Status

- Vierakker is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. Oorspronkelijk viel het dorp onder de gemeente Warnsveld. In 1989 is het dorp middels een grenscorrectie overgegaan naar de gemeente Vorden, die op haar beurt in 2005 is opgegaan in de nieuwe gemeente Bronckhorst.

- Hoewel Vierakker een dorp is, want met een kerk en een zekere mate van kern, hoe klein ook, vindt de gemeente de dorpskern kennelijk niet dichtbebouwd genoeg voor een ´bebouwde kom´, is het hele dorp daarom ´buitengebied´ en heeft het dorp daarom witte plaatsnaamborden in plaats van blauwe plaatsnaamborden (komborden). Dit is bij dorpen in ons land een tamelijk uitzonderlijke situatie.

- Gezien de grootte of beter gezegd ´kleinte´ van het dorp, wordt er veel samengewerkt met het 'grotere kleine buurdorp' Wichmond, zijn er veel gemeenschappelijke voorzieningen en verenigingen, en worden zij daarom vaak als tweelingdorp Wichmond-Vierakker betiteld (maar ook de omgekeerde benaming komt voor). Formeel zijn het echter nog aparte woonplaatsen (met bijv. eigen plaatsnaamborden, eigen postcodes en postale plaatsnamen, en eigen plaatsnamen in de gemeentelijke basisregistratie BAG).

Naam

Oudere vermeldingen
1139-1150 falsum? kopie 1670 de Vierackeren, 1265 de Verackeren, 1294-1295 Viracker, 1445-1446 Vyeracker.

Naamsverklaring
Samenstelling van vier ´telwoord´ en acker ´akker´.(1)

Ligging

Vierakker ligt ZO van Zutphen en Warnsveld, W van Vorden.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Vierakker 68 huizen met 526 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 350 inwoners.

Geschiedenis

Rond Vierakker wordt al duizenden jaren gewoond. In 2010 is tijdens archeologisch onderzoek in het dorp een huisplattegrond uit de ijzertijd (800-12 v.Chr.) blootgelegd. Het dorp zelf is veel later pas ontstaan, rond de adellijke havezate ’t Huis Vieracker, die eerder de Mengerink werd genoemd en later Mengerink off Vieracker en Mengerink van Vieracker.

Bezienswaardigheden

- Vierakker heeft 16 rijksmonumenten, voor een groot deel betrekking hebbend op ´t Suideras (zie hierna).

- Vierakker heeft 14 gemeentelijke monumenten.

- "In Vierakker bevindt zich een verborgen parel: het zeer gaaf bewaard gebleven interieurensemble van een neogotische landgoedkerk. Tegenover landhuis ’t Suideras en verscholen achter enkele monumentale beukenbomen ligt een neogotisch kerkje uit 1868-1870, gewijd aan de heilige Willibrordus (Vierakkersestraatweg 31). Het is een driebeukige hallenkerk uitgevoerd in baksteen met een toren aan de westzijde en een kapel met puntgevels aan de zuidzijde. De kerk heeft een van de best bewaarde en zeer complete neogotische kerkinterieurs in Nederland.

Het initiatief voor de bouw komt van de adellijke bewoners van het landhuis: Alexander baron van der Heyden van Doornenburg en zijn tweede echtgenote Therèse von Motzfeldt. Ingegeven door de slechte gezondheid van de barones en de slechte bereikbaarheid van de bestaande parochiekerk in Baak besluiten zij op eigen terrein een kerk en pastorie te bouwen. Ook voor het onderhoud van de pastoor willen zij zorgdragen. De aartsbisschop van Utrecht, monseigneur Schaepman, gaat akkoord en in 1868 krijgt de Zutphense architect H.J. Wennekers de opdracht een ontwerp te maken. Het is daarmee een van de zeldzame adellijke ‘landgoedkerken’, een type waarvan in Oost-Nederland slechts enkele voorbeelden bewaard zijn gebleven.

Bernulphusgilde/Utrechtse School. Wennekers wordt bij zijn ontwerp geadviseerd door de Utrechtse priester Gerardus van Heukelum en beeldhouwer Friedrich Mengelberg. Tijdens de bouw van de kerk richt Van Heukelum het St. Bernulphusgilde op, een vereniging van priesters en kunstenaars ter bevordering van de katholieke kerkelijke kunst. De leden zoeken hun inspiratie in de kunst en architectuur van de late middeleeuwen. Van Heukelum gaat samenwerken met een groep neogotische kunstenaars die later bekend zullen staan als de Utrechtse School. Mengelberg is een leidende persoon in deze groep. Vierakker is te beschouwen als het eerste gezamenlijke project van het Bernulphusgilde en is richtinggevend voor de latere werken van deze beweging.

Vol symboliek. Resultaat van hun inspanningen is een kleurrijk en indrukwekkend neogotisch interieurensemble, vol symboliek, waarbij zelfs de kleinste details nog aanwezig zijn. Mengelberg levert het vleugelaltaar, de zijaltaren, de preekstoel, de orgelkas, het triomfkruis en de heiligenbeelden. Zijn fraaie snijwerk is van hoge kwaliteit. De kruiswegstaties worden geschilderd door Martinus Christiaan Schenk. Het Utrechtse edelsmidatelier Brom levert ondermeer het doopvont, een gedenkplaat en kandelaars. De beschildering van de wanden en de gewelven wordt verzorgd door Chrétien Lindsen. De prachtige groene trompe-l’oeil draperieschilderingen - destijds veel voorkomend - zijn inmiddels zeldzaam geworden. Op de fraaie tegelvloer zijn dieren afgebeeld, die de 7 hoofdzonden symboliseren. Ze zijn niet voor niets op de vloer aangebracht; bij een gang door de kerk kan de gelovige kerkganger zijn zonden letterlijk vertrappen.

Gered van de witkwast. Alhoewel de totstandkoming van het interieur meer dan 50 jaar in beslag nam (de glas-in-loodramen worden pas in 1923-1925 geplaatst) wordt de samenhang tussen roerend en onroerend bij dit ensemble bepaald door een totaalontwerp naar de neogotische stijlbeginselen van het Bernulphusgilde. Het is een kenmerkend voorbeeld van een 19e-eeuwse binnenruimte, waarbij zelfs de authentieke gaslampen bewaard zijn gebleven. Dergelijke uitmonsteringen zijn op de meeste plaatsen verdwenen, als gevolg van ingrijpende liturgische vernieuwingen en de voortschrijdende techniek. Het verhaal gaat dat de kerk in Vierakker zo mooi intact bleef doordat een nazaat van de stichters, mevrouw M.J.A. van Nispen tot Sevenaer-Ruijs de Beerenbrouck, tijdens een bespreking met haar wandelstok op tafel sloeg en daarmee verhinderde dat de pastoor met de witkwast aan de slag ging." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, website Monumentale Interieurs)

In 2000-2009 wordt het behoud van het bijzondere ensemble verder bestendigd door een prijswinnende restauratie van het gebouw en interieur. In 2004 wint de kerk (met ca. 100 Europese mededingers) de Bernhard-Remmes restauratieprijs, die ook wel ´de Oscar van de monumentenzorg´ wordt genoemd. De Sint Willibrorduskerk is in 2009 door de luisteraars van NCRV-programma Plaza verkozen tot mooiste kerk van Gelderland. - Foto's van het kerkorgel van de Sint Willibrorduskerk te Vierakker uit 1873, gebouwd door Gerardus Elberink. Op het kerkhof bevindt zich o.a. de grafkelder van Huize Suideras. In deze grafkelder ligt onder meer de stichter van de kerk: baron Alexander van der Heijden (1813-1890 ). Ook minister van Staat Ruijs de Beerenbrouck (1873-1936) ligt er. Hij was minister-president van 1918 tot 1925 en van 1929 tot 1933. De kerk is dagelijks geopend van 10.00-16.00 uur. Van mei t/m half september zijn op dinsdag- en donderdagmiddag van 13.30-16.00 uur rondleiders aanwezig.

- Mariakapel uit 1941 in de pastorietuin.

- In de 14e eeuw wordt in Vierakker een belangrijk huis gebouwd (vermeld in 1326) van Henrick van Suderoes. Of dat huis toen al middeleeuwse versterking had, is niet bekend. Het hoofdgebouw is in 1890 afgebroken wegens bouwvalligheid. Iets ten oosten hiervan wordt in 1891 het huidige Huize Suideras gebouwd. Het huis en het bijbehorende landgoed waren aanvankelijk eigendom van de adellijke familie Van der Heyden. Vele invloedrijke families en personen hebben hier gewoond, waaronder minister-president en Tweede-Kamervoorzitter jhr. Charles Joseph Marie Ruijs de Beerenbrouck (1873-1936), die getrouwd was met een van de dochters van de familie Van der Heyden. Hij is in het dorp begraven. Het huis is niet publiek toegankelijk.

- Landgoed Vierakker ten noorden van het dorp.

Natuur en recreatie

- In 2007 is de Ockhorstroute (8 km) door Landschapsbeheer Gelderland uitgeroepen tot 'Het mooiste Ommetje van Gelderland'. Het is een wandeling in het groen, ontwikkeld door Dorpsbelang Wichmond-Vierakker. Je loopt door het typische Achterhoekse coulisselandschap rond de genoemde dorpen. Houtwallen, weilanden, bossen en akkerland wisselen elkaar af. Je wandelt over paden die tot landgoederen horen, over erven en over een in ere hersteld kerkenpad. Kijk goed om je heen, want je wordt omarmd door de uitbundige natuur. Hazen, reeën, vogels, paddenstoelen en weelderige beplanting. Grondeigenaren delen hun bezit graag met bezoekers, maar blijf op de paden. Gaat de hond mee? Aan de riem graag om het wild niet te verstoren. De Ockhorstwandelroute is bewegwijzerd met bruine bordjes met een witte vliegende gans. Volg de richting waarop de gans vliegt. De route is eventueel in te korten tot 4 kilometer. Het routeboekje met interessante informatie voor onderweg is verkrijgbaar bij het Ludgerusgebouw.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Vierakker, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Algemeen: - Site van en over Wichmond en Vierakker.

- Nieuws: - De Ludgerbode verschijnt twee keer per jaar, rond eind maart en begin oktober, en wordt door vrijwilligers huis aan huis verspreid in Wichmond en Vierakker. Via de link is hij ook online te lezen (ook een deel van de oudere nummers).

- "De Facebookpagina van Dorpsbelang Wichmond-Vierakker is de verzamelplek voor allerhande berichten die verband houden mt onze dorpen. Voor en door inwoners én oud-inwoners én een ieder die zich bij onze dorpen betrokken voelt. Heb jij een bericht dat je hier wilt delen? Laat het ons weten!"

- Belangenorganisatie: - "Bij de gemeentelijke herindeling in 2005 is de gemeente Vorden overgegaan in de nieuwe gemeente Bronckhorst. Onze mooie gemeenschap werd een onderdeel van een grote gemeente. Om daar niet in te verdwijnen, hebben enkele enthousiaste inwoners de hoofden bij elkaar gestoken om uiteindelijk Dorpsbelang Wichmond-Vierakker op te richten. Met Dorpsbelang is er een platform opgericht dat zijn stem kan laten horen bij de gemeente. Het doel van Dorpsbelang is het (doen) bevorderen en/of (doen) beschermen van de materiële en/of immateriële belangen van de inwoners van onze kernen en directe omgeving. Wij vormen een hechte gemeenschap die gezamenlijk in staat is om de krachten te bundelen om mooie dingen te realiseren. En daar waar nodig en mogelijk is Dorpsbelang er om daarin te ondersteunen.

Dorpsbelang Wichmond-Vierakker voorziet de gemeente gevraagd en ongevraagd van advies. Daarnaast ontplooit en ontplooide de vereniging tal van plaatselijke activiteiten. Een kleine greep: een enquête om de wensen van de bewoners te inventariseren, een enquête over onveilige verkeerssituaties, de realisering van het lokale wandelommetje de Ockhorstroute en de oprichting van een klussendienst. Daarnaast organiseert Dorpsbelang jaarlijks de Koningsnacht en sinds 2017 ook een Oud en Nieuwfeest. Jaarlijks brengt Dorpsbelang twee keer de Ludgerbode uit. Ook is er in het voor- en najaar een algemene ledenvergadering."

- Dorpshuis: - Het Ludgerusgebouw in Vierakker heeft een brede maatschappelijke functie voor het dorp en buurdorp Wichmond. Tal van verenigingen vinden hier onderdak, zoals de muziekvereniging, de seniorensoos, de seniorendansgroep, Dorpsbelang, en de toneelvereniging. Ook worden er verjaarspartijtjes, vergaderingen e.d. gehouden. Parochiehuis Sint Ludgerus (zoals het gebouw oorspronkelijk heette) is in 1922 in gebruik genomen. Dat gebeurde nadat in 1920 met de gelijkstelling van het bijzonder onderwijs geld was vrijgekomen dat de stichting van de school mogelijk had gemaakt. In het gedeelte waar thans café en keuken functioneren, is in de jaren dertig door de ABTB begonnen met gezamenlijke inkoop van kolen, kunstmest en veevoeders. Ook het verzamelen van eieren voor de veiling was nieuw. Er werd bovendien een echte graanmolen met twee liggende stenen geplaatst, die werd aangedreven door een elektromotor. In 1984 werd een begin gemaakt om het gebouw los te koppelen van het kerkbestuur. In 1985 is dat gerealiseerd, door de oprichting van Stichting Beheer Ludgerusgebouw.

- Muziek - "Muziekvereniging Jubal bestaat uit een harmonieorkest met ca. 40 leden, en een dweilorkest in oprichting. De Harmonie staat onder leiding van dirigent Raymond Waanders. De vereniging is opgericht in 1950 en heeft dus in 2020 haar 70-jarig jubileum gevierd. Wil jij ook graag (weer) muziek maken? Aarzel dan niet en neem contact met ons op en vraag naar de mogelijkheden. Je mag natuurlijk ook altijd op een donderdagavond bij ons binnenlopen en een kijkje nemen om je nader te informeren."

- Sport: - Wielervereniging RTV Vierakker-Wichmond is opgericht in 1977 en aangesloten bij de KNWU. De vereniging is toegankelijk voor een ieder die van wielrennen houdt. De leden zijn voornamelijk wedstrijdrijders en fanatiekere toerrijders. De leden komen uit de hele Achterhoek. Er wordt in de zomermaanden getraind op de maandag- en donderdagavond. Op zondagmorgen zijn er gezamenlijke trainingen. De vereniging organiseert in mei een omloop rondom Wichmond en in juni wordt de Ronde van Vorden verreden. Ook organiseren ze een veldrit eind december rondom het kasteel Vorden. Verder organiseert de vereniging vele club- en inter-club wedstrijden, zowel op de weg als in het veld, waaronder tijdritten en clubkampioenschappen.

- Zorg: - De monumentale pastorie uit ca. 1890 is in 2008 verbouwd en gerenoveerd en is nu een gezinsvervangend tehuis voor jonge kinderen, genaamd De Kleine Koning.

- Duurzaamheid: - De eigenaren van het Zon-energiehuis Vierakker willen met dit huis aantonen dat energieneutraal bouwen en wonen relatief eenvoudig mogelijk is, en delen hun ervaringen graag met anderen, in de hoop dat het hen inspireert om dit goede voorbeeld te volgen. "In 2008 zijn wij begonnen met het project om een duurzaam en energieneutraal huis te laten bouwen voor ons gezin. “Wij” zijn een milieudeskundige werkzaam in een academisch ziekenhuis en een ICT testmanager werkzaam in de energiesector. Bij de start van dit project bleek uit de eerste contacten met aannemers dat energieneutraal bouwen toen nog lang geen gemeengoed was binnen de bouwwereld. Gelukkig is dat inmiddels veranderd. Door toepassen van energieverbruik monitoring apparatuur kunnen we gegevens over energieproductie en gebruik beschikbaar maken. Hiermee willen we bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe energieproductie- en beheerstechnieken voor woonhuizen. In juni 2011 is onze energieneutrale woning opgeleverd. Via onze site willen wij onze kennis en ervaring op gebied van energieneutraal bouwen en wonen delen met anderen, met als doel dat er meer van dit soort woningen gebouwd kunnen gaan worden. Daarnaast verzamelen en publiceren wij gegevens over ons energieverbruik en -productie."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Vierakker.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)