Status

- Kladde is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, in grotendeels gemeente Bergen op Zoom (dit gedeelte: t/m 1996 grotendeels gemeente Steenbergen (in 1997, door middel van een grenscorrectie, over naar gemeente Bergen op Zoom), deels gemeente Halsteren (in 1997 over naar gemeente Bergen op Zoom)) en voor een klein deel gemeente Steenbergen.

- De buurtschap Kladde valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Lepelstraat en voor een klein deel onder de stad Steenbergen.

- De buurtschap Kladde heeft officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) en is/heeft dus een eigen 'bebouwde kom', maar voor de postadressen ligt de buurtschap grotendeels 'in' Lepelstraat. Het kleine deel van de buurtschap onder de stad Steenbergen ligt buiten, maar wel in de directe en NO nabijheid van deze bebouwde kom; dit deel is niet bebord.

Naam

Volksmond
In de volksmond woont men 'op de Kladde'.

Oudere vermeldingen
1692 Leemkladde, ca. 1750 De Kladt, 1789 De Cladde, 1845 'De Klad of De Kladde, eigenlijk de Leemkladde', 1866 Leemkladden.

"In een akte in het Bergse stadsarchief uit 1589 komt de naam Leemcladde al voor. De vermelding hield verband met een financiële transactie door Adriaen Willem Danielszoon, die op 7 september 1589 zijn belang in een rentebrief verkocht aan Frans Willemszoon. Een rentebrief was een soort schuldbekentenis waarbij meestal onroerend goed tot onderpand werd gegeven, in dit geval een stuk land onder Steenbergen, gelegen in de "Leemcladde". Hieruit kunnen we afleiden dat de naam verband houdt met de grondsoort: een klad of een kluit leem, of ruimer gezegd leemrijke grond. De leemrijke grond was in West-Brabant van belang voor de potmakersbedrijven in Bergen op Zoom en later voor de steenfabrieken in Halsteren en Wouw. Veel potmakers sloten met grondeigenaren in Halsteren en omgeving overeenkomsten om het leem van de gronden te delven." (aldus Frank Bogers)

Naamsverklaring
Betekent kladde 'kluit vuile modder, half weke massa van modder, mest', hoort bij de groep van klodder en kluit. Vergelijk Klundert.(1)

Ligging

De buurtschap Kladde ligt NW van Lepelstraat, ZW van Steenbergen en Welberg en ZO van Nieuw-Vossemeer, rond de gelijknamige weg en de wegen Kladseweg (alleen een klein N deel van die weg), Kladsedijk, Ruigevelden (die op de straatnaambordjes als 2 woorden wordt gespeld en in de gemeentelijke adresbestanden als één woord, wat ons een 'tikfout' lijkt) en Kladwijck. De buurtschap ligt in het N rond de grens met de gemeente Steenbergen. De gemeentegrens loopt door de weg Kladwijck*, het uiterst N deel van de weg Kladde en de Jan den Boersweg. De 2 panden aan de weg Kladwijck liggen aan de N kant van die weg, en daarom op grondgebied van de gemeente Steenbergen en liggen daarom ook voor de postadressen 'in' Steenbergen.

* Oorspronkelijk heette deze weg Stierenweg. Door de recente aanleg van de A4 is deze weg doorsneden en zijn beide delen niet meer met elkaar verbonden. Omdat dit allicht tot verkeerd rijdende bezoekers zal hebben geleid, die in het 'andere deel' moesten zijn en daarvoor een eind moesten omrijden, is het W deel hernoemd tot Kladwijck (vergelijkbaar met de Tilburgse buurtschap Hazennest, die tegenwoordig verdeeld is in -Oost en -West, in relatie tot de aldaar aangelegde ringweg N261). Z van het wegdeel dat Stierenweg is blijven heten, is voor fietsers tussen Halsteren / Lepelstraat (W van de A4) en Steenbergen (O van de A4) wel een fietspad aangelegd, ter hoogte van buurtschap Klutsdorp, met een brug over de A4.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Kladde 17 huizen met 74 inwoners onder de gemeente Halsteren en 20 huizen met 116 inwoners onder de gemeente Steenbergen. In totaal dus 37 huizen met 190 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Geschiedenis

In ieder geval tot medio 19e eeuw heeft de Kladde een lagere school gehad. Wanneer deze is opgeheven, is ons vooralsnog niet bekend.

De vroegere molen in deze buurtschap is helaas afgebroken: “Waakzaamheid blijft op verschillende terreinen (inzake het molenbehoud, red.) geboden. Een schandvlek in dit opzicht blijft de molen te Kladde, een typisch 19e-eeuwse Brabantse bergmolen die door politiek getouwtrek en een onwillige eigenaar in 1989 geruisloos kon verdwijnen” (100). De molen stond aan de oostkant van de Kladseweg en was een ronden stenen bergkorenmolen, in 1851 gebouwd door H. van Wezel uit Lepelstraat. Hoewel de molen al sinds 1969 op de lijst van beschermde monumenten van de gemeente Steenbergen stond, kon helaas niet worden voorkomen dat hij totaal in verval raakte. Al rond 1970 stond de molen er sterk vervallen en verwaarloosd bij. De molensteen ligt bij het pand op huisnr. 20, waar er een open haard van is gemaakt. Ook ligt er nog een stuk in de tuin.

Langs de recreatieve fietsroute, op de grens van de wegen Kladde en Kladseweg, is in december 2018 een informatiepaneel over de geschiedenis van de buurtschap onthuld. In het bijzijn van omwonenden, leden van de werkgroep Gehuchtenplan, Heemkundekring Halchterth, de stadsarcheoloog en wethouder Annette Stinenbosch heeft Maarten van Eekelen het paneel onthuld. Van Eekelen is geboren en getogen in het voormalige café waar tegenwoordig de Gasterij is gevestigd. "Maarten heeft veel informatie geleverd over de historie van de buurtschap. Het is fijn zo iemand in de raad te hebben", zei wethouder Annette Stinenbosch in haar welkomstwoord. Ze bedankte ook raadslid Eric Verbogt en vertegenwoordigers van de werkgroep Gehuchtenplan. Namens die werkgroep benadrukte Eric Goossens het belang van het beschrijven en bekend maken van de cultuurhistorie en van het behoud van waardevolle panden en objecten, zoals behoud van de Zweedse watersnoodwoningen in Halsteren, en het plaatsen van een herdenkingsbord ter ere van 75 jaar bevrijding Brabantse Wal. "Daar is wil voor nodig. Het is heel belangrijk de geschiedenis te laten voortleven."

Bezienswaardigheden

- Het oorlogsmonument (kruis) aan de Rubeerdijk (W van en parallel aan de lintbebouwing van Kladde) staat aan de grens van de gemeenten Bergen op Zoom en Steenbergen. Een onjuiste lezing die de ronde doet, is dat het monument geplaatst zou zijn om de watersnoodramp van 1953 te herdenken en aan te geven hoe hoog het water toen gekomen is.

- N van de weg Kladwijck (vóór de aanleg van de A4 Stierenweg geheten, een O zijweg van de weg Kladde), op grondgebied van de gemeente Steenbergen, liggen 4 Duitse bunkers vlak bij elkaar (zie foto). De nieuwe A4, die in deze regio recentelijk is aangelegd, is hier vlak langs komen te liggen; de parallelweg - genaamd De Linie - langs de A4 ligt op 25 meter afstand van de dichtstbijzijnde bunker. Gelukkig heeft Rijkswaterstaat het gebied van de bunkers ook aangekocht, met het doel ze te behouden.

Het zijn geschutsopstellingen van het model 612, Duitse benaming 'Schartenstand für Lande- und Sturmabwehrgeschutze ohne Nebenräume'. De afmetingen van de bunkers zijn per stuk: breedte 10m, hoogte 5m, diepte 10m. De muren zijn 3 meter dik, in totaal is er 385 m3 beton gebruikt. In totaal zijn 649 bunkers van dit type gebouwd, verspreid over Europa. 2 van de bunkers zijn van een vrij zeldzaam type. Samen met de bunkers bij buurtschap Benedensas zijn dit nl. de enige bekende bunkers waarbij een zogeheten Tobrukpit op de bunkers is geplaatst. De Tobrukpits waren 2-persoons bunkertjes met een mitrailleur, een kleine mortier of soms waarnemingsapparatuur er in. Er stonden er destijds duizenden langs de kust tussen de Frans-Spaanse grens en het noorden van Noorwegen. In 2011 zijn de bunkers van Kladde tot gemeentelijk monument benoemd.

Het huis op Zoekweg 7 (vanuit de bunkers gezien gelegen aan de andere kant van de A4) hoorde ook bij de bunkers. Hier hadden de Duitsers in 1940 namelijk beslag op gelegd (het was eigendom van de familie Mathijsen) om het pand als commandocentrum te laten dienen. Aan het einde van de oorlog is het huis in brand geschoten. Na de oorlog is het huis terug opgebouwd. In 1950 is het gereed gekomen.

- De buurtschap had al in de 19e eeuw verschillende fraaie hofsteden. Een ervan droeg de naam Groot Kladwijk. In het Steenbergse deel van de Kladde staat op Kladseweg 3 nog een fraaie boerderij uit het begin van de vorige eeuw.

Eten en drinken

- Café De Kladde (op huisnr. 12) was jarenlang in handen van de familie Van Eekelen - raadslid en voormalig wethouder Maarten van Eekelen is hier geboren en getogen - en fungeerde naast café tevens als de facto buurthuis; zo kwamen de duivenvereniging, de toneelvereniging en de Bond van Landarbeiders hier samen, en begin jaren zestig is Stichting Karnaval Lepelstraat in dit café opgericht.

Toen het pand in 2016 te koop kwam, vonden de in Lepelstraat opgegroeide Cora Luijks en haar man Jan-Dries het van belang voor de leefbaarheid in Kladde en Lepelstraat dat de horecafunctie van het pand behouden zou blijven. Ze hebben het pand daarom gekocht en heringericht tot Gasterij de Kladde (welke naam bewust is gekozen omdat het meer is dan alleen een café). Ze hebben de bar, de biljarttafel en de prijzenkast gehandhaafd. Verder hebben ze een nieuwe vloer gelegd, de boel geverfd en heeft Jan-Dries nieuwe meubels voor de Gasterij gemaakt. Het terras is vernieuwd, er is een speelplek voor kinderen en een hoek met boeken en spelletjes. De Gasterij is in mei 2018 van start gegaan. De zaak is van donderdag t/m zondag open voor fietsers, wandelaars en andere passanten. Naast een assortiment drankjes hebben ze zelfgemaakt gebak en tussen de middag serveren ze soep en lekkere broodjes. (bron: In de buurt Bergen op Zoom)

Beeld

- Fotoreportage van Lepelstraat en Kladde, door Kees Wittenbols uit Breda.

Links

- Buurtvereniging: - De buurtschap heeft een eigen buurtvereniging: Buurtvereniging De Kladde. De vereniging is voor zover ons bekend niet meer / nog niet middels een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Zorg: 5 dagen in de week helpen mensen met een verstandelijke beperking (hulpboeren en hulpboerinnen) mee aan de werkzaamheden op Zorgboerderij De Ruige Velden (Ruigevelden 17b, een O zijweg van Kladde), die zorg biedt aan mensen met een verstandelijke beperking, die affiniteit hebben of willen krijgen met het Brabantse boeren leven. Doelstellingen zijn het bieden van een zinvolle, plezierige dagbesteding; het beleven en bewust worden van boerderij, gezinsleven en natuur; het vergroten van het gevoel van eigenwaarde; het aanleren en onderhouden van sociale contacten en vaardigheden.

Wat kunnen deelnemers hier zoal doen?: Verzorgen van zeugen en biggen in de kraamstal; verzorgen van kleinvee als kippen, ganzen, ezels, geitjes, schaap en katten; mee onderhouden van tuin, erf en werkplaats; het op biologische wijze kweken, onderhouden en oogsten van groente, bloemen en fruit zowel in de volle grond als in de tunnelkas; het verzorgen van de lunch en onderhouden van de kantine; creatieve activiteiten; ontvangen en rondleiden van groepen (excursies); vrijwillige deelname aan dorpsevenementen zoals Kermis, Musical, Carnavalsbal, Carnavalsoptocht. - Van eind augustus tot Halloween zijn hier zelfgekweekte pompoenen te koop.

- Zorgboerderij Zarah’s Hoeve in buurtschap Kladde (Ruigevelden 19) van Bep Dijkhuizen is een plek waar volwassenen en jongeren door het buiten zijn en het werken tot rust kunnen komen. De boerderij is een paardenbedrijf. Er leven 12 paarden en verder kippen, katten, konijnen en een hond. Op Zarah’s Hoeve kunnen psychiatrische cliënten terecht in verschillende fasen van hun behandeling. Doordat zij buiten de instelling aan het werk te zijn, kan het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid groeien. Ook kunnen hier de eerste stappen gemaakt worden richting zelfstandig wonen en een arbeidsplaats. Een tweede doelgroep is de groep mensen die al langer uit het arbeidsproces zijn en vanwege specifieke problemen (sociale, fysieke, psychische) een langere tijd nodig hebben om een plaats te vinden op de arbeidsmarkt. Door op een plek te zijn waar iets van hen verwacht wordt, waar ze nodig zijn en waar ze met anderen moeten samenwerken, zal er bij hen een proces opgang gebracht worden dat kan gaan leiden tot ontwikkeling van vaardigheden om opnieuw te participeren in de samenleving. Door in een totaal andere omgeving en buiten te zijn, komt mensen met een burn-out gemakkelijker tot rust, het hoofd wordt leeg. Men kan meewerken op de boerderij of lekker naar de kippen staren.

De medewerkers op de (zorg)boerderij werken in de moestuin (op natuurlijke wijze aangelegd en onderhouden), verzorgen de paarden, helpen mee in het onderhoud van het terrein/singels, bouwen hokken enz. Uitgangspunt is dat ‘alles’ (mensen, dieren, planten, materialen) waarde heeft. Dus 'rotzooi' / 'waardeloos' kennen ze hier niet. Er is zoveel mogelijk hergebruik van materialen, spullen, afval. Andere voorbeelden: Bij het uitsteken van onkruid worden de regenwormen uit de wortels gehaald en liefdevol naar de composthoop gebracht. Brandnetels zijn vervelend, maar vooral ook reinigende kruiden voor de paarden, thee voor de mens, luizenbestrijding in de moestuin. Paardenmest is voeding voor de groenten in de tuin. Strotouwtjes kunnen nog voor veel doeleinden gebruikt worden. Ook wordt er gezocht naar alternatieve bronnen van energievoorzieningen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)