De Klei

Plaats
Buurtschap
Noordwijk
Zuid-Holland

de_klei_op_kaart_ca._1960.jpg

De Klei is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, gemeente Noordwijk. De buutschap ligt Z van de dorpskern van Noordwijk-Binnen. (© www.kadaster.nl)

De Klei is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, gemeente Noordwijk. De buutschap ligt Z van de dorpskern van Noordwijk-Binnen. (© www.kadaster.nl)

De Klei

Terug naar boven

Status

- De Klei is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, gemeente Noordwijk.

- Buurtschap De Klei valt onder het dorp Noordwijk-Binnen, maar omdat dat dorp in 1978 geen eigen postcode en postale plaatsnaam heeft gekregen in het postcodeboek, liggen beide plaatsen voor de postadressen 'in' de postale woonplaats Noordwijk.

- Buurtschap De Klei heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam (meer) - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
De Cley.

Naamsverklaring
"Zijstraat van de Rijnsburgerweg. Genoemd naar een oudtijdse benaming voor het gebied waar de straat is gelegen. De Klei is van oorsprong een uiterwaard van de Rijn. De Rijn is van invloed geweest op de omgeving van Noordwijk. De Rijnmond, die vroeger noordelijker lag dan tegenwoordig, was in het verleden nog onbedijkt, waardoor de rivier bij hoge waterstand en bij hoge zeevloeden buiten haar oevers trad. Hierbij werd in de lager gelegen strandvlakten een kleilaag van onregelmatige dikte afgezet. Deze klei is onder meer terug te vinden ten oosten van de Herenweg. Dit gebied wordt dan ook De Klei genoemd." (bron: 'Het Straatnamenboek van Noordwijk: Noordwijks historie vanuit de straatnaam', uitgeverij Verloren, 1992)

Terug naar boven

Ligging

Buurtschap De Klei ligt Z van de dorpskern van Noordwijk-Binnen, rond de Achterweg en de Herenweg, voor zover gelegen rond en Z van de rotonde bij de Zwarteweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap De Klei 16 huizen met 100 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 25 huizen met ca. 60 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In buurtschap De Klei was onder meer sprake van een gelijknamig, doodlopend O zijwegje van de Rijnsburgerweg, waaraan enkele panden lagen. Het landweggetje liep Z parallel langs de huidige Provincialeweg N206. Bij de aanleg van bedrijventerrein Klei-Oost ter plekke in 2003/2004 zijn de panden afgebroken. Het wegje is niet meer herkenbaar. Het grondgebied daarvan is opgegaan in het bedrijventerrein. Zie ook de reactie onderaan deze pagina.

In De Klei zijn begin 20e eeuw as-urnen en andere voorwerpen, destijds behorend bij een Frankisch grafveld uit de 6e eeuw, opgegraven.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap, kun je terecht bij het in 2012 verschenen boekje 'De Klei in Noordwijk. Een wandeling door 500 jaar geschiedenis' (92 pag., auteurs: Harrie Salman en bouwhistoricus Michel van Dam). Het boekje behandelt de geschiedenis van 22 boerderijen en huizen en hun oorspronkelijke bewoners in deze buurtschap. Zo is bijvoorbeeld aan de hand van de namen van de allereerste bewoners heel goed te zien waar de 'echte' Noordwijkse namen hun 'roots' vinden. In de inleiding van het boekje is te lezen dat het gebied zijn naam te danken heeft aan de afzettingen van klei aan de noordelijke oever van de Oude Rijn, die tot het midden van de 12e eeuw bij Noordwijk in de Noordzee stroomde.

Het is daarom dat in dit vruchtbare gebied gedurende de middeleeuwen 14 boerderijen gebouwd zijn op de uitlopers van de strandwal (het oude duin) waarop het dorp Noordwijk-Binnen ligt, en op de hoge plekken aan de oever van de Oude Rijn. Geslachten die in dit gebied hun oorsprong vinden zijn die van de families Van Nobelen, Paardekoper, Slobbe en Warmerhoven. Via De Klei zijn bovendien de families Van Abswoude, Bogaards, Broekhuizen, Groenendijk, Hoogeveen, Van den Hoonaard, Leeflang, Van Oosten, Westgeest en Zandbergen naar Noordwijk gekomen. Het boekje, uitgegeven door Stichting Landgoed Veldzicht is, uiteraard mits nog voorradig, verkrijgbaar in de Noordwijkse boekhandels.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In 2009 is Streekmuseum Veldzicht geopend. Hier staan bloembollen, kruiden en blaarkopkoeien centraal. Streekmuseum Veldzicht is gevestigd in boerderij Veldzicht in buurtschap De Klei (Herenweg 114). Deze boerderij is in 1864 gebouwd door Jacobus Hoogeveen, die op boerderij Bouwlust ertegenover geboren werd. Zijn nazaten hadden een gemengd bedrijf én een bloembollenbedrijf op Veldzicht. De familie Hoogeveen hield er koeien, varkens en kippen, maar teelde ook hyacinten en andere bloembollen. De laatste bewoner van Veldzicht, Jaap Hoogeveen, overleed in februari 2007. Het was zijn wens dat boerderij Veldzicht behouden zou blijven als authentiek element in het landschap van de Duin- en Bollenstreek. Daarom zijn boerderij Veldzicht en de landerijen ondergebracht in een stichting. Het zomerhuis en bijgebouw zijn beschikbaar gesteld aan Genootschap Oud Noordwijk om het te gebruiken als museum.

Het Genootschap had wel oren naar extra museumruimte, want in hun Museum Noordwijk wordt vooral het verleden als vissersdorp belicht, maar is er te weinig ruimte om aandacht te besteden aan het agrarisch verleden. Dus dat vult elkaar mooi synergetisch aan. In anderhalf jaar tijd is het zomerhuis naast de boerderij helemaal opgeknapt door vrijwilligers van Stichting Veldzicht en het Genootschap. Er is verwarming aangelegd, de toegang is aangepast en het dak is gerestaureerd. Daaraan hebben onder andere de gemeente, Rotary, Lions en Fonds 1818 een bijdrage geleverd. Het Streekmuseum is bedoeld voor zowel de inwoners van de gemeenten en de buurgemeenten in de Bollenstreek, als voor toeristen en recreanten.

Noordwijk heeft een boeiend agrarisch verleden. In de late middeleeuwen vormde het dorp het centrum van de kruidenteelt, zowel voor gebruik in de keuken als voor medicijnen. De veehouders in de omgeving hielden blaarkoppen: een oud Nederlands koeienras dat in de Duin- en Bollenstreek en de Veenstreek vroeger veel voorkwam. Rond 1850 bloeide in de binnenduinrand van deze omgeving de bloembollenteelt op. Al deze facetten komen in Streekmuseum Veldzicht in buurtschap De Klei aan de orde. De voormalige kruidenwinkel van Alkemade uit de Pickéstraat is in het museum ondergebracht en voor de boerderij is een kruidentuin aangelegd. Je kunt ook zien hoe een boerenwoning er van binnen uitzag en alles te weten komen over het blaarkopvee. Bij speciale gelegenheden is de kaaskelder onder de boerderij te bekijken. Er is nog altijd een bloembollenbedrijf op Veldzicht gevestigd, waar je kunt zien hoe het er vroeger en tegenwoordig in de bloembollenteelt aan toe gaat. Ook is er aandacht voor de natuur; op het erf naast de boerderij zijn er hagen en vogelbosjes en kan een wandeling worden gemaakt.

- Boerderij De Cleyburch (oorspronkelijk Bouwlust geheten) in buurtschap De Klei (Herenweg 227) is de oudste boerderij op grondgebied van de gemeente Noordwijk. Hoe oud precies is kennelijk niet bekend, want in diverse bronnen lezen wij dat de boerderij uit 1700 zou dateren, terwij in het artikel onder de link hierna sprake is van '16e-eeuws'. Ondanks die ouderdom staat het pand niet op de rijksmonumentenlijst van de gemeente Noordwijk. - In 1967 begon L. Menken hier met restaurant De Cleyburch, dat al snel een gerenommeerd restaurant werd met een grote naamsbekendheid in de regio (voorheen was de (kaas)boerderij nog als zodanig in bedrijf). Later werd het een franchiselocatie van bistroketen Koetjes&Kalfjes. Deze vestiging is eind 2012 failliet gegaan. Sinds 2013 was er weer sprake van een restaurant Cleyburch, van de nieuwe eigenaar Wim Aertse, die ook restaurant De Zwaan in Katwijk exploiteert. Tegenwoordig is Proeflokaal Bregje in het pand gevestigd. In het naastgelegen pand (nr. 231) op hetzelfde terrein is sinds 2008 Cleyburch-tandartsen gevestigd.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap De Klei (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Reacties

(6)

Wie heeft voor mij het boekje De Klei in Noordwijk te koop.

Als er iemand reageert zal ik het u melden/u met elkaar in contact brengen. Ik heb hierboven nog staan dat het mits nog voorradig te koop is bij de Noordwijkse boekhandels. Heeft u al gecheckt dat het daar uitverkocht is? Dan kan ik dat hierboven ook aanpassen.

De "zijstraat van de Rijnsburgerweg" was een doodlopend landweggetje dat bij de inrichting van het industrieterrein "Klei-Oost" in de jaren 2003-2004 is verdwenen. De eerste tien meter is thans onderdeel van straat "De Hooge Krocht". Het vervolg van het weggetje is opgegaan in de terreinen waarop de bedrijfsgebouwen gelegen aan de straat "De Scheysloot" zijn gebouwd. Op Google Maps wordt de loop van het weggetje nog wel aangegeven als "Klei", maar ter plaatse is er niets meer van te zien dan de berm van de naastgelegen sloot.
Of De Klei een buurtschap is, is discutabel. Er zijn enkele vrijstaande boerderijen in het gebied, dat overigens geen duidelijke afbakening kent. Er is geen kern of groep van bebouwing te herkennen. Ik zou het eerder als veldnaam beschouwen.

Dank voor uw toelichting! Ik heb dat nu toegevoegd onder Geschiedenis. Of De Klei een buurtschap is, is niet discutabel, in die zin dat bijv. de gemeente Noordwijk het in de Volkstelling van 1840 (en vast ook later en wellicht ook al eerder) zelf als buurtschap heeft vermeld. De statistieken van 1840 van de Volkstelling m.b.t. de buurtschap vindt u hierboven. Ook in diverse plaatsnaamlijsten door de jaren heen is het als buurtschap vermeld geweest. En ook op kaarten staat het als plaatsnaam en daarmee in dit geval dus buurtschap. U kunt dat zien op bijv. www.topotijdreis.nl. Als je daar naar het verleden terug'scrollt', zie je gedurende zekere tijd de afgekorte gemeentenaam (Nk) onder de plaatsnaam staan, wat de plaatsnamen onderscheidde van bijv. veldnamen. Tegenwoordig is dat helaas niet meer zo. En tegenwoordig kan het natuurlijk zo zijn dat een bepaalde buurtschap(snaam) ter plekke niet meer 'leeft', omdat er bijv. veel import is komen wonen die zich daar niet van bewust is, wat mede in de hand wordt gewerkt als er geen plaatsnaambordjes staan (wat helaas bij ca. de helft van de buurtschappen in ons land het geval is).

Het gebied is inderdaad, zoals veel buurtschappen, niet hard afgebakend (wellicht staat die afbakening wel in het vermelde boekje, maar dat heb ik niet). De plaatsnaam staat op de kaarten door de jaren heen op wisselende plekken. Meestal rond de driesprong Herenweg/Achterweg, maar ook bij de rotonde Herenweg/Zwarteweg. Al met al concludeer ik daaruit dat de buurtschap de bebouwing omvat vanaf de rotonde in de Herenweg bij de Zwarteweg naar het Z toe. Overigens blijkt dat ook gehanteerd te worden op het kaartje onder de link in de alinea in het hoofdstuk Natuur etc. dat ik zojuist heb toegevoegd. Dat zou dan een 25-tal panden betreffen. Ik heb het huidige aantal huizen en inwoners daar op aangepast.

Overigens is een kenmerk van veel buurtschappen juist dat ze louter verspreide bebouwing of lintbebouwing hebben. Is er sprake van een zekere mate van kern, dan werd vroeger vaak van gehucht gesproken. Maar gezien de marginale verschillen en het feit dat die term een wat denigrerende lading heeft ("het is maar een gehucht"), noem ik alle 'huizengroepen met een eigen naam buiten een stad of dorp' op mijn site consequent buurtschap, overigens vandaag de dag een in brede kring gehanteerde werkwijze, die bovendien - positiever dan de associatie bij gehucht - de associatie oproept met de 'naoberschap' die er in de buurtschappen vroeger was en bij veel buurtschappen nog altijd is (in ieder geval in de zin dat men elkaar kent, dat er een zekere sociale cohesie is, men voor elkaar klaar staat als dat nodig is). Voor nadere informatie zie ook https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/wat-een-plaats-en-welke-soorten-p....
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Toevoegen: Streekmuseum Veldzicht.

Dank voor de tip! Ik had deze al beschreven op de pagina Noordwijk, omdat het inhoudelijk over heel Noordwijk gaat, maar hij hoort als bezienswaardig object natuurlijk inderdaad tevens te worden vermeld onder de locatie waar hij gevestigd is, zijnde buurtschap De Klei.

Reactie toevoegen