Langerak (Geesbrug)

Plaats
Buurtschap
Coevorden
Drenthe

langerak_geesbrug_evangelisatiegebouw_en_pastorie_kopie.jpg

In 1908 krijgt buurtschap Langerak bij Geesbrug een eigen gereformeerd kerkje ('evangelisatielokaal', links op de foto). In 1911 komt de pastorie rechts ervan gereed. Het kerkje is in 1916 een lagere school geworden en is inmiddels afgebroken.

In 1908 krijgt buurtschap Langerak bij Geesbrug een eigen gereformeerd kerkje ('evangelisatielokaal', links op de foto). In 1911 komt de pastorie rechts ervan gereed. Het kerkje is in 1916 een lagere school geworden en is inmiddels afgebroken.

Langerak (Geesbrug)

Terug naar boven

Status

- Langerak is een buurtschap in de provincie Drenthe, gemeente Coevorden. T/m 1997 gemeente Oosterhesselen.

- De buurtschap Langerak valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Geesbrug.

- De buurtschap Langerak heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

Niet te verwarren met
Deze plaatsnaam komt ook nog voor als dorp in Zuid-Holland en als buurtschap van de stad Doetinchem (Gelderland).

Oudere vermeldingen
1899 Langerak. Op kaarten verschijnt de plaatsnaam pas vanaf de jaren vijftig van de 20e eeuw.

Naamsverklaring
Overdrachtelijk gebruik van een waternaam, een samenstelling van lang 'langgerekt' en rak 'recht gedeelte van een waterloop tussen twee bochten'. In 788-789 kopie 13e eeuw is reeds sprake van een viswater in de Betuwe geheten Langenrech. Op de kaart van Beeldsnijder (1575) heet de verbinding tussen Leidsche Meer en Kager Meer Tlanghe rack en ook de Amstel kent een Langerak. In 1628 wordt een water ten zuiden van Meppel het Lange Rack genoemd. De buurtschap ligt aan de Verlengde Hoogeveense Vaart langs een recht stuk tussen twee bochten.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Langerak ligt W van Geesbrug, rond beide zijden van de Verlengde Hoogeveense Vaart en de gelijknamige weg daarlangs, voor het gedeelte vanaf rond het kruispunt met de Luchiesweg in WZW richting, tot aan de knik in deze weg bij huisnummer 160 en in de gelijknamige vaart. De buurtschap ligt verder O van de dorpen Nieuweroord en Noordscheschut en de stad Hoogeveen, NO van het dorp Hollandscheveld, N van het dorp Nieuwlande, Z van het dorp Nieuw-Balinge en ZO van het dorp Tiendeveen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Langerak omvat ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De Gereformeerde Kerk te Nieuweroord was in 1905 nog maar net geïnstitueerd of men besloot met evangelisatiearbeid te beginnen. Men had geconstateerd dat op het aanpalende Zwinderscheveld in die tijd ongeveer honderd gezinnen woonden. "Tot nog toe werd onder deze bevolking van geen enkele zijde gearbeid" (waar men 'evangelisatiearbeid' mee bedoelde). Daar moest dus iets gebeuren. Daarom ging ds. G.H. de Jonge (1875-1938) van Dwingeloo, in opdracht van de kerkenraad van Nieuweroord, in 1908 op zoek naar een geschikt stuk grond waar een lokaal gebouwd kon worden om de evangelisatie in het Zwinderscheveld aan te pakken.

Tussen de dorpen Nieuwlande en Geesbrug lag de buurtschap Langerak (ds. De Jonge had trouwens van 1902 tot 1904 in het Zuid-Hollandse Langerak gediend...). Men kreeg daar aanbiedingen voor fl. 150 en voor fl. 100, maar ds. De Jonge hoopte toch voor beduidend minder iets te kunnen bemachtigen; hij dacht zelf aan hooguit fl. 20. Uiteindlijk lukt het om aan de Verlengde Hoogeveensche Vaart een kavel van 25x50 meter te kopen voor de somma van fl. 15. Het evangelisatiegebouwtje, waar ca. 100 mensen in zouden moeten kunnen, kostte fl. 810 en komt op 18 november 1908 gereed.

Nu konden de hervormden niet achterblijven... "In Langerak laat men ons niet rustig arbeiden", zo waarschuwden de provinciale deputaten in april 1909: "Ten bewijze daarvan kon men op 28 februari 1909 eene advertentie in ‘De Nederlander’ lezen, die wij als eene curiositeit hier meedelen: 'Hervormden, helpt! Het Bestuur der Bonds Evangelisatie te Zwinderscheveld (Dr.) doet een dringend beroep op de offervaardigheid der hervormde vrienden. Op een terrein, met zich steeds uitbreidende bevolking, overigens hervormd, en waarop ondanks zijne afgelegenheid reeds jaren door haren evangelist werd gearbeid door huisbezoek, enz., is thans van gereformeerde zijde een lokaal gesticht en bestaat daardoor veel kans (zonder nu maar al te duidelijk te willen zijn) al onze invloed te verliezen.

Al wat hervormd is (80%) gaat nu naar het locaal der geref., doch roept ons alsnog toe: "Geef ons een eigen locaal en wij keeren terug." Men vergete niet, dat het hier geldt een onontwikkelde achterhoek van Drenthe. Uit liefde tot de hervormde kerk en hare toekomst, wie wil ons helpen? Met fl. 1.000 zijn wij geholpen. Nadere inlichtingen geeft ds. E. Syperda te Tjamsweer of ds. J. Kooiman te Hollandscheveld. (…) Namens het bestuur, A. Hellendoorn (evang. godsdienstonderwijzer te Hollandscheveld)'."

Kort daarop wordt in de toen nog nauwelijks bewoonde O buur-buurtschap Geesbrug inderdaad een hervormd evangelisatielokaal gesticht (dat in 1913 wordt vervangen door een stenen kerkje). De invloed van de hervormde evangelist schijnt echter aanvankelijk beperkt. Enkele maanden later brengt een der deputaten verslag uit van zijn bezoek aan Nieuweroord en Langerak: "Z.Eerw. heeft met een commissie uit den kerkeraad genoeglijk en heel gezellig gesproken. ’t Is waar, de hervormden beginnen hier ook te werken. Maar op hun - in de vorige alinea vermelde, red. - schrijven ontvingen ze slechts fl. 8. Een arbeider hebben ze benoemd, doch die niet zoo best bevalt. En wat het bést voldeed, dáár ging het volk heen. Ook zeiden de menschen te Langerak zelf: ‘Vroeger zagen de hervormden niet naar ons om, maar nu de gereformeerden zijn begonnen, nu willen zij er ook werken’."

J. Snoek (1870-1937) uit Urk komt al vanaf 1908 elke week op zaterdag, ongeacht weer en wind, over de gevaarlijke Zuiderzee naar Langerak gereisd om er onder verantwoordelijkheid van de Gereformeerde Kerk te Nieuweroord te spreken en huisbezoek te doen. Op maandag gaat hij dan weer terug naar zijn gezin en zijn schoenmakerszaak op Urk. In juli 1910 wordt hij hier definitief benoemd tot evangelist, formeel ‘bijbellezer-colporteur’ geheten. Daartoe verlaat hij zijn middenstandsbedrijfje op Urk en vestigt zich met vrouw en zes kinderen in Langerak, waar ze aanvankelijk in een gehuurd huis wonen. In 1911 kan het gezin Snoek de nieuw gebouwde pastorie naast het kerkje betrekken.

In december 1913 wordt ‘De Gereformeerde Kerk te Nieuwlande’ geïnstitueerd. Het lokaal in Langerak blijft weliswaar nog enige tijd in gebruik, maar in feite verdwijnt de evangelisatiepost. Br. Snoek komt in dienst van de nieuwe kerk in het Z buurdorp, waar in de voorafgaande jaren een vijftigtal vooral jonge gereformeerde Groninger boeren het gebied hebben ontgonnen en er de nederzetting Nieuwlande hebben gesticht. Het evangelisatiegebouw is per 1 maart 1916 herbestemd tot lagere school. De toevloed van de leerlingen was zo groot, dat het pand al snel met een derde lokaal moest worden vergroot. Later wordt in Nieuwlande een nieuw schoolgebouw neergezet. Het evangelisatiegebouw is op enig moment afgebroken. De naastgelegen vroegere pastorie bestaat nog altijd en is nog in functie als woonhuis (adres: Verlengde Hoogeveensche Vaart 125). (bron en voor nog veel uitgebreidere informatie over deze materie zie het artikel 'Van evangelisatiepost in Langerak tot Gereformeerde Kerk te Nieuwlande (Dr.)', door G.J. Kok, op de site GereformeerdeKerken.info)

Reacties

(6)

Ik ben van 1969 en heb daar als klein jongetje veel gespeeld bij mijn kameraad zijn opa en oma... later ook als garage en dergelijk gebruikt... was te gevaarlijk om er in te lopen soms... we hadden altijd het idee dat het zo in kon storten. Ik denk begin jaren als ik een schatting mocht maken van moment van afbraak zou ik tussen 1995-2005 zeggen... men heeft het afgebroken omdat men er misschien een monument van wou maken begreep ik ooit eens. Daar zat de huidige inwoner niet op te wachten... De pastorie staat er nog dacht ik maar is verbouwd volgens mij tot een woning. Ik zal nog eens langs rijden.

Dank voor uw reactie! Dit verhaal heb ik onlangs uitgewerkt, en dit zijn dan nog net de puntjes op de i die we hier natuurlijk ook nog graag zouden vermelden; waar hebben deze pandjes precies gestaan, wat is er wanneer afgebroken, wat is er nog over en wat is de huidige functie? Ik ben er met Google StreetView langs gereden, maar heb niets kunnen ontdekken dat hier op lijkt, maar misschien heb ik gewoon niet goed genoeg gekeken, of is er inmiddels verbouwd. Hoe dan ook, als u hier meer informatie over zou kunnen achterhalen zou ik daar blij mee zijn.

Als u vanaf de Coevorderstraatweg de Schoolweg op rijdt, dan gaat u aan het eind van deze weg rechtsaf de Verlengde Hoogeveensche vaart op, de 1e woning aan de rechterkant is de voormalige pastorie, die er dus altijd nog staat, het kerkje is inmiddels afgebroken.

Dank voor uw aanvulling! Ik heb het pand nu op de kaart getraceerd. Het is huisnr. 125. Ik ga het hierboven aanvullen.

Beste lezer ! Ik heb een ansichtkaartje in bezit waar een kerkje op is afgebeeld met titel "Nederlandsch Hervormd Evangelisatiegebouw te Zwinderscheveld (Dr.)". Het kerkje met de naam "BETHEL" boven de deur lijkt erg op het gereformeerde kerkje dat hier boven is afgebeeld. Kunt u aangeven waar dit gebouwtje precies heeft gestaan ? Het kaartje is uitgegeven door Foto D. Du??er, Hoogeveen.

Ik had al bíjna geschreven dat dit inderdaad redelijkerwijs hetzelfde gebouwtje zou moeten zijn, toen ik me bedacht dat de Gereformeerden en de Hervormden in deze omgeving in die tijd bepaald geen vrienden waren, om het eufemistisch te zeggen, en waarover u hierboven alles kunt lezen. Het hierboven afgebeelde, inmiddels afgebroken gebouwtje was dus een in 1908 gebouwde Gereformeerde evangelisatie naast de nog bestaande voormalige pastorie op Verlengde Hoogeveense Vaart 125 in buurtschap Langerak, vallend onder het dorpsgebied van Geesbrug. Omdat de Hervormden hier concurrentie van vreesden (ze constateerden dat er al Hervormde inwoners van deze omgeving naar dit kerkje gingen, bij afwezigheid van een Hervormd kerkje), hebben ze snel daarna, in 1909, een Hervormde evangelisatie gebouwd op Coevorderstraatweg 32 te Geesbrug, op korte afstand ZZO van het Gereformeerde kerkje. Met een verrekijker konden ze bij wijze van spreken bij elkaar naar binnen kijken. ;-) Op deze kaart kun je ze allebei zien liggen (althans qua Langerak dus alleen nog de voormalige pastorie): https://www.openstreetmap.org/node/2835800492#map=16/52.7258/6.6232.

Dit gebouwtje moet daarom het door u bedoelde gebouwtje betreffen. Geesbrug ligt namelijk in het Zwinderse Veld, en de plaatsnaam Geesbrug is pas vanaf ca. 1910 (geleidelijk) in gebruik geraakt, dus die plaatsnaam op uw ansichtkaart klopt wel. Het aanvankelijke kerkje was kennelijk van hout, want in het gelinkte artikel hierboven staat dat het in 1913 door een stenen kerkje is vervangen. Daar staat 'te Gees', maar dat kan niet kloppen want in Gees is geen Hervormde kerk. En op Coevorderstraat 32 is nog altijd een Protestantse Evangelisatie gevestigd, dus dat huidige kerkje aldaar zal uit 1913 dateren. Die heb ik zojuist beschreven op https://www.plaatsengids.nl/geesbrug#bezienswaardigheden.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen