Terwinselen

Wijk
Kerkrade
Zuid-Limburg Parkstad
Limburg

terwinselen_en_staatsmijn_wilhelmina_kopie.jpg

De netto opbrengst van het in 2017 verschenen naslagwerk over de geschiedenis van Staatsmijn Wilhelmina en Terwinselen, van inwoner Jo Knobbe, komt ten goede aan het onder Bezienswaardigheden beschreven, in 2019 gerealiseerde mijnmonument.

De netto opbrengst van het in 2017 verschenen naslagwerk over de geschiedenis van Staatsmijn Wilhelmina en Terwinselen, van inwoner Jo Knobbe, komt ten goede aan het onder Bezienswaardigheden beschreven, in 2019 gerealiseerde mijnmonument.

terwinselen_kaart_openstreetmap_kopie.jpg

Actuele kaart van Terwinselen, een voormalig dorp thans wijk in de gemeente en van de stad Kerkrade. (© OpenStreetMap/www.openstreetmap.org)

Actuele kaart van Terwinselen, een voormalig dorp thans wijk in de gemeente en van de stad Kerkrade. (© OpenStreetMap/www.openstreetmap.org)

terwinselen_wilhelminaberg.jpg

De Wilhelminaberg, de steenberg van Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen, was met een grondoppervlak van ca. 33 ha en een massa van ca. 36 miljoen ton de grootste mijnsteenberg van Nederland. Na de sluiting van de mijn is het een recreatiegebied geworden.

De Wilhelminaberg, de steenberg van Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen, was met een grondoppervlak van ca. 33 ha en een massa van ca. 36 miljoen ton de grootste mijnsteenberg van Nederland. Na de sluiting van de mijn is het een recreatiegebied geworden.

Terwinselen

Terug naar boven

Status

- Terwinselen is een voormalig dorp, tegenwoordig wijk in de provincie Limburg, in de streek Zuid-Limburg en daarbinnen in de regio Parkstad, gemeente Kerkrade.

- De wijk Terwinselen valt, ook voor de postadressen, onder de stad Kerkrade.

- Wij hebben de indruk dat de huidige wijk Terwinselen nog altijd wel een eigen, dorpse identiteit heeft. We zouden dan ook verwachten dat de wijk ter plekke aan plaatsnaam-/wijkborden herkenbaar zou zijn. Evenzeer zouden wij dat verwachten bij de - vele - andere "vroegere dorpen thans wijken" in de gemeente. Beide blijken echter niet het geval. Kerkrade blijkt - voor zover ons bekend - nergens haar wijken met plaatsnaam-/wijkbordjes te hebben aangegeven. Er staan alleen plaatsnaamborden bij de twee formele woonplaatsen in de gemeente, zijnde de stad Kerkrade en het dorp Eygelshoven.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Terwinsele.

In de volksmond
In de volksmond wordt de wijk ook wel d'r Sjtaat genoemd, door de aanwezigheid van Staatsmijn Wilhelmina van 1906 tot 1969.

Oudere vermeldingen
Ca. 1170-1180 [1115] Wunzelen, 1312-1350 Wenselen, Weenselen, 1396 van der Wienzellen, 1489 tzo der Wientzellen, ca. 1776 Terwenseler hof, ca. 1800 ter Vinssel.

Naamgeving
De aanvankelijke buurtschap, het latere dorp en de huidig wijk zijn genoemd naar de hoeve Terwinselen, die al in de 12e eeuw wordt vermeld.

Naamsverklaring
Wordt verklaard als het Latijnse vini cellam* 'wijnkelder' of het Latijnse vinicella 'kleine wijngaard', met de opmerking dat dit geen relict uit de Romeinse tijd is. Wijngaarden kwamen in de middeleeuwen noordelijk tot in Limburg voor. Zie ook Vaals. Anderen gaan uit van een verkleinvorm van het Latijnse vincam 'maagdenpalm'. De verklaring uit Winnesele* 'woning van de pachtboer' wordt niet door de oude vormen ondersteund.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

- Terwinselen ligt in het N van stadsdeel Kerkrade-West, en grenst in het O aan de Ring Parkstad (N300), in het Z aan de Heerlenersteenweg/Kaalheidersteenweg, in het W aan de Euregioweg (S100) en in het N aan de Tunelweg.

- Overzicht van de straatnamen in Terwinselen, met naamsverklaringen en geschiedenis.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Terwinselen nog niet vermeld. De plaats was toen kennelijk nog te gering van omvang om apart te worden vermeld. Tegenwoordig heeft de wijk ca. 1.700 huizen met ca. 4.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De buurt Terwinselen is in het begin van de 20e eeuw ontstaan. Tot dan liggen er alleen enkele huizen en boerderijen nabij de huidige rotonde Heerlenersteenweg/Akerstraat/Schaesbergerstraat, welk buurtje nog altijd bekend staat onder de naam Onderspekholz. Na de aanleg van Staatsmijn Wilhelmina (1906), de oudste en kleinste staatsmijn, groeit het boerengehucht al snel uit tot een nijver mijnwerkersdorp. Wegen worden aangelegd en er komen steeds meer voorzieningen om het dorp leefbaar te maken. In 1919 wordt Terwinselen erkend als zelfstandige parochie en wordt gestart met de bouw van de huidige parochiekerk, die in 1921 gereedkomt. In 1923 komt er een school voor Huishoud- en Nijverheidsonderwijs. In de decennia daarna vinden vele ontwikkelingen plaats m.b.t. het gebouw, en sinds 1979 vindt er een achtereenvolgende reeks fusies plaats met andere scholen. Beide aspecten vind je beschreven onder de link.

In de nachtdienst van 6 juli 1946 vindt de grootste ramp plaats in de geschiedenis van Staatsmijn Wilhelmina; opeengehoopt mijngas explodeert en kost acht mijnwerkers het leven. Na de sluiting van Staatsmijn Wilhelmina in 1969 moet het voormalige mijnterrein een nieuwe bestemming krijgen. Onder het motto "van zwart naar groen" krijgt het gebied een recreatieve functie en wordt de steenberg beplant. Ook komt er een indoorskibaan op de zuidhelling van de steenberg: Snowworld. Eind jaren negentig krijgt het gebied een toeristisch-recreatieve functie. Tevens ligt op deze steenberg de langste en hoogste trap van Nederland. De Wilhelminaberg maakt tegenwoordig onderdeel uit van Park Gravenrode.

Terwinselen zelf krijgt na de mijnsluiting een nieuwe impuls door de bouw van een nieuwe moderne basisschool (de Doorkijk), een gemeenschapshuis (het huidige Sjtaater Hoes) en een bejaardentehuis (het huidige zorgcentrum Firenschat). Tussen 1974 en 1978 wordt het aantal woningen bijna verdubbeld en groeit het aantal inwoners van ca. 3.000 tot ca. 4.500. In de decennia daarna zijn - overigens landelijk - de gezinnen steeds kleiner geworden en zijn er meer een- en tweepersoonshuishoudens gekomen. Daarom ligt het huidige inwonertal rond de 4.000.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze kern, kun je terecht bij de volgende site en literatuur:

- Geschiedenis van het voormalige mijnwerkersdorp Terwinselen in tekst en beeld, ingedeeld op thema, door oud-inwoner Viviënne Crutzen.

- Het in 2017 verschenen naslagwerk 'Staatsmijn Wilhelmina en Terwinselen' van inwoner Jo Knobbe, over de geschiedenis van de mijn en het mijnwerkersdorp, is gebonden in hardcover en 393 pagina’s dik. De netto opbrengst van dit boek komt ten goede aan het onder Bezienswaardigheden beschreven, in 2019 gerealiseerde mijnmonument. "De geschiedenis van dit vroegere mijnwerkersdorp kan alleen maar geschreven worden omdat de Nederlandse Staat beslist om in Zuid-Limburg mijnbouw te ontwikkelen. Zij koopt de benodigde hectaren grond van de bezitter van hoeve Terwinselen, Louis Graaf de Marchant et d'Ansembourg, en gaat boren naar het zwarte goud. De arbeiders die nodig zijn om opgeleid te worden tot mijnwerker worden in heel Nederland geronseld. Aangezien de nieuwe mijnwerkers woonruimte nodig hebben begint de Staatsmijn met het bouwen met woningen op deze locatie. De hoeve, die voorheen eenzaam in het arcadisch landschap van Oostelijk Zuid-Limburg lag, groeit uit tot een dorp. Dit boek beschrijft het boren van de schachten, het drijven van de steengangen, kortom het hele ontstaan van Staatsmijn Wilhelmina. In het tweede deel van dit boek wordt het ontstaan van het mijnwerkersdorp beschreven, zodat het plaatje van dit stukje Oostelijke Mijnstreek helemaal compleet is."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bij 81 eengezinswoningen in de Caumerstraat en aan de Daslook en Kaardebol in Terwinselen heeft HEEMwonen in 2015 planmatig onderhoud uitgevoerd. Hierbij zijn tevens energiebesparende maatregelen toegepast. De woningen zijn nu energiezuinig en het wooncomfort is sterk verbeterd. De kozijnen, ramen en deuren zijn vervangen en de spouwmuren en kruipruimte geïsoleerd. Asbest is gesaneerd. Bewoners konden zelf een voordeur kiezen en de kleur van de vensterbanken. Nadien is de huur verhoogd, maar door de isolatiemaatregelen is de energierekening verlaagd. Per saldo gaan bewoners er fors op vooruit: de woonlasten dalen en het wooncomfort neemt toe. (bron: HEEMwonen)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk in Terwinselen (Dr. Nolensstraat 2) is in 1921 gebouwd naar ontwerp van architect Hubert van Groenendael. De grond was oorspronkelijk eigendom van de Belgische graaf Louis de Marchant et d' Ansembourg. Het benodigde geld voor de aankoop van de grond werd geleend bij het ondersteuningsfonds van de Staatsmijnen. De bouwpastoor was de ZEH J.H. Spierts. De kerk is gebouwd met zogeheten veldbrandsteen; deze stenen zijn gebakken in een speciaal voor de bouw van de school en de kerk gebouwde veldbrandoven. Deze oven bevond zich op de plaats van de huidige Dr. Nolensstraat. Het benodigde grind werd gewonnen ten zuiden van de huidige Winselerhof. In de loop der jaren zijn verschillende grote renovaties verricht omdat de kerk veel last had van 'mijnschade' en vochtinwerking. In 1939 zijn na ernstige mijnschade, waarbij koepels zijn vernield, nieuwe plafonds aangebracht. In 1950 is de vloer vernieuwd, en in 1970 is de altaarvloer veranderd.

Het georiënteerde gebouw is een kruiskerk met eclecticische elementen en bestaat uit een schip, twee paar kruisarmen, een koor, een halfronde apsis met halfrond kegeldak en in de oksel van de noordelijke kruisarm en het schip een toren met tentdak. Vlak achter de frontgevel bevindt zich een kleine pseudo-dwarsbeuk. Halverwege het gebouw bevindt zich het eerste paar kruisarmen en het tweede paar sluit aan op het koor. De kruisarmen bij het koor, het dwarsschip en het schip hebben een tongewelf, maar de viering heeft een kruisgewelf. De plint van het gebouw is opgetrokken in Nivelsteiner zandsteen, daarboven is baksteen gebruikt.

Pastoor Spierts deed in 1929 een verzoek aan de, toen nog jonge, kunstschilder Charles Eyck, om medewerking bij de verfraaiing van het interieur van de nieuwe kerk. Charles Eyck heeft deze medewerking gaarne verleend. Vele schilderingen van zijn hand sieren ook vandaag nog deze kerk. Naast de werken van Charles Eyck zijn er ook schilderwerken van René Smeets, Arthur Nols en Frans Nols te bewonderen. Tevens zijn er in de kerk kunstwerken op het gebied van houtsnijwerk, zandsteen-beeldhouwwerk, glas-in-lood, glasapplicaties, emaille enz, gemaakt door Edmond Wesseling, Schiffelers, Nico Duprez, Theo Lenartz en Walter van Hoorn. De gezandstraalde ramen in de kruisarmen, voorstelling Heilige Barbara en de mijn met mijnwerkers, zijn na de oorlog aangebracht door de Maastrichtse kunstenaar Jérôme Goffin. De kerk is een rijksmonument, evenals de naastgelegen pastorie. De parochie Terwinselen valt onder parochiecluster Kerkrade-West.

- Vanaf 1969 speelde Martin Herbergs uit Simpelveld al met het idee dat er iets tastbaars moest komen voor de nabestaanden van de - zowel ondergronds als bovengronds - verongelukte mijnwerkers. Op zijn initiatief is het vroegere dodenhuisje van Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen gerenoveerd en in 2002 in gebruik genomen als Gedachteniskapel van de Mijnwerkers, ook wel Mijnwerkerskapel genaamd (gelegen bij Casinolaan 6 te Landgraaf). Het gebouw stamt uit 1949 en was oorspronkelijk het mortuarium van Staatsmijn Wilhelmina. Na enkele jaren is het omgebouwd tot transformatorhuisje. Het bouwkundig gedeelte van de kapel en de renovatie heeft Ben Marell voor zijn rekening genomen. De kapel is gewijd aan de Heilige Barbara, patrones van de mijnwerkers.

De kapel is ingericht ter nagedachtenis aan de 1.169 ondergronds en 286 bovengronds omgekomen mijnwerkers van alle Zuid-Limburgse mijnen. De namen van de ondergronds omgekomen mijnwerkers zijn op twee muren ter weerszijden van de kapel aangebracht, de namen van de bovengronds omgekomen kompels zijn op een plaquette in de kapel te lezen. Het 'monnikenwerk' van het verzamelen van die namen is geschied door Wiel Miseré, medewerker bij het Staatstoezicht op de Mijnen. In de kapel bevindt zich een Sint-Barbarabeeld, vervaardigd door ex-mijnwerker Sjef Drummen. Dit beeld stond aanvankelijk in de Ondergrondse Vakschool van Staatsmijn Emma. Vier gebrandschilderde ramen, vervaardigd door ex-mijnwerker Ger Bäumler, tonen mijnwerkerssymbolen: de schachtbok, de mijnlamp, de gekruiste moker en houweel (Schlägel und Eisen), en het gezicht van een mijnwerker in uitrusting. De moker en beitel boven de ingang van de kapel is het symbool van de mijnwerkers. Voor de jaarlijkse Barbaraviering en -herdenking bij deze kapel zie het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen.

- In 1952 is ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Staatsmijnen op de splitsing van de Vloedgraafstraat en de Schaesbergstraat in Terwinselen een even imponerende als karakteristieke, manshoge mijnlamp geplaatst. Het was een eerbetoon aan de mijnwerkers van "d’r Sjaat", zoals Staatsmijn Wilhelmina werd genoemd. De mijnwerkers woonden in de huizen die de mijn vanaf 1904 voor hen bouwde. In 1955 was het lichtbaken in de duisternis maar bovenal het symbool voor saamhorigheid plotsklaps spoorloos verdwenen.

Een burgerinitiatiefgroep uit de wijk bestaande uit Jan Jager, Math Vanderbroek, Jo Knobbe, Jo Sentjens, Jeu Degens en René van Drunen, heeft zich ingezet om een replica van de mijnlamp te realiseren (omdat het origineel immers verloren is gegaan). Omdat niet één monument in de Kerkraadse wijk Terwinselen herinnert aan Staatsmijn Wilhelmina, de mijn waaraan de wijk nota bene zijn bestaan dankt. Aan de mijn herinnert uiteraard nog wel de mijnsteenberg met daarop al sinds vele jaren de bekende overdekte skibaan. Ook ligt vlakbij die berg een aan de Heilige Barbara gewijde, hierboven beschreven mijnwerkerskapel. Maar in de wijk zelf is afgezien van de oude mijnkolonie geen tastbare herinnering te vinden. En dat vinden de genoemde initiatiefnemers toch wel zo gepast.

De intentie was dat het monument medio 2019 gereed zou komen. "In 2019 bestaat de parochie Terwinselen 100 jaar en is het 50 jaar geleden dat Staatsmijn Wilhelmina haar poorten sloot. Een mooie gelegenheid om dit monument te herplaatsen, zodat het verleden niet vergeten wordt", aldus Jan Jager, die tot de sluiting 14 jaar waarvan 13 ondergronds als kompel heeft gebeuld en aansluitend nog 34 jaar bij Philips in Heerlen heeft gewerkt. De lamp is vervaardigd door Siersmederij Klaessen. (bron en voor nadere informatie zie ParkstadActueel, 6-1-2019). Op 29 september 2019 is het mijnwerkersmonument feestelijk onthuld, door oud-mijnwerkers van staatsmijn Wilhelmina en burgemeester Petra Dassen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Op een zondag begin mei (van 10.00-17.00 uur) organiseert Botanische Tuin Kerkrade in Terwinselen de jaarlijkse Voorjaarsfair. Met mooi ingerichte stands in onze prachtige Engelse landschapstuin, die geheel in sfeer is aangekleed, geven wij het Lenteseizoen volop kleur. Je vindt bij ons een bijzonder aanbod van antiek en brocante, bloem- en tuindecoraties, sieraden, planten, interieuraccessoires, delicatessen, een keur aan streekproducten en heerlijke home-made lekkernijen. De Fair wordt gedurende de dag muzikaal opgeluisterd zodat je plezierig langs de stands kunt struinen, de tuin bezichtigen of lekker op ons terras kunt zitten met een kopje koffie of thee en Limburgse vlaai of andere consumpties. De entree bedraagt € 4,00. Houders van onze jaarkaart (abonnementen) hebben gratis entree. Kinderen tot en met 15 jaar (onder begeleiding) hebben eveneens gratis toegang. Honden zijn helaas niet toegestaan (hulphonden voor mensen met een beperking vanzelfsprekend wel)."

- In 1964 wordt door de voetbalvereniging op het schoolplein van de Mariaschool een fancy fair georganiseerd. De opbrengst hiervan was voor de aanschaf van een nieuwe grasmaaimachine. Na vele fancy fairs en kermissen met feesttenten op het voetbalveld aan de Singelweg te hebben georganiseerd is deze festiviteit via de Zomerfeesten uitgegroeid tot de huidige Terwinseler Straatmarkt. "De Terwinseler Straatmarkt (op een zondag in mei, in 2019 voor de 45e keer) heeft een vaste plek veroverd op de Zuid-Limburgse evenementenkalender. Een markt die zijn weerga niet kent in deze contreien. Elk jaar komen zo’n 40.000 tot 50.000 bezoekers naar deze markt in de gezellige Kerkraadse wijk Terwinselen. Je raakt gewoon niet uitgekeken."

- St. Barbara is de patroonheilige van de toenmalige Staatmijn Wilhelmina. Poolse mijnwerkers van de mijn Willem-Sophia namen Barbara mee als patrones. Deze heilige werd geleidelijk ook overgenomen door de andere mijnen. De Barbaraviering en -herdenking van de 1.475 omgekomen mijnwerkers bij de Nederlandse steenkoolmijnen - zowel bovengronds als ondergronds - vindt sinds 2003 weer jaarlijks plaats op een zaterdag rond 4 december (= sinds 1945 de officiële feestdag van St. Barbara), bij de Gedachteniskapel van de mijnwerkers, gelegen nabij Relim, Casinolaan 6 (tegenwoordig formeel in Landgraaf gelegen), op het voormalig terrein van Staatsmijn Wilhelmina te Terwinselen.

De mis is om 10.00 uur, in de recreatiezaal van Relim. De mis wordt afgesloten met het gezamenlijk zingen van het mijnwerkerslied “Glück Auf, der Steiger kommt”. Na de dienst wordt er bij de kapel per mijn stilgestaan bij de verongelukte mijnwerkers. De plechtigheid eindigt met de “Last Post” en het leggen van een bloemstuk bij de gedenkmuur. Na afloop is er gelegenheid elkaar te ontmoeten in de recreatiezaal van Relim, waar onder het genot van een kop koffie oude herinneringen uit het mijnverleden kunnen worden opgehaald. De organisatie is in handen van het Barbara Comité van het Nederlands Mijnmuseum. Voor een indruk zie de video van de Barbaraviering 2013, en hier een fotoreportage ervan.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De heuvel Wilhelminaberg is ontstaan als steenberg van het restgesteente van Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen. De heuvel ligt op 225 meter boven NAP. Na de sluiting van de mijn in 1969 is de steenberg in de jaren zeventig eeuw omgevormd tot recreatiegebied. Met een grondoppervlak van ca. 33 hectare en een massa van ca. 36 miljoen ton was het de grootste mijnsteenberg van Nederland. Het hoogste punt ervan lag in 1974 op ongeveer 96 meter (daarna is hij 20 meter verlaagd). De berg zou na de mijnsluiting worden afgegraven, maar dit bleek een te langdurige en kostbare kwestie en is daarom niet doorgegaan. Het gebied is heringericht tot recreatiegebied Strijthagen (vernoemd naar de Strijthagerbeek en Kasteel Strijthagen). De steenberg is onderdeel geworden van het toeristisch-recreatief gebied Park Gravenrode, het buitengebied tussen Landgraaf en Kerkrade. In het gebied zijn verschillende grootschalige recreatieve ondernemingen gevestigd zoals SnowWorld, Megaland, GaiaZOO en Wereldtuinen Mondo Verde.

Op de flanken van de steenberg zijn diverse wandel-, fiets- en ruiterpaden aangelegd. Zo is er een route over de berg voor mountainbikers, aangelegd door Mountainbikeclub Discovery uit Landgraaf. De afdaling aan de 'achterkant' van de steenberg zou tot de mooiste (maar ook gevaarlijkste) van Nederland behoren.

In de zichtlijn van de rotonde aan de Hofstraat naar de top van de Wilhelminaberg is een monumentale betonnen trap gebouwd. De 248 meter lange en 508 treden tellende trap bestaat uit 22 delen met daartussenin telkens een plateautje. Bovenaan bevindt zich een uitzichtplatform. Het begin van de trap ligt 130 meter boven zeeniveau, de trap eindigt op een hoogte van 225 meter boven NAP: een hoogteverschil van 95 meter. Op de top van de berg heb je een prachtig weids uitzicht van bijna 360 graden over de regio. De enige belemmering is de hal van SnowWorld. In 2017 is een plan gepresenteerd om op de Wilhelminaberg een uitkijkplatform te bouwen in de vorm van een oloïde (een bepaalde geometrische vorm). Het 38 meter hoge object is in het verlengde van de trap geprojecteerd en zal eveneens via trappen toegankelijk zijn.

- Geschiedenis van de Botanische Tuin in Terwinselen: In 1922 wordt de kerk gebouwd o.l.v. pastoor Spierts, op landgoed de Winselaar, dat hij in 1919 heeft gekocht. Pastoor Spierts schetst om de kerk heen een park, waar niet gebouwd mag worden. De straten worden aangelegd: St. Hubertuslaan, Singelweg, Callistusstraat, Dr. Nolensstraat, Piusstraat en Mariastraat. 1930-1934: Pastoor Spierts staat een stuk grond af aan het Fonds voor Sociale Instellingen van de Staatsmijnen, t.b.v. de werkgelegenheid. De Staatsmijnen bouwen er een confectie-atelier voor de dochters van de mijnwerkers. 1935: Pastoor Spierts plant een aantal populieren langs de verbindingsweg tussen Laurentiusstraat en de Mariastraat. Ook plant hij een accacia, suikeresdoorn, linde, zilverlinde, twee platanen, een beuk en enkele sparren. 1937: Initiatief tot oprichting Botanische Tuin, door het Fonds voor Sociale Instellingen van de Staatsmijnen. Het was de bedoeling om mijnwerkers voorlichting te geven over bloemen en planten in het algemeen, en de Zuid-Limburgse flora in het bijzonder. De Botanische Tuin komt in 1939 gereed en heeft dus in 2019 het 80-jarig bestaan gevierd. De Botanische Tuin is een rijksmonument.

"Botanische Tuin Kerkrade is een van de 15 Nederlandse botanische tuinen en behoort tot de 2e categorie niet-universitaire botanische tuinen. De omschrijving luidt als volgt: "Een tuin waarin zich een ten dienste van het publiek bijeengebrachte verzameling in- en uitheemse gewassen bevindt, die soms ten dele in kassen is ondergebracht en waarin de soorten afzonderlijk staan opgesteld. De tuin heeft een minimumgrootte van 1 ha en de collectie omvat aan permanent buiten staande planten minimaal 530 taxa. Zijn er kas(sen) en/of een oranjerie aanwezig, dan omvat de collectie tevens aan permanent in kassen te houden planten minimaal 270 taxa; en/of Kaapse (‘oranjerie’-) planten minimaal 50 taxa. Het merendeel van de planten is voorzien van naambordjes. De tuin staat onder deskundige leiding. De verzamelingen worden gebruikt voor educatieve, informatieve en recreatieve doeleinden ten dienste van het publiek. De tuin is eigendom van een openbaar lichaam of van een rechtspersoon zonder winstoogmerk. Deze aantallen zijn vooral richtgevend bedoeld. Hoofdzaak is dat de collectie een representatieve doorsnede door het plantenrijk toont."

Al deze aanbevelingen zijn al vanaf de jaren zeventig op de tuin aanwezig, alleen een plantenkas ontbrak, die verscheen in 1987. Intussen is er de afgelopen decennia een mondiale kentering ontstaan bij de natuurbeleving van de mensen in de wereld. Met name studies en rapportages van onder meer het ‘World Wide Fund for Nature’ en ’International Union for Conservation of Nature and Natural Resources’ waren de aanleiding dat onderlinge internationale samenwerkingsverbanden werden aangegaan door Botanische Tuinen, in Nederland verenigd in Stichting Nationale Plantencollectie (SNP) en ook de dierentuinen, om de sterk bedreigde flora en fauna in bescherming te nemen. Een onderdeel hiervan (flora van Malagasië) is te bezichtigen in onze kas. Ook de bedreigde flora van de Limburgse provincie, met name de kalkgraslandflora, is na een publicatie van de plantenwerkgroep van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (1989), een nieuw onderdeel van de plantencollectie in de Tuin (de Limburgse Floratuin). Om deze te realiseren is ondermeer Stichting Samenwerkende Plantentuinen Limburg opgericht. De collectie op onze 1.5 ha grote Tuin bestaat uit 195 plantenfamilies, vertegennwoordigd door 785 taxa."

- Vogel- en insectenwaarnemingen in Terwinselen.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Terwinselen.

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - Bewonersplatform Kerkrade-West heeft onder meer Terwinselen als werkgebied.

- Dorpshuis: - 't Sjtaater Hoes - voor de verklaring van deze naam zie het hoofdstuk Naam - is een ontmoetingsplek is voor de inwoners van Terwinselen en omgeving, en een thuishaven voor diverse verenigingen, die er met veel plezier hun hobby beoefenen. Het multifunctionele zalencentrum beschikt over meerdere zalen, en is geschikt voor feesten en evenementen van 20 tot 500 gasten. Alle zalen zijn in 2008 geheel gerenoveerd en hebben een opmerkelijke metamorfose ondergaan om het verblijf voor de gasten nog aangenamer en gezelliger te maken.

- Onderwijs: - De Mariaschool en de Callistuschool (meisjes- en jongensschool) in Terwinselen dateerden beide uit 1922. In 1975 is het oude gebouw in verband met omvangrijke mijnschade gesloopt en vervangen door de huidige Basisschool De Doorkijk. "Deze naam is gekozen omdat onze school door de vele glaspanelen een open aanblik biedt. Deze openheid willen we ook uitdragen in onze manier van omgaan met kinderen en ouders/verzorgers", aldus de school op haar site. Verder was er ook nog de protestantse Wilhelminaschool aan de Rukkerweg. Onder deze link vind je foto's van de bouw van de school, alsmede vele klassenfoto's e.d. door de jaren heen.

- Jeugd en jongeren: - Scouting St. Hubertus is in 2018 verhuisd van Terwinselen naar de direct O hiervan gelegen buurtschap Ham, en wordt daarom aldaar beschreven.

- Muziek: - "Muziekvereniging St. Callistus is opgericht in 1922. Het initiatief tot de oprichting van een muziekvereniging was uitgegaan van pastoor Hubert Spierts. Hij wist onder de koperblazers die zich in Terwinselen hadden gevestigd enkele mensen enthousiast te maken voor zijn plan en hen te bewegen in eigen kring leden en aspirant-leden te werven (die zelf vaak ook weer nieuwe leden wierven) voor het beoogde muziekkorps. En zo kon op 29 april 1922 gestart worden met een groep van 24 muzikanten. De naam van de vereniging is ontleend aan Calixtus I, van 217-222 bisschop van Rome en paus. Calixtus werd geboren uit een Romeinse slavenfamilie. Hij kwam in dienst van een christelijke hofbeambte, maar werd al op vrij jeugdige leeftijd veroordeeld tot dwangarbeid in de mijnen van Sardinië. Vandaar de keuze voor deze patroonheilige (beschermheilige) van de muziekvereniging in dit mijnwerkersdorp. Hun patroon had immers - zij het heel lang geleden - de hardheid van het mijnwerkersbestaan aan den lijve ondervonden."

Sinds 2002 staat de harmonie onder muzikale leiding van Ferry Logister. St. Callistus is een harmonie waar - naast het samen muziek maken op een verantwoord niveau - ook de gezelligheid en de onderlinge vriendschap een belangrijke rol spelen. Voel jij er ook iets voor om gezellig samen muziek te maken, kom dan eens langs tijdens de repetitie op zondagochtend in 't Sjtaater Hoes aan de Schaesbergerstraat in Terwinselen. Nieuwe muziekvrienden zijn altijd welkom!"

- Sport: - De grondslag voor het oprichten van de huidige voetbalvereniging RKTSV Terwinselen is gelegd in 1930. Het toenmalige patronaat, gevestigd in het bovenzaaltje van de jongensschool aan de Singelweg, was de plaats waar in die tijd steeds vaker werd gesproken over het oprichten van een nieuwe voetbalverenging in het dorp. Een van de grote animators was kapelaan Werry. Bij hem thuis werd op 30 maart 1930 de oprichtingsvergadering gehouden. De vereniging kreeg de naam RKPSV (RK Patronaats Sportvereniging). Aan het lidmaatschap was de voorwaarde verbonden dat de leden van RKPSV ook lid van het patronaat moesten zijn. Het had niet veel gescheeld of de vereniging was al snel weer opgehouden te bestaan. Want voetballers waren er genoeg, maar waar shirts, broeken en voetbalschoenen vandaan te halen én te betalen? Kapelaan Werry bracht gelukkig uitkomst. Hij kocht en betaalde alles. De voetbal-schoenen werden gekocht bij Hein Merckelbach en in maandelijkse termijnen van 25 cent moest iedereen het bedrag van de voetbalschoenen aan de kapelaan terugbetalen.

RKPSV was overigens niet de eerste voetbalclub in Terwinselen. Eerder was al De Spartaan opgericht, die echter niet lang bestond, terwijl verder nog bestonden OVV (Onderspekholz) en Wilhelmina. Deze verenigingen, die alle op het terrein aan de Singelweg speelden, en de in 1937 opgerichte vereniging ADO (Tempo), konden het hoofd niet boven water houden en verdwenen de een na de ander. In het tweede jaar van het bestaan dreven de eerste donkere wolken boven RKPSV. Tijdens de afgelopen competitie hadden zich namelijk meerdere feiten voorgedaan die de naam van het patronaat niet ten goede kwamen, terwijl de vereniging tevens was uitgegroeid tot buiten het patronaat. Om deze redenen vond geestelijk adviseur kapelaan Werry het beter om de naam van de vereniging te veranderen. Besloten werd om de naam RKPSV te veranderen in RKTSV, waarachter in 1938 “Wilhelmina” is toegevoegd. Op enig later moment is het de huidige naam RKTSV Terwinselen geworden.

- "Bij Judovereniging Terwinselen kunnen zowel jeugd als volwassenen de jiujitsu- en/of de judosport beoefenen. Er is de keus om lekker ontspannen en recreatief bezig te zijn, of om op wedstrijdniveau te trainen. Regelmatig doen onze judoka's aan wedstrijden mee, met goede resultaten. Ook is er de mogelijkheid om extra te trainen, bijvoorbeeld voor wedstrijden of examens. Om kennis te maken met de sport, de vereniging en de groep kun je gratis enkele proeflessen bijwonen."

- Schaakvereniging SV Kerkrade is opgericht in 1937. Elke dinsdagavond vanaf 19.30 uur spelen ze in 't Sjtaater Hoes. Jaarlijks is er op 7 dinsdagen in april en mei het Kerkrade Open. Jaarlijks in juni is er het Alex Vinken Rapid Schaak Toernooi. Nieuwe leden zijn altijd welkom. Loop gewoon eens binnen om kennis te maken.

- Zorg: - Als gezondheidscentrum De Maar is men hier ca. 25 jaar geleden met enkele apotheekhoudende huisartsen gestart, maar al snel zijn deze diensten en is het aantal medewerkers uitgebreid. Sinds 2003 werkt men in een prachtig nieuw gebouw, met een nieuwe naam: "Samen werken en samenwerken aan gezondheid. Gezondheidscentrum Terwinselen is een sterk samenwerkend team eerstelijns hulpverleners. In het gebouw zijn onder meer een huisartsenpraktijk, apotheek, fysiotherapie- en tandartspraktijk gevestigd. Een diëtiste, verloskundigen, medewerkers van de thuiszorg, het maatschappelijk werk, podotherapeut, psychiater, en medewerker verslavingszorg Mondriaan houden spreekuur in het gezondheidscentrum.‘Via één voordeur wordt u van zorg voorzien’ is het motto van het gezondheidscentrum. Belangrijk is dat je met je gezondheidsvraag zo goed mogelijk wordt geholpen. Alle hulpverleners in het centrum werken intensief met elkaar samen om jou de zorg te kunnen bieden die op je vraag is afgestemd."

- Wijkzorgcentrum Firenschat in Terwinselen heeft ca. 140 bewoners. Ongeveer de helft van hen woont in (een zestal) groepswoningen waar verpleeghuiszorg wordt geboden voor bewoners met dementie (PG). De overige helft van de bewoners woont in het woonzorggedeelte waar men verzorgingshuiszorg ontvangt. Deze bewoners hebben ieder een eigen appartement. Het wijkzorgcentrum biedt een scala aan voorzieningen zoals een restaurant, een winkel, een kapsalon en een kapel. Tevens worden er veel activiteiten geboden voor bewoners en wijkbewoners. De locatie fungeert tevens als wijkpunt in kader van "Samen Leven" voor Kerkrade West, waar wijkbewoners terecht kunnen met hulpvragen, hulpaanbod en ideeën.

- Radar heeft twee woonvormen in Terwinselen, geschikt voor volwassenen met een lichte tot matige verstandelijke beperking en een redelijke mate van zelfstandigheid, waarbij het hebben van werk en/of zinvolle dagbesteding sterk de voorkeur geniet. Doelstelling is het behouden en verder ontwikkelen van de eigen vaardigheden.

- Villa Terwinselen (Mariastraat 2) is een monumentaal pand waar woon-zorg wordt geboden voor (jong)volwassenen met een verstandelijk beperking of een meervoudig complexe handicap.

- Overige voorzieningen: - Het pand van de voormalige buurtsuper op Piusstraat 11 in Terwinselen is sinds 2018 verhuurd aan Groszek Market. Dit is een supermarktformule gespecialiseerd in de verkoop van Oost-Europese producten. Deze vestiging is de vierde Groszek Market in Nederland en de eerste in Limburg. In heel Europa hebben ze in totaal ca. 1.700 filialen. Na een ingrijpende verbouwing is de winkel in voorjaar 2018 van start gegaan. De winkelketen is in Limburg neergestreken om de grote Poolse enclave in de Euregio te kunnen voorzien van producten uit eigen land. De laatste jaren is het aandeel Poolse werknemers in de regio namelijk fors gegroeid. Ze zijn vooral werkzaam in de bouw, de glastuinbouw, en in de vele grote distributiecentra die aan beide kanten van de grens zijn gerealiseerd.

- Veiligheid: - Wijkpreventieteam Kerkrade-West.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Terwinselen.

Reacties

(2)

Mooie site over Terwinselen. Echter St. Callistus was niet de patroonheilige maar St. Barbara. Op de mijn Neuprick was Catharina (moeder van Maria) de patroonheilige. Poolse mijnwerkers van de mijn Willem-Sophia namen Barbara mee als patrones. Deze heilige werd langzaam overgenomen door de andere mijnen. In 1945 werd Barbaradag ( 4 december ) een officiële feestdag.
Misschien vermeldenswaardig: In de nachtdienst van 6 juli 1946 vond de grootste ramp plaats in de geschiedenis van Staatsmijn Wilhelmina. Opeengehoopt mijngas explodeerde en kostte acht mijnwerkers het leven.
Groeten Jo Knobbe.

Dank voor uw compliment. Het staat zo op de site van de muziekvereniging. Men kon het inderdaad zo lezen alsof St. Callistus de patroonheilige van het dorp of de mijn zou zijn, maar heeft inderdaad alleen betrekking op de muziekvereniging. Ik heb het bij de muziekvereniging duidelijker geformuleerd, en bij de Barbaraviering duidelijker geformuleerd dat de H. Barbara patroon is van de mijn en nadien van de mijnen in bredere zin. De door u genoemde ramp heb ik ook toegevoegd.

Reactie toevoegen