Sint-Oedenrode

Plaats
Dorp
Meierijstad
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

sint-oedenrode_plaatsnaambord_en_carnavalsnaam_papgat_kopie.jpg

Sint-Oedenrode is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Meierijstad. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2016. Tijdens carnaval heet het dorp Papgat.

Sint-Oedenrode is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Meierijstad. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2016. Tijdens carnaval heet het dorp Papgat.

gemeente_sint-oedenrode_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Sint-Oedenrode anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Sint-Oedenrode anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Sint-Oedenrode

Terug naar boven

Status

- Sint-Oedenrode is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Meierijstad. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2016.

- De gemeente omvatte naast het gelijknamige dorp verder nog de dorpen Boskant, Nijnsel en Olland (die in 1978 geen eigen postcode en postale plaatsnaam hebben gekregen, waardoor zij sindsdien voor de postadressen 'in' Sint-Oedenrode liggen), en de buurtschappen Bus, Everse, Hezelaar (deels), Koevering (deels), Kremselen, Mosbulten (grotendeels), Schoor, Vernhout (grotendeels), Vressel, Weieven, Wolfswinkel (deels), Zandhoef en Zwijnsbergen. In totaal omvatte de gemeente aldus 4 dorpen en 13 buurtschappen.

- De gemeenten Schijndel, Sint-Oedenrode en Veghel zijn in 2017 gefuseerd tot 1 nieuwe gemeente: Meierijstad. - Toelichting op de motivaties voor de fusie met Schijndel en Veghel door politieke partij Hart voor Rooi. - Artikel van de gemeentesecretaris van Schijndel over waarom hij herindelen beter vindt dan samenwerken.

- Wapen van de voormalige gemeente Sint-Oedenrode.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de voormalige gemeente Sint-Oedenrode.

- Onder het dorp Sint-Oedenrode vallen ook de buurtschappen Biezen (deels, één pand), Everse, Koevering (deels) en Schoor (deels) en, alleen voor de postadressen, ook de dorpen Boskant, Nijnsel en Olland en de buurtschappen Bus, Hezelaar (deels, één pand), Kremselen, Mosbulten (grotendeels), Schoor (het andere deel van de buurtschap, deels vallend onder het dorp Boskant en deels vallend onder het dorp Nijnsel), Vernhout (grotendeels), Vressel, Weieven, Wolfswinkel (deels), Zandhoef en Zwijnsbergen.

Terug naar boven

Naam

In de volksmond
Sint-Oedenrode wordt in de regio kortweg Rooi genoemd. Uitspraak: Rói.

Inwoners
Een inwoner van Sint-Oedenrode is een Rooienaar.

Spelling
Van de ca. 25 plaatsnamen in ons land die met Sint beginnen, wordt de meerderheid zonder koppelteken gespeld. Slechts 4 worden er officieel mét koppelteken gespeld. Sint-Oedenrode is er daar een van.

Oudere vermeldingen
12e eeuw A. Rodae Comitis, 1232 Rodae S. Odae, 1283 Rode, 1311 kopie 18e eeuw van Sinte Oeden Rode, 1311 kopie 18e eeuw en huijs dat staet te Rode ane Sinte Oedekerke, 1312-1350 Heribertus de Rode, 1467 Sint Oeyenrode, 1508 Rode Sanctae Odae, 1675 St. Oedenrode, St. Oeden Rode, 1696 St Oidenrode, 1868 St Oedenrode.

