Status

Griendtsveen is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Noord-Limburg, gemeente Horst aan de Maas. T/m 2000 gemeente Horst.

Naam

In het Limburgs
Griendsveen (aldus Veldeke).

Oudere vermeldingen
Onderneming: 1887 de maatschappij Griendtsveen.

Naamsverklaring
Het dorp is genoemd naar de stichters, waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis.

Ligging

Het dorp Griendtsveen ligt W van Horst en grenst in het W aan de provincie Noord-Brabant, in het ZW aan het grondgebied van Helenaveen, in het NW aan het grondgebied van Deurne, in het N aan Ysselsteyn, in het O aan America en in het Z aan Evertsoord.

Statistische gegevens

Griendtsveen heeft ca. 250 huizen met ca. 550 inwoners.

Geschiedenis

Het jaar 1885 wordt als oprichtingsjaar van deze nederzetting beschouwd. In 2010 is dan ook het 125-jarig bestaan gevierd met een reünie van oud-inwoners. De geschiedenis van het dorp is nauw verweven met de ontginning van de Peel. De spoorlijn van Eindhoven naar Venlo, aangelegd in 1866, was van groot belang bij de ontginning van het veengebied. Aannemer van deze spoorlijn (vanaf Helmond naar Venlo) was Jan van de Griendt (1804-1882), een koopman uit Den Bosch. Hij was in 1853 een van de oprichters van de "Maatschappij tot ontginning en vervening van de Peel", later omgedoopt in "Maatschappij Helenaveen". Van de Griendt stichtte het dorp Helenaveen. Zijn zoons Jozef en Eduard zetten zijn werk voort en stichtten het dorp Griendtsveen. Beide dorpen zijn verbonden door de Helenavaart. Helenaveen ligt net aan de andere kant van de provinciegrens, in Noord-Brabant.

Rond 1900 zijn de fabrieken en huizen van Griendtsveen gebouwd. De gebroeders Van de Griendt toveren sinds 1885 de 'woeste grond' alhier in enkele decennia om in vruchtbare cultuurgrond, met een dorp van vooruitstrevende mensen.
Er ontstond een bloeiende turfstrooiselindustrie. Het geraas van machines klonk en spoorwagens reden af en aan. In de kanalen lagen schepen, waarop de pakken turfstrooisel hoog werden opgestapeld. Door de jaren heen ontstond een compleet dorp met een klooster, kerk, school, bakker, slager, kruidenier en een café. Na verloop van tijd was alle veen afgegraven en kreeg het dorp een woonfunctie. Het is wellicht het enige dorp in Limburg dat nooit een agrarische functie heeft gehad. De fabrieksfluit wordt niet meer gehoord, de spoorrails zijn opgeruimd en een deel van de kanalen groeide dicht. In 1956 wordt een einde gemaakt aan het alleenbezit door de maatschappij van Van de Griendt. Met deze normalisatie was de ontginning van de Peel ten einde.

Station
Station Helenaveen is een voormalige stopplaats aan de spoorlijn Venlo-Eindhoven. De stopplaats was in gebruik van 1868 tot 1938 en in 1940. Het station lag in Griendtsveen maar het heette Station Helenaveen. Dit kwam omdat bij de opening van het station het dorp immers nog niet bestond. Het stationsgebouw is in 1881 gebouwd en in 1945 gesloopt. Het gebouw was vrijwel gelijk aan het nog bestaande stationsgebouw van Belfeld. Samen met twee vrienden, onder wie architect Daan Peters van architectenbureau De Loods uit Aarle-Rixtel, heeft inwoner Wien van Mullekom plannen om het stationsgebouw te herbouwen, althans aldus een artikel in de Limburger d.d. 10-2-2007.

Een bezoekje aan het Drentse dorp Erica bracht hen op het idee. “Dat is de bakermat van de familie Van de Griendt. En net als de Peel een gebied waar in het verleden ontzettend veel turf is gewonnen. Er is een prachtig museum met interessante voorwerpen over de turfhistorie en een leuk minitreintje dat door de omliggende natuur tuft.” Wat in Erica kan, moet in Griendtsveen toch ook kunnen, bedachten Van Mullekom en Peters op de terugreis richting de Peelregio. Van Mullekom: “En toen viel het spontaan bij me binnen. We bouwen ons station weer op. Daar kunnen we allerlei historische zaken in onderbrengen. Van een Peelmuseum tot en met tentoonstellingsruimtes over schrijver Toon Kortooms en kunstenaar Anton Rooskens, beiden uit ons dorp afkomstig.” Latere berichten hierover hebben wij niet kunnen vinden, dus of dit project al dan niet is gerealiseerd is ons niet bekend.

- Reportage over Helenaveen en Griendtsveen in de Volkskrant (2000).

- Het weblog van Griendtsveen is na 2013 niet meer bijgehouden, maar is nog wel 'in de lucht' en heeft nog altijd informatieve waarde voor wie geïnteresseerd is in de artikelen die daar in de loop der jaren zijn verschenen, vandaar dat wij het hier linken.

Bezienswaardigheden

- Griendtsveen heeft 20 rijksmonumenten.

- Als deze nederzetting eind 19e eeuw wordt gesticht, is het aanvankelijk een rectoraat dat onder het dorp America ressorteert. De rector draagt de Mis aanvankelijk op in een winkellokaal, waarvan zowel katholieken als protestanten gebruik maken. In 1891 wordt America een parochie en in 1894 wordt ook Griendtsveen een parochie en kan de parochiekerk gebouwd worden. De RK Sint Barbarakerk (Helenaveenseweg 48) is in 1895 gebouwd naar ontwerp van Jacques van Groenendael. Het is een neogotische, bakstenen zaalkerk met een lager, driezijdig afgesloten koor. De voorgevel wordt aan de rechterzijde door een spitse traptoren geflankeerd. Ook is er een portaal waarboven een roosvenster en een uurwerk. De klokken bevinden zich in een dakruiter. Het interieur wordt overwelfd door een spits tongewelf. Er zijn glas-in-loodramen uit 1947 van Charles Eyck. Ook zijn er diverse gepolychromeerde heiligenbeelden en is er een doksaal. Bij de bevrijdingsgevechten eind 1944 is er in het dorp veel verwoest en ook geplunderd. De kerk komt er redelijk vanaf en wordt hersteld.

- Villa Sphagnum (Sphagnumweg 7) is in 1897 gebouwd in chaletstijl, naar een ontwerp van architect Jac. van Groenendael. Opdrachtgever was de familie Van der Griendt. In 1901 is de villa verbouwd naar een ontwerp van architect Kooken uit Eindhoven. De villa is centraal gelegen in het dorp Griendtsveen. Op korte afstand bevinden zich de villa Erica en de resterende tien van de oorspronkelijk twaalf zogenoemde Apostelwoningen voor het stafpersoneel. Villa Sphagnum is van architectuurhistorische waarde als redelijk gaaf en goed voorbeeld van een rijk uitgevoerde villa uit het begin van de 20e eeuw, gebouwd in traditionalistische stijl met invloeden uit de chaletstijl in de topgevels. Het pand valt op vanwege esthetische kwaliteiten in het ontwerp en door de toegepaste stijlelementen.

Het deels goed bewaard gebleven interieur onderstreept de monumentale waarde van het pand en kenmerkt zich onder meer door een ruim opgezette en fraai gedecoreerde eetkamer. De villa heeft situeringswaarde als karakteristiek onderdeel van het berschermd gezicht Griendtsveen waarbinnen de villa een beeldbepalende rol speelt. De villa heeft cultuurhistorische waarde en vertegenwoordigt algemeen belang als bijzondere uiting van een sociaal-economische en industriële ontwikkeling; als rijk uitgevoerde fabrikantenwoning herinnert de villa aan de vroeger hier aanwezige en bloeiende turfstrooiselindustrie. Anno 2019 staat Villa Sphagnum met bijbehorend landgoed te koop. Een koper moet € 1.750.000 k.k. neertellen voor het landhuis met toebehoren en 88.000 m2 (= 8,8 ha) grote landgoed.

- Direct W van Griendtsveen en in de praktijk tot dat dorp te rekenen, maar formeel (voor het postadres) nét onder Deurne vallend, ligt het Toon Kortooms Park. Van 1918 tot 1944 heeft schrijver Toon Kortooms op deze plek gewoond, veel inspiratie opgedaan voor zijn boeken en een aantal werken geschreven. In het knusse en overzichtelijke museum is veel over zijn leven terug te vinden. Natuurlijk veel van zijn boeken, waaronder de bestseller Beekman en Beekman, diverse manuscripten, schrijfgerei en andere curiosa. Ook is op de bovenverdieping van het museum zijn oude werkkamer in ere hersteld. Je kunt het museum bezoeken en het verhaal zelf ontdekken in de diverse vitrines. Je kunt ook een rondleiding boeken van ca. 35 minuten. De entree is slechts 3,50 euro.

"Via het heraangelegde Berkenbomenpad, waarover Toon Kortooms schrijft in het boek Beekman en Beekman, kom je bij de fundamenten van de oude Deurnese Turfstrooiselfabriek. Deze fundamenten dateren uit 1895. De fabriek was toentertijd een grote fabriek, waar de turf uit de grootschalige vervening in het gebied door de gemeente Deurne werd verwerkt. De fabriek stond onder leiding van directeur Wouter Kortooms, de vader van Toon. Zodoende groeide Toon op deze plek op in de Peel. Ieder jaar proberen we weer meer gedeeltes van de fabriek veilig te stellen en bloot te leggen, zodat je deze kunt bezoeken. Er waren in die tijd niet veel bouwtekeningen, dus is het iedere keer weer een ontdekking."

Bij het Toon Kortooms Park ligt ook een ca. 1,5 ha groot Blotevoetenpad, dat voor het grootste deel bestaat uit gemaaide graspaden en bospaden. Iedereen kan dus deelnemen. Rolstoelgebruikers, kinderen in buggy’s etc. zijn geen enkel probleem. Op alle paden kom je diverse ondergronden tegen die je voeten prikkelen en als het ware masseren. Ook is er een klankenpad aangelegd waar je geluid en muziek kan maken. Onderweg zijn er talloze andere belevenissen te vinden, zoals uitkijktorens, hangmatten, bankjes, tunnels en hutten. Aan het Blotevoetenpad is geen tijd en route verbonden. Je kiest zelf je route en de tijd die je daarover wilt doen (het gemiddelde is ca. 1,5 uur). Een ware ontdekkingsreis dus! Er is na afloop gelegenheid om je voeten te wassen en te drogen in de voetenwasplaats. Ook is er de mogelijkheid om even het Blotevoetenpad te verlaten en op het terras te genieten van een lekkere kop soep of een broodje uit het zelfbedieningsrestaurant. Het is niet toegestaan zelf etenswaren en/of dranken mee te nemen in het park. Je kunt dan daarna op vertoon van je entreebewijs weer het Blotevoetenpad betreden.

In de kunsttuin van het park exposeren het hele jaar door tussen de 15 en 20 kunstenaars hun kunstwerken. In de parktuin loop je via kleine paadjes langs diverse grote en kleine kunstwerken. Van ijzersmeden tot beeldhouwen en keramiek tot bloemsierkunst. Onderweg is er van alles te zien. Ook is veel van deze kunst te koop. De kunsttuin is gratis toegankelijk en wisselt ongeveer iedere 6 maanden van kunstwerken. Laat je verrassen door de mooie sculpturen, beelden, bloemen en planten. Ook is er ieder jaar in september een speciale kunstmarkt.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalstichting CS De Klotbultjes. - Video carnavalsoptocht 2019.

- "Traditioneel wordt op de 1e maandag van oktober het eerste bokbier aangetapt in Herberg de Morgenstond. De eerste zaterdag na het aantappen wordt vervolgens het evenement WK Bokkenollen & WK Limonollen georganiseerd. Nu zul je denken: 'Bokkenollen, wat is dát nu weer?!' Bokkenollen is met een dienblad bokbier door Griendtsveen hollen. Een team bestaande uit twee lopers en een coach neemt een spectaculair hindernissenparcours op, door en langs het kanaal. Het dienblad is voorzien van een flesje bokbier en 4 met bokbier gevulde glazen. Het doel is om het parcours in een zo kort mogelijke tijd af te leggen en zoveel mogelijk bier mee terug te nemen. Het parcours van ongeveer één kilometer is voorzien van enkel zelfgemaakte en veelal spectaculaire hindernissen. Ieder jaar starten 120 teams om te strijden om de titel Wereldkampioen Bokkenollen! Als zondag de bierdampen weggetrokken zijn en de zon weer doorbreekt is de jeugd aan zet. Het WK Limonollen is de kindervariant; hierbij word gelopen met een dienblad met daarop geen bokbier maar limonade. Het parcours voor het Limonollen wordt aangepast aan de vier leeftijdscategorieën (4-6 jaar, 7-9 jaar, 10-12 jaar en 13-15 jaar).

Hoe is het ontstaan? Bokkenollen is een uit de hand gelopen actie die in 1998 is gestart om biljartvereniging TBK van financiële middelen te voorzien om hun 50 jarig jubileum te kunnen vieren. Het bleek een groot succes en om te kunnen groeien zijn andere verenigingen uit Griendtsveen erbij betrokken. In 2001 is de 2e dag aan het evenement toegevoegd om ook de jeugd deel te laten nemen d.m.v. het WK Limonollen. In 2013 is er ook een damescompetitie toegevoegd voor teams bestaande uit 3 dames. Door de jaren heen zijn de hindernissen spectaculairder geworden en we bedenken ook ieder jaar nieuwe hindernissen. Daarnaast hebben we hard gewerkt aan de professionalisering, beleving en uitstraling. Hierbij kun je denken aan het Foodplein met een ruim aanbod voor jong en ouder, de verschillende bockbieren in het horeca-assortiment, en het feestelijke entertainment.

Wat het zo bijzonder maakt? We zijn uniek door bijvoorbeeld de feesttent op het kanaal en de spectaculaire zelfgebouwde hindernissen. Daarnaast door de mensen achter dit evenement. Het hele evenement wordt mogelijk gemaakt door leden van de verenigingen uit Griendtsveen. Alle werkzaamheden worden door eigen mensen gerealiseerd: van horecamedewerker tot scheidsrechter tot opbouwer. Alle opbrengsten komen dan ook ten goede aan deze verenigingen, waardoor ze hun activiteiten kunnen blijven organiseren. Naast deze baten heeft het ook een belangrijke sociale functie binnen de gemeenschap. De vrijwilligers van jong tot oud werken samen om dit evenement te realiseren. Het brengt mensen met elkaar in contact en laat zien hoe ze samen sterk zijn. Dit mooie evenement is al 22 jaar het bewijs van deze krachtige samenwerking!" Zie ook het interview met presentator van het evenement Peter Fleurkens t.g.v. editie 2019, door Omroep Horst aan de Maas.

Landschap, natuur en recreatie

- "Het dorp Griendtsveen heeft voor een groot deel een leemachtige en moerassige (veen) ondergrond. Rondom het dorp zijn door de jaren heen verschillende wijzigingen in de waterhuishouding aangebracht ten gunste van de vernatting van natuurgebied de Peel. Inwoners maken zich zorgen over de effecten hiervan. Op verzoek van de Dorpsraad worden er daarom maatregelen uitgevoerd om de kans op eventuele nadelige effecten te beperken. Daarbij is een constante waterhuishouding in en rondom het dorp van belang. Hiervoor hebben Provincie Limburg, Waterschap Limburg, gemeente Horst aan de Maas en Staatsbosbeheer samen met de dorpsraad afspraken gemaakt in een zogenoemde packagedeal. Daarmee is er financiële dekking voor de realisatie van de Kade Helenavaart, twee nieuwe gemalen in het dorp, het verbeteren van de waterhuishouding in het dorp en het aanpakken van natschade. Voor deze plannen wordt € 4 miljoen vrijgemaakt.

Gerard Daandels, voorzitter Adviescommissie Mariapeel: “De Adviescommissie Mariapeel heeft in de afgelopen 5 jaar intensief gezocht naar een totaaloplossing voor de waterproblemen en de muggenproblematiek in en om Griendtsveen. Het geduld van het Peeldorp is daarbij stevig op de proef gesteld, maar wordt met het nu voorliggende voorstel beloond. Met veel inzet vanuit het dorp zelf en de constructieve wijze waarop de overheidspartijen hebben gewerkt aan deze totaaloplossing wordt er een stevige basis gelegd om de natuur van de Mariapeel zich in positieve zin te laten ontwikkelen én de leefbaarheid van het dorp voor de lange termijn te garanderen.”

De oplossing. Een oplossing om te voorkomen dat waterstandswijzigingen in de toekomst voor mogelijke problemen zorgen, is gevonden in het vormen van een soort polder voor Griendtsveen. Gemaal Lavendel is toe aan vervanging en het ligt op een ongunstige locatie. Door twee nieuwe gemalen te plaatsen nabij het kanaal aan de Kanaalweg wordt de reactietijd bij neerslag een stuk verbeterd. In het dorp zelf zal het particulier en gemeentelijk stelsel aan sloten worden verbeterd, bijvoorbeeld door sloten te verbreden of te verplaatsen. De start én realisatie van de plannen is in 2021. Met de gezamenlijke oplossing is een belangrijke stap gezet om het dorp zekerheid te bieden dat vernatting van de natuur niet leidt tot problemen in het dorp. Ook de noodzakelijke maatregelen voor beperking van muggenoverlast worden gecontinueerd onder begeleiding van Wageningen University & Research.

Eerdere maatregelen. In de afgelopen 25 jaar zijn rondom Griendtsveen al diverse maatregelen uitgevoerd ter verbetering van het naastgelegen Natura 2000-gebied Mariapeel. In 1995 is Gemaal Lavendel aangelegd om overtollig water uit het dorp uit te malen. Daarna is de Integrale gebiedsuitwerking (IGU) Peelvenen-Mariapeel uitgevoerd en in de periode 2015-2018 is het project Life+ Peelvenen Deurnsche Peel - Mariapeel gerealiseerd. Naast de eerder genoemde werkzaamheden rondom het dorp zijn aankomende projecten de uitvoering van het plan Leegveld (in de Deurnsche Peel) en het baggeren van de Peelkanalen. Samenhangend met de packagedeal is door betrokken partijen gekeken naar de relatie met de omliggende landbouw. Staatsbosbeheer gaat deze winterperiode en in 2021 maatregelen treffen om de lekken in compartimenten te dichten ten gunste van de natuur en ten gunste van de landbouw." (bron: Waterschap Limburg, december 2020)

- In 2012 is het Inrichtingsplan Peelvenen - Mariapeel vastgesteld. Een van de doelen van dit plan is het behoud van de hoogveenrestanten en het gebied weer ontwikkelen tot een functionerend hoogveenlandschap. De Mariapeel ligt tegen Helenaveen aan, maar de provinciegrens loopt er tussendoor. Mariapeel ligt aan de Limburgse kant en valt daarom formeel onder het Limburgse dorp Griendtsveen. Natuurgebied de Mariapeel bestaat uit enorme vennen, stukken bos en uitgestrekte heidevelden. Qua fauna kun je er o.a. diverse bijzondere vlindersoorten vinden. Quinten Bolte vertelt daar in een artikel over in tekst en beeld.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Griendtsveen, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Griendtsveen (online te bestellen).

Links

- Nieuws: - Het wekelijkse Mededelingenblad is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Nieuws uit Griendtsveen op Facebook.

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Griendtsveen. - Nieuws van de Dorpsraad op Facebook.

- Dorpshuis: - Gemeenschapshuis De Zaal is in 1902 gebouwd door de familie Van de Griendt als 'De Grote Zaal', als verenigingsgebouw voor het groeiend aantal verenigingen in die tijd. Omstreeks 1962 is het eigendom van de familie Van de Griendt overgegaan naar de gemeente Horst, na aankoop van geheel Griendtsveen door de gemeente van de familie. In 1974 is De Zaal met toebehoren voor het symbolische bedrag van fl 1,00 overgenomen van de gemeente door Stichting Gemeenschapshuis De Zaal.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Basisschool De Driehoek in Griendtsveen heeft zijn naam gekregen na een ingrijpende verbouwing in 1983. Het gebouw dateert oorspronkelijk uit 1907 en is tot 1961 een katholieke meisjesschool geweest. Oorspronkelijk is de naam gekozen vanwege de geografische ligging van het dorp. Voor ons staat de Driehoek voor een gemeenschappelijke basis. Iedereen binnen deze Driehoek is van evenveel waarde en krijgt de kans om zichzelf te zijn. Vanuit deze basis willen we onderwijs geven dat recht doet aan de kwaliteiten van kinderen en leerkrachten. Iedereen mag zijn sterke kanten laten zien, maar ook zijn zwakke. Het kind staat centraal op de Driehoek. De hoeken worden gevormd door team, ouders en omgeving. De hoeken zorgen samen voor de geborgenheid en het leren binnen de Driehoek. Ook in 2005 is de school verbouwd en is er een nieuw gedeelte aan toegevoegd. Er is een gemeenschappelijke ruimte, die door de kleuters ook als speelzaal wordt gebruikt. We hebben een speelplaats, die groot genoeg is, om alle kinderen veilig te kunnen laten spelen."

. - Kindcentrum De Paddestoel.

- Muziek: - Fanfare Renantia is opgericht in 1964.

- Sport: - Voetbalverenigingen RKSV Griendtsveen en RKSV Helenaveen zijn in 2017 gefuseerd tot SV Helenaveen-Griendtsveen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Griendtsveen.