Nes (Akkrum)

Plaats
Dorp
Heerenveen
Fryslân

nes_bij_akkrum_collage.jpg

Nes, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nes, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nes Boarnsterhim.JPG

Nes, aan het riviertje de Boorn

Nes, aan het riviertje de Boorn

Nes Boarnsterhim..JPG

Van heel ver te zien: de watertoren van Nes. In 2016 is het waterreservoir verbouwd tot twee luxe hotelkamers.

Van heel ver te zien: de watertoren van Nes. In 2016 is het waterreservoir verbouwd tot twee luxe hotelkamers.

Nes Boarnstrhim.JPG

De klokkenstoel van Nes op het kerkhof

De klokkenstoel van Nes op het kerkhof

nes_bij_akkrum_kerkruine_1722.jpg

De kerk van Nes bij Akkrum is vermoedelijk al in de 17e eeuw gesloopt en niet herbouwd. In plaats daarvan komt er een klokkenstoel. Deze tekening is door J. Stellingwerf gemaakt in 1722, maar dat kan een impressie zijn uit een eerder jaar.

De kerk van Nes bij Akkrum is vermoedelijk al in de 17e eeuw gesloopt en niet herbouwd. In plaats daarvan komt er een klokkenstoel. Deze tekening is door J. Stellingwerf gemaakt in 1722, maar dat kan een impressie zijn uit een eerder jaar.

nes_bij_akkrum_op_kaart_ca._2000_kopie.jpg

De nederzetting Nes zoals die tot ca. 2000 heeft bestaan, omvatte als 'kern' slechts enkele handenvol huizen O van de splitsing van de waterlopen Zijlroede en Boorn, met nog enkele handenvol huizen in het buitengebied. Op deze kaart is dat goed te zien.

De nederzetting Nes zoals die tot ca. 2000 heeft bestaan, omvatte als 'kern' slechts enkele handenvol huizen O van de splitsing van de waterlopen Zijlroede en Boorn, met nog enkele handenvol huizen in het buitengebied. Op deze kaart is dat goed te zien.

nes_bij_akkrum_op_kaart_ca._2010_kopie.jpg

Door een vanaf 2000 gerealiseerde forse nieuwbouwwijk W van het oude dorp, is het aantal inwoners van Nes in enkele jaren tijd toegenomen van ca. 200 naar ca. 1.100. Op deze kaart is die uitbreiding goed te zien. (© van beide kaarten: Kadaster)

Door een vanaf 2000 gerealiseerde forse nieuwbouwwijk W van het oude dorp, is het aantal inwoners van Nes in enkele jaren tijd toegenomen van ca. 200 naar ca. 1.100. Op deze kaart is die uitbreiding goed te zien. (© van beide kaarten: Kadaster)

nes_kaart_met_het_dorpsgebied.jpg

Op deze kaart zie je binnen de oranje lijn het dorpsgebied van Nes, met in de ZW hoek een sinds begin 21e eeuw grote, maar nog altijd compacte dorpskern, en verder een omvangrijk, dunbebouwd buitengebied. (© OpenStreetMap)

Op deze kaart zie je binnen de oranje lijn het dorpsgebied van Nes, met in de ZW hoek een sinds begin 21e eeuw grote, maar nog altijd compacte dorpskern, en verder een omvangrijk, dunbebouwd buitengebied. (© OpenStreetMap)

Nes (Akkrum)

Terug naar boven

Status

- Nes is een dorp* in de provincie Fryslân, gemeente Heerenveen. T/m 1983 gemeente Utingeradeel. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Heerenveen.

* De nederzetting zoals die tot ca. 2000 heeft bestaan, omvatte als 'kern' slechts enkele handenvol huizen O van de splitsing van de waterlopen Nesser Sylroede (Zijlroede) en Boarn (Boorne), met daarnaast nog enkele handenvol huizen in het omvangrijke buitengebied. Tot 1877 bevond zich hier eeuwenlang, even ten zuiden van de Sylsbrêge, de sluis Neskersyl. De kerk is reeds in de 17e eeuw afgebroken. Wij zouden de nederzetting daarom al met al eerder als buurtschap kwalificeren, maar men is het altijd dorp blijven noemen. Door de recente forse uitbreiding - zie daarvoor het hoofdstuk Recente ontwikkelingen - die in feite een uitbreidingswijk van buurdorp Akkrum is, maar nu eenmaal op grondgebied van Nes ligt, is het aantal inwoners in enkele jaren tijd toegenomen van ca. 200 naar ca. 1.100, waardoor het ook qua omvang nu redelijkerwijs als dorp kan worden gekwalificeerd.

- De inwoners van het dorp Nes werken op veel gebieden samen met het grotere buurdorp Akkrum, en hebben veel gezamenlijke instellingen en voorzieningen. Zo is er bijv. een gezamenlijk Plaatselijk Belang. Ze worden dan ook als tweelingdorp Akkrum-Nes beschouwd. Formeel, bijv. voor de postadressen, plaatsnaamborden e.d., zijn het nog wel aparte dorpen.

- Onder het dorp Nes vallen ook de buurtschappen Burstum, Pean en Soarremoarre.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1243 Nesse, 1472 en 1579 Nes, 1506 Neess.

Naamsverklaring
Genoemd naar het Oudfriese nes 'in water uitstekende punt land, landtong', gelegen op de plaats waar de Nesker Sylroede en de rivier de Boarn samenkomen.(1)

Terug naar boven

Ligging

Nes ligt direct NO van Akkrum, ZO van Jirnsum en Grou, en WNW van Aldeboarn. Het dorpsgebied wordt doorsneden door de Nesker Sylroede (NL: Zijlroede) - die uitkomt in de Bokkumer Mar - en in het NO verlengde daarvan door achtereenvolgens het Burstumer Rak, het Douwe Ts(j)eardsrak en de Grêft, die aan de N grens van het dorpsgebied uitkomt in de Peanster Ie. Het dorpsgebied grenst in het W aan de A32 en in het Z voor het O deel aan de Boarn en voor het W deel aan de Alde Boarn.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Nes 14 huizen met 98 inwoners, met daarnaast de onder het dorp vallende buurtschappen Sorremorre (deels) 2/15 (= huizen/inwoners), Birstum 6/42 en Bokkum 2/13. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 450 huizen met ca. 1.100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie en klooster
In Nes heeft, aan de Kleasterwei, van ca. 1240 tot 1580 een klooster en een kerk van de Duitse Orde gestaan. Van de gebouwen is niet veel meer terug te vinden, en ook de terp waarop ze hebben gestaan is grotendeels afgegraven. Om de bijzondere geschiedenis van het terrein beter in kaart te krijgen, is archeologisch onderzoek opgezet en uitgevoerd, in afstemming met provinciaal archeoloog Gilles de Langen. Een groep van 8 archeologen uit heel Fryslân heeft hier op 20 december 2014 met metaaldetectors gezocht naar voorwerpen uit vroeger tijden. Het onderzoek blijkt niet tevergeefs. Verschillende voorwerpen zijn uit de aarde opgediept, zoals een spinklosje, een manchetknoop, een schoengesp, munten, een stukje boekbeslag uit de 15e eeuw, en het oudste voorwerp: een echte fibula. Een fibula is een mantelspeld die gedragen werd door vrouwen en mannen in de middeleeuwen. Dit voorwerp is een bevestiging van de oude geschiedenis van het dorp.

Het onderzoek was een initiatief van Werkgroep Kleaster Nes, die zich inspant om de kloostergeschiedenis van het dorp te visualiseren, de geheimen van de terp te ontsluiten en het gebied aantrekkelijker te maken voor bezoekers. De omgeving van het vroegere Nesser Klooster is ook in het Bestemmingsplan Akkrum-Nes (2009) opgenomen, met als doel om de restanten van het voormalige klooster voor de toekomst als cultureel erfgoed te bewaren. Specifiek hierover staat in het bestemmingsplan: "Aan de oostzijde van Nes ligt een terrein waar het advies gericht is op ‘Streven naar behoud’. Het betreft hier een verhoogd kerkhof, waar nog puin van het Nesser convent aanwezig is. Van deze terreinen is bekend dat zij waardevolle archeologische resten uit de periode bronstijd en later bevatten. In dit bestemmingsplan hebben deze gebieden een dubbelbestemming ‘Waarde Archeologie’ gekregen, met daaraan gekoppeld een aanlegvergunningstelsel."

Verder wordt over deze omgeving nog gemeld: "Het gebied aan de oostzijde van Nes ter plaatse van de watertoren grenst direct aan een gebied ‘Waarderend onderzoek op terpen’. De Provincie beveelt aan om bij ingrepen van meer dan 50 m2 een waarderend booronderzoek te laten uitvoeren, waarbij duidelijk wordt wat de waarde van de bestaande vindplaats is."

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp kun je terecht bij Stichting Akkrum Ald en Nij (AAN). Op hun Facebookpagina stellen ze zich in het Fries voor, maar ook een niet-Fries met enig taalgevoel komt daar wel uit: "De stifting hâldt him benammen dwaande mei it ferline fan ús doarp en it doarp Nes, mar it nije hat ek ús omtinken. We hawwe ús bestjoers- en stipersgearkomsten yn de ynspirearjende omjouwing fan de regintekeamer fan Coopersburg, dy’t we ek iepenstelle foar ekskurzjes. Yn 'e rin fan 'e jierren hat AAN in respektabele samling foto- en filmmateriaal garre. Dêrnjonken sit yn it argyf in grutte mannichte oar materiaal dat mei de skiednis fan ús gebiet te krijen hat. Likegoed wolle wy graach noch mear materiaal. Hawwe jo wat nijsgjirrichs? Dan krije we graach in e-mail op stiftingakkrumaldennij@gmail.com. Op dat adres kinne jo ek fragen stelle oer de skiednis fan ús doarpen."

- Stifting Akkrum Ald en Nij heeft in 2014 een boek uitgegeven over de geschiedenis van het hele dorpsgebied van Nes, getiteld 'Nes door de eeuwen heen'. Tegenwoordig liggen het dorp en buurdorp Akkrum tegen elkaar aan, maar oorspronkelijk lagen de beide dorpen op ongeveer anderhalve kilometer afstand van elkaar. Tot de uitbreiding met de wijk Boarnstee woonde het grootste deel van de inwoners in boerderijen in het buitengebied. Het onderzoek naar deze boerderijen resulteerde in 2013 in de uitgave van het boek ‘Boerderijen van Nes’ en was uiteindelijk de aanzet tot onderzoek naar het gehele dorpsgebied. Vrijwilligers van Stifting Akkrum Ald en Nij en enkele gastschrijvers namen ieder een onderdeel van dit onderzoek voor hun rekening.

Onderwerpen die in het boek aan de orde komen zijn: archeologische vondsten, het klooster, de oude bebouwing van het dorp, het leven op Nes in de vorige eeuw, het dorp in oorlogstijd, de watertoren, ontstaan en ontwikkeling van Boarnstee, en de boerderijen (een verkorte versie van het boerderijenboek). Informatie van bereidwillige inwoners en oud-inwoners, eigen ervaringen, bodemvondsten, het (foto)archief van Akkrum Ald en Nij en Pier v.d. Heide, artikelen uit diverse kranten en andere schriftelijke bronnen vormen de basis voor het boek. Er staan vele foto’s in, zowel oude als recente. Zo geeft dit boek in woord en beeld een boeiende impressie van de geschiedenis van het dorp tot 2013.

Het dorp is sinds 2000 uitgebreid met de wijk Boarnstee, waardoor het inwonertal in korte tijd met ca. 1.000 is gestegen. Voor deze ‘nieuwe Nessers’ biedt dit boek de mogelijkheid om kennis te nemen van de rijke historie van hun woonplaats en de ontstaansgeschiedenis van hun wijk. Vele (oud-)inwoners van de oude dorpskern van Nes zullen bovendien genieten van ‘het feest der herkenning’. Het boek is, zolang de voorraad strekt, te koop bij boekhandel Friso, Heechein 2 te Akkrum. (bron: Akkrum.net)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Eeuwenlang is Nes een piepklein dorpje gebleven. In 1999 had het nog slechts ca. 200 inwoners. Vanaf 2000 is op een aangelegd eiland de grote, waterrijke woonwijk Boarnstee ontwikkeld (kort nadat ZW hiervan een soortgelijke wijk in buurdorp Akkrum gereed is gekomen), W van de Sylroede (het oude dorp ligt O daarvan), N van de Boarn. De wijk Z daarvan lijkt - als je op de kaarten kijkt - ook deel uit te maken van deze wijk, c.q. het dorp Nes, maar die valt onder het dorp Akkrum. Daarna gaat het snel met de bevolkingsontwikkeling; in 2002 stijgt het aantal inwoners naar ca. 600, in 2004 naar ca. 900, in 2005 naar ca. 1.000, en tegenwoordig ligt het aantal inwoners stabiel rond de 1.100, in derhalve ca. 450 huizen.

Een aquaduct in de Boarn en een nieuwe vaarweg van de Boarn naar de Nesker Sylroede zijn in 1997 gerealiseerd. Vandaag de dag is Nes een dorp met een grote nieuwe woonwijk en een kleine sfeervolle oude kern, met als gemeenschappelijk kenmerk dat bijna alle inwoners aan het water wonen.

- "Nes is uitgegroeid tot een typisch woondorp en maakt gebruik van de voorzieningen die buurdorp Akkrum biedt, wat het draagvlak voor de voorzieningen in Akkrum versterkt. Dit uit zich onder andere in het bloeiende verenigingsleven in Akkrum-Nes (o.a. sport, muziek, toneel), dat bekend staat als een actief en gezellig dorp. Het organiseren van sportieve, toeristische en culturele activiteiten van formaat, zoals De Fryske Dei, Slingeraap en het FK Mastklimmen, dragen hieraan bij. De sociale samenhang in het dorp is groot. Mensen kennen elkaar, organiseren samen grote en kleine evenementen, zetten hun schouders er onder, en steken de handen uit de mouwen om zaken voor elkaar te krijgen." (bron en voor nadere informatie zie: Dorpsvisie Akkrum-Nes 2011-2020).

- Bestemmingsplan Akkrum-Nes (2009) omvat de regeling van het gebruik van gronden en opstallen die in de kernen zijn gelegen. Het plan vervangt geheel of gedeeltelijk een 16-tal voorheen vigerende bestemmingsplannen. Het bestemmingsplan is grotendeels consoliderend van aard, wat betekent dat het is gericht op het regelen van de bestaande functies in het plangebied. Daarbij is rekening gehouden met de wijzigingen die zijn opgetreden sinds het van (rechts)kracht worden van de diverse plannen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nes heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de brug over de Boarn, en de klokkenstoel (1960) op de hooggelegen kerkhofterp. De terp is een overblijfsel van het Nesser klooster (Nesker Konvent) dat hier in het verleden heeft gestaan. Dit klooster is door de Duitse Orde rond 1200 gesticht, maar op het eind van de 16e eeuw verdwenen. De kloosterkerk Sint Nicolaaskerk is langer blijven staan, maar later ook in verval geraakt en afgebroken. Het klooster had veel gronden in eigendom en is erg belangrijk geweest voor zowel het dorp, als de ontginning en het beheer van het omliggende gebied. De terp was oorspronkelijk veel groter, maar is na 1850 grotendeels afgegraven.

- De voormalige watertoren van Nes is in 1957 ontworpen door architect A.P. Wesselman van Helmond, is 41 meter hoog en had een waterreservoir van 515 m3. In 2007 is de toren verkocht aan een projectontwikkelaar. In 2016 is de toren (of beter gezegd het waterreservoir) verbouwd tot 2 luxe hotelkamers. Een van de grootste uitdagingen was het maken van 12 ramen in de ruim 60 cm dikke muren van het reservoir. Het uitzicht op 40 m hoogte is weids: bij mooi weer kun je zelfs de Waddeneilanden zien. Overigens hebben de meeste watertorens in ons land een uniek ontwerp en zijn er weinig gelijk aan elkaar. Deze toren heeft wél een identiek tweelingbroertje, en wel in Sint Jacobiparochie.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- In 2015 is het Kleasterpaad Nes gerealiseerd. Een prachtig ommetje, dat deel uitmaakt van het Japikspaad, langs de terp waarop ooit een klooster heeft gestaan. Op informatiepanelen ter plekke kun je lezen over de bijzonderheden van het gebiedje. Verder is de eeuwenoude grafzerk van een commandeur van het convent gerestaureerd en verplaatst naar een goed zichtbare plek. Het pad is voor iedereen vrij toegankelijk, mits zonder hond, in verband met het vee dat in de weide loopt.

- Nes ligt aan het begin van de Turfroute.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nes, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Akkrum en buurdorp Nes.

- Nieuws: - Nieuws uit Akkrum en Nes op Facebook.

- Dorpsraad: - Plaatselijk Belang Akkrum-Nes e.o. is opgericht in 1950. "Plaatselijk Belang (PB) is een vereniging van vrijwilligers, die zich inzet voor het algemene belang van de inwoners, en stelt zich ten doel om het woon-, leef- en werkklimaat binnen de dorpsgrenzen te bevorderen, voor zover dit in haar vermogen ligt. PB is het aanspreekpunt van de gemeente (B en W, commissies en raad), provincie en andere organisaties. PB houdt zich bezig met vele zaken die onze bewoners en het dorp bezighouden. Denk hierbij aan: veiligheid, leefbaarheid, sport, recreatie, voorzieningen, jeugd- en ouderenbeleid, dorpsvernieuwing, en verkeersveiligheid."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nes.

Reacties

(2)

Geachte heer/mevrouw,
Kunt u mij meer vertellen over het Nesser Klooster in Nes bij Akkrum. Hierboven staat: "Wel is de omgeving van het Nesser Klooster in het bestemmingsplan Akkrum Nes 2009 opgenomen, met als doel om de restanten van het voormalige klooster voor de toekomst als cultureel erfgoed te bewaren."
Wat houdt dat in? Dat er bijvoorbeeld niet 'gebouwd' mag worden op die plek? Maar wel landbouw toegestaan? Krijgt die bewuste plek een meerwaarde door het in de toekomst aantrekkelijk te maken voor bezoekers?! Mag ik van u vernemen hoe ik hier informatie over kan verkrijgen? Bij voorbaat hartelijk dank!
M.v.g. mw. S. Hettema

Vanwege uw kennelijke interesse in dit dorp, heb ik allereerst deze pagina in tekst en beeld verder inhoudelijk uitgewerkt. Dat was namelijk nog maar een beginnetje. O.a. heb ik het bestemmingsplan in kwestie gevonden en gelinkt, dus kunt u dat desgewenst doorlezen. Kort gezegd komt het erop neer dat de terp(rest) met klokkenstoel, kerkhof en resten van het klooster, een waardevol gebied is, waar niets mag gebeuren wat er niet nu ook al gebeurt, zonder daar een vergunning voor aan te vragen. De intentie van Werkgroep Kleaster Nes was inderdaad om het gebiedje aantrekkelijker te maken voor kleinschalig cultuurtoerisme. Uit alle bronnen begrijp ik dat dit inmiddels is gerealiseerd, met name door het aanleggen een wandelpad/-route en het plaatsen van informatiepanelen.
Overigens ziet u de bedoelde wijzigingen over ca. een dag, omdat de pagina's naar de bezoekers toe 1x per dag worden ververst.
M.vr.gr, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen