Liesbos

Plaats
Buurtschap
Breda
West-Brabant Baronie en Markiezaat De Rith
Noord-Brabant

lies plaatsnaambord.jpg

Liesbos is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, en daar weer binnen in het streekje De Rith, gemeente Breda. T/m 1941 gemeente Princenhage. Op de plaatsnaamborden staat Lies

Liesbos is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, en daar weer binnen in het streekje De Rith, gemeente Breda. T/m 1941 gemeente Princenhage. Op de plaatsnaamborden staat Lies

Liesbos

Terug naar boven

Status

- Liesbos is een buurtschap en ook een bos in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, en daar weer binnen in het streekje De Rith, gemeente Breda. T/m 1941 gemeente Princenhage.

- De buurtschap Liesbos valt onder het 'dorp in de stad' Princenhage (volgens onder andere de inwoners van dit voormalige dorp, dat thans een wijk van de stad Breda is; zie daarvoor de pagina over het streekje De Rith, en de pagina over dit 'dorp in de stad' en de voormalige gemeente Princenhage), maar valt officieel, ook voor de postadressen, onder de stad Breda.

- De buurtschap Liesbos ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaambordjes (met daarop echter de naam Lies, waarvoor zie hieronder onder Naam, Naamgeving).

- De buurtschap Liesbos heeft een kerk en zou daarom in principe een dorp genoemd kunnen worden. De destijds beoogde bevolkingsgroei in deze omgeving is er echter nooit van gekomen*. De buurtschap is niet tot een ‘kern’ uitgegroeid en is qua bebouwing een echte buurtschap gebleven. Vandaar dat zij ook nog steeds als zodanig wordt betiteld.
* Zie voor een toelichting hierop bij Effen, dat in een soorgelijke situatie verkeert.

- Overigens is de voormalige parochie Liesbos een stuk groter dan alleen de gelijknamige buurtschap. De parochie omvatte de hele streek De Rith, plus de buurtschappen Vaareind, Bremberg en Vaartkant. - Kaart en oprichtingsakte van deze parochie.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
Hoewel er dus plaatsnaambordjes met de naam Lies zijn geplaatst, wordt de buurtschap in de volksmond doorgaans Liesbos genoemd (naar het nabijgelegen bos). "De bewoners spreken zelden of nooit van Lies, maar van Liesbos, dat zich uitstrekt over de A58, inclusief het gelijknamige bos." (aldus het artikel 'De Lies gaat nooit verloren' in BN/De Stem, 13-1-2009, welk artikel helaas van het internet is verwijderd). Voor zover de naam Lies wordt gehanteerd, woont men niet 'in' Lies maar 'op de Lies'.

Spelling
Soms worden voor het bos en voor de buurtschap nog de verouderde spelling Liesbosch gehanteerd. Dat komt omdat voor waterlopen, natuurgebieden (zoals bossen) en niet-officiële woonplaatsen (wat buurtschappen doorgaans zijn) de spelling meestal niet formeel is aangepast naar de moderne spelling (zonder -ch dus). De moderne spelling zonder -ch is tegenwoordig echter het meest gangbaar. Die hanteren wij dan ook op deze pagina. De spelling van het bos is op de kaarten inmiddels - rond 2005 - aangepast naar de moderne spelling.

Oudere vermeldingen
Liesbos: 1267 bossce van Lies, 1268 silva que vocatur Lische, 1672 Liesen hout, 1840 Liesbosch. Lies: 1279 Lies, 1357 Liesch.

Naamsverklaring
Liesbos: betekent bos 'hoog hout, geboomte' behorend bij de buurtschap Lies. Lies: het Middelnederlandse liesch, Nieuwnederlands lies betekent 'liesgras, bies'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Liesbos ligt W van de stad Breda, de Bredase wijk Princenhage en de A16, Z van Prinsenbeek, rond de Liesstraat, de Liesboslaan en de Oude Liiesboslaan, aan beide zijden van de A58.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Liesbos 23 huizen met 153 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 100 huizen met ca. 250 inwoners.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Het tracé van de A16 is rond 2000 verlegd in verband met de aanleg van de Hogesnelheidslijn. Er waren aanvankelijk op- en afritten gepland dwars door de buurtschap Liesbos. Gelukkig voor de inwoners is dit niet doorgegaan.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Z van het Liesbos, aan de voormalige N58 (hoek Liesboslaan/Liesstraat), bouwde de Roosendaalse architect Jac. Hurks in 1930 de RK H. Pastoor van Ars-kerk (Liesboslaan 293) met pastorie, jongensschool en bijbehorende onderwijzerswoning, in een expressionistische stijl die verwant is aan de Amsterdamse School, hoewel de toren verwant is aan het Duitse expressionisme.* De rijksmonumentale kerk is eenbeukig en heeft een kruisvormige plattegrond met een schip van drie traveeën en een vijfzijdige apsis. Er is een uitgebouwde sacristie tussen koor en de oostelijke transeptarm. De kerk is niet georiënteerd; de voorgevel is naar het noorden gericht. De kerk heeft een vierkante klokkentoren links naast de hoofdingang. Op de voorgevel staat een beeld van de patroonheilige van de kerk in Franse kalksteen. De verklaring waarom er in zo'n kleine buurtschap zo’n forse kerk is gebouwd, kun je lezen bij Effen, waar de parochie een soortgelijke ontstaansgeschiedenis heeft.
* Zie voor ander werk van Hurks en nadere informatie over de Amsterdamse School ook bij Effen, Nispense Achterhoek en Rucphen.

De kerk had een uitgestrekt verzorgingsgebied, van buurtschap Vaartkant tot buurtschap Vuchtschoot. In 2007 is de parochie Liesbos opgegaan in de Nazareth Parochie. In september 2012 is er de laatste kerkdienst gehouden, waarna de kerk aan de eredienst is onttrokken. De kerk is verkocht. Onderhoud en restauratie van de kerk waren voor de kleine gemeenschap niet meer op te brengen. De kerk is herbestemd tot winkel en showroom voor binnenhuisarchitectuur.

- Van 1840 tot 1881 waren de bossen rond Breda (Ulvenhoutsebos, Mastbos en Liesbos) eigendom van prins Frederik. In 1843 laat hij het Plantagemeestershuis (= de woning van de boswachter) herbouwen als lusthuis of jachthuis. Dit is het huidige Jachthuis (Leursebaan 387, op de hoek met de Zanddreef). De latere boswachterswoning, tegenwoordig Restaurant Boswachter (Nieuwe Dreef 4), gelegen ZO van het Jachthuis, dateert ook uit deze tijd. Rond het Jachthuis ligt vanouds een gracht. Tegenover het Jachthuis laat prins Frederik in 1845-1846 het zogeheten Engelse Park aanleggen, met slingervijver en slingerpaadjes. Landschapsarchitect en tuinhistoricus Eric Blok, tuin- en landschapsarchitect Wilja Kuiper en landschapsarchitect Kees van Dam hebben hier in 2010 een studie aan gewijd. Volgens hen is het onduidelijk wie het Engelse Park heeft ontworpen. Mogelijk dat J.D. Zocher jr. bij de veranderingen in het bos betrokken is geweest, stellen zij. Zocher jr. heeft in navolging van zijn vader vanaf 1817 voor het Koninklijk Huis gewerkt. In 1963 is het Jachthuis afgebrand en daarna herbouwd.

De dreef die Z van het Jachthuis N-Z naar de Oude Liesboslaan loopt (tegenover de kerk aan de andere kant van de A58), heette tot 2012 Huisdreef. Binnen de gemeente Breda bestonden drie Huisdreven, namelijk in het Ulvenhoutsebos, het Mastbos en het Liesbos (en allemaal genoemd naar het boswachtershuis van die bossen). Dat was in de praktijk nogal verwarrend; verschillende malen zijn ambulances verkeerd gereden, omdat men bij de Huisdreef in 'het verkeerde bos' terechtkwam. Daarom is de Huisdreef in het Liesbos in 2012 hernoemd in Jachthuisdreef. (bron: Erfgoed Breda)

- Langs de Liesboslaan waren mijlpalen geplaatst op een onderlinge afstand van één kilometer. Aan de Oude Liesboslaan, bij kwekerij Zeldenrust op nummer 140, staat nog steeds mijlpaal nummer 5. De overige zijn reeds verdwenen. Tussen de mijlpalen stonden om de honderd meter zogenaamde hectometerpaaltjes. Aan het hek van de villa Vredeburcht, Liesboslaan 2, staat nog zo’n paaltje, een zeshoekig basaltzuiltje, evenals bij boerderij Baanzicht.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Liesbos, N van de gelijknamige buurtschap, is 220 hectare groot en wordt sinds 1899 beheerd door Staatsbosbeheer. Het is een van de oudste loofbossen van Nederland. Reeds in 1267 is hier sprake van een bos. Van 1403 tot en met 1881 (met uitzondering van de ‘Franse Tijd’) is het domeinbezit geweest van het Huis Oranje-Nassau. Eeuwenlang was het voor deze familie een belangrijk jachtgebied en kwam de betekenis als houtleverancier pas op de tweede plaats. Deze hoge heren ontgonnen het bos niet zelf, maar lieten dat over aan pionierende boeren. Vermoedelijk ontstond uit deze onderneming de buurtschap Lies(bos). Het hout van dit bos was lange tijd favoriet bij meubelmakers en in de leerlooierij werd de eikenschors gebruikt.

Op de oudst bekende kaart van dit bos, die dateert uit 1619, komen alleen nog de Huisdreef en de Nieuwe Dreef voor. Vreemd genoeg is de Nieuwe Dreef dus een van de twee oudste dreven van het bos. “Het Liesbos was met een wal omgeven. De functie was tweeledig: het wild, bijvoorbeeld de varkens en reeën binnen houden en de op hout beluste boeren erbuiten. Desondanks was het herhaaldelijk nodig om per ordonnantie het weiden van vee en kappen van hout uit de bossen van de Heer te verbieden” (89). “Waarschijnlijk was reeds in de 17e eeuw een reigerkolonie in dit bos gevestigd. De reigers waren een geliefd object voor de valkenjacht, die door de adel werd bedreven. Twee perken in het bos heten dan ook de Grote en de Kleine Reigerij. Deze kolonie blauwe reigers bestaat nog steeds. Nadat hij zich regelmatig heeft verplaatst, verblijft hij nu weer in de Grote Reigerij, een traditie van meer dan drie eeuwen!” (aldus Gerard Otten in (110, 1995)).

Het Liesbos was begin 20e eeuw een landelijk bekende vakantiebestemming. Grote en kleine hotels, villa’s en gezondheidskolonies schoten als paddestoelen uit de grond. Panden als Bellevue, Rustoord, Lindenhof en Huis ten Bosch danken hier hun ontstaan aan. De middenstand van Princenhage voer er wel bij en het dorp ontwikkelde zich tot vakantie- en kuuroord. In de jaren dertig is dit toerisme een stille dood gestorven. Het bos bestaat grotendeels uit eikenaanplant met een open karakter, met een deel naaldbos ter hoogte van de parkeerplaats. Het eikenbos heeft een bijzonder rijke ondergroei. De oudste eiken en beuken in het huidige bos dateren van 1830. Het is een ‘multifunctioneel’ bos waar houtproductie, natuur en recreatie (wandelen, trimmen, fietsen, paardrijden) samengaan. Het is het grootste eikenbos van Nederland. De houtproductie is de laatste jaren minder belangrijk geworden, maar nog wel aanwezig. Zie je een roze stip op een boom, dan is het een teken dat hij gekapt gaat worden. Een boom met een gele stip moet nog uitgroeien tot een volwassen exemplaar.

Het ruitvormige padenstelsel is een overblijfsel uit de 14e eeuw. De toenmalige polderwerkers zwoeren bij dat patroon. En de eigenaar van het bos, doorgaans de Heer van Breda, had een prachtig schootsveld in die kaarsrechte, brede lanen. Vaak ging hij ook op valkenjacht, met reigers als prooi. De naam Reigerij voor het noordelijk perceel ten westen van de speelweide herinnert hier aan. Enkele malen per jaar vindt hier nog altijd een valkenjacht plaats. Door de aanwezigheid van grote oppervlakten oud eikenbos is het Liesbos ook een paradijs voor diverse soorten vleermuizen.