Naamsverklaring
Betekent rode 'rooiing van bos, ontginning', genoemd naar de heilige Oda van Brabant, een prinses die om een gedwongen huwelijk te ontlopen van Schotland of Ierland naar Taxandrië kwam en als kluizenares rond 713 in Rode zou zijn gestorven. De naam betrof oorspronkelijk een graafschap (1231 pro comitatu de Roda cum suis appendiciis citra Mosam, comitatus sancte Ode Rodensis). Het gravengeslacht stierf echter al in de 12e eeuw uit, waarna de aartsbisschop van Keulen het gebied in leen gaf aan de hertogen van Gelre, die het in 1231 afstonden aan de hertog van Brabant.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Papgat.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Sint-Oedenrode grenst in het ZW aan het dorp Boskant, in het NW aan het dorp Olland, in het N aan de dorpen Schijndel en Eerde, in het NO aan het dorp Zijtaart en in het ZO aan het dorp Nijnsel, en ligt O van het dorp Liempde en de A2, OZO van het dorp Boxtel, ZO van de dorpen Gemonde en Sint-Michielsgestel, ZW van de dorpen Veghel, Keldonk en Erp, W van het dorp Boerdonk, NW van de dorpen Mariahout, Lieshout en 'Beek en Donk', NNW van het dorp Nuenen, N van de stad Eindhoven en NO van de dorpen Best en Oirschot. Direct O van de dorpskern loopt de A50, van NO naar Z.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Sint-Oedenrode 563 huizen met 3.968 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 182/1.231 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Olland en Houtum, samen 119/799, Boschkant 56/426, Varenhout 37/288, Nijnsel 38/296, Vressel 36/278, Eerde (deels) 26/174, Everse 41/285 en Bersselaar (Berselaar) 28/191. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 7.200 huizen met ca. 18.000 inwoners, dit is inclusief de aantallen voor de dorpen Boskant, Nijnsel en Olland.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Sint-Oedenrode, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- "Heemkundige Kring De Oude Vrijheid, opgericht in 1941, stilgelegd vanwege WO II en heropgericht in 1954, wil belangstelling wekken voor de geschiedenis van Sint-Oedenrode en omgeving en tevens willen we al het waardevolle dat deze geschiedenis heeft voortgebracht, beschermen. Citaat: "‘Ge leert er zoveul van’ zeggen de Rooise nieuwe leden. Het leren kennen van eigen dorp en omgeving en er daardoor van gaan houden, dat is de bedoeling van onze heemkundige kring De Oude Vrijheid." Zo schreef destijds onze enige vrouwelijke voorzitter Mies Ketelaars in Heemschild 1989/3. Momenteel telt onze vereniging ca. 270 hoofd- en ca. 60 gezinsleden.

We hebben: een ‘heemhuis’: de oude doodgraverswoning bij de Knoptoren; een collectie mutsen en poffers die tentoongesteld wordt in het Mutsenmuseum, gehuisvest in het Sint-Paulusgasthuis; boeken, gedachtenisprentjes, documentatiemappen en archeologische vondsten; een zeer actieve natuurgroep; een zeer uitgebreide geschiedeniswerkgroep; een zeer deskundige archeologische werkgroep; en veel vrijwilligers die uiteenlopende taken uitvoeren. We verzorgen: lezingen, uitstapjes, cursussen, educatieprogramma’s en publicaties, waaronder Heemschild en het Mededelingenblad, we geven adviezen en we participeren in overlegorganen in de gemeente Meierijstad. Onze website vertelt je meer over dit alles en biedt tevens toegang tot onze digitale fotocollectie en de digitale collectie gedachtenisprentjes, die zijn opgenomen in de Brabant Cloud."

- Verhalen over de geschiedenis van Sint-Oedenrode op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

- Dommelrode was eens kasteel, daarna klooster, en nu gemeentehuis. Hier hebben de archeologische vondsten uit Sint-Oedenrode een prominente plaats gekregen. De bodemvondsten zijn de oudste getuigen van onze voorouders. Pijlpunten, schrabbers, mesjes en andere stenen werktuigen geven een beeld van hun levenswijze. 4000 jaar geleden werden onze voorouders van rondtrekkende jagers landbouwers. Stenen, bijlen, maalstenen, spinsteentjes, voorraadpotten en urnen (om as van hun doden te begraven) zijn de belangrijkste vondsten. Twee maquettes geven een beeld van nederzettingen uit de Brons- en IJzertijd, opgegraven bij de Hazenputten en Everse Akkers. Voorwerpen uit het begin van onze jaartelling laten zien hoe groot de invloed van de Romeinen in deze streken is geweest. Burgemeester Wernerplein 1. Tel. 0413-481911. Openingstijden: Gratis toegankelijk ma t/m vr tijdens kantooruren.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Sint-Oedenrode heeft 20 gemeentelijke monumenten, waarvan 5 in het dorpsdeel Eerschot.

- De RK Goede Herderkerk (Monseigneur Bekkersplein 1) is in 2014 aan de eredienst onttrokken. In 2016 is het pand benoemd tot gemeentelijk monument. Een reeks aan herbestemmingsplannen van deze en gene, van zorginstelling tot een culturele invulling (bijvoorbeeld een theater), heeft het niet gehaald, doorgaans om financiële redenen. Joost van Dijk heeft met zijn firma Vastlab het pand gekocht. Zijn plan behelst herbestemming tot een complex met ongeveer zestien tot achttien woningen, waarvan vier sociaal en met name gericht op starters, met respect voor de historie en de culturele waarden van het gebouw. Het plan is in 2020 getoetst bij de monumentencommissie, parochie en bisdom. Die zijn volgens Van Dijk enthousiast. Omdat een dergelijke herbestemming altijd gevoelig ligt*, wil Van Dijk zo transparant en zorgvuldig mogelijk opereren. Zo is er een website waarop alle plannen te vinden zijn, en het hele proces gedocumenteerd is. * Zo stelt de Pieter Dijkema Stichting - Pieter Dijkema was de architect van de Goede Herderkerk - dat de kerk door de herbestemmingsplannen 'onherstelbaar beschadigd dreigt te worden'.

- Beschrijving orgel Sint-Martinuskerk.

- Beschrijving orgel Knoptorenkerk.

- Mariakapel.

- Molen Van de Bergh.

- Smid Harrie van de Kamp uit Ravenstein begon in 1905 een smederij in Sint-Oedenrode, die uitgroeide tot de firma Oda Staalwerk, die in 1967 werd opgenomen in de Ahrend-Groep uit Amsterdam. In 1955, bij het 50-jarig jubileum, schonk de gemeente de karakteristieke smederij annex woonhuis aan de fam. Van de Kamp om er een museum in te vestigen. Alles wat een Brabantse smid in het begin van deze eeuw gebruikte is er aanwezig. Het woonhuisje is nog in originele staat, met een bedstee, een plattebuiskachel en onder meer een beeldje van Sint-Oda, waarnaar het dorp is genoemd. - Foto's Smederijmuseum. - Filmpje Smederijmuseum. Smederijmuseum H.J. van de Kamp (Kofferen 43, tel. 088-0600000, e-mail contactpersoon Petrie Kuijpers) is alleen op afspraak voor groepen te bezichtigen.

- Het jarenlang fanatiek verzamelen van jukeboxen heeft ertoe geleid dat Christ Boelens zijn droom, een eigen Jukeboxenmuseum, heeft kunnen waarmaken. Meer dan 25 jaar ervaring in het vakkundig restaureren van jukeboxen heeft de kennis van Christ op grote hoogte gebracht. Het lijkt of er geen geheimen meer zijn voor Christ, die urenlang kan praten over allerlei modellen en technieken, waarbij zijn hart nog steeds sneller gaat kloppen.

- Het oorspronkelijke kasteel Henkenshage is waarschijnlijk gebouwd in het begin van de 14e eeuw. Het is eigenlijk een adellijk herenhuis zonder boven-etage. Van 1850 tot 1860 heeft het kasteel een grote verbouwing gehad. Toentertijd was er veel belangstelling voor de middeleeuwse bouwstijl. In opdracht van de bewoners, familie De Girard de Mielet van Coehoorn, ontwierp architect Cuypers de aanbouw. Er zijn 3 torens aangebouwd, het hoofdgebouw heeft een bovenverdieping gekregen, waarbij het originele dak teruggeplaatst is en de hele voorgevel met de dienstwoningen is opgetrokken. Eigenaar van Gulick heeft in 1905 het hele kasteel laten restaureren en de tuinen laten opknappen door Leon Springer uit Haarlem. In 1958 doneert freule M.E.M. de Girard de Mielet van Coehoorn een flink bedrag aan de gemeente Sint-Oedenrode onder de voorwaarde dat het kasteel een sociaal-culturele bestemming krijgt en het kasteel tot in lengte van jaren de herinnering aan de familie De Girard de Mielet van Coehoorn levendig houdt. Het is nu als museum op de zondagen in de zomermaanden te bezoeken. Verder is het o.a. een trouwlocatie en is er een openluchttheater waar culturele activiteiten worden georganiseerd.

- Het Sint-Paulusgasthuis te Sint-Oedenrode is rond 1434 gesticht door de edelman Jan die Swert, lid van de hoofdleenbank van Peelland, en zijn vrouw Jutte van Erp. Hun huwelijk was kinderloos gebleven. Het was in die tijd gebruikelijk, wanneer er geen kinderen waren, een deel van de bezittingen te bestemmen voor een liefdadig doel. Het waren aanvankelijk 7 huisjes, bestemd voor arme, alleenstaande vrouwen. Tot de stichting behoorde ook een boerenhoeve. Uit de opbrengst daarvan werden de huisjes en bewoonsters onderhouden. Later is er nog een aantal huisjes bijgebouwd. De vier in de Kerkstraat zijn in de 19e eeuw gebouwd, twee in het begin en twee in het midden van de eeuw. Van de 13 huisjes zijn er nu nog 7 over. Allerlei sociale voorzieningen maakten de stichting na bijna vijfenhalve eeuw overbodig. In 1971 vertrok de laatste bewoonster.

In een deel van het complex is tegenwoordig het Museum van Brabantse Mutsen en Poffers gevestigd, met een overzicht van de Brabantse mutsendracht van weleer (1880-1945). Elk dorp had vroeger zijn eigen mutsenmaaksters, zodat er een grote verscheidenheid aan mutsen ontstond. Zo zien we in het museum de gazen, kanten, tulen en neteldoekse mutsen die in Midden- en Oost-Brabant werden gedragen. Uit West-Brabant zijn er onder andere de cornet, de strakke muts en de dubbele muts met kroezel of kroon en uit het grensgebied met België de speldenmuts en de Belgische cornetmuts. Van de kleinere types witte mutsen noemen we de kovel en de Bossche muts. Er is ook een expositie van Brabantse vrouwenkleding, met o.a. kapmantel, jak en rok, pelerines, omslagdoeken en falie. Schilderijen en foto's van vrouwen in klederdracht completeren het geheel.

- Maria van den Oever maakte haar eerste borduurwerk in 1965. Dat was een landkaart van Nederland. De provincie Flevoland bestond nog niet, zuidelijk Flevoland moest nog droog worden gelegd. In haar museum Jekschotshof is haar borduurwerk te zien en ook nog eens zo'n 1.000 poppen, want poppen verzamelen is de tweede hobby van Maria. Jekschotseweg 21. Tel. 0413-209490 of 06-10196520. Open elke eerste zondag van de maand van 13 tot 17 uur en verder op afspraak.

- Museum Hoeve Strobol van Bert en Annie Verbakel bezit een arsenaal aan zeldzame nostalgische aandenkens uit het dagelijkse leven, doeltreffend in hun eenvoud. Alle museumonderdelen waaronder tractoren, automobielen, ambachtelijk gereedschap en huishoudelijk gerei, zijn met inzicht, liefde en zorg voor traditie gerestaureerd. Heldere informatie en leuke anekdotes nemen bezoekers mee op een zwerftocht langs herinneringen. Naast 800 vierkante meter traditie tonen gezellige ouderwetse themadagen hoe vorige generaties oogstten, brood bakten of koffie brandden. Verder alleen geopend op afspraak.

- Gevelstenen in Sint-Oedenrode.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnaval Papgat. - KV De Narrekap.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Toeristische site van en over Sint-Oedenrode, met o.a. informatie over wat er te zien en te doen is.

- Stichting Het Roois Landschap zet zich in voor behoud en herstel van een rijk geschakeerd cultuur- en natuurlandschap in het buitengebied van Sint-Oedenrode. Zij beseffen dat de wereld niet stil staat. Ook de economie moet zich kunnen ontwikkelen, m.a.w. het moet wel een landschap blijven van deze tijd, met respect voor de mensen die daar nu werken, wonen en recreëren. Tegelijkertijd is dit landschap waardevol, omdat het gezegend is met een voor dit gebied zo kenmerkend populierenlandschap, terwijl we nog belangrijke restanten kunnen waarnemen van een kleinschalig agrarisch cultuurlandschap, waar de Dommel als een belangrijk verbindend element doorheen stroomt.

Het Roois Landschap vertegenwoordigt de belangen van diverse organisaties die zich met het landschap verbonden voelen. In het bestuur zitten vertegenwoordigers van landbouw (ZLTO), wildbeheer (WBE Midden Brabant) en natuurbescherming (IVN). Samen komen ze op voor de belangen van het landschap in de Gemeente Sint-Oedenrode, door overleg en samenwerking met alle betrokken partijen. Ook gaat de stichting concreet in het landschap aan de slag, waarbij de natuurwerkgroep een actieve rol speelt.

- "JeugdNatuurWacht (JNW) De Populier in Sint-Oedenrode wil de kinderen van 9 tot 14 jaar bewust maken van alles wat in de natuur leeft. Elke maand van september t/m juni is er op zaterdagochtend een activiteit. Dat kan van alles zijn. Sommige activiteiten komen elk jaar terug. Bijvoorbeeld ‘Nestkasten schoonmaken’. Dat doen we elk jaar omdat de vogels dan in het nieuwe jaar hun nesten in een schoon nestkastje kunnen bouwen. De activiteit “Kerststukjes maken en installatie” komt ook ieder jaar terug. In januari hebben we altijd een activiteit waarbij de kinderen mogen zagen en timmeren. Dan maken we het ene jaar een nestkast, het volgende jaar een voederplank en het jaar daarna een vlinderkast. Om de drie jaar hebben we een excursie naar Dierenpark De Oliemeulen in Tilburg.

We hebben veel verschillende activiteiten: van het uitpluizen van uilenballen tot een ontdekkingstocht in de natuur. Ook hebben we soms een activiteit dat de kinderen hun eigen huisdier mee mogen brengen. Dan komt er van alles tevoorschijn: kippen, konijnen, honden, cavia's en soms zelfs een paard. Ook is er eens een pasgeboren biggetje meegebracht. Dat vonden de kinderen zeer leuk. Een paar keer per jaar werken de kinderen op de JeugdNatuurWeij aan de Zuidelijke Randweg. Daar gaan ze o.a. paden aanleggen met houtsnippers, wilgen knotten, struiken snoeien en er is ook een boomhut door de kinderen gemaakt. Ook is er wel eens belangstelling van de pers en nemen ze een interview af voor uitzending op TV. Kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan mogen lid blijven. We noemen hen dan Senior lid. Daarna kunnen ze eventueel de overstap maken naar IVN Sint-Oedenrode. Nieuwe leden zijn uiteraard altijd welkom. Een kind betaalt slechts €10,00 contributie per jaar voor 10 activiteiten." De installatie van de nieuwe leden vindt traditiegetrouw plaats in december, tijdens de maandelijkse bijeenkomst van de JeugdNatuurWacht. In december 2020 zijn er 15 nieuwe leden geïnstalleerd.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sint-Oedenrode, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Sint-Oedenrode, Boskant, Nijnsel en Olland.

- Fotoreportage van Sint-Oedenrode door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2 en 3.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sint-Oedenrode (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws van DeMooiRooiKrant op Facebook.

- Muziek: - Fanfare NJA (Nos Jungit Apollo) is opgericht in 1864.

- 8-koppige formatie Funky Brass.

- Oud volksliedje over Sint-Oedenrode, in het Roois natuurlijk.

- Sport: - MC De Ganghouwers is een motorclub voor motorcrossers, Endurorijders (N2) en oldtimermotor-liefhebbers.

Reacties

(4)

De Paulusgasthuisjes, er zijn geen zes maar zeven huisjes. De vier in de Kerkstraat zijn in de 19e eeuw gebouwd, twee in het begin en twee in het midden van de eeuw. Mvg Willem

Dank voor de tip! Kennelijk stond dat ergens verkeerd en heb ik dat overgenomen. Ik ben blij met dit soort 'puntjes op de i', daar wordt het alleen maar beter van. Ik heb het aangepast.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

HJ van de Kamp museum: aub telefoonnummer 0413-492204 wijzigen in: 088-0060000

Dank voor de correctie! Ik heb het aangepast.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen