Pottum

Plaats
Buurtschap
Neder-Betuwe
Betuwe
Gelderland

pottum_2000_matjan_de_haan_640x480_kopie.jpg

Pottum heeft, getuige deze foto, al minstens sinds 2000 officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden), maar komt pas sinds 2013 in de atlassen als plaatsnaam voor

Pottum heeft, getuige deze foto, al minstens sinds 2000 officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden), maar komt pas sinds 2013 in de atlassen als plaatsnaam voor

Pottum-MSD-20120320-255481.jpg

Pottum, boerderij De Pottum

Pottum, boerderij De Pottum

pottum_pottumsebrug.jpg

Pottum, Pottumsebrug met stuw

Pottum, Pottumsebrug met stuw

pottum_kano_overdraagplaats_kopie.jpg

Pottum, kano-overdraagplaats aan de Linge

Pottum, kano-overdraagplaats aan de Linge

pottum_pottumsebrug_overstekende_eenden.jpg

Pottum, bij de Pottumsebrug (op de foto op de achtergrond) moet je niet alleen uitkijken voor overstekende kano's en hun bestuurders, maar ook nog voor overstekende eenden met hun kroost... Dubbel opletten dus!

Pottum, bij de Pottumsebrug (op de foto op de achtergrond) moet je niet alleen uitkijken voor overstekende kano's en hun bestuurders, maar ook nog voor overstekende eenden met hun kroost... Dubbel opletten dus!

pottum_molenstraat_2_kopie.jpg

Het eerste pand in de Pottumsestraat aan de W kant is Molenstraat 2 te IJzendoorn, met de ingang aan de Pottumsestraat. Handig dat men dit erbij vermeldt, opdat bezoekers, leveranciers e.d. weten dat het hier niet Pottumsestraat 2 betreft.

Het eerste pand in de Pottumsestraat aan de W kant is Molenstraat 2 te IJzendoorn, met de ingang aan de Pottumsestraat. Handig dat men dit erbij vermeldt, opdat bezoekers, leveranciers e.d. weten dat het hier niet Pottumsestraat 2 betreft.

Pottum

Terug naar boven

Status

- Pottum is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Neder-Betuwe. T/m 30-4-1923 gemeente IJzendoorn. Per 1-5-1923 over naar gemeente Echteld, in 2002 over naar gemeente Neder-Betuwe.

- De buurtschap Pottum valt voor de postadressen voor wat de Pottumsestraat betreft onder het dorp IJzendoorn. De Groenestraat valt onder het dorp Ochten. Postaal valt de buurtschap dus onder twee dorpen.

- Pottum werd tot voor kort in geen enkele ons bekende - oude noch recente - atlas of plaatsenlijst als plaats vermeld (wel als - voormalig - landgoed). Pas sinds 2013 wordt het als zodanig in de atlassen vermeld. Toch heeft het - en had het ook al toen het nog onder de gemeente Echteld viel, dus al vóór 2001 - eigen officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) met de naam van de buurtschap.

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
- De naam behoorde oorspronkelijk bij het landgoed De Pottum, dat ook wel De Podding werd genoemd. De herkomst van de naam is vooralsnog onbekend. Wellicht is het een verbastering van het Oudgermaanse woord bod, waarvan de persoonsnaam Bodo is afgeleid, dat 'gebieder' betekent. (bron: Regionaal Archief Rivierenland)

- Verder ligt het voor de hand een relatie te leggen met het Duitse dorp Pottum, gelegen aan de Wiesensee niet ver van Koblenz. In de eeuwen waarin veel grond in het Rivierengebied in cultuur werd gebracht, kwamen immers ook de Gelderse hertogen en veel van hun leenmannen uit dit gebied. Ook dáár heeft men echter geen bevredigende verklaring voor de naam. (bron: De Gelderlander, 23-1-2006)

- In het boek ‘Echteld een dijk van een gemeente’ staat dat het vermoedelijk 'weidewoning' betekent.

- D. Buddingh komt in ‘Onderzoekingen in de Betuwe’ (1865) tot de conclusie dat het 'boetehuis' of 'boetrechthuis' moet betekenen, een huis waar recht werd gesproken. En hij oppert in dit kader gelijk een theorie over waar het gezegde "de door in de pot vinden" vandaan komt: "Nog is in de Betuwe en in Gelderland een spreekwoordelijk gezegde: 'de dood in den pot', in zwang dat zich uit dit Pot-hem (boethuis) ongezocht laat ophelderen. Menigeen kan in deze 'pot' gestopt zijn, die er, wegens het strenge regt, nimmer weer te voorschijn kwam; hij vond daar den dood in den pot." Volgens deze verklaring van Genootschap Onze Taal stamt het gezegde echter al uit de Bijbel. Van Dale (2005) vermeldt bij het is er de dood in de pot de betekenis: "alle leven, handel, opgewektheid is er verdwenen". Deze zegswijze wordt dus gebruikt om aan te geven dat het ergens een saaie boel is. Met de dood in de pot werd oorspronkelijk verwezen naar bedorven eten. Zie verder de link.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Pottum ligt 1 km NO van IJzendoorn, rond de driehoek van de Pottumsestraat en de O hiervan gelegen en parallel lopende Groenestraat.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Aan de Pottumsestraat staan ca. 20 panden, aan de Groenestraat staan er ca. 30. Gezamenlijk dus ca. 50 huizen met ca. 120 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De Pottumsestraat vormde in de middeleeuwen al de verbinding tussen het veer van Opheusden en de stad Tiel. Tot in ieder geval ca. 1850 was de Pottumsestraat nog een kleiweg, die bij regen onbegaanbaar was, getuige de volgende passage in Van der Aa: "Kleiweg loopende van den Waaldijk, door de kom van het dorp IJzendoorn, naar den Ryndijk, bij het veer te Opbeusden. De weg, die bij de Poddingsebrug over de Linge gaat, is des winters gewoonlijk onbruikbaar. Slechts enkele arbeidershuisjes staan hier en daar langs den weg; alleen in de nabijheid van het dorp Opheusden, waar hij een eind wegs gezand is en de naam van Tielschestraat aanneemt, vindt men meerdere en betere huizen.

Het is zeer te wenschen, dat deze straat, langs welke eene drukke gemeenschap tusschen de Waal- en Rijnzijde plaats vindt, doch die, bij langdurige regens, dikwijls voor een gedeelte onder water staat, in eenen zandweg herschapen werd; vooral ook dewijl dit de naaste weg van Tiel naar de hoofdstad der provincie is. Men koestert dan ook eenige hoop, dat zulks eerlang gebeuren zal."(1)

De oorspronkelijke hoeve De Pottum was een adellijk huis op het grondgebied van de vroegere heerlijkheid IJzendoorn. Het historische huis, van bescheiden omvang, is in het begin van de 19e eeuw gesloopt en vervangen door een kapitale boerderij, die daar thans nog aanwezig is. Van het oude huis zijn geen afbeeldingen bekend. Waar het precies heeft gestaan is ook niet bekend. Mogelijk heeft het gestaan waar nu de T-boerderij staat aan de Keizerstraat 9–11 te IJzendoorn. De hoeve was, evenals de Hof, leenroerig aan de heerlijkheid IJzendoorn, waaruit we kunnen concluderen dat het een oorspronkelijk allodiaal goed betreft.

De “Pottumsche Bouwing” moet vrij oud zijn geweest, want kort na 1500 confisqueerde hertog Karel het toen grotendeels verwoeste “huys Pottum” en kreeg zijn veldheer Collart toestemming daar “duyfstein” weg te halen om die te gebruiken voor de vestingwerken van Tiel. Er moet dus een gebouw van tufsteen hebben gestaan, het oudste stenen bouwmateriaal.

Voor 1500 was de hoeve het bezit van Lambert van Buren. Zijn naam wordt genoemd in het verdrag dat hertog Karel in 1494 sloot met zijn tegenstanders. Als gevolg van dit verdrag moest Van Buren de Pottum afstaan. Karel van Gelre schonk het op 3 oktober 1502 aan Jelis van Riemsdijk, heer van IJzendoorn, tegen een jaarlijkse uitkering van 26 gouden guldens. In 1530 is er opnieuw sprake van een “Gelis op de Pottem”. In het Tielse gerechtsignaat van 1586 wordt joffrouwe Clementina Bentincx weduwe zaliger Cracht van Camphuysen genoemd als eigenaresse van “die Pottemsche bouwinge”.

Het goed was in 1630 inzet van een proces tussen Arnold Brand en Johan van Plettenborch. In het verpondingscohier van 1650 (opgesteld het jaar ervoor) wordt Johan van Plettenburgh, drost tott Cuilenborgh nog steeds eigenaar genoemd van de Pottum “groot t’seventigh morgen soo bouw als weijlant, sijnde verpacht aen Henderick Hendricks jaerlicks voor de somme van 900 gulden”. Op 2 september 1649 werd Diederick van Cattenburg, president van de stad ’s-Hertogenbosch, beleend met De Pottum. Na diens overlijden in 1664 kwam het goed aan zoon Willem van Cattenburg. Een afschrift van de leenacte uit 1664 voor de leenkamer van IJzendoorn is bewaard gebleven. In de 18e eeuw vererfde de Pottum, waaraan inmiddels ook het goed De Aalsum was toegevoegd, op de families Van Oudenallen en Renaud. (bron: Frank IJzendoorn)

- Nadere informatie over de geschiedenis van Pottum, waaronder een legende (even scrollen op de pagina tot je bij dit deel bent, of zoek met ctrl-F).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De hierboven beschreven hoeve De Pottum ligt vanuit IJzendoorn gezien aan de linkerkant van de Pottumsestraat.

- In het noorden van de buurtschap ligt de Pottumsebrug (met stuw) over de Linge, met daarbij gemaal Pottum. Aangezien deze brug met vaartuigen niet te passeren is, heeft het recreatieschap hier een 'kano-overdraagplaats' gemaakt. Je kunt hier dus je kano uit het water tillen, een stukje de weg over 'klunen', en aan de andere kant van de weg je kano weer te water laten, middels speciaal daarvoor aangelegde vlonders en trapjes. Vlak voor de brug, vanuit Pottum gezien, is ook nog een eendenoversteekplaats met een speciaal verkeersbord dat daarop duidt.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoserie van Pottum van fotograaf Martin Stevens.

Reacties

(2)

typefout: in alinea Geschiedenis staat voora! met uitroepteken ipv met L.

Dank voor de tip Lex! Ik heb het aangepast. Mijn collega-redacteur Jack, die taalkundig nog preciezer en strenger is dan ik, heeft de afgelopen maanden de bijschriften van alle 15.000 afbeeldingen nagekeken op tik-, taal- en stijlfouten. Die ben ik nu aan het verwerken. Over een week is dat klaar. Aansluitend gaat hij de komende maanden de 'broodtekst' van alle ca. 7.000 pagina's nakijken op de genoemde soorten fouten. Dus over enkele maanden hebben we daadwerkelijk een taalkundig foutloze site.

Reactie toevoegen