Gelderse Buurt

Plaats
Buurtschap
Hollands Kroon
Kop van Noord-Holland
Noord-Holland

gelderse buurt plaatsnaambord.jpg

De buurtschap Gelderse Buurt, gelegen in de dorpsgebieden van de dorpen Breezand en Anna Paulowna, is vernoemd naar de oorspronkelijk Gelderse 'kolonisten' die hier de polder kwamen ontginnen.

De buurtschap Gelderse Buurt, gelegen in de dorpsgebieden van de dorpen Breezand en Anna Paulowna, is vernoemd naar de oorspronkelijk Gelderse 'kolonisten' die hier de polder kwamen ontginnen.

gelderse_huisjes_molenvaart_489_breezand.jpg

De oorspronkelijke 'Gelderse huisjes' in buurtschap Gelderse Buurt bij de dorpen Breezand en Anna Paulowna zijn in de loop der jaren vrijwel allemaal gesloopt. Ter plekke staat nu nog slechts 1 'dubbel huisje', namelijk deze, op Molenvaart 489. (© Google)

De oorspronkelijke 'Gelderse huisjes' in buurtschap Gelderse Buurt bij de dorpen Breezand en Anna Paulowna zijn in de loop der jaren vrijwel allemaal gesloopt. Ter plekke staat nu nog slechts 1 'dubbel huisje', namelijk deze, op Molenvaart 489. (© Google)

Gelderse Buurt

Terug naar boven

Status

- Gelderse Buurt is een buurtschap* in de provincie Noord-Holland, in de streek Kop van Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon. T/m 31-7-1870 gemeente Zijpe. Per 1-8-1870 over naar de (op dat moment opgerichte) gemeente Anna Paulowna, in 2012 over naar gemeente Hollands Kroon.

* Je zou het plaatsje ook als dorp kunnen beschouwen omdat het (al sinds 1866) een kerk heeft. Maar ter plekke beschouwt men het als buurtschap, dus conformeren wij ons daaraan.

- De buurtschap valt voor de postadressen deels onder het dorp Breezand (W van de Middenweg, de oorspronkelijke Gelderse Buurt viel alleen onder Breezand), tegenwoordig ook deels onder het dorp Anna Paulowna (O van de Middenweg).

- De buurtschap Gelderse Buurt heeft witte plaatsnaamborden en ligt deels binnen de bebouwde kom van het dorp Anna Paulowna.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Gelderse Huisjes, 1866 Geldersche Huisjes. Vanaf 1912 komt - ook - de naam Geldersche Buurt voor.

Naamgeving
De buurtschap Gelderse Buurt is vernoemd naar de Gelderse gezinnen die zich hier halverwege de 19e eeuw vestigden om de Anna Paulownapolder te ontginnen (vergelijkbaar dus met de nabijgelegen buurtschap Friese Buurt onder Den Helder). Zie verder bij Geschiedenis.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Gelderse Buurt ligt NW van Anna Paulowna, Z van Breezand, rond de weg en het water Molenvaart.

Terug naar boven

Geschiedenis

De Gelderse Buurt is ontstaan doordat de Haarlemse aannemer W. van Doorn hier in 1847 34 arbeidershuisjes heeft gebouwd om Gelderse polderwerkers in te huisvesten. Op verzoek van de Anna Paulowna Maatschappij heeft de bekende dominee Ottho Gerhard Heldring uit Hemmen een 25-tal "der arbeidzaamste en degelijkste aangenomen om naar de nieuwe polder te sturen". Vrienden van de dominee voorzagen in de verhuizingskosten van de arme Betuwse gezinnen, die zo de kans kregen om als kolonisten een nieuw bestaan op te bouwen. In de Betuwe heerste destijds armoede in verband met aardappelziekte.

De eerste pachtboeren kwamen eveneens uit Gelderland. In de beginjaren was het geen vetpot; zeven gezinnen waren voor het einde van het jaar alweer vertrokken en anderen die ook wel weer weg wilden hadden geen geld voor de terugtocht. Geen van de bewoners had in het eerste jaar de huur kunnen betalen. De huisjes boden in het eerste jaar ook huisvesting aan de landbouwers, wier pachthoeven nog niet gereed waren, en aan de machinist van het stoomgemaal aan de Van Ewijcksluis. (bron: Jan T. Bremer, 150 jaar Anna Paulownapolder, 1995)

Kerkje van Boon
"In december 1884 vestigt zich in de polder een zekere G.W. Akkerhuis jr., een evangelist van de Nederlandse Hervormde Kerk. De man geeft zondagsschool en houdt godsdienstoefeningen. Aanvankelijk worden deze diensten gehouden op een dorsvloer (bij J. Koole), later in een niet meer in gebruik zijnde kaasfabriek aan de Kleine Sluis en ten slotte - eind 1885 - in een kerkje op de hoek van de Zandvaart en de Molenvaart in buurtschap Gelderse Buurt bij Breezand. In 1886 - het jaar van de doleantie - komt dr. Abraham Kuyper in hoogst eigen persoon naar de polder om de “reformatie der kerk” daar te regelen. Hij overtuigt Akkerhuis en de zijnen van de dringende noodzaak van deze “reformatie” en op de classicale vergadering van de Gereformeerde Dolerende kerken in augustus 1887 wordt besloten dat “nog dit jaar de plaatselijke kerk tot reformatie zal overgaan”.

De Dolerenden proberen, niet helemaal zonder succes, een aantal afgescheidenen van de Gereformeerde kerk in de Gelderse Buurt mee te krijgen naar hun Nederlands Hervormde “Evangelisatie” aan de Zandvaart. Uiteraard zien de Afgescheidenen een en ander met lede ogen gebeuren. Het zou beter zijn als men, zoals ook elders in het land meestal gebeurde, elkaar wist te vinden. In de meeste plaatsen in ons land lukt dit wel en ontstaat er ten slotte één Gereformeerde kerk, maar ondanks alle pogingen daartoe in de jaren 1892-1898 is het hier uiteindelijk niet gelukt. In maart 1897 maken de Dolerenden zich los van het Gereformeerd kerkverband, door zich als “vrije kerk” te constitueren.

De dolerende broeders die wél tot een samengaan van beide groeperingen hadden willen komen, wordt door de classis geadviseerd dit individueel te doen door zich aan te melden bij de kerk van de afgescheidenen in de Gelderse Buurt. Verschillende broeders en zusters hebben dit inderdaad ook gedaan. Vanaf dat moment is de kerk aan de zuidkant van de Molenvaart (op nr. 421) de Gereformeerde kerk van de gemeente en polder Anna Paulowna; het kerkje NW ervan, aan de noordkant van de Molenvaart, op de splitsing Molenvaart/Zandvaart, wordt “Evangelisatie” van de Nederlandse Hervormde Kerk, waar de “rechtzinnigen” voortaan ter kerke gaan.

Tengevolge van de snelle groei van de bevolking van Breezand in de jaren twintig van de 20e eeuw, is de groei van het ledental van de rechtzinnigen daar zodanig, dat naast het oude kerkje aan de Zandvaart een nieuw kerkgebouw verrijst (1938), die, naar de legger van de eerste steen, P. Boon, het Kerkje van Boon wordt genoemd. Later treedt men toe tot de Hervormde Gemeente Anna Paulowna. Deze had bij de Kleine Sluis al de uit 1856 daterende - en hieronder, in het hoofdstuk Bezienswaardigheden vermelde - kerk. De kerk van Breezand/Gelderse Buurt is in 1979 gesloten, omdat twee kerken in deze gemeente te veel waren. In 1982 is de kerk verkocht aan de fam. Davids, die de kerk in 1983 heeft gesloopt om op de vrijgekomen plaats een woning te bouwen." (bron: Protestantse Gemeente Anna Paulowna. Voor hun website zie de volgende alinea.)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Gelderse Buurt kreeg reeds in 1866 een Gereformeerde kerk (Molenvaart 421, in het dorpsgebied van Breezand), die in 1930 is gesloopt wegens een op die plek te bouwen pastorie. In 1929 is de nieuwe Gereformeerde kerk ernaast gebouwd. Die kerk is op zijn beurt in 1969 gesloopt nadat de huidige kerk er achter was gebouwd. De huidige Gereformeerde (PKN) kerk De Samenvaart is sinds 2003 nog de enige regulier in gebruik zijnde kerk van de Protestantse Gemeente Anna Paulowna, en heeft toen ook zijn huidige naam gekregen. De verderop gelegen Hervormde kerk (Molenvaart 21, in het O uiteinde van de dorpskern van Anna Paulowna) uit 1856 is sindsdien alleen nog voor incidentele speciale vieringen in gebruik.

- De oorspronkelijke 'Gelderse huisjes' in buurtschap Gelderse Buurt zijn in de loop der jaren vrijwel allemaal gesloopt. Ter plekke staat nu nog slechts 1 'dubbel huisje' (Molenvaart 489, in het dorpsgebied van Breezand).

Eén afgebroken huisje is in onderdelen bewaard gebleven om het ooit nog eens ergens te herbouwen. In 2013 is dat huisje herbouwd op landgoed Hoenderdaell te Anna Paulowna. Aanvankelijk leek de herbouw niet door te gaan, omdat het niet in het bestemmingsplan zou passen, maar daar is later toch een modus in gevonden. - Reportage over de herbouw van het Gelders Huisje, met de bouwer en een inwoner van de Gelderse Buurt. - Filmverslag van de officiële opening van het Gelders Huisje d.d. 23 juni 2013.

Reacties

(5)

Geachte lezer,
Na het lezen van de informatie over de Gelderse Buurt wil u graag opmerkzaam maken op de buurtschap Friese Buurt aan de noordzijde van de Korte Vliet in de gemeente Den Helder. De HHV Den Helder heeft in een themanummer aandacht besteed aan de Friese Buurt, n.a.v. het jubileum van Julianadorp.
Met vriendelijke groet,
Th. Hoogenbosch
Kudelstaart

Red.:
Dank voor de tip! Wij hebben er gelijk een pagina van aangemaakt op http://www.plaatsengids.nl/friese-buurt

Een voormoeder van mijn man is in een van de Gelderse huisjes geboren. Haar naam was Anna Poulowna Doolaege geboren 3-9-1845. Haar moeder heette Gina van Doorne. Ze was in die tijd nog niet getrouwd. Hebben jullie een artikel of zo van haar geboorte? Ze was de eerst geborene in de polder. Ze heeft nog een gouden tientje gehad van de Orginele Anna Paulowna.

Met vriendelijke groet,

Inga Tessel

Wat een mooi verhaal Inga! Daar moet destijds vast wel een artikel over verschenen zijn zou je denken ja. Onze site beschrijft alle plaatsen in ons land en heeft helaas geen eigen archieven. Waar je terecht zou kunnen in dit geval is Museum Anna Paulowna in Breezand, van de Vereniging Oud Anna Paulowna. Die hebben sowieso een uitgebreide bibliotheek met lokale boeken, en ongetwijfeld ook artikelen uit de begintijd van de polder. Dit is hun site: http://www.museumannapaulowna.nl/
Met vriendelijke groet en succes met je zoektocht,
Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Het dubbele gelderse huisje staat naast huisnummer Molenvaart 493. Op de brievenbus staat zo te zien alleen 4 9 , ga er van uit dat het dan 491 is. Aan die kant vd Molenvaart zijn alleen oneven nummers.

Dank voor uw aanvulling! Ik heb met Google StreetView ter plekke gekeken. Het blijkt huisnummer 489 te zijn. Ik heb het aangepast, en een afbeelding geplaatst van dit vandaag de dag kennelijk unieke huisje, uit de reeks die er vroeger gestaan heeft.

Reactie toevoegen