Harenermolen

Plaats
Buurtschap
Groningen
Hondsrug
Groningen

harenermolen_bord_harendermolen.jpg

Op de plaatsnaamborden van buurtschap Harenermolen staat nog de verouderde spelling Harendermolen

Op de plaatsnaamborden van buurtschap Harenermolen staat nog de verouderde spelling Harendermolen

harenermolen_anwb_paddenstoel.jpg

Op een ANWB-paddenstoel in de omgeving staat wél de correcte, huidige spelling Harenermolen

Op een ANWB-paddenstoel in de omgeving staat wél de correcte, huidige spelling Harenermolen

harenermolen_sigarenzakje_kopie.jpg

Van ca. 1840 tot ca. 1940 werden sigaren in dit soort zakjes verkocht. Ten tijde van het vervaardigen van dit zakje (jaar onbekend) was de spelling Harendermolen kennelijk nog gangbaar.

Van ca. 1840 tot ca. 1940 werden sigaren in dit soort zakjes verkocht. Ten tijde van het vervaardigen van dit zakje (jaar onbekend) was de spelling Harendermolen kennelijk nog gangbaar.

harenermolen_cafe_witteveen_kopie.jpg

Harenermolen was rond 1900 al een geliefd ontspanningsoord voor Groningers. Vandaar dat het veel horeca had, waaronder Café Witteveen.

Harenermolen was rond 1900 al een geliefd ontspanningsoord voor Groningers. Vandaar dat het veel horeca had, waaronder Café Witteveen.

harenermolen_groeten_uit_kopie.jpg

Plaatsnamen op oude ansichtkaarten kloppen niet altijd. Dit plaatje bij Harenermolen kan natuurlijk niet. De drukker drukte gewoon allerlei plaatsnamen erin om ze maar in die plaats aan toeristen te kunnen verkopen.

Plaatsnamen op oude ansichtkaarten kloppen niet altijd. Dit plaatje bij Harenermolen kan natuurlijk niet. De drukker drukte gewoon allerlei plaatsnamen erin om ze maar in die plaats aan toeristen te kunnen verkopen.

harenermolen_viaductweg_1959_kopie.jpg

Harenermolen, Viaductweg (postaal Haren), 1959

Harenermolen, Viaductweg (postaal Haren), 1959

harenermolen_tramremise_kopie_kopie.jpg

Harenermolen, tramremise van de paardentram Groningen-Zuidlaren v.v.

Harenermolen, tramremise van de paardentram Groningen-Zuidlaren v.v.

Harenermolen

Terug naar boven

Status

- Harenermolen is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hondsrug, gemeente Groningen. T/m 2018 gemeente Haren.

- De buurtschap Harenermolen valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Glimmen, deels onder het dorp Haren (tot de splitsing Rijksstraatweg/Hoge Hereweg is postaal Glimmen, N daarvan is postaal Haren).

- Harenermolen heeft witte plaatsnaamborden en ligt 'buiten de bebouwde kom'.

- De plaatsnaam wordt in recente atlassen ten onrechte niet meer vermeld.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1781 Haarder molen, 1794 Haarer Moolen, 1840 Harender-Molen, 1858 Harenermolen, 1877 Harendermolen. Getuige o.a. de afgebeelde ansichtkaart van de tramremise was begin 20e eeuw de spelling Harenermolen weer gangbaar. Toch zien we ook in de decennia daarna, tot vandaag de dag aan toe - bijvoorbeeld op ansichtkaarten, in krantenartikelen en op websites - de beide laatstgenoemde spellingen nog afwisselend gehanteerd worden. Zie verder hierna onder Spelling.

Naamsverklaring
Genoemd naar de molen die hier vroeger heeft gestaan - zie verder bij Geschiedenis - bij Haren.

Spelling
De spellingen met en zonder d in het midden worden vandaag de dag nog altijd beide gebruikt. Zo staat op de plaatsnaamborden de spelling Harendermolen, op een ANWB-paddenstoel in de omgeving staat Harenermolen. Harendermolen is een verouderde spelling (zie de alinea hierna). 'Molen bij Haren' wordt taalkundig gewoon Harenermolen, er is geen reden om daar nog een d tussen te plaatsen (vergelijk ook het natuurgebied Harener Wildernis). Ook Harenaar Reinier Treur stelde op zijn - niet meer in de lucht zijnde - weblog 'Haren in foto's' (van Bureau Bijschrift) dat de buurtschap "door sommigen hardnekkig Harendermolen wordt genoemd".

En zie tot slot ook de discussie hierover in Haren de Krant, waar de redactie stelt: "Wij hebben de schrijfwijze Harendermolen altijd al vreemd gevonden, maar we hebben er een mogelijke verklaring voor. Op heel oude kaarten zien we de molen die ongeveer ter hoogte van de villa Le Grillon stond, aangeduid met ‘Haardermolen’. De molen van Haren. Dat is verbasterd tot Harendermolen." Dit alles in ogenschouw nemend, kwalificeren wij de spelling Harenermolen als zijnde vandaag de dag de juiste spelling, en houden wij die daarom ook verder op deze pagina aan. Zie ook de toelichting van oud-gemeentesecretaris Eppo van Koldam over deze materie.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Harenermolen ligt tussen Haren en Glimmen, rond o.a. de wegen Rijksstraatweg, Hoge Hereweg, Westerveen, Boerlaan en Oosterbroekweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Harenermolen 8 huizen met 94 inwoners (dat is gemiddeld bijna 12 inwoners per huis! Dat is ook voor die tijd meer dan gemiddeld). Tegenwoordig omvat de buurtschap enkele tientallen panden.

Terug naar boven

Geschiedenis

Zeer vroege bewoning
In deze buurtschap is aardewerk gevonden uit 950-850 v.Chr. Er ligt ook een prehistorische grafheuvel: "In de gemeente Haren is de locatie van één grafheuvel bekend en wel bij Harenermolen. Het gaat om een grafheuvel van de Klokbekercultuur die in 1922 is opgegraven. Het is een zogenaamde vier perioden grafheuvel. In de eerste periode, in het late neolithicum, groeven de mensen van de Klokbekercultuur een grafkuil waarin een dode is begraven. In het graf was nog een lijksilhouet (een schaduw van het lijk als grondverkleuring) te zien. De dode was liggend op de linkerzijde met opgetrokken knieën en met het hoofd naar het oosten bijgezet. Als grafgiften had de dode twee barnstenen kralen, een barnstenen knoop, vuurstenen artefacten (een pijlpunt en een vuurslag) en een polsbeschermer van groengrijze steen meegekregen. Het graf was omgeven door een 80 cm brede standgreppel. In deze greppel stonden oorspronkelijk 51 palen. Over het graf was een grafheuvel van zand en plaggen opgeworpen. In de loop van de bronstijd werd de bestaande heuvel tot twee keer toe opgehoogd en uitgebreid. Aanvankelijk werden de crematieresten in grafkuilen bijgezet, in de laatste periode in urnen. (bron: Nota Archeologiebeleid gemeente Haren)

De molen
De gemeente Haren heeft o.a. een molen in haar logo. Ieder dorp in de gemeente Haren heeft een molen. De buurtschap Harenermolen echter heeft - ondanks dat haar naam anders doet vermoeden - geen molen (meer). Uiteraard heeft hier, gezien de plaatsnaam, wel een molen gestaan. Deze standerdmolen is eind 16e eeuw gebouwd, en rond 1822 gesloopt. De eigenaren gingen met een nieuwe molen verder in Haren, aan de Molenweg. Deze molen is in 1871 afgebrand.

Tram
In Harenermolen was een tramremise van de paardentram (sinds 1921 elektrische tram, in 1939 opgevolgd door bussen van de GDS) Groningen-Zuidlaren. Aan die functie ontleent het huidige woonerf zijn naam Doorrid. In de buurtschap was rond 1900 behoefte aan een transformatorhuisje én aan een wachthuisje voor de tram. Men besloot dat heel praktisch in één gebouwtje te combineren.

Toeristisch geliefd oord
Harenermolen was al rond 1900 een geliefd ontspanningsoord voor Groningers. Er was dan ook relatief veel horeca, zoals café Witteveen, Café Seinpost, café-restaurant Voorveld, café-lunchroom-pension Bolhuis en hotel-café-restaurant Hoogenberg (begin jaren zeventig na diverse branden gesloopt).

Kleinseminarie
Van 1961-1969 is in enkele villa's in deze buurtschap het Liudgerconvict gevestigd geweest (een gemeenschap van jongeren die op een seminarie een opleiding tot priester volgde).

Renbaan
Van 1903 tot in de jaren zeventig was er een (paarden)renbaan in Harenermolen (tegenover de Boerlaan).

Orgelbouwers
In Harenermolen zijn ook nog orgelbouwers gevestigd geweest, en wel de firma P. van Oeckelen en Zonen. Orgels van hun hand zijn o.a. te vinden in de Protestantse kerk in Kolderveen (gem. Meppel) (1867), in de Liudgerkerk te Oldehove (1903), in de Hervormde kerk te Veessen (1882) en in de Hervormde kerk te Woltersum.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Molenaars moesten vroeger belasting betalen over het bij hen ter vermaling aangevoerde graan. Maar fraude en ontduiking hiervan kwam veel voor. Daarom moesten de molenaars en hun knechten een eed afleggen dat ze niet zouden frauderen, op straffe van hoge boetes, geseling aan de molenroede (!) en verbanning. Toch bleek dit alles niet afdoende. Daarom werd vanaf 1628 bij iedere korenmolen een 'chercher' aangesteld, die nauwlettend moest toezien op een correcte belastingafdracht. Hij kreeg een eigen 'chercherswoning' bij de molen. Door de Groningers werd dit verbasterd tot respectievelijk 'sarries' en 'sarrieshut'. Van de ruim 100 sarrieshutten die er in Groningen zijn gebouwd, zijn er nu nog slechts 6 over, waarvan 1 in Harenermolen (Hoge Hereweg 5), die uiteraard hoorde bij de onder Geschiedenis beschreven molen. Deze sarrieshut is een rijksmonument en is grotendeels in de oorspronkelijke staat gerestaureerd. Nadere informatie over de sarrieshutten in Groningen.

- Huize Weltevreden (Rijksstraatweg 4) is in 1806 gebouwd als herberg De Kroon. De pachter van de kroeg had het moeilijk. Hij kon vaak de rekeningen niet betalen. In het Huis te Glimmen woonde toentertijd de heer Jullens. Hij trok zich het lot van de pachter aan en zuiverde de tekorten aan. Toen ook de pacht niet meer betaald kon worden, heeft de heer Jullens De Kroon zelf overgenomen. Toen de kroeg concurrentie ging ondervinden, zocht de heer Jullens een andere bestemming voor het gebouw. Dat is het nu zo bekende Huize Weltevreden geworden.

Het werd een 'huis van Weldadigheid', bestemd voor behoeftige wezen, oude mannen en oude vrouwen. De regels waren wel streng; Men kon er pas wonen als men boven de 70 jaar was. Bovendien moest men lid zijn van de Nederduits Hervormde Gemeente van Haren. Wijn of enig andere alcoholische versnapering was ten strengste verboden. En negen uur in de winter en tien uur in de zomer was de uiterste tijd van slapen gaan. Deze regels zijn gelukkig geschrapt. Het is nu een appartementengebouw voor zelfstandig wonende senioren vanaf 50 jaar. In 2013 heeft Het Groninger Landschap Huize Weltevreden verworven. Zij heeft de tuin in oude glorie hersteld. (bron: voormalig beheerder Albert Jansen in dorpskrant Glimmer'lei, april 2017)

- In 2003 is een Gedenksteen geplaatst voor de op 19 maart 1945 in Harenermolen door collaborateurs doodgeschoten verzetsstrijder Anda Kerkhoven.

- Prehistorische grafheuvels.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Reinhart Orchideeën (Westerveen 16) is 7 dagen per week geopend (op werkdagen van 09:00-18:00 uur, in het weekend en tijdens feestdagen van 10:00-17:00 uur). Alleen op Nieuwjaarsdag zijn ze gesloten. Frans Reinhart (1945) en zijn vrouw Wilma zijn al sinds 1994 op deze fraaie locatie in Harenermolen gevestigd. Op hun vorige locatie hadden ze een kas van 18 m2, hier hebben ze een kas van 6.000 m2... Frans is al meer dan 50 jaar verzamelaar van orchideeën. Zijn verzameling heeft hij in de orchideeëntuin tentoongesteld, zodat iedereen ze kan bewonderen. Er bloeien steeds weer andere orchideeën en andere planten. De buitentuin van 2500 m2, met diverse vijvers, is ook zeker een bezoekje waard, en is rolstoel- en rollatortoegankelijk. Een heerlijke oase tussen de kassen en het Scharlakenbos. Voor nadere informatie zie het interview met Frans Reinhart (2020), door Bert Koster, en de 'review' van Reinhart Orchideeën, door Kees Boele.

Reacties

(4)

Dag, leuk om zo een stukje geschiedenis te lezen. Ik heb een vraag. Woonde daar ook een fam. Amerika? Vr. gr.

Dank voor uw compliment! Er zal allicht een lokale ingewijde zijn die dit weet. Als er iemand reageert, laat ik het u weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Inderdaad woonde daar een fam. Amerika en wel op de Boerlaan no. 5. Die hadden een boerderij met fruitbomen. Ik heb het over de jaren '50. Daar schuin tegenover woonde een fam. Buivinga op no. 18 en Lammert Buivinga was getrouwd met Martha Amerika. Voor zover ik me kan herinneren was de fam. op no. 5 Amerika en no. 18 Amerika neef en nicht.

Dank voor uw reactie! Ik zal mevr. Boon-Amerika melden dat u gereageerd heeft.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen