Vijlen

Plaats
Dorp
Vaals
Heuvelland
Limburg

vijlen_1000_jaar_bier.jpg

Vijlen wordt in 1016 voor het eerst in de archieven vermeld. De inwoners hebben in 2016 dan ook het 1.000-jarig bestaan van hun dorp uitbundig gevierd. Daar moest op gedronken worden, o.a. met een speciaal jubileumbier 'Hèllige Hendrik'!

Vijlen wordt in 1016 voor het eerst in de archieven vermeld. De inwoners hebben in 2016 dan ook het 1.000-jarig bestaan van hun dorp uitbundig gevierd. Daar moest op gedronken worden, o.a. met een speciaal jubileumbier 'Hèllige Hendrik'!

Vijlen plaatsnaambord [640x480].JPG

Vijlen, bij de plaatsnaamborden in de gemeente Vaals word je er al op geattendeerd dat hier het beroemde Drielandenpunt ligt.

Vijlen, bij de plaatsnaamborden in de gemeente Vaals word je er al op geattendeerd dat hier het beroemde Drielandenpunt ligt.

vijlen_bakkes_a_ge_pannes_anno_2018_in_vervallen_staat.jpg

Bakhuis 'Bakkes a ge Pannes' in Vijlen verkeerde anno 2018 in beroerde staat zoals je hier kunt zien. Gelukkig hebben 'De Noabere va Viele' dit zeldzame exemplaar nét op tijd prachtig gerestaureerd. Lees er alles over in het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Bakhuis 'Bakkes a ge Pannes' in Vijlen verkeerde anno 2018 in beroerde staat zoals je hier kunt zien. Gelukkig hebben 'De Noabere va Viele' dit zeldzame exemplaar nét op tijd prachtig gerestaureerd. Lees er alles over in het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

DK_20111015_3934_Vakwerk_met_leem_boerenschuur_Vijlen.jpg

Vijlen, boerenschuur van vakwerk en leem

Vijlen, boerenschuur van vakwerk en leem

DK_20111015_3945_Veldweg_door_akkers_richting_Vijlenerbos.jpg

Vijlen, veldweg tussen akkers, richting Vijlenerbos

Vijlen, veldweg tussen akkers, richting Vijlenerbos

Vijlen

Terug naar boven

Status

- Vijlen is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Vaals.

- Onder het dorp Vijlen vallen ook de buurtschappen Camerig, Cottessen, Harles, Mamelis (deels), Melleschet en Rott. Dit zijn 6 buurtschappen in totaal.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Viele.

Oudere vermeldingen
1016 Uillam*, 1041 kopie 13e eeuw Vilarus/Vilaris, 1179 Vile, 1224 / 1232 / 1243 / 1250 Vilen, 1320-1345 Vilen, 14e eeuw Vylen, 1356 Vilen, 1357 Wylen, 1358 / 1373 / 1415 Vilen, 1564 / 1665 Vylen, 1840 Vijlhen. De oudste vermelding van het dorp is dus in 1016, daarom heeft men in 2016 het 1000-jarig bestaan van Vijlen gevierd met vele evenementen en activiteiten. Een van de hoogtepunten was dat filmmaker Roel Willems een prachtige - online te bekijken - documentaire over het dorp heeft gemaakt. Zie daarvoor het hoofdstuk Beeld.
* In een officieel stuk uit 1016 wordt gesproken over Uillam. Aangezien echter in die tijd de U en de V beide voor dezelfde klankaanduiding werden gebruikt, wordt hier Villam bedoeld.

Naamsverklaring
De naam stamt van het Latijnse vîlla ‘boerderij, landgoed’, of villare ‘bij een landgoed of herenhoeve behorend’. De -n- kan als plaatsaanduidend suffix worden opgevat. De huidige spelling is een onjuiste vertaling in het Nederlands.(1 en 3062)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Vijlen ligt NW van de dorpen Vaals en Holset. De oude dorpskern (Vijlenerstraat en Groenenweg) bevindt zich in het dal van de Lomberg of Mechelderbeek, tezamen met de Munnixhof. Verdere oude bebouwing ligt op ‘Vijlenberg’ (192,5 m). Ten oosten daarvan is een nieuwbouwwijk ontstaan. Het dorp ligt verder WNW van het dorp Lemiers, ZW van de plaats Orsbach in Duitsland en het dorp Bocholtz, ZZW van het dorp Simpelveld, ZZO van het dorp Nijswiller, ZO van de dorpen Eys, Wahlwiller, Partij, Wittem en Gulpen, OZO van het dorp Mechelen en NO van het dorp Epen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Vijlen 138 huizen met 519 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In de Romeinse tijd bevond zich een villa aan de Kelderweg, die vandaag de dag nog niet is uitgegraven. Mogelijk duidt ook de naam Ter Moeren (= ter muur / ten muuren), die in de 14e eeuw in de vorm van ‘van der Muren / de Muro’ als Vijlense familienaam werd gebruikt, op vroegere Romeinse gebouwen. Deze naam draagt het huizencomplex Vijlenstraat 39-45, waartoe ook een ander zich op de plaats van de huidige nrs. 47-49 bevindend ouder huis behoorde. De oorsprong van Vijlen is dus vermoedelijk Romeins.

In 1016 schonk koning Hendrik de Tweede onder andere de hoeve Vijlen, die hij van graaf Liuzo had verworven, aan het klooster (Aken-)Burtscheid, bij wie de genoemde hoeve, de huidige Munnikshof, met toebehorende andere hoeven tot de secularisatie verbleef.

Volgens een lijst met de vroegste inschrijvingen van ca. 1320 werden onder ‘Vylen’ 20 bezittingen genoemd, waarvan 14 eigenaren cijnsen en/of pachten aan de heerlijkheid Einrade (nu: hoeve Einrade, Holset 51-61) moesten afleveren. Hier waren ook bezittingen in Mamelis, Melleschet en Rott bij inbegrepen.

Omstreeks 1320-1345 bezat de abdij Burtscheid in en rond het dorp 13 grotere percelen weilanden. In 1384 werd hier de schildknaap ‘Symon de Muro’ als getuige ondervraagd. Blijkbaar bevond zich toen in Termoeren (zie boven) een adellijk ‘huis’. In de heerlijkheid Vijlen was een schepenbank gevestigd, die in de hoeve Panhuis (= de brouwerij) zitting hield. Onder het Staatse bewind werd de schepenbank bij de driebank Holset-Vaals-Vijlen met zetel in Holset gevoegd.

De oorspronkelijke heerlijkheid bestond uit 7 ‘rotten’, te weten Vijlen, Berg, Camerig, Cottessen, Mamelis, Melleschet en Rott. De parochie omvatte toen ook de zelfstandige plaatsen Harles en Lemiers, dat in 1937 een zelfstandige parochie werd. De pastoor van Vijlen werd door de abdis van (Aken-)Burtscheid benoemd. Het oorspronkelijke dorp of rot was de Vijlenerstraat. De huidige kern van het dorp is de rot Berg, ‘Op de Berg’.

- "De Noabere va Viele is de geschied- en heemkundekring van Vijlen en omgeving. Het doel van onze vereniging is het verzamelen en uitdragen van kennis over de geschiedenis en heemkundige zaken in en om ons dorp. Wij zijn continu op zoek naar informatie over ons dorp en onze mooie omgeving. Dit kunnen verhalen, foto's, voorwerpen en andere documenten zijn. Ook voor vragen over de geschiedenis van ons dorp en zijn buurtschappen kun je bij ons terecht. Door het jaar heen organiseren wij diverse activiteiten voor zowel leden als niet-leden. Hier vind je ons Activiteitenoverzicht 2019.

Als lid van de vereniging kun je ook actief meedoen in een van de vijf werkgroepen. De Fotowerkgroep verzamelt en beheert oude en nieuwe foto's van Vijlen en omgeving. Deze foto's worden gebruikt voor publicaties en als naslagwerk. Een paar keer per jaar organiseert deze werkgroep een fotomiddag of expositie. De Dialectwerkgroep houdt zich bezig met het Vijlens dialect. Hiervoor hebben ze bijvoorbeeld het Vielender laesplènkske uitgebracht zodat ons dialect op de juiste manier wordt toegepast. De werkgroep geeft o.a. jaarlijks dialectles aan de kinderen van de basisschool. De Restauratiewerkgroep probeert oude gebouwen in het dorp indien mogelijk in ere te herstellen, zoals de renovatie van het bakhuis aan de Vijlenstraat. De Toponiemenwerkgroep verzamelt de nog bekende toponiemen (veldnamen e.d.) en verwerkt deze in een kaart van het dorp. De Archeologiewerkgroep biedt ondersteuning bij professioneel archeologisch onderzoek in en rondom het dorp. Eventuele vondsten worden gedocumenteerd en afgegeven aan het archeologisch depot. Beschrijvingen hiervan worden in het Jaarboek opgenomen."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Sinds 2014 is er in het dorp de 'Pinpendel': een tuktuk waarmee inwoners en toeristen naar een buurdorp worden gebracht om te pinnen. In het dorp zijn namelijk geen pinautomaten meer, vandaar dat men deze oplossing heeft bedacht.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Vijlen heeft 13 rijksmonumenten.

- Op de plaats in Vijlen waar al sinds de 7e eeuw kerken staan, bouwt in 1860-1862 de in neogotische vormen werkende bouwmeester Carl Weber een nieuwe St. Martinuskerk (een ver teruggaande patroon). Het is een neogotische hallenkerk zonder dwarsschip, maar met een machtige toren. De bouwmeester inspireerde zich op de laatmiddeleeuwse Nederlandse kerkbouw, de zogenoemde Nederrijngotiek. Ronde pijlers en kruisgewelven zijn in het interieur karakteristieke elementen. Die gewelven zijn trouwens uitgevoerd in hout en stucwerk. Van het meubilair is ook veel nog uit deze nieuwbouwtijd - wat de samenhang vergroot.

Terwijl het prachtig op een heuvel staande kerkgebouw al in 1862 werd gewijd door mgr. Paredis, was zijn toren pas jaren later gereed. Deze 58 meter hoge westtoren met overhoekse steunberen en gekoppelde galmgaten werd namelijk pas voltooid in 1878. In de tweede helft van de 20e eeuw zijn zowel toren als kerk twee keer gerestaureerd. Gelukkig heeft men zich daarbij beperkt tot vooral op het behoud gerichte werkzaamheden. Twee van de ingrepen die verder gingen dan dit zijn de uitbreiding van het priesterkoor en de verplaatsing van het oksaal van de toren naar het schip. In 1992 betrof het nieuw stucwerk, herstel van de glas-in-loodramen, het aanbrengen van voorzetramen, verplaatsing van het oksaal, opknappen van het orgel en nieuwe leien voor het dak. In 2002 ging het om restauratie van de toren, opknappen van de torenhaan, aanbrengen van galmborden in de galmgaten en opknappen van het uurwerk. In 2003 zijn het interieur en het vochtprobleem (optrekkend grondwater) onder handen genomen.

De Martinuskerk in Vijlen wordt in sommige publicaties ten onrechte nog steeds als hoogstgelegen kerk van Nederland genoemd. Dit is echter niet juist. Deze kerk ligt op ca. 195,40 meter boven NAP (slechts weinig lager ligt overigens de kerk van Holset), maar drie kerken liggen nog hoger: de katholieke Sint Pauluskerk in Vaals ligt op ca. 208,53 meter, de kerk/kapel van Huls bij Simpelveld ligt op ca. 213,10 meter, en de dorpel aan de oostzijde van de Nederlands Hervormde kerk in Vaals ligt op maar liefst ca. 215,17 meter boven NAP en is daarmee dus de enige echte hoogstgelegen kerk van Nederland. Alle punten zijn overigens gemeten vanaf de dorpel van de hoofdingang. Genoemde metingen zijn reeds in 1980 verricht door ing. Werner Felder van de Rijks Geologische Dienst Heerlen. In de kerk zijn werken van Charles Eyck te bezichtigen.

De markante 58 meter hoge kerktoren van Vijlen was alleen in 2016, t.g.v. het 1000-jarig bestaan van het dorp, te beklimmen. Bovenaan de steile wenteltrap gekomen kon je genieten van het majestueuze uitzicht. Als een baken steekt de toren van de St. Martinuskerk boven het omringende Heuvelland uit. Vanuit de toren, gelegen op ruim 195 m hoogte, was vrijwel het hele Heuvelland te zien.

- Het bakhuis op de hoek van de Vijlenstraat dat hoort bij de er tegenover liggende hoeve Pannes op nr. 57 verschilt qua aanzien nauwelijks van vergelijkbare voorbeelden elders, maar is desondanks een zeldzaam voorbeeld vanwege het gebruik van Vijlener blok in de muren. Omdat het verder binnen de gemeente een van de weinig overgebleven voorbeelden is en het een prominente ligging heeft in Vijlen is door De Noabere va Viele een plan ontwikkeld om tot restauratie over te gaan.

Vanaf de vroegste bewoning van Zuid-Limburg, door de sedentaire Bandkeramiekers rond Stein, Beek en Geleen, is er aantoonbaar brood gebakken, of een product dat tegenwoordig, gelet op het gebruikte graan, in die categorie zou vallen. Daar kwam veel later de voor het zuiden kenmerkende vlaai bij, die niet alleen een uitbreiding betekende op het vrij eenvoudige broodassortiment, maar meteen ook op een voedzame wijze fruit toevoegde aan het menu. Door de bewerkelijker manier van vervaardigen viel vlaai al gauw in de sector luxe-producten, maar veel minder dan nu. Door het bakken van brood en vlaai aan elkaar te koppelen kon daarnaast efficiënter gebruik gemaakt worden van de bakoven, die immers na de juiste temperatuur verkregente hebben redelijk lang gebruikt kon worden voor het bakken van telkens minder warmte vereisende producten.

Vlaai, dat aan het eind van de procesgang aan de beurt was, had behalve het effectieve gebruik van fruit dat daarvoor niet alleen vers gebruikt werd maar ook in gedroogde en daarna weer geweekte vorm, (öäfte, gedroogde appelschijfjes, perenpartjes en hele pruimen) en tenslotte als inmaak, dat naar de in de 20e eeuw opgekomen verbeterde technieken ook als Weck aangeduid werd. Het aardige van de combinatie van graan en fruit in vlaaien is dat de oven in het algemeen gestookt werd met snoeihout van fruitbomen, dat bij elkaar gebonden werd tot mutsaarden, oftewel takkenbossen, in het Limburg ‘sjansen’ genoemd. Zo leverden de fruitbomen, waar Zuid-Limburg sinds de jaren 80 van de 19e eeuw tot kort na 1950 mee bezaaid was, zowel het fruit als het stookhout.

Een goed gebouwde oven, met een lage ‘hemel’ , is met 6 tot maximaal 8 takkenbossen op temperatuur te brengen, d.w.z. rond de 240 graden. De oudste ovens bestonden uit niet meer dan een stookruimte die na verhitting schoon geveegd werd en tijdens het bakken afgesloten met een houten of metalen plaat om de warmte vast te houden. Bij grotere ovens, inherent aan grote boerderijen, of als gemeenschappelijke buurtoven, kwam voor de oven een huisje, waarvan de algemene kenmerken zijn dat ze hoger en breder zijn dan de ovenaanbouw, met een deur tegenover de ovenmond, en veelal aan weerszijden voorzien van een venstertje dat diende om met name de tocht te regelen die nodig was om het vuur in de oven van zuurstof te voorzien. Dit type kwam in het heuvelland veel voor, met als oudste het rond 1580 gebouwde bakhuis van Mamelis 37, waarvan de oven in de 19de eeuw is verdwenen. Het bakhuis is nadien ingebouwd in andere opstallen. Het bakhuis met oven in Vijlen valt dus in de categorie klassiekers. (bron: heemkundekring De Noabere va Viele) Sinds 12 juli 2019 is het Bakkes a ge Pannes dankzij een schenking van de familie Plum officieel eigendom van De Noabere va Viele, die vervolgens na de nodige voorbereidingen voortvarend aan het restaureren zijn gegaan:

"De renovatiewerkzaamheden zijn heel specifiek. Het bakhuis is voor het merendeel opgebouwd uit Vijlener krijt (kalksteen), de oude dakconstructie moet helemaal vervangen worden en het herstellen van de oven is een vak apart. We hebben daarom twee gespecialiseerde aannemers (Mergelbouwsteen Kleijnen en Laugs Bouwmeesters) benaderd om voor ons de werkzaamheden uit te voeren. Aan de hand van een tekening van het Bakkes (vervaardigd door ons lid Kees Rampart) zijn ramingen opgesteld die wij voor de diverse subsidieaanvragen hebben kunnen gebruiken. De zoektocht naar subsidiënten was niet gemakkelijk. Omdat het Bakkes nog in particulier eigendom was voldeden we niet aan de voorwaarden van verschillende subsidieverstrekkers.

De eigenaar van het Bakkes, de familie Plum, en de Noabere va Viele hebben daarom gezamenlijk besloten om middels een schenking het eigendom van het Bakkes over te laten gaan naar de Noabere va Viele. Nu, twee jaar later, in juli 2019, is de eigendomsakte ondertekend en zijn de benodigde subsidies van Provincie Limburg, gemeente Vaals, Rabobank, Prins Bernhard Cultuurfonds en de Evenementencommissie Vijlen binnen. Niet alle werkzaamheden worden door onze twee aannemers uitgevoerd. Het opschonen en demonteren van het oude bakhuis is door vrijwilligers van de Noabere va Viele gedaan. Ook de zoektocht naar authentieke materialen voor de renovatie hebben we zelf gedaan. Met dank aan diverse schenkingen van o.a. Staatsbosbeheer en particulieren zijn de benodigde materialen voor de renovatie voorhanden." Het bakhuis is door de heemkundekring voorgedragen als gemeentelijk monument, voor de gemeentelijke monumentenlijst die anno 2019 in ontwikkeling was. Voor nadere informatie over het restauratieproject zie de reportage in de Limburger, januari 2019.

Een jaar later is het project kennelijk voltooid en komt er een groot compliment voor dit project van de landelijke erfgoedvereniging Heemschut: "Wie in de voorbije jaren van Vijlen - het hoogstgelegen dorp van Nederland - afdaalde, kwam langs een vervallen bakhuis, dat steeds verder aftakelde. In het plaatselijke dialect staat het gebouwtje bekend als 'Bakkes a ge Pannes'. Het is door de lokale gemeenschap prachtig opgeknapt en dat verdient waardering, vindt Heemschut Limburg. Vroeger beschikte iedere Zuid-Limburgse buurtschap over een dergelijk eigen bakhuis. Veel zijn verdwenen, maar veel Zuid-Limburgse gemeenten beschikken nog over een eigen bakhuis waar inwoners, die niet beschikten over een eigen oven, wekelijks hun brood en gebak konden laten bakken. Zuid-Limburg kent nu nog 668 historische bakhuizen en bakovens. Er is een inventarisatie gedaan door Els Diederen. Deze is opgenomen in het Jaarboek 2018 van de Stichting voor Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal.

Het initiatief voor de instandhouding komt meestal uit de plaatselijke gemeenschap. In het geval van Vijlen zijn dat de De Noabere va Viele, die inmiddels ook de eigenaren van het bakhuis zijn. De provincie Limburg ondersteunt actief het opknappen en in stand houden van dergelijke historische bakovens op het platteland. Zonder actieve steun vanuit de plaatselijke bevolking dreigen zulke kleine monumenten het loodje te leggen. Heemschut Limburg vindt een dergelijk burgerinitiatief bijzonder lofwaardig. Misschien moeten we weer eens denken aan het plaatsen van een Heemschut waarderingsplaquette in gevallen waar bewoners zich dusdanig hebben ingespannen voor het behoud van hun eigen erfgoed." (bron: Heemschut, 9-4-2020)

- De grote, diep onder de St. Martinuskerk in het dal gelegen Munninkshof (Vijlenstraat 51) is ook tegenwoordig nog het optische centrum van Vijlen.

- Mooie vakwerkboerderijen zijn hoeve Panhuis (Vijlenstraat 57) en verdere hoeven in de Vijlenstraat, de Groeneweg (westelijk en oostelijk gedeelte) en hoeve Hopschet (Vijlenberg 6).

- Fraaie serie foto’s van de ca. 70(!) wegkruisen in en rond Vijlen, gemaakt door Vijlenaar Paul Franssen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Stichting Evenementen Commissie Vijlen heeft als doel geld te genereren dat ten goede komt aan de Vijlense samenleving. Daartoe organiseert zij door het jaar heen diverse evenementen, met name het Kermismatinee na afloop van de processie (juni) en het Koelfeest in juli.

- Wandelclub JoNe Vijlen organiseert jaarlijks 2 wandeltochten: de Winterwandeling (weekend in januari) en de Meiwandeling (weekend in mei). Bij beide wandelingen kun je kiezen uit afstanden van 6 tot 20 of 25 km. De goed gemarkeerde routes zijn uitgezet over verharde wegen, veldwegen, boswegen en voetpaden door bos en weilanden. Je loopt door het uitgestrekte Vijlenerbos en door idyllische buurtschapjes in de gemeenten Vaals en Gulpen-Wittem zoals Melleschet, Rott, Harles, Bommerig, Helle en Schweiberg. In elk jaargetijde is dit landschap een pareltje in het Heuvelland. Zo'n wandeling moet je een keer meegemaakt hebben, je waant je echt in bijv. Zwitserland qua landschap en (vakwerk)huizen.

- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Schnapsnaze. - Dansgroep Villa Dancers is opgericht in 1988. Zij trainen een heel jaar op een dans, die ze vervolgens tijdens een aantal optredens ten uitvoer brengen. Op de diverse carnavalszittingen in Vijlen maar ook in de regio staan zij garant voor een mooie en kwalitatief goede showdans. Dansen is een gezonde vrijetijdsbesteding en daarnaast zijn ze ook een vriendengroep die met veel enthousiasme en plezier een leuke hobby beoefenen.

- Harmonie St. Martinus organiseert door het jaar heen een aantal concerten: Voorjaarsconcert (op een maandag in maart), Zomerconcert (op een zaterdag in juni), Toeristenconcert (begin juli) en Koffieconcert (op een zondag in oktober).

- Kermissen:
Stroatkermis I Gen Stroat, op een zondag in mei.
Voorjaarskermis (op een zondag in juni).
Najaarskermis (op een zondag in september) op de parkeerplaats bij De Koel.

- Koelfeest (juli).

- St. Maartensoptocht (begin november). Lampionnenoptocht met St. Maarten te paard. Onder begeleiding van schutterij en harmonie. Na afloop vreugdevuur met chocolademelk en wafels.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Trage Tocht Vijlen (15 km) is een wandeling in het Zuid-Limburgse heuvellandschap, dus dat wordt klimmen en dalen. Vanuit het dorp loop je over veldwegen naar de buurtschap Hilleshagen. Je kruist de Mechelderbeek of Lombergbeek en koerst via buurtschap Elzet richting buurtschap Bommerig. Daar gaat de route langs de Geul verder naar het zuiden. Bij ijs- en fruitboerderij Wingbergen klim je via een prachtige holle weg weer omhoog naar buurtschap Camerig om daarna nog een keer het Geuldal in te duiken. Idyllischer kan het bijna niet en dat is te merken, want hier kom je altijd medewandelaars tegen. Na buurtschap Cottessen klim je weer omhoog naar het Vijlenerbos. Door het bos daal je af in de richting van de kerk van Vijlen. Het laatste deel van de route gaat door het Mechelderbeekdal langs een fraaie hoogstamboomgaard.

- Het Vijlenerbos is een langgerekt, 650 ha groot bosgebied dat zich uitstrekt over een lengte van ca. 8 km tussen Epen en het Drielandenpunt bij Vaals. Het bos grenst over een lengte van ca. 5 km aan België en over ca. 1 km aan Duitsland. Deelgebieden van het bos zijn meestal genoemd naar dorpen en buurtschappen in de omgeving. Van west naar oost zijn dat het Elzetterbos (bij de buurtschappen Elzet en Rott), het eigenlijke Vijlenerbos, het Kerperbos, het Holsetterbos (bij het dorpje Holset), het Malensbos (ten zuiden van de Epenerbaan), het Schimperbos (ten zuidwesten van buurtschap Wolfhaag) en de eveneens beboste Vaalserberg. De Vaalserberg sluit zowel op Belgisch als op Duits grondgebied aan bij vergelijkbare hellingbossen, zoals het Aachener Wald en het Preusbos. Tezamen worden deze bossen wel aangeduid als het Drielandenbos.

Ongeveer 200 ha van de hoogste delen van het bos tussen Vijlen, Epen en Vaals bestaan uit tamelijk vlakke plateaus, de rest bestaat uit hellingen. De tamelijk uitgestrekte hellingbossen worden gekenmerkt door forse hoogteverschillen van zo'n 100 meter. Het hoogste punt is met 323 meter het Drielandenpunt, het laagste ligt niet ver van de Geul op ca. 150 meter. In de lagere delen komen een aantal bronnetjes voor, waaruit in alle richtingen beekjes ontspringen, zoals de Cottesserbeek, de Berversbergbeek, de Klitserbeek, de Hermensbeek, de Lombergbeek, de Harleserbeek, de Hermansbeek en de Zieversbeek.

Het Vijlenerbos is een van de weinige bossen in Nederland met een uitgesproken microklimaat. Door de hoge ligging ligt de temperatuur er vaak iets lager dan elders, en hangt er vaak meer bewolking dan in de dalen, waardoor er meer regen, hagel en sneeuw valt. Daarmee lijkt het klimaat op dat van de vlakbijgelegen Ardennen.

- Grenzend aan de Vijlenerbossen, heeft Stichting ARK Natuurontwikkeling in 2014 grasland dat door boeren gebruikt werd, aangekocht en ingericht als natuurgebied. Het aangrenzende bos kan zo een natuurlijke bosrand ontwikkelen. In plaats van een harde scheiding tussen bos en grasland ontstaat er een brede, weelderig begroeide zone, waar allerlei bloeiende planten en struiken meer ruimte krijgen. Zulke natuurlijke bosranden zijn het ideale leefgebied voor allerlei zoogdieren, insecten, amfibieën, reptielen en vogels.

- "De Epenerbaan ter hoogte van het Vijlenerbos wordt een betere plek voor verkeersgebruikers en de hazelmuis. Staatsbosbeheer verbreedt in overleg met gemeente Vaals en Provincie Limburg de bosrand over de hele lengte van de weg. Hiermee wordt de verkeersveiligheid vergroot en ontstaat er een optimale en sterke verbinding voor de bedreigde en streng beschermde hazelmuis. De Epenerbaan tussen Vaals en Camerig, grotendeels vallend onder het dorpsgebied van Vijlen, is een befaamde toeristenroute. Met zijn kronkelende on-Hollands heuvelachtige karakter laat de weg de harten van veel fietsers, motorrijders en automobilisten sneller kloppen. De bosrand naast deze weg is daarnaast een geliefde plek voor de zeldzame - in ons land alleen in Zuid-Limburg voorkomende - hazelmuis, die door haar lange harige staart en grijpgrage vingertjes ook wel het ‘het aapje van het Zuiden’ wordt genoemd.

Braamstruiken en ander struweel groeien echter regelmatig over het wegdek, wat de verkeersveiligheid onder druk zet. Maaien lijkt dan de oplossing, maar de bosrand is smal en kwetsbaar. Door te maaien wordt het leefgebied van de hazelmuis te klein en verdwijnen de verbindingen die dit zoogdiertje hard nodig heeft om zich te kunnen verplaatsen. In overleg met de gemeente Vaals en Provincie Limburg gaat Staatsbosbeheer daarom de bosrand verbreden. Hierdoor wordt de verkeersveiligheid vergroot én krijgt de hazelmuis betere overlevingskansen. Om de bosrand te verbreden, halen we veel bomen weg. Daar kunnen straks bramen- en meidoornstruiken groeien. Dat is wat de hazelmuis nodig heeft, want in dit struweel bouwt hij nesten en vindt hij zaden, bessen, knoppen en insecten om te eten. Niet alle bomen gaan weg. De hazelmuis is een handige klimmer en komt zelden op de grond. Via de boomkruinen die elkaar hoog boven de weg aanraken, kan hij zich naar de andere kant van de weg verplaatsen. We maken gebruik van de expertise van de Hazelmuisexpertgroep van de Zoogdiervereniging en Bureau Natuurbalans. Op basis van hun onderzoeken naar de hazelmuis kunnen we namelijk gerichte herstel- en beheermaatregelen nemen. Voor nadere informatie zie dit filmpje over de hazelmuis en onze pagina over de hazelmuis." (bron: Staatsbosbeheer, december 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Vijlen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- "Terwijl het platteland in Limburg, en het Heuvelland in het bijzonder, te kampen heeft met de krimp, slaagt Vijlen er in om het hoofd boven water te houden. Sterker nog: er is sprake van economische expansie. Zo is het aantal horecabedrijven de laatste jaren toegenomen en worden er goede zaken gedaan. Voor de ondernemers is het de enige manier om het dorp en al haar functies te laten overleven, maar voor autochtone bewoners een bedreiging van de kwaliteit van leven en het behoud van Limburgse tradities en levenswijze in het bijzonder. Roel Willems maakte in 2016, het jaar dat het dorp 1000 jaar bestond, een tijdsbeeld van een uitzonderlijk Limburgs dorp. Willems volgde een jaar lang verschillende dorpsbewoners. Het gaat om geboren en getogen Vijlenaren, maar ook om “import inwoners”. In sommige gevallen inwoners van boven de rivieren.

Het Dutch Mountain Film Festival heeft de film nog voordat deze af was omarmd. De intentie past in zijn geheel in het streven wat het Filmfestival wil laten zien. Directeur Toon Hezemans van het DMFF zegt hier het volgende over: “Hier beginnen de bergen! We leven in een tijd waarin we enerzijds steeds verder van de natuur en de tradities van de kleine gemeenschap komen te staan, maar van de andere kant daar naar terug verlangen en willen koesteren. Dat in relatief afgelegen, moeilijker bereikbare plaatsen, de traditie en gemeenschapszin langer overleeft en dat zo gezien Vijlen ook echt als een bergdorpje kan worden gezien. Na het DMFF willen we de film gaan aanbieden aan alle internationale filmfestivals die aangesloten zijn bij de International Alliance for Mountain Film. Dat zegt ook wel genoeg hoe we naar deze bijzondere bergfilm van eigen bodem kijken.” Aldus de toelichting bij de documentaire 'Het bergdorpje - Vijlen, Traditie in Transitie'. De 1 uur durende prachtige documentaire is via deze link online te bekijken.

- Deze film laat je de kernen Partij, Wahlwiller, Nijswiller, Mamelis, Lemiers en Vijlen zien vanuit de lucht (door L1, 2018).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Vijlen, volgens deze Facebookpagina het enige Bergdorpje van Nederland. - Weekblad Troef werd tweewekelijks gratis huis-aan-huis bezorgd in o.a. Vijlen. Het is in mei 2018 voor het laatst verschenen. De jaargangen 2014 t/m 2018 zijn via de link nog online te lezen.

- Onderwijs en kinderopvang: - "In 1808 wordt voor het eerst melding gedaan van onderwijs in Vijlen. Dhr. Pierre Mertens was door de inwoners tot onderwijzer gekozen en hij hield school voor circa 40 kinderen in een ruime schoolkamer in het huis van de kapelaan. Rond 1816 was er sprake van een echte school: lagere school Sint Maria. Op de plaats van voorheen het bedrijf Sapocosma, dat chemische producten, parfumerieën en zepen vervaardigde, werd in 1963 een nieuw schoolgebouw opgericht. In 1985 nam door de invoering van de Wet op het Basisonderwijs ook kleuterschool Maria Goretti hierin haar intrek en gingen beide scholen onder één naam verder. Het huidige schoolgebouw is in 2005 in gebruik genomen en vanaf dat moment kreeg de school ook haar huidige naam: Basischool Op de Top. Peuterspeelzaal Olleke Bolleke is sinds 2005 eveneens in het nieuwe schoolgebouw geïntegreerd. Door de toepassing van dit concept kan er in Vijlen onderwijs worden aangeboden voor kinderen van 2 tot 12 jaar. In 2013 zijn de scholen Op de Top en Cathabel gefuseerd.

Basisschool Op de Top in Vijlen is een rooms-katholieke school en dat is merkbaar in ons onderwijs. Wij hebben echter ook kinderen met andere religies en andere culturen. Hiervoor staan wij open en respecteren andere inzichten. Wij vragen echter van ouders dat zij verklaren onze grondslag te respecteren. Wij willen kinderen onderwijs aanreiken dat bij hen past nl. ‘Onderwijs op Maat’, omdat elk kind uniek is in aanleg en gevoelens. School en maatschappij zijn niet los te koppelen en daarom moet de school inspelen op ontwikkelingen / veranderingen zoals bijv. de multiculturele samenleving. Het aanbod moet afgestemd zijn op vaardigheden die een kind later nodig heeft. De maatschappij vraagt een andere manier van kennis verwerven en het leren van vaardigheden. Daardoor zijn andere werkvormen en is een andere inhoud noodzakelijk en dat vraagt een heel andere organisatiestructuur. De taakinvulling van de leerkracht wijzigt hierdoor van leider naar begeleider. Wij hebben oog voor specifieke eigenschappen van kinderen. Kinderen die dat nodig hebben, krijgen extra zorg/uitdaging door een planmatige aanpak. De sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind is heel belangrijk. Wij willen de kinderen zoveel mogelijk zelfstandig maken, zodat zij vaardig worden in het zoeken van oplossingen."

- Het pand van Basisschool Op de Top in Vijlen biedt ook onderdak aan Peuteropvang Olleke Bolleke, die in 1978 op initiatief van een groep moeders is opgericht. De peuteropvang kan voor opvoeder en kind een prettige aanvulling en afwisseling zijn. Het kind gaat uit spelen in een omgeving waar alles op de peuter is ingesteld. Een grote 'huiskamer' waar juffen een liedje zingen, waar leeftijdsgenootjes zijn om naar te kijken, om mee te spelen en misschien vriendjes te worden. Je kind komt in de peuteropvang het best tot onbevangen spel als het een zekere zelfstandigheid en zelfvertrouwen heeft. Het doel van de peuteropvang is het bevorderen van de ontwikkeling van jonge kinderen uit alle groepen van de bevolking, door hen onder leiding in groepsverband samen te brengen. In deze peuteropvang ligt de nadruk op spelen. De kinderen worden niet 'klaargemaakt' voor de basisschool, maar het is hun streven de peuters te stimuleren onbelemmerd er naar toe te laten groeien.

- Muziek: - Harmonie St. Martinus Vijlen is opgericht in 1878 en heeft een rijke geschiedenis, die je onder deze link kunt lezen. De harmonie musiceert op hoog niveau en heeft door de jaren heen vele kampioenschappen op haar naam geschreven. Dat geldt ook voor de in 1957 aan de harmonie toegevoegde Drumband, die onder meer in 2016 Limburgs Kampioen en in 2017 zelfs Nederlands Kampioen zijn geworden.

- Gemengd Kerkelijk Zangkoor Sint Gregorius Vijlen is in 1880 als mannenkoor opgericht. Rond 1912 maakt het koor een moeilijke periode door omdat naast het kerkkoor een wereldlijk koor wordt opgericht. In 1918 worden beide koren samengevoegd, wat resulteert in een grote bloeiperiode. Ondanks alle inzet treedt later toch weer een tendens in van dalende ledenaantallen. In 1963 wordt daarom het 'drastische' besluit genomen om ook dames toe te laten, en sindsdien is het dus een gemengd koor. Het koor heeft de laatste jaren een forse ontwikkeling doorgemaakt. Vele concerten, zoals kerstconcerten, passieconcerten en wereldlijke concerten binnen en buiten het dorp werden en worden gegeven. Binnen het repertoire wordt naar de juiste balans tussen respect voor traditie en vernieuwing gezocht. Thema’s zoals onder meer Allerzielen en Carnaval krijgen de aandacht. Het kerkelijke aspect speelt bij het koor nog altijd een grote rol, maar er wordt ook regelmatig gewerkt aan een wereldlijk repertoire en er wordt ook invulling gegeven aan hedendaagse trends in de muziek. Het koort heeft ca. 35 leden. Nieuwe leden zijn van harte welkom.

- Sport: - "In 1933 reeds speelde men in het dorp met de gedachte de edele voetbalsport in georganiseerd verband te gaan beoefenen. Iedere dag werd er door de Vijlense jeugd op hun eigen "voetbalveld" Op gen Dreisschen naar harte lust onder "dur tram" getrapt. "Dur tram" was een extra grote bal, die groter werd naarmate hij langer werd gebruikt. De normale bal was een varkensblaas, waar omheen leren riempjes werden gelegd. Deze riempjes werden op één plaats aan elkaar geknoopt. Als men nu de bal kopte net op de plaats waar de leren riempjes aan elkaar waren gebonden, had men een aardige rode striem op het voorhoofd. Al vlug breidde de voetbalkoorts zich over het hele dorp uit, wat in 1935 leidde tot de oprichting van RKVV Vijlen." - Hier kun je lezen hoe het ze in de decennia daarna is vergaan.

- Tafeltennisvereniging Vijlen '72.

- Schutterij: - "Schutterij Sint Joseph Vijlen is opgericht in 1901. De schutterij heeft vele ups en downs gekend, er zijn zelfs enkele perioden geweest dat men helemaal niet meer over een schutterij kon spreken omdat er simpelweg te weinig leden waren om naar buiten te kunnen treden. Telkens wist de schutterij zichzelf echter weer nieuw leven in te blazen. De laatste keer dat dit gebeurde was in 1947. Een extra moeilijkheid was de heersende schaarste aan textiel. De broeken werden gemaakt (dankzij de stichting mijnwerkersvoorziening) van beddenlakens en het bestuur wist de hand te leggen op een partij Canadese legerjassen, zodat het schuttersuniform grotendeels compleet was. Men heeft het wel een tijdje zonder hoofddeksel moeten doen en het sabel van de commandant werd bij uitrukken geleend van de plaatselijke politiecommandant. Op dit moment bestaat schutterij Sint Joseph uit ongeveer 75 leden, verdeeld over tamboers, klaroenblazers, marketentsters, officieren, grenadiers, ereleden en steunende leden. Natuurlijk hebben we ook nog een tambour-majoor, bekkenist, vaandrig, koningspaar, beschermheer, commandant, linker- en rechterguiden en de rode kruis man. Mede dankzij het bloeiend vereningingsleven in ons dorp en het groeiend aantal jeugdleden ziet schutterij Sint Joseph de toekomst met vertrouwen tegemoet."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Vijlen.

Reacties

(2)

Hallo,
Ik zou graag weten of de toren nog steeds op zondag te beklimmen is, ook in 2016.
Groeten en dank.
Myriam

We hebben een persbericht gevonden waarin staat dat de toren júist en alléén in 2016 te beklimmen is. Daarvoor was dat kennelijk niet het geval, en daarna kennelijk ook niet meer. Dus van nu t/m 4 december kan men deze kans nog grijpen. Voor de details zie hierboven, kopje Landschap, natuur en recreatie.

Reactie toevoegen