In de herfst van 2019 is er flink gekapt in het Liesbos. Om precies te zijn 2.000 kuub hout. Begrijpelijk dat mensen dat jammer vinden en zich afvragen of dat wel nodig is. Maar vandaag de dag wordt er niet meer zomaar gekapt. Daar zijn goede redenen voor. En in dit geval wordt dat echt boom voor boom afgewogen. Boswachter Floris Hoefakker moet dat regelmatig uitleggen als hij door het bos loopt of rijdt en mensen hem erop aanspreken, maar dat doet hij graag, omdat het van belang is dat mensen weten waarom de kap plaatsvindt, dat daar goede redenen voor zijn. Zo is het in dit bos belangrijk dat er bomen van verschillende leeftijden staan, en dat er genoeg verschillende soorten te vinden zijn. Als er alleen maar volwassen bomen van dezelfde leeftijd staan in een stuk bos die al het licht wegnemen, krijgen jonge bomen geen kans om te groeien. En wanneer de oude bomen te zijner tijd allemeel gelijk 'op' zijn, krijg je een kaalslag. En een bos met een maar een soort bomen is enorm vatbaar voor ziektes. Daarom worden er soms bomen gekapt om ruimte te maken voor de groei van andere, jonge bomen.

Overigens beoordeelt een team van deskundigen stuk voor stuk welke bomen er per (vijfjaarlijkse) ronde het beste gekapt kunnen worden. De een kijkt vooral naar de recreatieve en beeldbepalende waarde van een boom, een ander beoordeelt de ecologische waarde (zo worden er geen bomen gekapt waar nesten in zitten) en anderen beoordelen de kwaliteit van het hout. Want Staatsbosbeheer heeft de inkomsten van het hout ook nodig om een deel van haar werk te bekostigen, en door bijvoorbeeld lage beuken te realiseren in een bos van eiken, groeien die eiken rechter en hoger, en dat brengt te zijner tijd meer op dan hout van vertakte bomen. (bron en voor nadere toelichting zie dit artikel)

In 2011 zijn de natuurgebieden Liesbos en De Berk voor wandelaars met elkaar verbonden middels twee bruggen die zijn vervaardigd uit twee in de lengte doorgezaagde eiken. Tussen deze gebieden liggen namelijk twee brede sloten van acht meter breed. Daarom moesten wandelaars nogal omlopen via drukke wegen om de beide gebieden te bezoeken. Vandaar de bruggen. De eerste brug ligt over de sloot in het nieuwe stukje natuur tussen de Donkerstraat en de Elshoutweg. De andere eik ligt vijfhonderd meter verderop aan de rand van natuurgebied De Berk. Dankzij de bruggen kunnen natuurliefhebbers nu 15 kilometer aan een stuk door de bossen, velden en weilanden lopen.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Liesbos door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over de buurtschap en voormalige parochie Liesbos.

- Buurthuis: - "Gemeenschapshuis Liesbos (Liesstraat 4) is landelijk gelegen. Het is een sociaal, cultureel, sportief en recreatief trefpunt voor de inwoners van deze buurtschap en omgeving. Het gemeenschapshuis beschikt over een groot aantal faciliteiten die het gebouw voor zijn gebruikers multifunctioneel maakt. Het gebouw beschikt over een grote zaal (met tv, beamer en gratis wifi) die door middel van een schuifwand afgescheiden kan worden van de bar, en een tweetal biljarts. Tevens beschikt de accommodatie over een aparte vergaderkamer, een tweetal voetbalvelden en verwarmde kleedkamers met doucheruimtes. Er is een afgesloten binnentuin, voorzien van veranda met terras, speeltoestellen en Jeu de Boules baan. Kortom meer dan genoeg mogelijkheden om je wensen op het gebied van sport, spel en ontspanning te kunnen realiseren. De accommodatie is ook geschikt voor grote bijeenkomsten (> 100 personen) zoals vergaderingen, seminars of feestelijkheden. Informeer gerust bij de beheerder van het gemeenschapshuis naar de uitgebreide mogelijkheden die onze accommodatie te bieden heeft." Op de site van het gemeenschapshuis vind je onder meer een activiteitenagenda en een pagina met de vele verenigingen die van het gemeenschapshuis gebruik maken. - Nieuws van het gemeenschapshuis op Facebook.

- Muziek: - 't Boskapelleke Liesbos is een feestband van een mannetje of 12 m/v, die door het jaar heen allerlei evenementen opluisteren met hun muziek. In 2019 hebben ze het 22-jarig bestaan gevierd. In de carnavalswereld rekenen ze voor jubilea in eenheden van 11 jaar, dus kennelijk is de band ontstaan in de carnavalsscene.

