Magele

Plaats
Buurtschap
Twenterand
Twente Salland
Overijssel

magele_dorpstraat_ansichtkaart_begin_20e_eeuw_kopie.jpg

Magele, Dorpstraat, ansichtkaart uit begin 20e eeuw. Voor nadere toelichting zie het kopje Beeld.

Magele, Dorpstraat, ansichtkaart uit begin 20e eeuw. Voor nadere toelichting zie het kopje Beeld.

Magele

Terug naar boven

Status

- Magele is een buurtschap in de provincie Overijssel, bestuurlijk in de Regio Twente, geografisch en cultuurhistorisch in de streek Salland, gemeente Twenterand. T/m 2000 gemeente Den Ham.

- De buurtschap Magele valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Den Ham.

- De buurtschap Magele heeft helaas geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Magel.

Inwoners
Een inwoner van buurtschap Magele is - gezien de reactie van een inwoner onderaan deze pagina - een Magelernees.

Oudere vermeldingen
1381-1383 Magele, Magentlo, 1456 Magentlo, 1457 naast de huidige spelling ook Magel.

Naamsverklaring
Het element lo betekent 'licht, open bos'. Het eerste deel is onduidelijk. Misschien de persoonsnaam Mâg(a)* die ook voorkomt in Maghull (Groot-Brittannië) en Magstadt (Duitsland).(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Magele ligt rond de wegen Achteres, Geerdijk (het gedeelte van deze weg vanaf huisnummer 30a, in W richting), Bossinkkamp (het gedeelte van deze weg vanaf huisnummer 8a, in NW en W richting) en Vosseboerweg (het gedeelte van deze weg Z van het kruispunt met de weg Bossinkkamp). De buurtschap ligt direct NO en O van het dorp Den Ham, WNW van het dorp Vroomshoop, ZW van de dorpen Geerdijk en Beerzerveld, NNW van het dorp Daarle en NNO van het dorp Hellendoorn.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap Magele 112 huizen met 615 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 80 huizen en een handvol bedrijfsgebouwen, met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Zout smokkelen
"Smokkelen in vroeger dagen heeft een opwindende klank maar de werkelijkheid was vaak een stuk grimmiger. Sluipen in donkere nachten langs smalle bospaden, achtervolgd door commiezen en marechaussees, onvermijdelijk ‘de knopen’ genaamd. 27 mannen uit de buurtschap Magele onder Den Ham trokken in december 1825 naar Bentheim om zout te smokkelen. De mannen konden van Den Ham bijna rechtstreeks door woest gebied, onontgonnen heidegrond, bossen en moerassen naar Bentheim en de schuilplaatsen waren legio. Het waren geen onverschrokken helden maar gewone mannen uit Den Ham en omstreken.

De afloop van deze tocht was dramatisch. Op de terugweg werden ze aangehouden door een aantal commiezen. Een schermutseling was uiteindelijk het gevolg. Twee van de commiezen kregen een flink pak slaag. De smokkelaars konden echter hun straf niet ontlopen en werden in de loop van de maanden er na gevangen brief-procureuren berecht. Eerst in Almelo en 10 maanden later in Zwolle. 12 van hen zijn uiteindelijk vrijgesproken door gebrek aan bewijs, de overigen zijn veroordeeld en bestraft. De straf varieerde van “pronkstelling” op het schavot op de Grote Markt in Zwolle tot gevangenisstraffen van vijf jaar. Dit vonnis kwam hard aan in Den Ham. Vooral toen twee van de gevangenen overleden in de gevangenis van Leeuwarden. Toch ging het smokkelen door. De risico’s werden aanvaard. Bittere armoede bleef de mannen op het slechte pad brengen. Ze zagen er niets slechts in; het bracht het broodnodige geld in het laatje." (bron: Historisch Schouwspel Den Ham editie 2016) Zie ook de video m.b.t. het Historisch Schouwspel 2011, waarin dit thema ook aan de orde kwam.

Boek
In 2008 is het boek 'De erven in de buurschap Magele' verschenen (zie onderaan de pagina onder de link). Auteurs: Albert G. Kleinjan en Gerrit Hesselink. Uitgave: Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumentale Joodse begraafplaats
De rijksmonumentale Joodse begraafplaats (Holleweg) op de top van de Mageler Es in Magele is aangelegd in 1840. De plek wordt gemarkeerd door een boomgroep. Het is een driehoekig terrein, waarop de grafstenen niet meer zichtbaar zijn. De burgerlijke gemeente heeft in 1952 het onderhoud van de begraafplaatsen overgenomen. In 1960 heeft het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap er een gedenksteen geplaatst. Onder de woorden 'Joodse begraafplaats' staat een afkorting van vijf Hebreeuwse woorden, met de betekenis: “Moge hun ziel gebonden zijn in de bundel des levens”.

'Nieuwe' Joodse begraafplaats
De 'nieuwe' Joodse begraafplaats aan de Vroomshoopseweg in Magele is vermoedelijk aangelegd in 1868 (naar men aanneemt omdat de 'oude' begraafplaats boven op de Mageler Es toen volledig benut was). De oudste grafsteen van in totaal vijf stamt uit dat jaar. Twee grafschriften zijn in het Hebreeuws, twee in het Nederlands en een is tweetalig. De begraafplaats is in 2005 opgeknapt. De voorlaatste begrafenis was in 1920. Pas bijna 100 jaar later, in 2016, is er weer iemand ter aarde besteld. Het was namelijk de diepste wens van de op 75-jarige leeftijd overleden joodse mevr. Juliana Slaat-Luycx dat zij hier haar laatste rustplaats zou vinden, omdat ze lange tijd in Den Ham heeft gewoond. Omdat het geen reguliere begraafplaats meer is, kostte het de gemeente en Eduard Huisman, consul-beheerder van de 232 Joodse begraafplaatsen in Nederland, het nodige werk om alle formaliteiten te regelen. Maar dat hadden zij er graag voor over, om de laatste wens van mevr. Slaat te vervullen. "Het heeft de inzet van velen gekost, maar wat is het mooi dat mijn moeder hier kan liggen. Ik hoop dat zij hier rust kan vinden”, aldus dochter Janine.

De kleine joodse gemeenschap van Den Ham viel onder Ommen, wat de rang van bijkerk had. In 1869 waren er in Ommen 72 Joodse inwoners, dat aantal was inclusief de Joden van Den Ham. Ommen heeft een eigen Joodse begraafplaats aan de Dr. A.C. van Raaltestraat. Of de begraafplaatsen in Den Ham een privébezit waren, of dat ze zijn aangelegd vanwege de te grote afstand naar Ommen, is niet bekend.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Wandelroute
Vanaf de Brink in de oude dorpskern van Den Ham start de Hammerbezinningswandeling, een wandelroute van ruim 4,5 km door het dorp en over de Mageler Es in buurtschap Magele. Onderweg staan op meerdere plekken plaquettes voorzien van een gedicht of overdenking.

Mageler Es
De Mageler Es in buurtschap Magele is een complex van karakteristieke, relatief hoog gelegen akkers, waar nog authentieke zandpaden doorheen lopen. De Mageler Es is een prachtig gebied met fraaie zichtlijnen die uitlopen op de Achteres, Geerdijk, Esweg en Vroomshoopseweg. Het gebied wordt voornamelijk gebruikt voor landbouw. De verhoging (es) maakt onderdeel uit van een zandrug, die loopt van Beerze naar Den Ham. Voor wandelaars heeft de Mageler Es veel te bieden. Daarnaast maken mountainbikers en ruiters gebruik van diverse routes. Boven op de Mageler Es (Holleweg) en aan de voet (Vroomshoopseweg) liggen Joodse begraafplaatsen. Door de uitvoering van diverse projecten op het gebied van natuur en landschap in deze omgeving, krijgt de Mageler Es een steeds grotere aantrekkingskracht als gebied om te wandelen, fietsen e.d.

Vanaf de oude Joodse begraafplaats op de top van de Mageler Es heb je een geweldig uitzicht op de glooiende akkers en daarachter het brinkdorp Den Ham. Vanwege de rust, de ruimte en het uitzicht ongetwijfeld een van de mooiste plekjes van Den Ham. Aldus een omwonende.

"Het wordt steeds mooier op de Mageler Es in Magele. De mais gaat eraf en het uitzicht wordt stukken beter. Wat ook heel mooi is; de kiekjes aan de voet van ’n Esch. De prachtige afwisseling van het landschap. De dieren die in alle rust lopen te grazen. De variatie in de bomen. Verschil in soort, de afwisseling van bomen met blad en bomen met dennen. Het vergezicht achter de bomen en de dieren. Het landschap in de verte maakt het vergezicht compleet. Het wordt meer en meer een thuisplek om te verblijven en te genieten. Met uitzichten die je niet kunt beschrijven maar die je moet zien. De Mageler Es is een mooi stuk landschap. De es is goed zichtbaar, met als markant punt de Joodse begraafplaats midden op de es. Verder kenmerkt de Mageler Es zich door een krans van boerderijen rondom de es." En:

"O wat zijn ze mooi. O wat staan er veel en ze bloeien zo prachtig. De blauwe korenbloemen in de bermen van de Mageler Es in Magele. Ze bloeien al de hele zomer en nu nog in september. De korenbloem is een prachtige blauwe bloem, die vroeger veel voorkwam in korenvelden. De bloemen trekken veel bijen en vlinders, omdat ze veel nectar hebben. De korenbloem is een eenjarige plant die 30-60 cm hoog wordt. De korenbloem doet het goed in de zon. De oudere mensen zullen zich vast nog wel de korenakkers herinneren, afgezoomd door het intense blauw van de korenbloem, vaak vergezeld van de rode papaver. Een kleurrijk schouwspel tegen de achtergrond van het blauw berijpte op de wind golvende graan. Vroeger werden liedjes gezongen over de blauwe korenbloemen, o.a. door de zusjes De Roo en Gert Timmerman. “Blauwe korenbloemen, plukte jij voor mij” werd er dan er dan gezongen."

"Ze staan er echt, de klaprozen in de bloemrijke bermen op de Mageler Es. Zo mooi, zo kleurrijk. Eigenlijk zouden er veel meer moeten staan. Ze zijn nu nog een beetje ondervertegenwoordigd. De klaproos, die ook wel papaver wordt genoemd, is een sieraad voor de bermen. Het brengt kleur. De zaden van de klaproos worden vaak gebruikt in zoete gerechten. De klaproos is een mooie rode bloem met een medicinale werking. Hij komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zee-gebied maar heeft zich over Europa verspreid. Tot zelfs op de Mageler Es in Magele... Het aantal is nu nog een beetje minnetjes maar dat wordt geleidelijk beter. De zaden van de klaproos zorgen voor vermeerdering, waardoor het aantal de komende jaren toeneemt. Trouwens de bloemrijke bermen hebben sowieso een aantal jaren nodig om zich goed te ontwikkelen. In ieder geval is de klaproos een aanwinst voor De Mageler Es. Dit is nog maar het eerste jaar, maar de start is veelbelovend." Aldus de waarnemingen van omwonenden anno zomer 2016.

Op verschillende plekken aan de randen van de akkers op de Mageler Es is in 2016 blauwe rogge ingezaaid. Het is een mooie afscheiding van de akkerranden. Blauwe rogge is een raseigenschap. Daarnaast zijn blauwe korenbloemen er tussen gezaaid waardoor het een kleurrijk geheel wordt. De blauwe rogge is een goede verblijfplaats voor patrijzen. Het sluit mooi aan bij het gemeentelijk project “Wies met de patries”, waarbij de bekendheid van de patrijs wordt vergroot. De patrijs vindt in de blauwe rogge kevertjes, spinnetjes en zweefvliegen. Kortom een ideale plek voor voedsel en nestplekken. De patrijs word omarmd als symbool voor het min of meer kleinschalige, ouderwetse landbouwgebied. Door het gemeentelijke randenbeheer ontstaat een aantrekkelijk landschap.

Er komt een steeds grotere verscheidenheid aan gewassen op de Mageler Es in Magele. Een grotere biodiversiteit. Neem deze foto van de voet van de Mageler Es: op voorgrond gras, dan suikerbieten, daarna aardappelen en vervolgens mais. Een verscheidenheid aan gewassen heeft vele voordelen. Het geeft een veranderd grondgebruik, het speelt in op de klimaatverandering en er komen meer planten- en diersoorten. Het zorgt voor een gevarieerd aanbod van grondstoffen en het levert een grote bijdrage aan een fraaie natuurlijke leefomgeving. Suikerbieten zijn een belangrijke schakel in de rotatie van gewassen. De oogst van suikerbieten is van half september tot half november.

Nieuwsbericht d.d. november 2018: "Stichting De Mageler Es wil meedoen met het uitrollen van De Groene Loper in Twenterand. In samenwerking met de gemeente roepen zij plaatselijke organisaties en personen op om mee te denken en De Mageler Es in Magele bij Den Ham verder te vergroenen. Groene Loper Overijssel stimuleert, verbindt en versterkt initiatieven om zo veel mogelijk mensen te betrekken bij natuur, landschap en biodiversiteit. In de vorm van buurtprojecten met Bijenlinten van de Bijenhoudervereniging. Met akkervogelprojecten die aansluiten bij het gemeentelijk project 'Wies met de Patries'. Met oude gewassen op kleine kavels. Met vlinderlinten in nauwe samenwerking met de nationale Vlinderstichting. Met een update van de geschiedschrijving, met o.a. een accentuering van de Joodse geschiedenis. Ook wil De Mageler Es een nieuw toeristisch kompas ontwikkelen waarin duurzaamheid, landbouw, cultuurhistorie, zingeving en educatie een belangrijke rol spelen. Belangstellenden die interesse hebben voor het project De Mageler Es kunnen contact opnemen met voorzitter Jan Toerse, tel. 0546-671932, e-mail jtoerse@gmail.com." - Nieuws van de Mageler Es op Facebook.

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in Magele / De Kooien (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- IJsbaan.

Terug naar boven

Beeld

- Toelichting bij de oude ansichtkaart elders op deze pagina: De buurschap Magele heeft van oudsher een belangrijke agrarische functie gehad. Dat is te zien aan de vele boerderijtjes op deze ansichtkaart. Vooraan links is nog net de tegenwoordige Holleweg te zien, die leidt naar de Joodse begraafplaats op de Mageler Es. Opvallend is dat Magele op deze ansichtkaart uit begin 20e eeuw nog wordt gezien als een apart dorp. De Dorpstraat heet tegenwoordig Esweg en ligt vandaag de dag binnen de bebouwde kom van het dorp Den Ham. (bron: Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop)

Terug naar boven

Links

- Duiven: - "Na jaren succesvol gevlogen te hebben, en met name de laatste 25 jaar op marathonvluchten, specialiseer ik, Mans Hekman, mij met mijn Kweekcentrum Magele nu op het kweken van dé marathonduif. Mijn 50 jaar aan kennis en ervaring in de duivensport stop ik nu in het kweken van snelle duiven die prijzen gaan vliegen op de lange-afstandsvluchten. In mijn lijnen zitten ‘superbreeders’, kampioenduiven die meerdere grote prestaties achter hun naam hebben staan. Het is het waard om deze goed te bekijken.

De afgelopen jaren ben ik bezig geweest om goede koppels bij elkaar te zoeken, waarvan de jongen goed vliegen op marathonvluchten. Zelf heb ik ook gevlogen met duiven op deze vluchten. De jongen die ik nu kweek met deze koppels zullen hopelijk voor anderen goed vliegen. De koppels zijn samengesteld door duiven waar veel winnaars in de stamboom zitten. Uit mijn goede lijnen heb ik de beste behouden. Samen met de uitmuntende lijnen van o.a. Geert Tiemens, Jelle Jellema, “Zwart goud” en Harold Zwiers “Rooie Japie” kweek ik duiven die in de basis beschikken over de juiste marathongenen."

Reacties

(4)

Ik ben nog steeds trots dat ik in Magele geboren ben, en wel op 2 juni 1949, in de boerderij van Arend Kottier, Geerdijk 8 aldaar.
Voel me dan ook een echte Magelernees, en geen Hammenaar!

Dat lezen wij graag, mensen die trots zijn op hun buurtschap! Want ook buurtschappen, hoe klein ook, hebben een eigen identiteit, met een eigen geschiedenis, cultuur, bezienswaardigheden, natuur en landschap etc. En buurtschappen worden vaak vergeten in plaatsbeschrijvingen door gemeenten, VVV's, heemkundekringen e.d. Wat ons betreft ten onrechte. Vandaar dat wij op Plaatsengids.nl juist extra aandacht geven aan de 4.000 buurtschappen in ons land, naast de 2.500 steden en dorpen. Ook over Magele blijkt dus veel te vertellen, met de Joodse begraafplaatsen en de prachtige Mageler Es! Die dus niet in Den Ham liggen, wat 'men' beweert, maar in de buurtschap Magele! Ik heb de pagina zojuist inhoudelijk uitgewerkt, want daar waren we nog niet aan toegekomen.

Heel interessant om over buurtschap Magele te lezen. Mijn grootvader: Hermannus Reuvers is hier in 1885 geboren en ook zijn vader Hermannus Reuvers in 1845 en diens vader Roelof Reuvers in 1789. Zou ergens beschreven staan waar deze familie destijds in deze buurtschap gewoond heeft en of die adressen/huizen nu nog bestaan?

Dank voor uw compliment. Het zou kunnen dat dat bestaat, wat u vraagt. Omdat zoiets nogal arbeidsintensief is, om te beschrijven waar mensen door de jaren heen hebben gewoond en/of welke panden van wanneer tot wanneer door wie zijn bewoond, hangt het vaak af van bepaalde gemeentearchieven, heemkundekringen en/of individuele heemkundigen, die al dan niet tijd en energie in zoiets hebben gestoken om iets dergelijks op te zetten. Een van de voorbeelden is bijvoorbeeld de Friese buurtschap Eemswoude, waar hier https://tsjerkwert.nl/categorie/mulders-archief/alle-straten-in-tsjerkwe... iemand per pand in tekst en beeld heeft beschreven wie er van wanneer tot wanneer hebben gewoond. Aangezien de bewoningsgeschiedenis van buurtschap Magele ook al eens grondig is uitgezocht (blijkens het onder Geschiedenis beschreven boek), sluit ik niet uit dat iets dergelijks voor deze buurtschap ook ooit eens is opgezet.

In uw geval adviseer ik u contact op te nemen met de Oudheidkundige Vereniging Den Ham - Vroomshoop, waar de buurtschap Magele onder valt. Ik zie dat ze veel bestanden (van geboorten, huwelijken en overlijdens) t.b.v. genealogisch onderzoekers hebben, dus wie weet kunnen zij ook uw vraag beantwoorden dan wel kan men u verwijzen naar waar u dat kunt vinden. Hun gegevens vindt u hier: https://www.plaatsengids.nl/den-ham#geschiedenis. Zie aldaar ook de een na laatste alinea, waar ik beschrijf, zo valt me zojuist ook nog op, dat in 2019 hét standaardwerk over de bewoningsgeschiedenis van alle panden in Den Ham (waaronder ook die van buurtschap Magele!) is verschenen! Nou dan wordt u helemaal op uw wenken bediend lijkt me. Voor een toelichting daarop van de auteur zie https://www.facebook.com/levenindenham/photos/gek-van-geschiedenisgek-va....
Met vriendelijke groet en succes gewenst met uw zoektocht, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen