kant en een zijde waar je tegen de andere brug aankijkt. Maar de HSL klimt in twaalf seconden overal bovenuit en schenkt de HSL-reiziger als climax het mooiste, ruimste, meest majestueuze uitzicht over het Hollands Diep. Bescheiden en toch groots. Zó is de beleving van de Moerdijkbrug. Low profile, high impact, zeg maar.”

De ovale pijlers zijn schuin geplaatst, hellen over richting Parijs om de dynamiek van die sprong vorm te geven. Op de Brabantse oever komt die beweging tot rust. Daar waaiert de HSL-koker breed uit op de grond. “Voor wie uit de hectische randstad komt, symboliseert die overgang de ontspanning van Brabant. De koker is een streep, het dek zie je nauwelijks, dus heb je die pijlers nodig voor de dynamiek van de brug. Zo is het verhaal rond”, aldus Van der Ree. "Het geeft nog eens een extra dramatisch effect als je over de brug rijdt. Het duurt 12 seconden. Je klimt met een snelheid van 300 kilometer per uur omhoog en daalt weer. Het is net of je in een kermisattractie zit” (339).

- Het dorp Moerdijk krijgt een nieuw centrum op de plek van de in 2013 gesloten RK Sint Stephanuskerk uit 1956. In 2015 is definitief besloten dat het kerkgebouw gesloopt wordt. In de plaats ervan komen vermoedelijk appartementen voor senioren en starterswoningen, als het enigszins mogelijk is in combinatie met winkeltjes en andere maatschappelijke voorzieningen. In 2016 moet het nieuwe dorpshart gereed zijn. Van de kerk blijft waarschijnlijk alleen de toren als 'beeldbepalend baken in het landschap' overeind. Het bouwproject moet de leefbaarheid in Moerdijk verbeteren, een dorp dat nu geen echt centrum heeft. Ook het oude kruisgebouw en het terrein waar vroeger de lagere school stond aan de Steensweg worden bij de plannen betrokken. In combinatie met de nieuwe Ankerkuil, die aan de overkant van de weg wordt gebouwd, ontstaat een nieuw, levendig centrum. De kerkgangers krijgen hun gebedsruimte in dit nieuwe dorpshuis. Voor het bestuur van de Immanuel-parochie is het plan ook de oplossing van een probleem; het aantal kerkgangers is in de loop der jaren sterk afgenomen, waardoor de kerk te groot was geworden en het onderhoud te kostbaar. - Beschrijving orgel RK Sint Stephanuskerk.

- De Immanuëlparochie heeft in 2013 de katholieke kerken in Willemstad, Klundert, Noordhoek, Moerdijk, Langeweg en Lage Zwaluwe gesloten. Alleen de kerken in Fijnaart, Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek blijven in functie. De parochie wordt verdeeld in een cluster Oost (Langeweg, Moerdijk, Zevenbergschen Hoek, Lage Zwaluwe), West (Willemstad, Klundert, Noordhoek, Fijnaart) en Midden (Zevenbergen). Het is de bedoeling dat in alle kernen van de parochie wel een pastoraal steunpunt blijft en waar mogelijk ook een gebedsruimte. De kerken worden verkocht. Voor de meeste kerken zijn al herbestemmingsplannen in de maak.

- In het in 2012 door de gemeente opgestelde plan Havenfront Moerdijk is het gebied in drie stukken opgedeeld: haven, westelijke oever en oostelijke oever. De gemeente wil op de westelijke oever 40 tot 60 woningen bouwen. Er komt een duidelijke relatie met het water en met het achterliggende natuurgebiedje De Appelzak, dat tegelijkertijd functioneler wordt heringericht. De Havenkant en Den Bels worden ook verfraaid. Er komen zitjes, bankjes, tafels, fietsbeugels en meer groen. Ook wordt de kade voor het pontje naar Strijen meer gebruiksvriendelijk gemaakt. De grote bedrijven aan de oostelijke oever worden met groen 'ingepakt' zodat ze vanuit het haventje minder goed zichtbaar zijn. Halverwege Den Bels mondt straks de omgelegde Roode Vaart uit in het haventje. De huidige insteekhaven Roode Vaart wordt vergroot en uitgediept voor de beroepsvaart voor het nog te ontwikkelen Logistiek Park Moerdijk (LPM).

- Logistiek Park Moerdijk (LPM) wordt een bovenregionaal bedrijventerrein van ca. 190 hectare, dat specifiek bedoeld is voor Value Added Logistics (VAL) bedrijven groter dan 5 hectare, én VAL-bedrijven die ongeacht hun omvang havengerelateerd zijn. Het betreft het gebied in de ‘oksel’ van de A16/A17, ZO van het dorp, O van het Industrieterrein, W van afrit 19 aan de A16, ter hoogte van de buurtschap Hoekske die, als alles doorgaat, voor dit Logistiek Park zal moeten verdwijnen. Provinciale Staten hebben in 2016 het provinciaal inpassingsplan en het exploitatieplan vastgesteld.

"De ontwikkeling van Logistiek Park Moerdijk (LPM) kan doorgaan. Dat is duidelijk geworden na uitspraak van de Raad van State. In een tussenuitspraak in november 2019 vroeg de Raad van State de provincie om aanvullende maatregelen voor wat betreft de stikstofneerslag op Natura2000-gebieden. Volgens de Raad van State heeft de provincie deze maatregelen op adequate wijze genomen. Het besluit over het inpassings- en exploitatieplan voor LPM stond bij deze uitspraak niet meer ter discussie. De Raad van State stelde bij een eerdere uitspraak eind 2019 dat nut en noodzaak van het park voldoende waren aangetoond. Wel vroeg de raad aanvullend bewijs dat natuurgebieden niet worden aangetast door de aanleg, bouw en gebruik van LPM. De provincie heeft daarvoor de vergunningen van 6 veehouderijen gekocht, in en buiten Brabant. Slechts een deel van de stikstofruimte die door deze aankopen beschikbaar komt, is nodig voor LPM. In overleg met de betrokken andere provincies komt het resterende deel ter beschikking voor regionale ontwikkelingen ter plekke. Een 2e maatregel is dat LPM vrijwel volledig gasloos wordt door het niet aan te sluiten op het gasnet.

“Brabant wil ruimte bieden aan bedrijven die waarde toevoegen aan de Brabantse economie. Dat is precies wat Logistiek Park Moerdijk doet”, aldus gedeputeerde Erik Ronnes van Ruimte. “We zijn blij dat we nu een stap voorwaarts kunnen zetten in deze belangrijke maar complexe ontwikkeling.” LPM is een grootschalig logistiek bedrijventerrein dat ten zuiden van het knooppunt Klaverpolder (A16/A17) aangelegd gaat worden. In totaal gaat het om zo’n 140 hectare. De ontwikkeling van LPM kan een flinke impuls zijn voor de economie en werkgelegenheid in met name West-Brabant. LPM is vooral bedoeld voor logistieke bedrijven die naast opslag en distributie extra waarde toevoegen, bijvoorbeeld door assemblage- of montagewerkzaamheden. Zij kunnen op hun beurt weer gebruik maken van de logistieke mogelijkheden van het naastgelegen haven- en industrieterrein.

“Fijn dat er nu voor iedereen duidelijkheid is”, vindt wethouder Danny Dingemans. “Voor ons gebied is een investering van deze orde van groot belang. Het levert banen op, extra woningen in de gemeente en de mogelijk om fors te investeren in de leefbaarheid van de omliggende woonplaatsen.” Directeur Havenbedrijf Ferdinand van den Oever: “Goed dat we na al die jaren eindelijk door kunnen met het ontwikkelen van LPM, een belangrijke toevoeging aan ons haven- en industrieel complex en de verdere uitbouw van het multimodale knooppunt Moerdijk. We hopen snel, opnieuw in dialoog met de provincie, gemeente maar ook met omwonenden, van start te kunnen gaan.” Afhankelijk van het afsluiten van een eerste contract zou in de loop van 2021 het eerste bedrijf zich daadwerkelijk op LPM kunnen vestigen. De komende 10 jaar worden de gronden in 4 fasen uitgegeven." (bron: Provincie Noord-Brabant, september 2020)

- In de Havenstrategie 2030 is de positie van het haven- en industrieterrein vastgesteld door de gemeente, het Havenschap en de Provincie Noord-Brabant. Haven Moerdijk wil met overheden de overgang versnellen naar een circulaire economie, met duurzame chemie en energie. Havenbedrijf, provincie en gemeente hebben dat begin 2018 besloten naar aanleiding van de evaluatie van de Havenstrategie. De doelstelling om hét knooppunt van duurzame logistiek en procesindustrie in de regio te worden is in 2017 weer dichterbij gebracht. De partners willen nu de complexere onderwerpen aanpakken. Belangrijkste uitgangspunt in de strategie van de haven is een balans tussen omgeving, milieu en economie. De rapportage geeft een indruk van de voortgang op deze thema’s.

- De inwoners ervaren veel overlast van het naastgelegen Industrieterrein Moerdijk, dat bovendien uitbreidingsplannen heeft. Het dilemma waar de gemeente voor stond is om hetzij het dorp aan te passen (middels bijv. geluidsisolatie), hetzij de inwoners uit te kopen en het dorp 'op te heffen'. In dit kader wordt het dorp weleens vergeleken met het dorp Doel bij Antwerpen, dat al jaren in de verdrukking zit door de uitbreiding van de Antwerpse havens en dat ook telkens op de nominatie staat om al dan niet te worden 'opgeheven'. De Commissie Nijpels heeft in 2013 geadviseerd om het dorp op te heffen. Vooralsnog willen B&W van de gemeente juist investeren in de leefbaarheid van het dorp, alsook de gemeenteraad.

- Het aantal treinen van en naar de Port of Moerdijk is in de afgelopen jaren bijna verdubbeld tot net geen 3.000 per jaar. Met een geplande uitbreiding van het spoor op de Combined Cargo Terminal (CCT) wil de grootste landinwaarts gelegen zeehaven van Nederland in 2021 doorgroeien, om zo zijn draaischijffunctie nog beter te benutten.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Moerdijk heeft 1 rijksmonument.

- Moerdijk heeft 3 gemeentelijke monumenten.

- Hervormde (PKN) kerk (Wilhelminaplein 1) uit 1815.

- Gereformeerde kerk (Grindweg 82) uit 1953. De voorganger aan de Zwaluwsedijk is in 1944 verwoest. Door de fusie tot PKN is de kerk in 2005 aan de eredienst onttrokken. Het is nu een woonhuis.

- De Mariakapel uit 1939 moest in 1968 wijken voor de uitbreiding van de A16. Als compensatie komt er een nieuwe kapel nabij station Lage Zwaluwe.

- De houten woningen in de Koning Haakonstraat en Julianastraat zijn door Noorwegen geschonken na de Watersnoodramp van 1953.

- Bij de grote verkeersbrug uit 1978 is een segment van de voorganger, de eerste verkeersbrug uit 1936, als monument en kunstwerk bewaard gebleven.

- In 2001 is het borstbeeld van prins Johan Willem Friso aan de haven onthuld, ter herinnering aan dat hij hier op 14 juli 1711 op een tragische manier om het leven is gekomen. Hij verdronk namelijk vanaf een kapseizende veerboot tijdens een zware storm, op weg naar Holland voor een erfenis. Dat wil zeggen: wie de titel ‘Prins van Oranje’ mocht erven, hij of een Duitse erfgenaam. De prins is slechts 24 jaar oud geworden.

- De klokkenstoel van Moerdijk, een oorlogsmonument, is een van de weinige in het zuiden. De meerderheid van deze objecten is te vinden in de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. In Baronie en Markiezaat is er ook nog een klokkenstoel in Ossendrecht.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting Cultureel Klundert heeft als doel een hoogwaardig cultuuraanbod in de gemeente Moerdijk aan een breed publiek aan te reiken.

- Wielerweekend Moerdijk / Profronde van Zevenbergen (weekend begin augustus).

- Moerdijks Oldtimer Festival (laatste weekend van augustus).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

IVN
"IVN afd. Dintel- en Marklanden heeft als werkgebied de gemeenten Etten-Leur, Halderberge en Moerdijk. De vrijwilligers zijn actief in werkgroepen om iedereen, jong en ouder, te laten kennismaken met diverse aspecten van de natuur en zo te laten zien hoe wondermooi die nog steeds is. Daardoor zal men eerder bereid zijn om zelf ook iets voor de natuur te doen, bijvoorbeeld door duurzaamheid in het dagelijks leven in te passen. Dat begint al met de jeugd, middels natuureducatie in het museum en in het veld voor groepen van de basisschool, waar de kinderen enthousiast aan deelnemen. Regelmatig zijn er voor jeugd en volwassenen lezingen en excursies, waarin met verschillende aspecten van natuur en duurzaamheid kan worden kennisgemaakt.

De afdeling behartigt ook de belangen van de natuur bij de besluitvorming van de lagere overheden (vooral gemeenten) en soms ook bij plannen van het bedrijfsleven. Mede dankzij onze vereniging zijn enkele groene gebieden in de regio behouden gebleven. Daamee trachten wij te voorkomen dat wij straks de mooie plekjes in onze omgeving alleen nog maar in het museum kunnen bekijken… We vestigen in de maatschappelijke discussie de aandacht op ons leefmilieu en de klimaatcrisis en adviseren over een groene en duurzame aanpak.

Ons Natuurmuseum is gevestigd in ons verenigingsgebouw, een markant pandje uit de jaren dertig. Een groot deel van de collectie was ooit het eigendom van de in 1901 in Etten geboren Jan Vriends, onderwijzer en bioloog, die later oprichter werd van het Natuurhistorisch Museum in Asten. De bovenverdieping van ons pand is geheel als museum ingericht met o.a. een viertal diorama's, waardoor je kunt kennismaken met dieren in hun natuurlijke leefomgeving. Verder vind je hier staande vitrines die themagericht zijn ingedeeld, zoals uilen en roofvogels, maar ook de kleine zangvogels zijn niet vergeten. Beneden is een ontvangstruimte met de mogelijkheid om allerlei informatie over natuurlijke zaken te raadplegen. Op verzoek kunnen ook onze klankbeelden van natuurgebieden uit West-Brabant worden bekeken. Het Natuurmuseum is open tijdens lezingen en themadagen (toegang gratis) en op aanvraag (entree € 2,- per volwassene, voor groepen van minimaal 8 personen prijs op aanvraag)."

- Gemeente Moerdijk is in november 2019 door Nederland Zoemt* verkozen tot bijvriendelijkste gemeente van Nederland. De gemeente zet zich bijzonder in om van haar grondgebied een veilige en voedselrijke thuishaven te maken voor wilde bijen. De gemeente is een van de anno 2019 67 bijvriendelijke gemeentes in Nederland. Een bijvriendelijke gemeente voldoet aan de criteria voor bijvriendelijk beheer, door onder andere te zorgen voor jaarrond bloeiende planten, bijvriendelijk bermbeheer en nestgelegenheid voor wilde bijen. De gemeente neemt haar inwoners hierin mee en legt uit wat mensen zelf kunnen doen om de leefomstandigheden van wilde bijen te verbeteren.

In de gemeente is in 2019 tienduizenden m2 leefgebied voor wilde bijen aangelegd: vaste planten, inheemse kruidenmengsels, verwilderende bloembollen, bijvriendelijke bomen en bloemrijke bermen. Bewoners zijn hierbij betrokken en geïnformeerd over wat ze zelf kunnen doen. Ook is de jury erg te spreken over het scholenproject dat de gemeente met IVN Etten-Leur, Stichting BEI, lokale imkers en Stichting Behoud Buitengebied Moerdijk startte. Al meer dan 1000 kinderen zijn via dit project warmgemaakt voor bijen en bijvriendelijk beheer. De gemeente krijgt als prijs een insectenhotel, 50m2 bloembollen, 50m2 bijvriendelijke planten en advies cadeau.

* Nederland Zoemt is een project van LandschappenNL, Naturalis, IVN Natuureducatie en Natuur & Milieu en is mogelijk gemaakt dankzij een extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. De organisaties willen het voedselaanbod en de nestgelegenheid voor wilde bijen in Nederland structureel vergroten. Het gaat namelijk niet goed met de wilde bij, de helft van alle 358 soorten is bedreigd. Van het groente en fruit dat wij eten is 80% afhankelijk van bestuiving door bijen en andere insecten.

- In de jaren zeventig zijn, als een ‘groenbuffer’, bossen aangelegd rond het Industrieterrein. Met name een bosgebied bij Klundert en De Appelzak bij de kern Moerdijk. De bossen beslaan in totaal een oppervlakte van 258 hectare en worden beheerd door Staatsbosbeheer. Het gebied bestaat vooral uit loofbossen met populieren en essen. Door de bossen zijn gemarkeerde wandelroutes uitgezet. In 2016 is het Schapenpad gerealiseerd. Daarmee is een langgekoesterde wens van de inwoners in vervulling gegaan. Het Schapenpad is een pad vanuit de Julianastraat naar natuurgebied De Appelzak. Daardoor kunnen de inwoners De Appelzak nu niet alleen via de kant van de dorpshaven bereiken, maar ook via de Julianastraat.

- Stichting Behoud Buitengebied Moerdijk (SBBM) zet zich in om ongewenste ontwikkelingen in het buitengebied - bijv. ontwikkelingen die ten koste gaan van landschap en/of inwoners - van de gemeente te voorkomen.

- "De ruige dwergvleermuis is een klein diertje dat “zo groot is als een duim, maar met uitgespreide vleugels lijkt hij wel wat”, lacht Roland Jan Buijs, ecoloog bij Havenbedrijf Moerdijk. Tussen augustus en eind oktober nemen ze bezit van de bomen op en rond het haven- en industriegebied (video). Daarna vliegen ze door om ergens te overwinteren. “Het is een mysterieus beestje. We weten niet precies waar hij overwintert. Ooit vonden we in de buurt van Rotterdam een diertje dat was geringd in Letland. En tijdens migratie worden op de Noordzee soms ook ruige dwergvleermuizen waargenomen. Hun natuurlijke habitat ligt in Noord- en Oost-Europa, daar vliegen ze in het voorjaar naartoe. Maar aan het einde van de zomer komen ze steeds massaler hierheen.” Baltsroep. “De mannetjes bezetten een boom, en maken de hele nacht geluid. Met hun baltsroep lokken ze vrouwtjes om te paren. Dat doen ze met zoveel mogelijk vrouwtjes. De vrouwtjes doen daar graag aan mee, en laten zich door meerdere mannetjes bevruchten. Daarmee houden ze een proces in stand om het beste zaad toe te laten bij hun eitjes”, legt Roland Jan uit. (bron en voor nadere informatie zie Nature Today, 28-9-2020)

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Moerdijk door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook de links naar deel 2 en 3.

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Moerdijk. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Gemeentegids: - In de digitale gemeentegids van de gemeente Moerdijk vind je organisaties, verenigingen, instellingen en bedrijven in deze gemeente, met links naar hun websites, voor zover ze die hebben.

- Media / nieuws: - "Stichting Local FM in Etten-Leur, de Halderbergse Omroep Stichting, Radio- en Televisiestichting Moerdijk en Stichting Lokale Omroep Zundert waren vele jaren de lokale omroepen van de respectievelijke gemeenten. In die jaren hebben zij een enorme ervaring opgedaan in het maken van programma’s op radio, tv en internet, gericht op de culturele en maatschappelijke behoeften. Het ontbrak de lokale omroepen echter aan voldoende financiële draagkracht om de functie van waakhond van de lokale democratie optimaal uit te voeren. Afzonderlijk waren de lokale omroepen hiervoor te kleinschalig. De Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO) heeft daarom samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een plan ontwikkeld dat voorziet in een schaalvergroting van lokale omroepen. De 260 individuele lokale omroepen zouden moeten opgaan in 77 streekomroepen. De genoemdee vier lokale omroepen hebben gehoor gegeven aan het voornemen van de NLPO en VNG en zijn eind 2013 gestart met de vorming van een streekomroep. In 2017 zijn de vier omroepen daadwerkelijk opgegaan in de nieuwe streekomroep Ons West Brabant."

- Onderwijs: - Basisschool IBS De Klaverhoek.

Reacties

(4)

Dank u wel voor dit stukje geschiedenis. Echter wat ik wel mis in dit epistel is dat er een seminarie van 1500 bewoners is geweest op Moerdijk, dat het dorp ooit dusdanig welvarend was dat er meer dat 42 horeca gelegenheden waren waaronder café's, hotels en herbergen. Ook was er een klooster, en tot een paar jaar terug waren er jaarlijks de Fatima ziekendagen in de katholieke kerk, waar gelovigen uit Nederland en België op pelgrimage kwamen. Helaas mis ik in uw overzicht ook dat de Nederlands Hervormde kerk geschonken is door het koninklijk huis. Graag zou ik met u ook een keer door de Appelzak lopen, het bosgebied aangelegd als buffer voor het industrieterrein, graag zou ik met u naar het vee kijken wat daar niet loopt.
Denk dat u zich enigszins vergist in het jaar 2015 als zijnde het jaar dat er in overweging is genomen het dorp met de grond gelijk te maken. De opmerking is jaren eerder geplaatst door Mr. Nijpels, in 2015 is juist de beruchte Moerdijk-regeling in werking getreden. Waar de dorpelingen min of meer door de gemeente opgelicht worden als ze hun huis aan de gemeente verkopen. Al met al, hoewel u zeer uitvoerig is geweest, mis ik toch wel elementaire stukjes geschiedenis.

Dank voor uw reactie. Het is altijd de uitdaging om bij een plaatsbeschrijving zo veel mogelijk relevante informatie te bieden op zo weinig mogelijk oppervlak, omdat het ook weer niet al te lang(dradig) moet worden. Maar u heeft gelijk dat een aantal toch wel cruciale elementen onderbelicht waren gebleven. Zo was het element religie inderdaad wel erg mager. Daar heb ik een alinea over toegevoegd bij Geschiedenis en een aantal zaken bij Bezienswaardigheden. Ook uw overige punten heb ik verwerkt, en nog wat punten verder uitgewerkt en geactualiseerd. Alleen over een seminarie in het dorp kan ik op het internet niets vinden. Wel in Langeweg, maar ja dat is wel bij maar niet in Moerdijk.

Er is een plaats met een vrouwennaam bij Moerdijk dacht ik, die ook wel "Het strooien Dorp" wordt genoemd. Welke plaats is dat?

Een plaats met een vrouwennaam bij Moerdijk kan ik niet bedenken. Gezien de ligging zult u denk ik doelen op de buurtschap Strooiendorp onder het dorp Zevenbergschen Hoek: https://www.plaatsengids.nl/strooiendorp-zevenbergschen-hoek.

Reactie toevoegen