Nederhorst den Berg

Plaats
Dorp
Wijdemeren
Gooi en Vechtstreek
Noord-Holland

gemeente_nederhorst_den_berg_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Nederhorst den Berg anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Nederhorst den Berg anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

nederhorst_den_berg_nederhorst_on_ice_kopie.jpg

IJsclub Nederhorst den Berg organiseert jaarlijks van eind november tot begin januari het evenement Nederhorst on Ice, op een eigen kunstijsbaan die zij in de loop der jaren optimaal hebben gefinetuned qua duurzaamheid.

IJsclub Nederhorst den Berg organiseert jaarlijks van eind november tot begin januari het evenement Nederhorst on Ice, op een eigen kunstijsbaan die zij in de loop der jaren optimaal hebben gefinetuned qua duurzaamheid.

Nederhorst-den berg-MSD-20070124-94594.jpg

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

nederhorst_den_berg_wijdemeren_kasteel_nederhorst.1.jpg

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

nederhorst_den_berg_wijdemeren_kasteel_nederhorst.3.jpg

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

Nederhorst den Berg, Kasteel Nederhorst

nederhorst_den_berg_wijdemeren_willibrordkerk_op_de_berg.2.jpg

Nederhorst den Berg, Willibrordkerk op de berg

Nederhorst den Berg, Willibrordkerk op de berg

nederhorst_den_berg_wijdemeren_poldermolen_van_de_stichts_ankeveense_polder.1.jpg

Nederhorst den Berg, poldermolen van de Stichts Ankeveense Polder

Nederhorst den Berg, poldermolen van de Stichts Ankeveense Polder

nederhorst_den_berg_spiegel-_en_blijkpolder._fietspad_van_de_goog_naar_de_zanderijsluis.2.jpg

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder. Fietspad van de Goog naar de Zanderijsluis.

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder. Fietspad van de Goog naar de Zanderijsluis.

nederhorst_den_berg_spiegel-_en_blijkpolder.1.jpg

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder

nederhorst_den_berg_spiegel-_en_blijkpolder.3.jpg

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder

Nederhorst den Berg, Spiegel- en Blijkpolder

Nederhorst den Berg

Terug naar boven

Status

- Nederhorst den Berg is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de regio Gooi en Vechtstreek, gemeente Wijdemeren. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2001.

- Wapen van de voormalige gemeente Nederhorst den Berg.

- Onder het dorp Nederhorst den Berg vallen ook de buurtschappen Hinderdam en Horstermeer en de wijk en voormalige buurtschap Overmeer.

Eventueel zou je ook 'het Eiland' nog als buurtschap kunnen zien. Dit is de buurt rond de Eilandseweg langs de Vecht, W van het dorp. Vroeger was dit echt een eiland, gelegen tussen de Vecht en de gegraven Nieuwe Vecht, die in een kaarsrechte lijn van Overmeer naar Hinderdam liep (zie de oude kaart hieronder).

Terug naar boven

Naam

Alternatieve benamingen
Het dorp wordt vaak kortweg Nederhorst of soms Den Berg genoemd, de inwoners heten Bergers.

Oudere vermeldingen
1326 ter Horst, 1326 opten berch, 1381-1383 Nederhorst, 1639 't Huys Horst / Den-berg.

Naamsverklaring
Dubbelnaam, waarvan de eerste gevormd uit horst 'met bomen begroeide hoogte' en neder-, misschien als tegenstelling tot het kasteel Hoogerhorst (nog vermeld op 17e-eeuwse kaarten) in een bocht van de Eem boven Amersfoort, dan wel de Hooge Horst bij Rhenen. Het thans met Nederhorst verenigde Den Berg ontleent zijn naam aan de zandige opduiking, de oude top van een met dekzand overwaaide stuwwal, die hier boven de omgeving uitsteekt en waar het oude dorp op gebouwd is. In de vermelding van 1326 is sprake van zekere tienden van een ontginning opten berch. Een oudere benaming heeft men willen vinden in het in de Vita Liudgeri (9e-10e eeuw) vermelde Werina, vermoedelijk een waternaam.(1)

Terug naar boven

Ligging

Nederhorst den Berg ligt N van Loenen, Z van Weesp en grenst in het W aan de rivier de Vecht en in het O aan de Ankeveense Plassen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Nederhorst den Berg 105 huizen met 882 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 65/546 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Overmeer 23/234 en Hinderdam 17/102. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 2.200 huizen met ca. 5.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De nederzettingen bij 'de Berg' en Overmeer zijn van oorsprong vroeg-middeleeuwse nederzettingen die, in tegenstelling tot nagenoeg alle nederzettingen langs de Vecht (op Dorssen bij Vreeland na) niet aan de westzijde lagen, maar aan de oostzijde. Waarschijnlijk duidt dit op de destijds gescheiden gouw-indeling (Nifterlake) aan weerszijden van de Vecht.

Nederhorst den Berg is, zoals de naam reeds aangeeft, ontstaan op een hoog punt in een bocht van de Vecht. Reeds in de 13de eeuw werd er naast de nederzetting een kasteel gesticht. De dorpsplattegrond is verder tot stand gekomen door de Reevaart die tot de demping in 1969 door het dorp liep (en die oorspronkelijk gezien de oude plattegrond onderaan de pagina kennelijk Nieuwe Vecht heette).

Buitengebied
Het landschap in deze streek is in hoge mate beïnvloed en gevormd door de mens. Akkerbouw was de belangrijkste bron van inkomsten, direct na de ontginning. De grond werd bruikbaar gemaakt voor akkerbouw (en veeteelt). Hierbij werd de zogeheten 'droge vervening' toegepast, dat wil zeggen dat de grond na afgraving van het veen weer werd 'toegemaakt'. Bij dit toemaken werd de afgeveende grond opgehoogd met een mengsel van zand, klei, mest en de niet voor brandstof geschikte venige bovenlaag van de grond.

Een tweede bron van inkomsten was de turfwinning. In de 14e en 15e eeuw was de turfwinning nog beperkt tot de droge vervening. Met de groeiende vraag naar brandstof in de grote steden nam de vervening echter sterk toe. Niet al het land werd na vervening weer geschikt gemaakt voor landbouw. Na introductie van de baggerbeugel in de 16e eeuw werd bovendien nat verveend. Het veen werd uit trek- of petgaten gebaggerd en op de tussen de petgaten aanwezige legakkers te drogen gelegd. Het gevolg van deze methode was dat het land langzaam maar zeker plaats maakte voor plassen (petgaten) met daartussen gelegen legakkers (langgerekte smalle stukken land, waarop de turf te drogen werd gelegd). Voorschriften voor breedte van legakkers en petgaten mochten niet baten, veelal werden de legakkers te smal. Bij storm werden deze legakkers weggeslagen, waardoor grotere plassen ontstonden.

De Spiegel- en Blijkpolderplas is voor een belangrijk deel (in tegenstelling tot de andere plassen in de omgeving) ook ontstaan door zandwinning. De zandwinning heeft er voor gezorgd dat de plas op sommige plekken erg diep is (op bepaalde plekken 40 meter diep). Door deze diepte is het water in de plas ook erg helder en daardoor populair als duiklocatie.

Buurtschap de Goog ligt in het oosten van het buitengebied op de grens van de Spiegel- en Blijkpolderplas met de Ankeveense Plassen. De Goog bestaat in ieder geval sinds 1700 en is ontstaan halverwege Nederhorst den Berg en Ankeveen aan de Ankeveense Vaart. Toentertijd woonden hier voornamelijk turfstekers. Door de turfwinning werd het gebied steeds waterrijker. Visserij werd daarmee een steeds belangrijker vorm van inkomen. Zo is het visserijbedrijf Hoetmer hier ontstaan, dat tot op heden verantwoordelijk is voor het duurzaam visstandbeheer op de Spiegel- en Blijkpolderplas. (bron: Bestemmingsplan buitengebied)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de Historische Kring Nederhorst den Berg. - Historische Kring op Facebook.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Buitengebied Nederhorst den Berg.

- Het doel van Stichting Vecht terug in het dorp Nederhorst den Berg is om het water terug te brengen in de dorpskern. Na het dempen van de Reevaart in de jaren vijftig is de ruimtelijke structuur van het dorp verloren gegaan en zijn vele vertrouwde elementen verdwenen. Hierbij behoren de aanwezigheid van een typische Vechtbrug, het aan- en afvaren van boten, gelegenheid voor afmeren en fourageren, terrasjes aan het water. Het herinrichten met water moet bijdragen aan herstel van de cultuurhistorische waarden, versterken van de recreatieve mogelijkheden op de Vecht, zoals het faciliteren van een passantenhaven. Door te komen tot een beperkte ontdemping van het oude tracé van de Reevaart draagt dit bij aan het vitaliseren van het dorp, uitbreiding van waterbergend vermogen van de Vecht en het mogelijk maken van een recreatie-transferium. - Stichting Vecht terug... op Facebook.

- De Vrienden van het Ankeveensepad zetten zich om de anno 2016 nieuwbouwplannen aan en daarmee verstedelijking van dit pad tegen te gaan.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nederhorst den Berg heeft 37 rijksmonumenten.

- Nederhorst den Berg heeft 44 gemeentelijke monumenten.

- Kasteel Nederhorst of De Nederhorst is oorspronkelijk in de 13e eeuw gebouwd. Het huidige complex dateert uit de 17e eeuw. Het vierkante kasteel heeft zeskantige hoektorens en wordt omgeven door een slotgracht. 18e-eeuws koetshuis.

- De protestantse Willibrordkerk (Kerkstraat 32) is in de 12e eeuw gebouwd op een natuurlijke zandheuvel die is ontstaan uit de resten van een stuwwal uit de laatste IJstijd. De toren en het schip zijn in romaanse stijl in tufsteen opgetrokken. De Willibrordkerk kent vermoedelijk een houten voorganger van rond 800 n.Chr., gesticht door Liudger, de bekende prediker die hier te Werinon zijn zetel had. De heuvel leende zich gedurende de IJzertijd en Romeinse tijd goed voor bewoning, alhoewel hiervoor nog geen bewijzen zijn gevonden. - Site Protestantse Gemeente Nederhorst den Berg.

- De Poldermolen van de Stichts-Ankeveense Polder (Ankeveensepad 6) dateert uit ca. 1636. Deze voormalige schepradmolen bemaalde vroeger met een tweede molen de Stichts-Ankeveensepolder (ca. 473 ha). De windbemaling is tot in de jaren dertig van de 20e eeuw in bedrijf gebleven. Tussen 1863 en 1894 verdween de tweede molen van het toneel en stond de huidige molen er alleen voor. De rond 1956 zwaar vervallen molen is in dat jaar in eigendom overgegaan van de polder naar de huidige eigenaar. Deze liet de molen restaureren en inrichten als woning.

- Gevelstenen in Nederhorst den Berg.

Terug naar boven

Evenementen

- Stichting Concerten op de Berg is opgericht in 2011 en heeft ten doel het organiseren van concerten in de Willibrordkerk. Er worden 5 tot 6 concerten per jaar georganiseerd, in een kleinschalige ambiance; de kerk biedt tijdens concerten plaats aan ruim 100 bezoekers. De concerten worden kostendekkend aangeboden; de stichting werkt uitsluitend met vrijwilligers. De prijs van de toegangs kaarten is inclusief koffie of thee in de pauze en een glas wijn na afloop van het concert. De stichting is sterk verbonden met de lokale Protetstantse Gemeente, maar maakt daarvan geen deel uit.

- De Spiegelplasloop (harlopen, op een zondag in maart) is een loop door de prachtige omgeving van Nederhorst den Berg. Aan deze loop doen zowel regionale wedstrijdlopers als recreatieve lopers mee. Je kunt kiezen uit de afstanden 5 km en 10 km. Voor kinderen is er de Kidsrun van 1,2 km.

- Lentespektakel (gedurende een week eind april) met o.a. Koningsdag (met o.a. Braderie en kindervrijmarkt), Kermis, Hoge Hakken Race en Klompenrace.

- Spiegelplaswandeltocht (op een zondag in mei, ca. 22 km).

- Zomerspektakel (weekend in juni) met o.a. op zaterdag de Jaarmarkt en op zondag de Triathlon.

- Mudrace (op een zaterdag eind augustus). De opbrengst komt ten goede aan ouderen met een zorgindicatie in het dorp en omgeving. Zij krijgen een feestelijke avond aangeboden bij Nederhorst on Ice (zie hierna).

- De in 1902 opgerichte IJsclub Nederhorst den Berg gaat met zijn tijd mee. In 2007 heeft zij een kunstijsbaan aangeschaft, die zij jaarlijks installeren voor het evenement Nederhorst on Ice (van eind november tot begin januari). De tientallen vrijwillgers met 'twee rechterhanden' hebben in de loop der jaren diverse optimalisaties bedacht om de baan nog beter te laten functioneren en zo duurzaam mogelijk bezig te zijn. Zo wordt de ijsmachine-warmte die vrijkomt bij het koel houden van het ijs gebruikt om het horeca-gedeelte, de kassa en de schaatsen-uitgifte te verwarmen. Naast de mogelijkheid van vrij schaatsen worden er ook vele evenementen georganiseerd, zoals curling, winterspelen, live muziek, schaatsles, Sint en Kerstman on Ice, Disco on Ice en ijshockey.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De Spiegel- en Blijkpolderplas heeft een oppervlakte van ca. 280 hectare en wordt beheerd door Natuurmonumenten. Gelegen direct ten oosten van Nederhorst den Berg, ten westen van de Ankeveense Plassen. Het noordelijke deel heet Spiegelplas, het zuidelijke deel Blijkpolderplas. Het is een voormalig veengebied, dat werd ingepolderd (Spiegelpolder) en uitgeveend. In de 20e eeuw is de plas verder uitgediept door zandwinning. De maximale diepte van de plas is 45 meter.

Het water is zeer helder en daarom geschikt om te duiken. Duikers hebben kans op een ontmoeting met rivierdonderpad, rivierkreeft of kleine modderkruiper. Ook snoek, paling en snoekbaars zijn regelmatig te zien. Ook zwemmen is toegestaan. In de zomer kun je genieten van de vele zwemmogelijkheden die de verschillende strandjes bieden. Rond de plassen zijn fiets- en wandelpaden en ruiterroutes. - Onderwaterkijkje in de Spiegelplas.

- Het Jagthuis, waar je kunt genieten van kamermuziek-concerten, ligt in de buurtschap Horstermeer en wordt verder aldaar beschreven.

- Bergse Cultuur is de website van Sociaal Cultureel Centrum Nederhorst den Berg. Sinds 2012 bieden zij voor jong en ouder betaalbare cursussen, lezingen en workshops.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nederhorst den Berg, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Nederhorst den Berg met zijn buurtschappen en natuurgebieden, van fotograaf Martin Stevens.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Niuws uit Nederhorst den Berg op Facebook.

- Onderwijs: - Jozefschool. - Meester Kremerschool. - Warinschool.

- Muziek: - Muziekvereniging Crescendo Nederhorst den Berg is opgericht in 1905. Na in de loop der jaren in diverse ruimten van anderen te hebben gerepeteerd, tikt de vereniging in 1972 een bouwkeet op de kop als eigen repetitieruimte, die De Notenbalk wordt gedoopt. In de loop der jaren verslechtert de staat van de keet. Daarom wordt in 1998 in vier maanden van veel zelfwerkzaamheid van de leden het huidige pand De Notenbalk gerealiseerd. Hier vinden de repetities plaats van het Studieorkest, de Blazersklas en natuurlijk de muzieklessen. Ook wordt er balletles gegeven en vinden er allerlei clubactiviteiten plaats, zoals de kerstborrel, de rommelmarkt en het Sinterklaasfeest. "Nieuwe leden zijn van harte welkom. Bij onze vereniging kun je vrienden maken en muziek maken. Mail ons of beter kom even gezellig langs op een repetitieavond, dan kijken we welk instrument bij je past. Je kunt kiezen uit altsaxofoon, tenorsaxofoon, klarinet, trompet, hoorn, dwarsfluit, fagot en nog vele andere instrumenten."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Nederhorst is in 1967 ontstaan uit een fusie van Algemene Voetbalvereniging Avance (opgericht in 1931) en het Rooms-Katholieke V.B.O. (opgericht in 1933).

- Watersportvereniging De Spiegel is actief in het wedstrijdroeien met Gig sloepen, organiseert wedstrijden op de Spiegelplas en neemt deel aan nationale en internationale wedstrijden; organiseert en neemt deel aan zeilwedstrijden, zowel nationaal als internationaal; organiseert roei- en zeilopleidingen en -trainingen. Junioren en senioren kunnen zeillessen krijgen in een Optimist of kielboot; stelt ligplaatsen beschikbaar aan de leden; organiseert cursussen en lezingen. De haven en het clubhuis van de vereniging liggen aan de Spiegelplas. Via het water zijn ze te bereiken vanaf de Vecht door de Zanderijsluis.

- Rijvereniging Nederhorst den Berg (paardensport).

- Zorg: - Amaris woonzorgcentrum Horstwaarde (De Kooi 4) is een woonvoorziening waar ze zorg en ondersteuning bieden aan ouderen met dementie. Met 24 uur per dag gespecialiseerde zorg zijn de bewoners verzekerd van een veilig thuis. Het is een dorpse locatie waar de bewoners elkaar veelal kennen. De kenmerken van deze locatie zijn: kleinschalig wonen, moderne locatie (opgeleverd in 2011), gezamenlijke huiskamer, persoonlijke aandacht, en gemeenschappelijke en individuele activiteiten.

- Veiligheid: - Brandweer Nederhorst den Berg.

- Genealogie: - Doop-, trouw- en begraafakten Nederhorst den Berg 1625-1828.

Terug naar boven

Trivia

- Popster David Bowie (1947-2016) heeft een van zijn grootste hits, Rebel Rebel, opgenomen in Nederhorst den Berg.

Reacties

(2)

Kennissen van mij zijn onlangs verhuisd naar Horstwaarde, licht dementerend.
Zij deden in hun oude omgeving nog mee met wat activiteiten (zij: breiclub en ceramiekcursus), hij ging naar bijeenkomsten van Probus.
Vooral de vrouw mist de activiteiten en contacten.
Wordt er in uw gemeente, misschien via vrijwilligers, wel iets gedaan voor deze mensen?
Is er een misschien een seniorenorganisatie?
Graag hoor ik van u.

Ik heb woonzorgcentrum Horstwaarde zojuist hierboven toegevoegd onder het kopje Links, met link naar hun site. Daarop stellen zij dat ze regelmatig gemeenschappelijke en individuele activiteiten voor de bewoners organiseren. Wat dat concreet inhoudt, zult u bij hen moeten navragen. Verder heb ik zojuist toegevoegd op de pagina van de gemeente Wijdemeren, kopje Links, de site van ouderenbond KBO in die gemeente, die door de week van alles organiseert, ook in de kern Nederhorst den Berg is er veel voor senioren te doen. Zie https://www.plaatsengids.nl/wijdemeren#links, met name de 2e link in het stukje over de KBO.
M.vr.gr, Frank van den Hoven, hoofdredacteur www.Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen