Nieuwerbrug aan den Rijn

Plaats
Dorp
Bodegraven-Reeuwijk
Groene Hart
Zuid-Holland

nieuwerbrug_plaatsnaambord.jpg

Nieuwerbrug is een bijzonder dorp. O.a. omdat het tot 1964 onder vier gemeenten viel, zie daarvoor de hoofdstukken Status en Geschiedenis.

Nieuwerbrug is een bijzonder dorp. O.a. omdat het tot 1964 onder vier gemeenten viel, zie daarvoor de hoofdstukken Status en Geschiedenis.

nieuwerbrug_aan_den_rijn_plaatsnaambord.jpg

Nieuwerbrug is ook een bijzonder dorp omdat in 2009 of 2010 de naam is gewijzigd. Het dorp heet sindsdien formeel Nieuwerbrug aan den Rijn, zie daarvoor verder het kopje Naam. (© H.W. Fluks)

Nieuwerbrug is ook een bijzonder dorp omdat in 2009 of 2010 de naam is gewijzigd. Het dorp heet sindsdien formeel Nieuwerbrug aan den Rijn, zie daarvoor verder het kopje Naam. (© H.W. Fluks)

nieuwerbrug_collage.jpg

Nieuwerbrug aan den Rijn, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nieuwerbrug aan den Rijn, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nieuwerbrug.JPG

Bij de Tolbrug in Nieuwerbrug aan den Rijn, het hek is gesloten

Bij de Tolbrug in Nieuwerbrug aan den Rijn, het hek is gesloten

Nieuwerbrug (3).JPG

De Oude Rijn bij Nieuwerbrug aan den Rijn, gezien vanaf de Tolbrug

De Oude Rijn bij Nieuwerbrug aan den Rijn, gezien vanaf de Tolbrug

Nieuwerbrug (4).JPG

De Eeuwfeesttoren met de Tolbrug in Nieuwerbrug aan den Rijn

De Eeuwfeesttoren met de Tolbrug in Nieuwerbrug aan den Rijn

Nieuwerbrug..JPG

Er is betaald, het hek gaat open en men kan verder

Er is betaald, het hek gaat open en men kan verder

Nieuwerbrug (2).jpg

Volgens het tariefbord moest mevrouw met paard 2½ cent betalen vroeger

Volgens het tariefbord moest mevrouw met paard 2½ cent betalen vroeger

nieuwerbrug_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Nieuwerbrug viel vóór de herindelingen van 1-2-1964 onder vier gemeenten. Op deze kaart uit ca. 1870 is dat goed te zien: NO gem. Rietveld, ZO gem. Barwoutswaarder, Z gem. Waarder en NW en W gem. Bodegraven. Per 1-2-1964 geheel gem. Bodegraven geworden.

Nieuwerbrug viel vóór de herindelingen van 1-2-1964 onder vier gemeenten. Op deze kaart uit ca. 1870 is dat goed te zien: NO gem. Rietveld, ZO gem. Barwoutswaarder, Z gem. Waarder en NW en W gem. Bodegraven. Per 1-2-1964 geheel gem. Bodegraven geworden.

Nieuwerbrug aan den Rijn

Terug naar boven

Status

- Nieuwerbrug aan den Rijn is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Groene Hart, gemeente Bodegraven-Reeuwijk (t/m 31-1-1964 deels gemeente Bodegraven, deels gemeente Barwoutswaarder, deels gemeente Waarder en deels gemeente Rietveld; per 1-2-1964 in zijn geheel over naar gemeente Bodegraven, in 2011 over naar gemeente Bodegraven-Reeuwijk).

- Onder het dorp Nieuwerbrug aan den Rijn vallen ook de buurtschappen Weijland en Weijpoort. Vanouds was ook De Bree een buurtschap, maar dat zal allicht nu niet meer zo gezien worden, omdat dat buurtje tegenwoordig in de bebouwde kom van het dorp ligt.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
In het kader van de in 2009 ingestelde gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) is in 2009 of 2010 de naam Nieuwerbrug formeel (d.w.z. middels een zogeheten Woonplaatsbesluit door de gemeente(raad)) veranderd in Nieuwerbrug aan den Rijn. Wellicht heeft men geredeneerd dat er zo in ieder geval geen verwarring meer kan ontstaan met het Friese Nieuwebrug, hoewel dat dus net iets anders wordt gespeld. Volgens de gemeente, die wij om toelichting hebben gevraagd, was dit de meest gangbare naam voor het dorp. Op de plaatsnaamborden en in de atlassen heeft overigens altijd de plaatsnaam zonder de toevoeging 'aan den Rijn' gestaan. En wij kunnen ons ook voorstellen dat het dorp in de praktijk wel kortheidshalve Nieuwerbrug genoemd zal blijven worden (op lokale sites is dat ook nog altijd het geval). De plaatsnaam is in het postcodeboek uiteraard wél aangepast aan de nieuwe naamgeving. De plaatsnaamborden zijn in 2017 aangepast.

Oudere vermeldingen
1654 (datering kopie onzeker) Nieuwerbrugge.

Naamsverklaring
Letterlijk: 'bij de nieuwe brug'. In 1651 werd de brug vernieuwd "ende in plaetse van een hooge vaste brugge is gemaeckt tot een lage wip- ende ophalende brugge".(1)

Terug naar boven

Ligging

Nieuwerbrug aan den Rijn ligt O van Bodegraven, W van Woerden, voornamelijk Z maar ook deels N van de Oude Rijn. De dorpskern ligt Z ervan, N van de rivier ligt alleen lintbebouwing. Direct W van Driebruggen loopt de Dubbele Wiericke vanuit de Oude Rijn via Driebruggen naar de Hollandse IJssel bij Haastrecht. De dorpsgrens liep in het W vanouds t/m het Fort Wierickerschans. De inwoners rekenen dit object ook nog steeds tot het dorp, maar postaal gezien ligt het fort tegenwoordig 'in' Bodegraven (en daarbinnen in de buurtschap Zuidzijde / Molenbrug).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Nieuwerbrug slechts 20 huizen met 125 inwoners onder de gemeente Bodegraven. Onder de gemeente Waarder wordt de plaats in dat jaar niet apart genoemd, maar samen met Driebruggen en de Westeinderpolder betrof het 17 huizen met 100 inwoners. Kennelijk waren dat per kern letterlijk maar een handvol huizen. Tegenwoordig heeft Nieuwerbrug aan den Rijn ca. 700 huizen met ca. 1.800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Al vanaf het moment dat Nieuwerbrug zich rondom een brug over de Rijn tot een dorpsgemeenschap ontwikkelde, waren de inwoners door de omstandigheden gedwongen veel zaken zelf te regelen. Omdat het grondgebied van het dorp tot 1-2-1964 onder 4 verschillende gemeentebesturen viel - Bodegraven, Barwoutswaarder, Rietveld en Waarder - die het alle vier als 'uithoek' beschouwden die er maar een beetje bijhing, kregen de inwoners veel meer voor elkaar als ze het zelf deden. Zelfredzaamheid, daadkracht en als gevolg daarvan een onafhankelijkheidsgevoel waren de basis voor de totstandkoming van een tolbrug, een school en een brandweerorganisatie in de 17e eeuw en vuilnisdienst en eigen huisartsenpraktijk in de 19e eeuw. Dat alles georganiseerd door eigen bestuursorganen, zoals de Kapelmeesters en de Bruggemeesters: een soort "Republiek aan de Rijn" zoals de bijnaam van het dorp dan ook luidt.

- In 2011 zijn op 6 plaatsen aan de randen van het dorpsgebied bordjes geplaatst met de benaming 'Brandschouwerij Nieuwerbrug'. De verklaring daarvan is als volgt: In de 17e en 18e eeuw waren veel huizen nog van hout en waren daken met riet bedekt. Omdat men open vuren stookte was het een brandgevaarlijke toestand. Om dit gevaar in Nieuwerbrug te bestrijden, controleerden de “brandmeesters” in het dorp alle panden binnen een strak omschreven gebied: de Brandschouwerij, begrensd door de laatste huizen of boerderijen van de 5 polders die tot het dorpsgebied werden gerekend: De Bree, Weijland, Weijpoort, Westeinde van Waarder en Bekenes. Bij brand kwam er een “eigen” brandspuit om te blussen en in het begin van de 20e eeuw kwam er een eigen brandverzekeringsmaatschappij. De grenzen van die Brandschouwerij werden mettertijd de officiële "officieuze" grenzen van de "Republiek aan den Rijn". (bron: Nieuwerbrug.net) - Reportage met interviews en kaarten m.b.t. het gebied Brandschouwerij Nieuwerbrug.

- Om de niet-agrarische bedrijvigheid van de 'Republiek aan den Rijn' onder de aandacht te brengen heeft de gelijknamige projectgroep op 12 september 2015 (Monumentendag) een informatiepaneel onthuld in het buurtje in het W uiteinde van Barwoutswaarder (wat vanouds bekend stond als buurtschap Bekenes) ter hoogte van Verweij Houttechniek. Daar stond indertijd de eerste fabriek van Nieuwerbrug, namelijk de steenfabriek. Later waren op die plaats twee houthandels gevestigd, waarvan Marius van den Berg nu de enige nog overgebleven houthandel van het dorp is. Andere en nieuwe bedrijven hebben zich daarna op deze plaats gevestigd, waaronder de ‘oer-Nieuwerbrugse’ bedrijven van Verweij en Francken.

Nieuwerbrug was en is al eeuwenlang een dorp van nijvere mensen. Niet alleen de boeren, hun familie en hun knechten en meiden, maar ook allerlei anderen. Neem de ambachtslieden en handelaars met hun leerjongens, knechten en meewerkende vrouwen en kinderen. Maar ook de 6 (!) bakkers die er letterlijk en figuurlijk hun brood verdienden. Tot medio 20e eeuw waren er ook 6 houtzagerijen in de Brandschouwerij gevestigd.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Nieuwerbrug.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nieuwerbrug aan den Rijn heeft 6 rijksmonumenten, gelegen in de buurtschappen Weijland, Weijpoort en De Bree.

- Nieuwerbrug aan den Rijn heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- Het dorp heeft sinds 1918 een eigen kerk, waardoor de gereformeerden niet meer naar Waarder of Bodegraven hoefden te reizen. Aanvankelijk was deze Brugkerk (Bruggemeestersstraat 14) voor het luiden van de klok aangewezen op de Onafhankelijkheidstoren. Pas bij de restauratie van 2010 kreeg de (sinds 2004 PKN-)kerk een eigen luidklokje in de nieuwe toren.

- Hervormde (PKN) Bethlehemkerk (Weijland 65a) uit 1955.

- Nieuwerbrug heeft de enige tolbrug van Nederland en de enige van West-Europa die in particuliere handen is. Deze wordt met de hand omhoog en naar beneden gehaald. De brug over de Oude Rijn, tot 1964 strategisch gelegen op de kruising van 4 gemeenten, was vanouds belangrijk voor de handel tussen Woerden en Bodegraven. De 'nieuwe brug' is rond 1510 een houten brug, een halve eeuw later wordt het een stenen brug en in 1651 een houten wipbrug. Sinds dat jaar mogen de Nieuwerbruggers er tol heffen t.b.v. beheer en onderhoud van de brug. De huidige brug is een stalen exemplaar uit 1990. Openingstijden brug: april t/m oktober van 08.00 uur tot 20.00 uur. Brugwachter: J. Westhof, Bruggemeestersstraat 9. Tel. 0348-688753.

- De Weijpoortsemolen is een grote maalvaardige wipmolen die in 1995 is gerestaureerd en zo nodig als hulpgemaal kan worden ingezet.

- Met de Eeuwfeesttoren of Onafhankelijkheidstoren naast de tolbrug, gereed gekomen in 1914, wilde het College van Bruggemeesters (dat nog altijd bestaat) niet zozeer 100 jaar onafhankelijkheid van ons land herdenken, maar bovenal de in de loop der eeuwen plaatselijk gegroeide en gevoelde onafhankelijkheid van het dorp Nieuwerbrug.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Evenementencommissie Wierickehuis heeft als doel om in en rond het Wierickehuis activiteiten te organiseren.

- Oranjevereniging Prinses Juliana Nieuwerbrug organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten in het dorp, zoals een Lampionnenoptocht voor de kinderen eind januari, Koningsnacht en Koningsdag, de Dodenherdenking op 4 mei, de Fietspuzzeltocht en het Touwtrektoernooi. Voor de twee laatstgenoemde zie hierna.

- Op Hemelvaartsdag - getuige een reactie onder dit bericht kennelijk alleen in de oneven jaren - organiseert de Oranjevereniging een Fietspuzzeltocht. Deze trekt ca. 150 deelnemers.

- Op de 1e zaterdag van september organiseert de Oranjevereniging jaarlijks een Touwtrektoernooi, waar ca. 13 teams aan meedoen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nieuwerbrug aan den Rijn, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Filmpje fietstocht van Rijnkade in Woerden naar Weijpoort in Nieuwerbrug aan den Rijn.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuwerbrug (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Nieuwerbrug aan den Rijn.

- Belangenvereniging: - Bewonersplatform Nieuwerbrug.

- Nieuws: - Het lokale maandblad Nieuwsbrug is via de link ook online te lezen.

- Onderwijs: - Er is een grote betrokkenheid vanuit het dorp bij Basisschool De Brug, die ca. 150 leerlingen heeft. Er wordt lesgegeven vanuit de principes van handelingsgericht werken. Dat houdt o.a. in dat zij zo goed mogelijk proberen aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van kinderen en op diverse niveaus lesgeven. Er is van elke jaargroep 1 klas. Sommige jaargroepen zijn vanwege het geringe leerlingenaantal gecombineerd. De resultaten van de kinderen op cognitief gebied zijn gemiddeld tot bovengemiddeld. Kies je voor De Brug, dan kies je voor: open Christelijke identiteit: het onderwijs wordt gegeven vanuit protestants christelijke waarden en normen, maar ieder kind is welkom; goed/uitdagend onderwijs, met moderne middelen en een betrokken team; een fijne omgeving om te werken en te leren, zowel fysiek (schoolgebouw) als sociaal/emotioneel (sfeer); een Kanjerschool die gebruik maakt van Topondernemers; groepsoverschrijdende en verrijkende activiteiten; betrokkenheid bij het onderwijs van je kind.

- Zorg: - Zorgboerderij Nieuw-Oostvliet.

- Welzijn: - Huis van Alles Nieuwerbrug is een locatie waar iedereen welkom is en waar inwoners - jong en ouder- vrijwilligers en professionals elkaar ontmoeten. Je kunt er deelnemen aan verschillende activiteiten of zomaar langsgaan voor een praatje, want het is er altijd gezellig. Je kunt er ook terecht voor allerlei informatie, voor advies of ondersteuning. Misschien wilde je altijd al vrijwilligerswerk doen? Dan maken ze graag gebruik van je diensten. Het Huis van Alles is een plek ván iedereen en vóór iedereen.

- Veiligheid: - Aanwezigheid van gediplomeerde EHBO’ers (plus materiaal) is voor veel evenementen een verplichting, voor andere evenementen zeer aan te raden. Regelmatig ontvangt de in 1951 opgerichte vereniging EHBO Nieuwerbrug verzoeken om EHBO te verlenen bij evenementen als sporttoernooien, muziekavonden, open dagen bij bedrijven etc. Deze EHBO wordt verleend door leden die als vrijwillig(st)er inzetbaar zijn. Deze mensen beschikken over een geldig EHBO-diploma, ruime ervaring, verbandmateriaal, en een AED.

De vereniging organiseert met regelmaat diverse cursussen. Op de cursussen leer je wat er gedaan moet worden, of juist moet worden nagelaten. Wat er moet gebeuren bij storingen in het bewustzijn, in de ademhaling, bij bloedingen, verbrandingen, vergiftigingen, botbreuken, en letsels door hitte of kou. Het is ook mogelijk om een reanimatiecursus met AED op jouw eigen locatie te verzorgen. Bijvoorbeeld in de kantine van je voetbalclub. Hiervoor heb je minimaal 6 deelnemers nodig.

Reacties

(2)

"De plaatsnaamborden waren medio 2015 nog niet aangepast.": inmiddels wel. Zie mijn foto's van gisteren op
http://borden.plaatsengids.nl/pgemBodegravenReeuwijk.html#pnwrbru

Dank Harry! Ik heb e.e.a. aangepast in de tekst en de foto geplaatst.

Reactie toevoegen