Status

- Huis ter Heide is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Utrechtse Heuvelrug, gemeente Zeist.

- Onder het dorp Huis ter Heide vallen ook de 'buitenwijken' Beukbergen (woonwagenkamp) en Sterrenberg (instituut voor mensen met een verstandelijke beperking). Bij beide plekken hebben jarenlang blauwe plaatsnaamborden (komborden) gestaan met die respectievelijke namen, wat suggereerde dat het aparte woonplaatsen zouden zijn. Maar ze zijn altijd al onderdeel van het dorpsgebied van Huis ter Heide geweest.

Naam

Oudere vermeldingen
1681 't Huys ter Heyde, 1743 Huys ter Heyde, 1844 Huis ter Heide, ook wel Huis Ter Heyde.

Naamsverklaring
Betekent huis 'woning' op de heide 'onontgonnen veld, vlakte'. Het was een drukbezochte herberg en wisselplaats tussen Utrecht en Amersfoort.(1)

Ligging

Huis ter Heide ligt NO van Zeist, rond de provincialeweg N237 (Amersfoortseweg).

Statistische gegevens

Huis ter Heide heeft ca. 1.000 huizen met ca. 2.400 inwoners.

Geschiedenis

De handel in de 17e eeuw (de befaamde Gouden Eeuw) bracht rijkdom voor veel kooplieden in Holland. Wie in de omgeving van steden als Amsterdam en Utrecht een buitenplaats liet bouwen, verkreeg daarmee veel status. De Stichtse Lustwarande vormt hiervan een goed voorbeeld. Overheden van Utrecht en Amersfoort speelden hierop in en boden grond aan voor diegenen, die een bijdrage wilden leveren aan de aanleg van een weg tussen beide steden. Via een vroege vorm van particulier initiatief ontstond deze weg.

Het tracé van de weg werd door de toenmalige overheid bepaald als ook de verdeling in vakken van 100 roe, ofwel 376 meter aan weerszijden van de weg. De perceeldiepte was - inclusief het huis - ook 100 roe. De huidige buitenplaatsen langs de Amersfoortseweg vormen hier nog altijd de stille getuigen van. Bijvoorbeeld de buitenplaatsen Beukbergen, Oud-Zandbergen (beide te Huis ter Heide) en Dijnselburg (Zeist) hebben een vergelijkbare ontstaansgeschiedenis. De kavelafmeting maakt integraal onderdeel uit van de cultuurhistorische waarde van deze buitenplaatsen. Niemand minder dan Jacob van Campen was verantwoordelijk voor het ontwerp.

Recente ontwikkelingen

- Sterrenberg is een wijk in wording. Vanouds en nog altijd bevindt zich op dit terrein het instituut Sterrenberg (onderdeel van Abrona) voor mensen met een verstandelijke beperking. Het leek een buurtschap, omdat er jarenlang officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) met de naam Sterrenberg hebben gestaan. Sterrenberg ligt vanuit Huis ter Heide gezien vlak voor Soesterberg, rechts van de provincialeweg, rechts van de kruising waar 'Abrona' op de borden staat aangegeven.

Sterrenberg was oorspronkelijk een 'buitenplaats', ontstaan kort na 1652. In 1652/53 werd de weg van Amersfoort naar De Bilt aangelegd en de grond aan beide zijden van deze weg werd verdeeld in 25 kavels. Elke kavel was 100 roeden breed en 50 roeden diep. Als men beloofde er een huis op te plaatsen werd het kavel verdubbeld tot een diepte van 100 roeden. Sterrenberg was een van die kavels. Het landhuis is begin 19e eeuw afgebroken. Van de buitenplaats is niets meer terug te vinden. Op het terrein van Sterrenberg / Abrona worden de komende jaren gefaseerd ca. 400 woningen gerealiseerd.

- Woonwagencentrum Beukbergen te Huis ter Heide (waar overigens net als bij Sterrenberg eigen komborden hebben gestaan) is ontstaan in de jaren twintig van de 20e eeuw, als kamp met noodwoningen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Beukbergen ontruimd. Eind 1946 is het terrein opnieuw voor bewoning beschikbaar gesteld. De afgelopen jaren is het woonwagencentrum grondig gerenoveerd en uitgebreid van 170 naar 224 wooneenheden, zowel standplaatsen als woningen. Het is het grootste woonwagencentrum van Nederland en zelfs van West-Europa. De meeste woonwagencentra in ons land zijn in de afgelopen decennia opgesplitst in kleinere centra. Beukbergen is een van de laatste grote centra die is heringericht. Aanleiding voor deze herinrichting was de noodzaak om de brandveiligheid van het terrein en de leefbaarheid in algemene zin te verbeteren, met het uiteindelijke doel om van Beukbergen een 'gewone' wijk te maken.

Sinds 2009 is er een bestemmingsplan opgesteld, heeft er een bodemsanering plaatsgevonden, is er een plaatsingsplan vastgesteld, zijn er overeenkomsten met bewoners gesloten en is de aanbesteding voorbereid. Een deel van de bewoners heeft er voor gekozen om in nieuw te bouwen woningen te gaan wonen. De overige bewoners gaven er de voorkeur aan om in hun eigen woonwagen te blijven wonen. In 2013 is met de uitvoering gestart. - In november 2017 heeft koning Willem-Alexander een verrassingsbezoek aan Beukbergen gebracht. - Het project is in 2018 opgeleverd. - In 2011 is het boek 'Beukbergen. Een geschiedenis van woonwagenbewoners' verschenen.

- "Gedeputeerde Staten hebben in oktober 2019 het plan van aanpak vastgesteld voor de verkoopprocedure van de kavels Westflank Vliegbasis Soesterberg aan de Dolderseweg in Huis ter Heide. De onafhankelijke provinciaal adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (ARK) heeft daarna een advies opgesteld voor de ruimtelijke kaders en uitgangspunten. Dit advies is voorgelegd aan omwonenden, de bewonersverenigingen en belanghebbende partijen via digitale participatie en een bewonersbrief. Zijn voorstel was dat acht kavels te veel is en dat vanuit ruimtelijk oogpunt vier of vijf kavels het beste is. De voorkeur van de meeste omwonenden was vier vrijstaande woningen op vier kavels van 40 meter breed. Dit blijkt financieel niet haalbaar, omdat daarbij een flink tekort op de grondexploitatie wordt verwacht. Daarom is gekozen voor vijf kavels. Deze keuze past ook binnen het advies van de ARK. Ook werden er tips meegegeven over de bebouwingsvoorwaarden van de kavels die binnen het advies van de ARK in een vervolgtraject nader bekeken kunnen worden.

Gedeputeerde Staten hebben er in december 2020 voor gekozen om de kavels Westflank in Huis ter Heide confom het recent vastgestelde grondbeleid via een openbare en marktconforme procedure te gaan verkopen. Hierbij zullen zowel particulieren als projectontwikkelaars de mogelijkheid krijgen om een van de vijf kavels te kopen. Dit gebeurt door 'inschrijving met bieding', via een notaris. Particulieren en bedrijven krijgen gelijke kansen en er wordt duidelijk gecommuniceerd over het in verkoop brengen van de kavels. Als de kavels niet verkocht zijn via de biedingsprocedure, worden ze door middel van een regulier verkoopproces van de makelaar verkocht. De verkoop wordt gestart nadat de herziening van het bestemmingsplan is afgerond.

Onderdeel groter plan. De kavels aan de Dolderseweg te Huis ter Heide liggen op de Utrechtse Heuvelrug: een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden in Nederland. De toekomstige woningen zijn onderdeel van een groter plan voor de Utrechtse Heuvelrug: het Gebiedsprogramma Vliegbasis Soesterberg. Gemeente Zeist, gemeente Soest, Utrechts Landschap en provincie Utrecht hebben dit plan opgesteld om te zorgen dat de Utrechtse Heuvelrug niet teveel versnipperd raakt door bebouwing en wegen. Hiervoor is het gebied opnieuw bekeken en ingericht. De natuurgebieden zijn beter verbonden. Hierdoor is op andere plekken ruimte ontstaan voor wonen, werken, recreatie en zorg." (bron: Provincie Utrecht, december 2020)

- Gezien de landschappelijke en maatschappelijke overeenkomsten tussen de nabijgelegen dorpen, is er door de inwoners een gezamenlijke Wijkvisie voor Den Dolder, Huis ter Heide en Bosch en Duin opgesteld.

Bezienswaardigheden

- Huis ter Heide heeft 10 rijksmonumenten, zijnde Villa Henny uit 1914-1916 van architect Robert van 't Hoff op Amersfoortseweg 11a, buitenplaats Zandbergen met landhuis uit 1754, historische tuin- en parkaanleg van Hendrik Copijn uit 1897 en ijskelder uit ca. 1900 op Amersfoortseweg 18, landhuis Beukbergen (dat elders in dit hoofdstuk wordt beschreven), het Blookerpark uit ca. 1860 van Hendrik Copijn met theekoepel (het 'Keienhuisje') en zinken tuinbeeld van Ceres of Demeter aan de Ruysdaellaan, landhuis Rodichem uit 1912 van architect F.A. Bodde op Park Rodichem 110-111-112, en het Blindeninstituut uit 1910 van architect C.B. Posthumus Meyjes op Prins Alexanderweg 78.

- Het Hervormde (PKN) Witte Kerkje (Amersfoortseweg 47) is een eenvoudige zaalkerk, in 1858 gebouwd onder toezicht van Waterstaat. De toren was aanvankelijk spits, en is in 1915 in neobarokke stijl verbouwd. In de toren een klok van F. Hemony uit 1659. Eenklaviers orgel van de Gebr. Adema uit 1904. - Site Hervormde wijkgemeente Het Witte Kerkje te Huis ter Heide.

- Oecumenisch protestantse kapel Het Lichtpunt (Amersfoortseweg 56), uit 1964, van voorheen Johannes Stichting/Sterrenberg, tegenwoordig Abrona.

- De Adventkapel (Amersfoortseweg 18) is gerealiseerd in het omgebouwde koetshuis van buitenplaats Zandbergen. "In de Adventkapel in Huis ter Heide komt wekelijks een diverse groep christenen bijeen van verschillende leeftijden, culturele achtergronden, kennis en Godservaringen. De focus is altijd op God. Hij is de schepper van hemel en aarde, Hij is het begin en het einde (Openbaring 1:8). Elke zaterdag wordt er een muzikale dienst georganiseerd. Je bent van harte welkom! De Adventkapel is onderdeel van de lokale Adventgemeente en vormt een van de 64 gemeenten van het Kerkgenootschap van de Zevende-dags Adventisten in Nederland. De Adventgemeente kent twee locaties van samenkomsten: Vredenoord en Adventkapel."

- Beukbergen (Amersfoortseweg 59) is een landhuis met bijgebouwen op het gelijknamige landgoed, gelegen O van Huis ter Heide, N van de N237, W van de Beukbergenlaan. Herenhuis Beukbergen in representatieve old colonial style is geïnspireerd op de Engelse landhuisbouw met neobarok detaillering en opvallend materiaalgebruik, zoals stalen ramen. De geschiedenis van de buitenplaats Beukbergen gaat terug tot het jaar 1653. De eerste eigenaar diende zijn bijdrage te leveren aan de aanleg van de “Amersfoortsche Straatwegh”. Het oorspronkelijke huis werd in het midden van het perceel geplaatst. Deze plaatsing van het huis werd versterkt door de aanleg van de nog steeds herkenbare zichtas, weliswaar doorsneden door de Amersfoortseweg. Beukbergen is dus van oorsprong een “overplaats” geweest.

De zichtas aan de overzijde van de weg liep door tot aan het Laantje Zonder Eind. Het Laantje Zonder Eind is de zichtas van buitenplaats Hoog Beek en Royen in Zeist, gericht op de Onze Lieve Vrouwe toren in Amersfoort. Een tweede zichtas ligt naast het huis en loopt door in noordelijke richting tot aan de na de oorlog ingerichte zandafgraving. Deze laan komt uiteindelijk oorspronkelijk uit op de kerk van Lage Vuursche. Ook de oude rasterverkaveling van landgoed Beukbergen is nog goed zichtbaar. De Beukbergenlaan en de Ericaweg vormen nu de grensafscheidingen. In de loop der tijden hebben op het landgoed drie landhuizen gestaan. Het eerste huis dateert uit de 17e eeuw toen het gebied werd verkaveld. Dat is in 1834 afgebroken. In 1863 is een nieuw huis gebouwd, dat ook weer is gesloopt om plaats te maken voor het huidige huis dat, naar ontwerp van architect Gustav Cornelis Bremer, is gebouwd in 1910.

Sinds 1950 is Beukbergen in Huis ter Heide een vormingscentrum voor de krijgsmacht. Beukbergen is door zijn fraaie ligging ook een geliefde plaats om feestelijke gebeurtenissen te vieren en bijvoorbeeld huwelijksrecepties te houden. Sinds 2003 worden op Beukbergen ook huwelijken gesloten door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Zeist. Bij het landhuis staat een kapel uit 1955. De kapel is voor een groot deel gefinancierd door het bedrijfsleven. Opvallend zijn de twee mooie glas-in-loodramen. De ramen tonen episoden uit het soldatenleven ten tijde van het sterven van Jezus en zijn gemaakt door kunstenares Gunhild Kristensen. De kapel is ingericht als multifunctionele ruimte. In 2001 is er een stiltecentrum bij gebouwd. Op de site van het vormingscentrum kun je een 'rondje Beukbergen' doen, waar je in tekst en beeld informatie krijgt over diverse bijzondere objecten op het terrein.

Landschap, natuur en recreatie

- In 2009 is ecoduct Beukbergen - genoemd naar het nabijgelegen landgoed Beukbergen - aangelegd. Het ecoduct ligt over de drukke Amersfoortseweg (N237) bij Huis ter Heide. Deze weg belemmert een vrije doorgang voor dieren. Ecoduct Beukbergen heft deze barrière op en verbindt de bossen van Austerlitz met Lage Vuursche, zodra ook het ecoduct over de A28 en het spoorecoduct Op Hees gebouwd zijn (2012). Ecoduct Beukbergen maakt deel uit van een serie van 5 grote ecopassages van de provincie Utrecht. Deze ecopassages passen in het netwerk van al eerder gerealiseerde kleinere faunapassages. Ze vormen een belangrijke schakel in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Een netwerk van grotere en kleinere ecoducten en faunapassages verbindt de leefgebieden van zowel planten als dieren met elkaar waardoor de populaties en de diversiteit in stand kunnen blijven.

Het ecoduct maakt deel uit van het programma 'Hart van de Heuvelrug'. In dit programma werken 17 partijen samen aan een duurzame ontwikkeling van het gebied tussen Zeist, Soest en Amersfoort. Door het uitruilen van bebouwing en bedrijvigheid voor groen ontstaat een meer aaneengesloten natuurgebied en is op andere plaatsen ruimte voor wonen, werken, zorg en recreatie. Vanwege het bijzondere karakter van het ecoduct te Huis ter Heide is extra zorg besteed aan de vormgeving. Kunstenaars van Amerpoort hebben ervoor gezorgd dat de verkeersdeelnemers ónder het ecoduct kunnen zien wat voor dieren zich boven hun hoofden verplaatsen. De kunstenaars zijn werkzaam bij Jans Pakhuys, onderdeel van Amerpoort, een organisatie voor dienstverlening aan mensen met een verstandelijke beperking in de provincie Utrecht en 't Gooi.

- Bij Huis ter Heide is een aardsterachtige aardappelbovist aangetroffen. Deze buikzwam is zeer zeldzaam in Nederland, en van maar twee atlasblokken bekend. In 2018 was er al een melding van een merkwaardige paddenstoel bij vliegveld Soesterberg. Helaas was deze niet meer goed te fotograferen. Daarom kon deze paddenstoel pas in januari 2019 op naam worden gebracht.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Huis ter Heide, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Huis ter Heide (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - "De naam Buurt- en Belangenvereniging Huis ter Heide is niet zo maar gekozen. Heel bewust ligt daaraan de gedachte ten grondslag dat je geen belangen kunt verdedigen van een groep, als die groep geen sociale samenhang vertoont. Alleen het feit dat je woont in dezelfde buurt is daarvoor niet voldoende. Dus is de vereniging primair gericht op het organiseren van activiteiten voor de bewoners. Dat kan variëren van wandelingen in de prachtige natuur om ons heen tot het organiseren van wijnproefavonden. Tijdens deze activiteiten leren bewoners elkaar kennen en waarderen. Pas vanuit een situatie waarin men zich met elkaar verbonden voelt is het goed mogelijk om ook belangen te behartigen. Welke belangen hebben we zoal? Daarvoor moeten we kijken naar de Buurtvisie die we enkele jaren geleden hebben geformuleerd. Daarin staan zaken als het behoud van het `groene karakter` maar ook het beperken van de overlast van verkeer."

- Onderwijs: - "Basisschool Oud-Zandbergen in Huis ter Heide is een protestants-christelijke basisschool op Adventistische grondslag voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Die grondslag houdt in dat we op school de bijbel centraal stellen in ons denken en doen. In ons onderwijs streven wij naar een ononderbroken voortgang in het leerproces en waar nodig geven wij extra begeleiding binnen of buiten de groep. Dit geldt zowel voor minder als meer begaafde kinderen. Ons onderwijs is erop gericht het maximale uit elk kind te halen: dat wil zeggen dat de mogelijkheden van het kind en de resultaten die het behaalt met elkaar in balans zijn. Oud-Zandbergen wil een plaats zijn waar iedereen zich veilig en gerespecteerd voelt. Kort gezegd willen we dat kinderen gelukkig zijn. Ze moeten kunnen zeggen: Ik ben een gelukkeling!

Onze Visie is gebaseerd op drie pijlers: Optimisme. Ons geloof stelt ons in staat om optimistisch naar de toekomst te kijken. Wij willen ook met optimisme naar de kinderen kijken om ze de op school de ondersteuning te bieden die zij nodig hebben. Dienstbaarheid. Op school betekent dat dat wij oog hebben voor mensen uit alle lagen van de bevolking. Dat wij, binnen onze mogelijkheden, de kinderen zorg en ondersteuning bieden, daaraan besteden wij onze beschikbare tijd en energie. Levenskwaliteit. Dit is een holistisch concept dat centraal staat binnen het Adventisme. Een mengsel van zekerheid van geloof, rust, vergeving, optimisme, en goed voor jezelf en anderen zorgen. Op school proberen we de kinderen bij te brengen hoe ze respectvol met elkaar, de leerkrachten, de dieren van de kinderboerderij en onze omgeving omgaan."

- Jongeren: - Het Advent Jeugd Verbond (AJV) is het voor iedereen openstaande jeugdwerk van de zevendedagsadventisten. AJV organiseert jaarlijkse jeugdcongressen, openingskampen, jeugdrallies, studentencongressen en andere jongerengerelateerde evenementen.

- Zorg: - Bij Woonzorgcentrum Vredenoord in Huis ter Heide kunnen mensen zelfstandig wonen en de regie voeren over hun eigen leven, of beschermd wonen met ondersteuning en zorg. Ze willen het leven van de cliënten comfortabel en gemakkelijker maken Dat doen ze door een totaalpakket van wonen, zorg en welzijn aan te bieden. Het gaat daarbij om relaties tussen mensen die iets voor elkaar betekenen. Ouderen zijn bij hen welkom tot aan hun levenseinde. Vredenoord biedt daarvoor: passende huisvesting; professionele zorg; aanvullende dienstverlening; zingeving.

De cliënt treft een warme, persoonlijke en gemoedelijke sfeer aan bij Woonzorgcentrum Vredenoord in Huis ter Heide. Betrokken medewerkers en vrijwilligers staan op een deskundige wijze voor hen klaar en hebben oog voor het totale welzijn. De cliënt voelt zich niet alleen beschermd maar ook uitgedaagd om de regie in eigen hand te houden. Vredenoord kent als doelgroep ouderen van de kerkelijke gemeenschap van de Zevende-dags Adventisten uit heel Nederland en ouderen die zich aangesproken voelen door of respect hebben voor de normen en waarden die voortkomen uit deze levenswijze.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Huis ter Heide.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)