- "Het in 2006 opgerichte Smartlappenkoor Liesleut omvat ca. 35 zangers, 2 accordeonisten en een drummer. Het koor wordt geleid door Joke Luijkx. Wij zingen smartlappen maar ook gezellige liedjes van deze tijd en rond Kerstmis zingen we Kerstliederen."

- Senioren: - "KBO Liesbos organiseert door het jaar heen vele activiteiten voor de senioren in de buurtschap. De KBO telt ongeveer 190 leden. Hoe meer leden, hoe meer invloed bij politieke keuzes over inkomen / zorg / wonen / mobiliteit, en bij gemeentelijke instanties. De KBO is aangesloten bij de overkoepelende organisatie KBO Brabant, met zo’n 130.000 leden. Voordelen van het lidmaatschap: collectieve en individuele belangenbehartiging; informatieve en ontspannende informatie via het blad 'ONS'; elke maand een nieuwsbrief; toegang tot diverse activiteiten, met geen of een minimale eigen bijdrage in de kosten."

- Zorg: - Het voormalige klooster op Liesboslaan 315 (nog net op grondgebied van Breda gelegen, direct W ervan is gemeente Etten-Leur), tegenwoordig Woonzorgcentrum Liesbosch, is in 2012 en 2013 verbouwd. Daarnaast is achter het klooster nieuwbouw verrezen: kleinschalig wonen voor 24 dementerende ouderen. "Vroeger was Liesbosch een kloosterverzorgingshuis. Sinds 2009 zijn ook niet-kloosterlingen van harte welkom als zelfstandig thuis wonen vanwege lichamelijke klachten niet meer mogelijk is. Als bewoner van Liesbosch kies je bewust voor wonen in een woonzorgcentrum met een katholieke geloofsovertuiging. Het geloof schept direct een band met je medebewoners, wat een vertrouwd gevoel kan geven. Op locatie Liesbosch staan zo’n 40 zorgmedewerkers klaar om alle cliënten liefdevol de zorg te bieden die zij nodig hebben. Er heerst in Liesbosch een huiselijke, warme sfeer. De locatie middenin de bossen biedt rust. Je kunt heerlijk wandelen in het bos of genieten van de kloostertuin. Je houdt zelf de regie over je leven. Maar wij staan voor je klaar als je ons nodig hebt."

Reacties

(2)

Zowel de Groenstraat als de Zanddreef horen bij Prinsenbeek dat ten noorden van het Liesbos ligt. Het plantagemeestershuis ligt aan de Jachthuisdreef ( https://erfgoed.breda.nl/erfgoed/archief/jachthuisdreef-liesbos/ ) en het dierenhoekje aan de Groenstraat 150 in Prinsenbeek.

Dank voor uw reactie. Dit jaar is de puntjes op de i-fase dus ik ben blij met dergelijke correcties en aanvullingen om het net helemaal af te maken. Ik constateer naar aanleiding van uw reactie echter het volgende:
- Het dierenhoekje blijkt er niet meer te zijn (aldus dit krantenartikel http://www.breda-en-alles-daaromheen.nl/gemeente-neemt-ons-niet-serieus.htm ), dus dat heb ik verwijderd.
- De grens tussen de grondgebieden van Breda en Prinsenbeek loopt tegenwoordig langs de spoorlijn (dat kunt u hier zien: https://www.openstreetmap.org/relation/2712700#map=15/51.5845/4.7065 ). De stukjes Zanddreef en Groenstraat Z van de spoorlijn vallen dus onder het grondgebied van Breda (met aldaar gelegen dus het Jachthuis en vermoedelijk ook het vroegere dierenhoekje. Huisnr. 150 bestaat niet meer, 151, de vroegere overburen van het dierenhoekje aldus het krantenartikel, nog wel en dat ligt ook aan die kant).
- Het Jachthuis ligt niet aan de Jachthuisdreef, die begint Z daarvan, maar voor de post is het Leursebaan 387 (te zien op de hiervoor gelinkte kaart), op de hoek met de Zanddreef. Het is natuurlijk wel een mooi verhaal waarom de Huisdreef alhier nu Jachthuisdreef heet, daarom heb ik dat nu ook opgenomen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen