Scheefste toren van Nederland

Ons land kent diverse kerktorens, die om verschillende redenen enigszins scheef staan, en soms alleen al vanwege die bijzonderheid toeristen trekken die dat weleens 'in het echt' willen zien. Het is nog niet in brede kring bekend wat nu eigenlijk de scheefsfe toren van Nederland is, vandaar dat het ons aardig leek een artikel te wijden aan de diverse scheve torens, en daarbij te onthullen wat vandaag de dag de enige echte scheefste toren van Nederland is.

- Bekend om o.a. zijn scheefheid is de Oldehove in Leeuwarden. In 1529 wilde Leeuwarden de hoogste toren van het land bouwen, maar de Oldehove zakte al tijdens de bouw zo scheef dat de bouwers bij 39 meter moesten ophouden. Ze probeerden hem alsnog recht te bouwen, en juist daardoor werd hij ook nog krom. De toren heeft een hellingshoek van 2,2 graden en een hellingspercentage van 4,27. Bezoekers veronderstelden dat het weleens de scheefste toren van Nederland zou kunnen zijn, en hij werd al betiteld als 'de Pisa van het Noorden'.

- Maar... landmeetkundige Jakob van Dijk uit Bedum gooit roet in het Oldehover eten; in de jaren negentig stelt hij vast dat de Walfridustoren in zijn dorp een hellingshoek heeft van 4,1 graden en een hellingspercentage van 7,31. Door de wat vreemde vorm van het gebouw was dat nooit zo opgevallen. Bedumers gingen vervolgens andere kerktorens opmeten, bijvoorbeeld die van Aldeboarn en Acquoy, om er achter te komen of hun toren wellicht de scheefste van Nederland of misschien zelfs wel van Europa was. Op dat moment bleek de Bedumer toren inderdaad de scheefste van Europa. Voorheen was dat de beroemde toren van Pisa, maar die was net een tikje rechter gezet om te voorkomen dat hij zou omvallen (huidige hellingshoek 3,97 graden, hellingspercentage 7.16, hoogte 55 meter). Bedum komt er plotseling internationaal toeristisch door op de kaart en speelt er op in met rondleidingen, wandeltochten etc. Vijf jaar later wordt Bedum in Europees verband van de troon gestoten door de 27 meter hoge toren van het Oost-Friese Suurhusen, bij Emden, die een hellingshoek van 5,07 graden blijkt te hebben een een hellingspercentage van 8,9.

- Maar... uiteindelijk blijkt de scheefste toren van Nederland te staan in het piepkleine Friese buurtschapje Miedum, gem. Leeuwarden. De kerk van dat voorheen dorpje is in 1834 gesloopt. De toren is blijven staan, en omdat hij niets meer had om tegenaan te leunen, begon hij langzaam te verzakken in oostelijke richting. In de loop der jaren kwam de toren zo scheef te staan dat passanten het ergste vreesden. Halverwege de 20e eeuw leek hij reddeloos verloren. Een najaarsstorm zou hem al omver kunnen blazen, dachten deskundigen. In 1955 is daarom een reddingsplan uitgevoerd; de fundering is verstevigd, waardoor de toren niet verder weg kon zakken. Jan van der Leij uit buurdorpje Wyns, architect van o.a. de beroemde 114 meter hoge Achmeatoren in Leeuwarden, heeft op verzoek van de Leeuwarder Courant in 2009 de scheefheid van de 14 meter hoger Miedumer toren gemeten. Hij blijkt een hellingshoek van 4,72 graden te hebben en een hellingspercentage van 8,3 procent. En daarmee is het de scheefste toren van Nederland. En in Europees verband moet hij alleen de hierboven reeds genoemde toren van Suurhusen nog voor zich laten.

Landmeetkundige Jakob van Dijk erkent overigens dat de toren van het Friese Miedum nóg schever staat dan 'zijn' Bedumer toren. "Maar die is slechts 14 meter hoog. Kijk, dat noem ik geen toren", aldus Van Dijk. En over de toren van Suurhusen zegt hij: "Dat is geen echte toren te noemen. Een bouwval in de vorm van een milchpack! Die discussie heb ik in 2008 al eens gevoerd. Nee, de Walfridustoren is pas een échte toren, van ruim 34 m hoog."

Dus kennelijk zijn ook m.b.t. dit onderwerp, net als bij bijv. de oudste stad van Nederland en het middelpunt van Nederland, verschillende visies mogelijk, in die zin dat er allemaal wat voor te zeggen valt...

- Overigens is er een nóg schevere toren dan die van Suurhusen. Eveneens in Duitsland. Maar het World Guinness Book of Records heeft de aanvraag in 2011 van burgemeester Jürgen Linkenbach uit het Duitse Dausenau om erkenning van 'zijn' 'scheefste toren ter wereld' afgekeurd. De reden: het zou een ruïne zijn, de kerk wordt al jaren niet meer gebruikt en 'er groeien grassprietjes door de muren', aldus het juryrapport. De burgemeester was 'zeer, zeer teleurgesteld'. In Duitsland woedt sinds enige tijd een felle discussie over de vraag of de 27,3 meter hoge toren van het noord-Duitse Suurhusen daadwerkelijk de scheefste ter wereld is, met een helling van 5,19 graden boven het aardoppervlak. 'De onze hangt 5,24 graden uit het lood, en is dus feitelijk veel schever', aldus Linkenbach in Der Spiegel (juni 2011).

- De 17,5 meter hoge stompe kerktoren van Acquoy heeft een hellingshoek van 3,8 graden en een hellingspercentage van 6,6. Grappige bijkomstigheid is dat op het kerkhof een mevrouw Pisa begraven ligt. Uiteraard een gewild object voor toeristen en fotografen om toren én de grafzerk in kwestie samen op één foto te krijgen.

- Ook de toren van Aldeboarn is bekend om zijn scheefheid.

(bron: Leeuwarder Courant, 14-11-2009, in welk artikel je nog meer informatie vindt over de hierboven beschreven torens)

- Bijzonder is ook de 15e-eeuwse scheve toren van De Lier, die tijdens de bouw al verzakte, wat men 'hogerop' gecorrigeerd heeft, waardoor het niet alleen een scheve maar ook nog een kromme toren is.

- De toren van de 14e-eeuwse Hervormde (PKN) Odulphuskerk in Meliskerke staat ca. 60 centimeter uit het lood. Ook hier is het veroorzaakt door verzakking tijdens de bouw.