Sloten (Fryslân)

Plaats
Stad
De Fryske Marren
Fryslân

sloten_fr_collage.jpg

Sloten, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sloten, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sloten-MSD-20110221-227007.jpg

Sloten, de haven, met de molen op de achtergrond

Sloten, de haven, met de molen op de achtergrond

Sloten-MSD-20110221-227012.jpg

Sloten, de was wordt aan gemeenschappelijke drooglijnen gehangen op het voormalige bolwerk van Sloten.

Sloten, de was wordt aan gemeenschappelijke drooglijnen gehangen op het voormalige bolwerk van Sloten.

Sloten-MSD-20110221-227017.jpg

Sloten,, de Lemsterpoort

Sloten, de Lemsterpoort

Sloten-MSD-20110221-227070.jpg

Sloten, bolwerk en stad, vanaf de provinciale weg

Sloten, bolwerk en stad, vanaf de provinciale weg

sloten_molen_de_kaai_1.jpg

Sloten, Molen De Kaai

Sloten, Molen De Kaai

sloten_molen_de_kaai_3.jpg

Sloten, Molen De Kaai

Sloten, Molen De Kaai

gemeente_sloten_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Sloten anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Sloten anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Sloten (Fryslân)

Terug naar boven

Status

- Sloten is een stad in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1983. In 1984 over naar gemeente Gaasterlân-Sleat, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marren.

- Wapen van de voormalige gemeente Sloten.

- Sloten is de kleinste van de Friese elf steden. Het is ook de kleinste stad van Nederland (qua aantal inwoners), althans als je als criterium hanteert dat de plaats ook een meer dan marginale omvang moet hebben. Meer plaatsen maken namelijk aanspraak op deze titel, met name Bronkhorst en Staverden, maar dat betreft slechts de toegekende stadsrechten. Die plaatsen zijn nooit daadwerkelijk tot plaats van meer dan marginale omvang uitgegroeid. Overigens profileert ook Valkenburg (aan de Geul) zich als kleinste stad van Nederland, maar dan wat betreft oppervlakte.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Sleat.

Oudere vermeldingen
1384 en 1433 Sloten, 1420 Groetsloot, 1426 Slaete, 1436 Sloet.

Naamsverklaring
Ontstaan op een kruispunt van land- en waterwegen, betekent 'nederzetting langs de sloot'. Wie het Slot te Sloten had, bezat het slot op de deur naar zuidwesten en noordoosten en op de waterweg Sneek-Tacozijl. Deze dubbele betekenis van slot is een gebruikelijke verklaring voor de plaatsnaam, maar zij is niet correct.(1)

Bijnaam
Sloten was in vestingtermen de ideale stad. Haar vorm heeft veel van een ui, het stadje wordt dan ook wel de "sipelstêd" (uistad) genoemd.

Terug naar boven

Ligging

Sloten ligt O van Balk, NW van Lemmer en grenst in het N aan het Slotermeer, dat tegenwoordig officieel Sleattemer Mar heet.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Sloten, die slechts de stad omvat, 166 huizen met 886 inwoners. Tegenwoordig heeft de stad ca. 300 huizen met ca. 750 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Sloten is in de 13e eeuw ontstaan als nederzetting bij een stins van de familie Van Harinxma thoe Slooten, op een kruising van de handelsweg van Bentheim naar Stavoren. Van die stins is tegenwoordig niets meer terug te vinden.

Sloten wordt in een oorkonde van 30 augustus 1426 als stad genoemd. In 1523 is het stadje als laatste Friese vestiging in handen gevallen van de erfgenamen van de graven van Holland.

Sloten bevond zich aan de belangrijke waterweg van Sneek naar de Zuiderzee en zo verder naar de Hanzesteden aan de IJssel. De waterweg kruiste hier met de landweg van Duitsland naar Stavoren. Op deze kruising kon men dus tol heffen en strategische controle uitoefenen. De landweg liep via Doniawerstal over de gaasten (zandruggen) via Sloten, waar de waterweg was te overbruggen, naar Gaasterland en zo verder naar Stavoren, dat in de middeleeuwen een grote en belangrijke handelsstad was. Ook in de Tachtigjarige Oorlog vormde deze nederzetting een belangrijke sleutelpositie. De Spanjaarden hebben het stadje nog geprobeerd te veroveren door manschappen te verstoppen in een bierschip. De list mislukte. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bliezen de Duitsers de brug over de Ee op om de voortgang van Canadese troepen te vertragen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit stadje, kun je terecht bij Museum Stedhûs Sleat, dat een verrassende kijk biedt op de stadsgeschiedenis. "De drie ruimtes gewijd aan de historie hebben elk een eigen invalshoek. Het pronkstuk van het voormalige stadhuis uit 1761 is de raadzaal of ‘regtkamer’ op de eerste verdieping. Daar kun je ieder half uur kijken naar de multimediapresentatie ‘Sloten, ideale stad’. Tevens zijn twee vitrines geplaatst waar je verschillende voorwerpen kunt bekijken uit de bestuursgeschiedenis van dit raadhuis zoals bijvoorbeeld de koperen stembonen waarmee de raadsleden konden stemmen, de burgemeesterszetel en voorzittershamer. Let ook op de speciale en originele stucwerkdetails boven de haard en deur en op de plafonds.

In de vertrekzaal - de andere ruimte op de eerste verdieping - zie je de geschiedenis van Sloten in vogelvlucht. De enorme afbeelding op de gebogen wand is een kopie van de kaart van Nicolaas van Geelkerken uit 1616. De gleuven in de wand verbergen kleine theaters met voorwerpen. Zij vertellen bijzondere verhalen uit de geschiedenis van de stad. Daarnaast staat er een maquette waarop Sloten te zien is zoals het er uitzag voor de aanleg van de rondweg. Al het verkeer moest zich indertijd nog door de smalle straatjes heen wringen totdat in 1961 de rondweg gereed kwam.

Een van de scenes die we in de vertrekzaal tot leven brengen is de mislukte list met het bierschip tegen de achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. Het is onze eigen variant op het paard van Troje! 12 mei 1588. Pier Lupckes uit het naburige dorp Tjerkgaast heeft het snode plan om Sloten binnen te vallen, maar dat is nog niet zo eenvoudig: de stad is met haar vestingwallen niet makkelijk binnen te dringen. Samen met de Spaanse troepen van Philips II denkt Lupckes toch een manier te hebben gevonden om de opstandige stad onder controle te krijgen: twee schippers uit Grouw, Dotte Sibles en Stomme Jelmer, zijn bereid om samen met hun lading bier ook een aantal soldaten te verstoppen in biertonnen. Maar een oplettende stadswacht ontdekt de Spanjaarden aan boord van het bierschip en slaat groot alarm. Daarop volgt een zeer hevig en bloedig gevecht tussen de moedige Stadschutterij en de vijandige Spanjaarden. Pier Lupckes moet zijn verraad met de dood bekopen. Twee weken later worden ze publiekelijk en ter plekke onthoofd waarna hun hoofden op staken bij de poort worden ‘tentoongesteld’. Ongeveer eens in de drie jaar worden tijdens het Historisch Kijkfeest de historische gebeurtenissen van het jaar 1588 ten tonele gebracht. Een toneelstuk vol spanning en hevige gevechten. De laatste uitvoering was in 2018.

In 1984 is de gemeente Sloten opgeheven en trok de laatste burgemeester de deur van het stadhuis achter zich dicht. Op de begane grond vind je de burgemeesterskamer. De laden van de kasten bieden een blik op de historische details van de stad. Je vindt er oude foto’s, voorwerpen en artefacten die je een beeld geven van het Sloten uit vroeger tijden. Vergeet niet: je mag alle laden van de kasten zelf optentrekken!"

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2015 is de supermarkt van Sloten ermee gestopt, omdat men het financieel niet meer kon bolwerken. In de afgelopen jaren zijn ook het buurthuis, de bakker en de speelgoedwinkel al uit het stadje verdwenen. Gelukkig heeft kort na de sluiting de dan 27-jarige Wencke Poortema de winkel overgenomen. Met een opleiding in de verpleging is zij in de zorg aan het werk gegaan in Heerenveen, maar door de administratieve rompslomp nam het enthousiasme snel af. Toen zich de gelegenheid voordeed om de winkel in haar stadje over te nemen was er weinig twijfel. De dagelijkse zorg voor de boodschappen van je stadsgenoten. Hoe mooi is dat?

Er was één voorwaarde: zonder Astrid zou ze het niet doen. Astrid was al medewerker van de vorige eigenaar en ze is nog altijd een vertrouwd gezicht voor de Sleatteners die bij de Dagwinkel de boodschappen komen doen. Met de hulp van Lia op de zaterdagen en in de vakantieperiodes is er elke dag weer tijd voor een vriendelijk praatje bij de boodschappen. Ook in Sloten, heel gewoon. Een winkel voor de dagelijkse boodschappen, de lekkere trek, in de zomer vooral van de toeristen en passanten en uiteraard de zomerartikelen en souvenirs met de wit/blauwe strepen en rode pompeblêdden. (bron: Lekker Makkelijk.nl)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Sloten heeft 50 rijksmonumenten.

- Sloten heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- Stichting Vrienden van Sloten initieert en stelt subsidies beschikbaar voor het restaureren van allerlei projecten die de stad haar oude allure teruggeven. De stichting stimuleert de overheid om een bijdrage te leveren aan projecten die het aanzien en de leefbaarheid van de stad vergroten.

- Tien beeldbepalende monumenten in Sloten staan sinds 2016 in de schijnwerpers. Bij nacht worden de monumenten uitgelicht. Het gaat om de Woudsenderpoort, Lemsterpoort, Boogbrug, RK kerk, Heilige Fredericus, Museum Stedhûs Sleat, Hervormde kerk, consistorie, Molen De Kaai en het kanon langs de rondweg.

- Hervormde kerk uit 1647.

- Pastorie.

- Molen De Kaai uit 1755 raakt begin 20e eeuw in een desolate toestand. Uiteindelijk besluit een aantal vooraanstaande burgers van Sloten een vereniging op te richtten tot behoud en restauratie van de molen, genaamd Vereniging De Korenmolen. Deze vereniging koopt de molen in 1929 voor fl. 250,--. De restauratie wordt uitgevoerd door Sj. Joustra uit Tjerkgaast. Later volgen nog divese restauraties, de laatste in 1994. Pas in 2006 krijgt de molen de naam De Kaai.

- Bij de korenmolen staat een oud kanon dat in juli en augustus iedere vrijdagavond wordt afgeschoten door de Stadsschutterij van Sloten.

- Sloten heeft de oorspronkelijke omwalling vrijwel geheel behouden en tevens is de oorspronkelijke structuur van het stadje bijna geheel bewaard. De vesting is ontworpen en gebouwd door de bekende vestingbouwer Menno van Coehoorn, die in het nabijgelegen Wijckel begraven ligt.

- Het bolwerk in Sloten heeft de vroegere vestigingsmuur weer teruggekregen. Zij het niet van steen maar van bloemen en alleen in het voorjaar. Aan de ene kant van het antieke kanon zijn sinds 2011 de contouren van de muur met kantelen en poort te zien. Aan de andere zijde wordt de stadssleutel verbeeld. Beide afbeeldingen zijn ongeveer 10 bij 5 meter groot. Ze worden gevormd door 15.000 bloembollen, een presentje dat Gaasterlân-Sleat heeft gekregen van de Koninklijke Algemene Vereniging voor Bloembollencultuur.

- Sloten heeft nog veel oude panden uit de 17e en 18e eeuw.

- Twee waterpoorten.

- Waterweg It Djip (Het Diep) met grachtenpanden.

- Een Elfstedentocht over het ijs is een steeds grotere zeldzaamheid geworden: de schaatstocht van ca. 200 km over natuurijs is voor het laatst in 1997 gereden. Praktisch als de Friezen zijn, maken ze dan gewoon een nieuwe Elfstedentocht. Je kunt hem tegenwoordig ook wandelen of rijden met een motor, auto, trike, Solex, step of fiets. En sinds 2018 zijn er in het kader van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018 ook de 11 fonteinen, gemaakt door internationale topkunstenaars uit 11 verschillende landen. Bij de VVV's en TIP's kun je voor 2 euro een routekaartje ervan kopen. In Sloten, op het pein voor de Dagwinkel, staat de fontein 'Kievit' van de kunstenaars Lucy Orta en Jorge Orta.

Het kunstwerk toont een meisje dat op de schouders van een man staat. Ze houdt een vogel in haar hand. Onder de voeten van de man vormt een slordige stapel emmers, jerrycans en teilen de basis van de fontein. Deze universele containers waar het water kwistig in en uit stroomt, wijzen erop dat onze samenleving overvloedig beschikt over iets wat elders in de wereld helemaal niet vanzelfsprekend is: water - de bron van al het leven. De vogel die het meisje koestert is een kievit, een vogelsoort die in Fryslân wordt bedreigd door de intensieve landbouw en veeteelt.

- Gevelstenen in Sloten.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Feestcommissie Sloten organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten.

- Jaarmarkt Sipelsneon (laatste zaterdag in juni).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Gezien de ligging aan het Slotermeer is Sloten populair bij watersporters. Aan de zuidzijde van het stadje is in de jaren zeventig een jachthaven aangelegd waar ook enkele watersportbedrijven zijn gevestigd.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sloten, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Gaasterlân-Sleat van fotograaf Martin Stevens.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Sloten.

- Onderwijs: - Basisschool De Klinkert heeft ca. 80 leerlingen en werkt volgens het model 'adaptief onderwijs'. Dat wil zeggen dat zij rekening houden met verschillen tussen kinderen. Kinderen worden niet afgestemd op het onderwijs, maar zij stemmen hun onderwijsaanbod waar nodig en waar mogelijk af op de kinderen. Dat is voor hen een voortdurend leerproces dat nooit af is. De school heeft o.a. de volgende doelen: een stimulerende leeromgeving waarin leerlingen zich prettig en veilig voelen en waar ze plezier hebben; een leeromgeving waar leerlingen, leerkrachten en ouders op een positieve, respectvolle manier met elkaar omgaan; een functionele, uitdagende leeromgeving die kinderen motiveert; een leeromgeving waarin kinderen zelfstandig (actief) leren; een onderwijsaanbod dat is afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen, waarbij rekening wordt gehouden met verschillen in mogelijkheden en interesses van leerlingen en rekening houdend met het vervolgonderwijs; een onderwijsaanbod dat rekening houdt met de wetenschap dat kinderen een natuurlijke drang hebben zich te ontwikkelen; Een leeromgeving waarin kinderen systematisch en doelmatig worden begeleid en ondersteund; een verantwoorde begeleiding van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften; aantoonbaar goede, meetbare onderwijsresultaten op basis van interne doelstellingen en vergelijkingscijfers met andere vergelijkbare situaties; een omgeving waarin ouders zich welkom voelen, meedenken en -helpen.

- Muziek: - Muziekvereniging Stêd Sleat is in 1981 opgericht naar aanleiding van Stêd Sleat 700 jaar. Men vond dat dit feest niet compleet was zonder een eigen muziekkorps. Zo is uiteindelijk de vereniging ontstaan. De vereniging speelt op hoog niveau, want in juli 2017 hebben ze op het vierjaarlijkse Wereld Muziek Concours (WMC) in Kerkrade met een gemiddelde van 86 punten een eerste prijs gehaald in de 3e divisie Fanfare, beloond met een gouden medaille.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Sleat is opgericht in 1961.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sloten alg. en - idem kerk.

Reacties

(3)

De supermarkt is overgenomen door een jonge onderneemster en leidt sindsdien weer een bloeiend bestaan

Dank voor uw aanvulling! Ik zal het verwerken. Heb er een mooi verhaal over gevonden op de landelijke site van de Dagwinkels. Goed om te 'horen' dat de winkel toch behouden is gebleven, en dankzij de in 2018 in het kader van LF 2018 geplaatste fontein nu de meest gefotografeerde Dagwinkel van Nederland is. :-) En de muziekvereniging moest er natuurlijk ook nog bij. :-)

SLOTEN

De kleinste stad in het wijde Friesland
spreekt ingetogen van strenge krijgstucht.
Soms klinkt feestelijk kanonnengerucht
bij de wallen vol hechte, trouwe stand.

Aan de gracht houden oude huizen hun band
met handel en nijverheid, lang vervlucht,
maar nog glimlachend, onder voldane zucht,
in ramen, door werkend verleden omrand.

Het bedaarde stedenschoon brengt stille rust
over boten, aan de steile kant gemeerd,
wachtend tot laden en vertrek hen kust.

De wenk der nabije ruimte snelt en keert
voortdurend langs daken en straten, geeft lust
te zien wat dobberkunst op het meer je leert.

SLOTERMEER

De watervlakte blinkt knipogend en rond,
vraagt vrolijk welvend kleine zeilboten
al deinend en zwenkend door te stoten:
golven en vaart houden hun luchtig verbond.

De bomenkring om het meer is een bond
van wachters; ze waken streng, vergroten
de opwekkende geest bij de stad Sloten
en diens vertier op schepen, elke stond.

De Friese wind geeft blije siddering
aan 't onvaste, waaiende oeverleven,
brengt de sterke grond steeds verademing.

Hier spreekt een kunstwerk, ijl maar hoog verheven:
"Vreugdevolle huivering schept schildering,
die met grillen aan de ziel blijft kleven."

Reactie toevoegen