Blankenham

Plaats
Dorp
Steenwijkerland
Kop van Overijssel
Overijssel

blankenham_plaatsnaambord_kopie.jpg

Blankenham is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gem. Steenwijkerland. T/m 30-6-1818 gem. Kuinre. Per 1-7-1818 afgesplitst tot een zelfstandige gemeente. In 1973 over naar gem. IJsselham, in 2001 o/n gem. Steenwijkerland

Blankenham is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gem. Steenwijkerland. T/m 30-6-1818 gem. Kuinre. Per 1-7-1818 afgesplitst tot een zelfstandige gemeente. In 1973 over naar gem. IJsselham, in 2001 o/n gem. Steenwijkerland

gemeente_blankenham_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Blankenham anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Blankenham anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

blankenham_dijkruiters.jpg

Hét jaarlijkse evenement van Blankenham is het Hippisch Weekend Blankenham (3e weekend van september), een van de grootste buitenconcoursen in de regio. Het evenement wordt georganiseerd door de in 1973 opgerichte Rijvereniging & Ponyclub De Dijkruiters.

Hét jaarlijkse evenement van Blankenham is het Hippisch Weekend Blankenham (3e weekend van september), een van de grootste buitenconcoursen in de regio. Het evenement wordt georganiseerd door de in 1973 opgerichte Rijvereniging & Ponyclub De Dijkruiters.

blankenham_hervormde_kerk.jpg

Fraai Hervormd kerkje in het kommetje van het dorpje Blankenham. Landschappelijk mooi gelegen aan een van de oude kolken (restanten van dijkdoorbraken van de oude Zuiderzeedijk).

Fraai Hervormd kerkje in het kommetje van het dorpje Blankenham. Landschappelijk mooi gelegen aan een van de oude kolken (restanten van dijkdoorbraken van de oude Zuiderzeedijk).

blankenham_kerkorgel_kopie.jpg

In het kerkje van Blankenham bevindt zich een fraai Bakker & Timmengaorgel uit 1893

In het kerkje van Blankenham bevindt zich een fraai Bakker & Timmengaorgel uit 1893

blankenham_hoogwaterkanon_met_kruithuisje.jpg

Het hoogwaterkanon uit 1817 in Blankenham, aan de Blokzijlerdijk (= de oude Zuiderzeedijk), moest de inwoners waarschuwen voor (dreigende) overstromingen. In het kruithuisje naast het kanon werd het kruit voor het kanon opgeslagen.

Het hoogwaterkanon uit 1817 in Blankenham, aan de Blokzijlerdijk (= de oude Zuiderzeedijk), moest de inwoners waarschuwen voor (dreigende) overstromingen. In het kruithuisje naast het kanon werd het kruit voor het kanon opgeslagen.

blankenham_hoogwaterkanon.jpg

Het hoogwaterkanon van Blankenham is een 'zware jongen'. Om precies te zijn een twaalfponder van gietijzer. Daar moet je geen ruzie mee krijgen... Maar het was dus geen kanon voor oorlogvoering, maar alleen om de inwoners te waarschuwen voor hoogwater.

Het hoogwaterkanon van Blankenham is een 'zware jongen'. Om precies te zijn een twaalfponder van gietijzer. Daar moet je geen ruzie mee krijgen... Maar het was dus geen kanon voor oorlogvoering, maar alleen om de inwoners te waarschuwen voor hoogwater.

Blankenham

Terug naar boven

Status

- Blankenham is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gemeente Steenwijkerland. T/m 30-6-1818 gemeente Kuinre. Per 1-7-1818 afgesplitst tot een zelfstandige gemeente. In 1973 over naar gemeente IJsselham, in 2001 over naar gemeente Steenwijkerland.

- Wapen van de voormalige gemeente Blankenham.

- Onder het dorp Blankenham valt ook de buurtschap Pollesteeg.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Blankenhammiger.

Oudere vermeldingen
Ca. 1420 in den Hamme, 1484 Blankenham, 1579 en 1665 Blanckenham.

Naamsverklaring
Bisschop Frederik van Blankenheim (ca. 1355-1423) gaf ca. 1420 toestemming tot het bouwen van een kerspelkerk en hij doopte het nieuwe kerspel Blankenham. Ook Blankeweer (1401 Blanckwer, 1405 Blanckeweer), schans onder Noordlaren, zou ca. 1400 door deze Utrechtse bisschop zijn aangelegd.(1)

Terug naar boven

Ligging

Blankenham ligt W van Steenwijk, NW van Blokzijl, aan de langgerekte Blokzijlerdijk (in het Z) en Hammerdijk (in het N), zijnde de oude Zuiderzeedijk. Het is een langgerekt dijkdorp met overwegend lintbebouwing, met in het midden een bescheiden komvorming. Het grenst in het Z aan de provincie Flevoland (kern Luttelgeest).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Blankenham, die alleen het dorp beslaat, 50 huizen met 282 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 330 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De oude moederparochie IJsselham was rond 1400 langzamerhand steeds meer in verval geraakt. Dat kwam door de steeds grotere afmetingen aannemende verve­ning. Een aantal bewoners verplaatste zich in oostelijke richting. Omstreeks 1400 woonden de meeste inwoners aan de Zeedijk. Aan deze buurt, destijds "in den Hamme" geheten, wordt door bisschop Frederik van Blankenheim vergunning verleend om zich af te scheiden van IJsselham. De buurt werd toen een zelfstandige parochie onder de naam Blankenham.

Bisschop Frederik van Blankenheim gaf de nieuwe parochie die naam uitdrukkelijk, getuige de oorkonde 'Formulare Tempore Friderici Factum' (folio 106 v.O.). Letterlijk staat daarin: "Cui parochiali ecclesie unacum buerschopio et contratu predictis, nomen novum imposuimus et damus videlicet in Blankenham sit perpetuo vulgariter numcupandum." Vertaling: "Aan welke parochiekerk samen met de buurschap en voornoemde omgeving wij een nieuwe naam hebben opgelegd en gegeven, namelijk dat die voortaan Blankenham in de volkstaal genoemd moet worden."

Frederik van Blankenheim was bisschop van 30 november 1393 tot zijn dood op 9 oktober 1423. De oorkonde is vermoedelijk te dateren 26 mei 1418 (Ton de Graaf, doctoraalscriptie 1991, 238 noot 4). Dat betekent dus dat het in 2018 600 jaar geleden is dat deze nederzetting voor het eerst Blankenham wordt genoemd. Uiteraard is dat gevierd met diverse festiviteiten, waaronder een reünie voor (oud-)Blankenhammigers op 28 april 2018 (zie ook de Facebookpagina van de reünie).

De bevolking bestaat eeuwenlang vooral uit veeboeren en vissers.

Tot in de 19e eeuw zijn er regelmatig dijkdoorbraken en overstromingen langs de Zuiderzeekust. In 1776 en 1825 vinden twee grote overstromingen plaats, die grote vernielingen aanrichten langs de kust van Overijssel en zuidwest Fryslân. In de winter van 1825 is er een combinatie van een noordwesterstorm, springtij en een hoge waterstand van rivieren en Zuiderzee. In de nacht van 3 op 4 februari komt het water zo opzetten, dat het in Lemmer door verscheidene straten en stegen spoelt. 's Avonds om zes uur zijn Echten en Oosterzee door het water helemaal van de buitenwereld afgesloten. Tussen Lemmer en Schoterzijl zijn verscheidene doorbraken, die je deels nu nog in het landschap kunt terugvinden.

Ook in Blankenham wordt grote schade aangericht. De overstroming van 1825 is zelfs de grootste ramp die het dorp ooit is overkomen. De Zuiderzeedijk breekt hier op tenminste 6 plaatsen door. Bijna een kwart van de provincie Overijssel komt onder water te staan, waaronder het veen- en moerasland bij Giethoorn en de Weerribben. Boerderijen en huizen worden ondermijnd of storten in, en bruggen en dammen spoelen weg. Het dorp wordt grotendeels weggevaagd: hier verdwijnen 29 huizen en boerderijen in het water, in Kuinre zelfs 91 en in Blokzijl 80. Dat verklaart gelijk waarom je in het dorp zo weinig echt oude panden meer vindt. De kolken langs de dijk herinneren nog aan de vroegere dijkdoorbraken.

In 1942 komt er een grote verandering: de Noordoostpolder valt droog. Voor de veiligheid van Blankenham is dit een hele verbetering, maar de komst van de Noordoostpolder brengt ook nadelen met zich mee: de grond droogt uit en men krijgt last van verzakkingen.

Nadere informatie:

- Tientallen artikelen over de geschiedenis van Blankenham uit de Dijkkrant van het dorp.

- Geschiedenis van Blankenham op de heemkundesite van de Stellingwerven en De Kop van Overijssel.

- Verhalen van inwoners uit de geschiedenis van Blankenham, waaronder een mooi verhaal over een ongehuwde moeder in 1805, waarvoor 'onderstand' (bijstand noemen we dat tegenwoordig) wordt aangevraagd bij de Gereformeerde diaconie, en waarover langdurige processen zijn gevoerd m.b.t. wie de vader zou zijn en wie de bijstand zou moeten betalen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Basisschool Prins Willem Alexander in Blankenham is in 2011 gesloten. Anno 2017 was het pand geleidelijk in verval aan het raken. Tegelijkertijd is er al ca. 15 jaar niet meer in het dorp gebouwd, terwijl er wel behoefte is aan - betaalbare - woningen, vooral voor starters en ouderen. Plaatselijk aannemer Gosse van der Zee, architect Paul Ruiter en ontwerper Ebe Dragstra hebben daarom de handen ineen geslagen en gezamenlijk een plan ontwikkeld voor een verbouwing en herbestemming van het pand tot 5 appartementen en een optionele ruimte voor bijvoorbeeld een mantelzorger of een kantoor voor wijkverpleging. De vijf appartementen komen op de begane grond, en alle entreedeuren bevinden zich in de gang, wat het idee van een beschutte woonvorm nog extra versterkt. De appartementen gaan rond de 120.000 euro kosten. "En dat voor een van de mooiste plekjes in het dorp, met uitzicht over de landerijen, een mooie tuin, een plek midden in het dorp. Dat is mooi wonen", aldus Ruiter.

In een gemeenteraadsvergadering in maart 2018, waar dit plan aan de orde kwam, stelden enkele raadsleden bang te zijn dat er teveel gebouwd zou worden in het dorp, omdat er diverse huizen te koop staan. Jules Kroese, voorzitter van Plaatselijk Belang, liet daarop weten dat bij de aanmeldingen voor de reünie t.g.v. het 600-jarig bestaan in april 2018 velen hebben laten weten graag weer naar Blankenham te willen terugkeren: "De nieuwbouw die nu op stapel staat in het dorp, is dus niet alleen interessant voor de inwoners zelf, maar ook voor mensen van buitenaf." Hij benadrukte hoe breed gedragen het plan met de naam ‘Terug naar school’ is voor nieuwbouw in het dorp. Naast de 5 appartementen gaat het om de mogelijkheid van maximaal 4 woningen op de locatie van de naastgelegen paardenbak. "Een organisch plan, dat goed is voor de vitaliteit van het dorp, en interessant voor verschillende leeftijden."

- Dorpsplan Blankenham.

- In 2012 blijkt het in 1985 aangelegde drukriool bij het dorp aan vervanging toe te zijn. In overleg tussen de gemeente Steenwijkerland, Waterschap Reest en Wieden en STOWA is vastgesteld dat er mogelijk duurzame en tevens minder kostbare alternatieven zouden kunnen zijn voor de vernieuwde aanleg van een relatief kostbaar drukrioolsysteem. Het project Duurzame Sanitatie Blankenham is gestart op initiatief van de gemeente om na te denken over een andere vorm van sanitatie met als doel te komen tot een "duurzame waterketen die kosteneffectief is en voldoet aan de eisen voor volksgezondheid en milieuhygiëne en draagvlak heeft bij de gebruikers".

Hoewel de decentrale variant met helofytenfilters en wilgenfilters op de lange termijn kosteneffectief is, naar verwachting voldoet aan de eisen, duurzaam is en mag rekenen op draagvlak, is uiteindelijk vastgesteld dat de investeringskosten hoger zijn dan het financieel kader toeliet en hebben projectgroep en stuurgroep moeten constateren dat er geen financiële basis is om de decentrale variant te realiseren. Voor nadere informatie zie het rapport Bestuurlijke Samenvatting Evaluatie Duurzame Sanitatie Blankenham (2015), waarin op grond van de 'lessons learned' ook aanbevelingen worden gedaan voor soortgelijke projecten elders in het land. De duurzame variant hád hier namelijk wel gerealiseerd kunnen worden, mits men bepaalde zaken eerder had geweten en daarmee rekening had kunnen houden. Daarom aan te bevelen voor soortgelijke projecten elders, opdat zij die 'wielen' niet zelf hoeven uit te vinden.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 1 rijksmonument, zijnde de Hervormde kerk uit 1892. Het huidige gebouw is opgetrokken ter plaatse van een in genoemd jaar door blikseminslag verloren gegane voorganger uit 1816, die op zijn beurt een 15e-eeuws aan de H. Nicolaas gewijd gebouw verving. - De kerk heeft een Bakker & Timmenga-orgel uit 1893. - De Protestantse Gemeente Blankenham werkt veel samen met die van buurdorp Kuinre, maar kennelijk zijn het formeel nog wel 2 aparte kerkelijke gemeenten.

- Blankenham heeft 2 gemeentelijke monumenten, zijnde de vroeg-20e-eeuwse pastorie op Kerkbuurt 10, en het voormalige Kruithuisje aan de Blokzijlerdijk.

- Om de inwoners voor waterrampen zoals beschreven bij Geschiedenis te waarschuwen, plaatst men begin 19e eeuw tussen Vollenhove en Kuinre een aantal zogeheten hoogwaterkanonnen. In Blankenham worden er twee geplaatst. De kanonnen worden bediend door leden van de dijkwacht. De kanonniers dienen bij dreigend hoog water de bevolking te waarschuwen. Bij hoog water vuren zij twee schoten af. Bij drie schoten weet men dat het water tot aan de kruin van de dijk staat. Als men vier schoten afvuurt weet de bevolking dat de dijk doorgebroken is.

In Blankenham is nog 1 hoogwaterkanon bewaard gebleven. Het staat aan de Blokzijlerdijk en dateert uit 1817. In 1928 heeft kanonnier Hendrik van der Linde dit kanon voor het laatst afgeschoten. De twee kanonnen waren eigendom van Waterschap Vollenhove. Het kanon dat nu nog op de Blokzijlerdijk staat is overgedragen aan de gemeente, die er een nieuw houten rolpaard (onderstel) onder liet maken. Het andere kanon is in 1948 door het waterschap geschonken aan het destijds pas opgerichte Museum Schokland. Op 31-12-1963 is het kanon als oudjaarsstunt door inwoners van Luttelgeest naar hun dorp 'ontvoerd'. Enkele weken later hebben zij het weer teruggebracht. Als wraak hebben de Blankenhammigers een monumentale stenen leeuw uit Emmeloord naar hun dorp 'ontvoerd'.

- Het Kruithuisje bij het hiervoor beschreven kanon diende als kruitopslagplaats voor het kanon. In 1991 is het Kruithuisje volgens originele bouwtekening herbouwd omdat het oorspronkelijke huisje door een van de vele dijkdoorbraken was vernield. In het Kruithuisje bevinden zich stormlampen, een kruitvat, kruitzakje en andere attributen die herinneren aan de overstroming van 1825. - Artikel over het Kruithuisje door Henk Jan Derksen.

- In 2018 heeft Plaatselijk Belang 'koppengeld' van de gemeente gekregen - voor wat dat inhoudt, zie het hoofstuk Evenementen etc. - voor de viering van 600 jaar Blankenham (waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis). Verder hebben ze het 'potje' voor dat jaar besteed aan een 'social sofa'. Deze zitbank met kleurrijk mozaïek is door een lokale beeldhouwer gemaakt. Hij heeft een plaatsje gekregen midden in het dorp.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Plaatselijk Belangen en Wijkverenigingen mogen jaarlijks bij de gemeente bewoners- en leefbaarheidsinitiatieven indienen. De gemeente dient daar vervolgens 'koppengeld' aan toe, zoals dat in deze gemeente heet, en/of sponsort de benodigde materialen. Belangrijk is wel dat de bewoners het plan zelf oppakken. Zo heeft Plaatselijk Belang Blankenham in 2017 het plan ingediend voor een jeu de boulesbaan in het dorp. Ze trommelden een stratenmaker, een grondwerker en een aantal boerenjongens op om het werk te klaren. De gemeente zorgde voor de materialen. En de inwoners hebben met 15 man in mei 2017 de baan in één dag aangelegd. Volgens Kor van der Velde, Coördinator Kernen en Wijken van de gemeente Steenwijkerland, bevordert deze zelfwerkzaamheid de saamhorigheid in het dorp en het eigenaarschap: "In het begin zien de dorpelingen soms tegen het werk op, maar als het eenmaal loopt, gaan ze ervoor. Na afloop zijn ze trots op het resultaat en zijn daar ook zuinig op!"

- In het hemelvaartsweekend organiseert voetbalvereniging v.v. Bankenham jaarlijks een Rommelmarkt.

- Oranjevereniging Blankenham organiseert in de even jaren het 2-jaarlijks Dorpsfeest (weekend in juli). In de oneven jaren zorgen ze voor leuke activiteiten op Koningsdag.

- Het Hippisch Weekend Blankenham (3e weekend van september) is een van de grootste buitenconcoursen voor paarden en pony's in de regio, en vindt net buiten de dorpsgrens plaats op een terrein in het Flevolandse buurdorp Luttelgeest. Het evenement wordt georganiseerd door Rijvereniging & Ponyclub De Dijkruiters (waarvoor zie verder het kopje Links).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De oude zuiderzeedijk (in Blankenham Blokzijlerdijk en Hammerdijk geheten) vormt de grens tussen het oude en het nieuwe land: tussen Overijssel en Flevoland. Voordat de Noordoostpolder werd aangelegd, beukte de Zuiderzee hier regelmatig tegen de dijk, die het achterliggende land moest beschermen. Op diverse plaatsen zijn aan de noordoostelijke kant van de dijk kleine en grotere waterpartijen te zien. Deze zogeheten kolken zijn de overblijfselen van dijkdoorbraken. Door het rondkolkende water zijn diepe gaten ontstaan, tot wel 10 meter diep. Bij het doorbreken van de dijk was de kracht van het water vaak zo groot, dat de dijk niet meer te dichten was. Om de kolk werd dan een nieuw stuk dijk aangelegd. Vandaar ook dat de dijk voortdurend van links naar rechts door het land slingert. Wat nu nog resteert zijn vaak kleine, diepe poelen.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Blankenham op Facebook.

Terug naar boven

Links/voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Blankenham.

- Belangenvereniging: - Plaatselijk Belang Blankenham is voor zover ons bekend niet met een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Dorpshuis: - Na de Tweede Wereldoorlog komt het verenigingsleven in Blankenham op gang en in 1953 wordt het dorpshuis gebouwd, dat onderdak biedt aan de vele clubs en verenigingen. Het dorpshuis wordt gebouwd op het voormalige strand en krijgt de toepasselijke naam De Skulpe, 'schelp' in het Blankenhammer dialect. Dat Dorpshuis De Skulpe* ook tegenwoordig nog in een behoefte voorziet, blijkt wel uit het ledenaantal. Op een bevolking van ca. 330 inwoners zijn er ruim 200 lid. Daarnaast maken ook nog eens ca. 20 verenigingen gebruik van de faciliteiten van het dorpshuis.
* Hier vind je de vorige Facebookpagina = tot april 2019.

- Muziek: - Fanfare Opnieuw Verenigd uit Blankenham heeft blijkens de link in 2012 het 90-jarig jubileum gevierd (en is dan dus in 1922 opgericht). Op dat moment was het oudste lid de toen 86-jarige Jan van der Kamp en hadden ze 7 leerlingen, wat verheugend is in een tijd dat ook veel muziekverenigingen in het land met 'krimp' te maken hebben. De vereniging heeft ca. 25 leden. De vereniging hád een Facebookpagina, maar die werkt niet meer, daarom is voor zover ons bekend ook deze vereniging - net als Plaatselijk Belang - niet meer / nog niet middels een website of -pagina op het internet aanwezig. Wij kunnen niets recents over de fanfare op het internet vinden. Weet iemand of ze nog wel bestaan?

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Blankenham is opgericht in 1940.

- Rijvereniging (R.V.) en Ponyclub (P.C.) de Dijkruiters is opgericht in 1973. Ze hebben ca. 65 leden, waarvan ca. 25 ponyleden en 25 paardenleden. De overige leden zijn niet actief rijdend, maar wel lid van de vereniging. Het grootste gedeelte van de pony- en paardenleden neemt actief deel aan de diverse wedstrijden. Alle lessende leden hebben de mogelijkheid om één keer per week deel te nemen aan de verenigingslessen. Deze vinden in de zomer plaats in de buitenbak in Blankenham. In de winterperiode maken ze gebruik van de binnenbak van de familie Van Drie aan de Uiterdijkenweg te Luttelgeest. Jaarlijks in september organiseren ze het Hippisch Weekend Blankenham, waarvoor zie verder het kopje Evenementen. In het voorjaar (maart/april) organiseren ze hun jaarlijkse 'clubkampioenschappen' en verder bieden ze door het jaar heen een activiteitenprogramma met o.a. bos- en strandritten, clinics, barbecue en evenementenmiddag.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Blankenham, met foto's van de grafzerken. - Doop-, Trouw- en Lidmatenregisters van dit dorp 1717-1813. - Vrijwilligers van het Gemeentearchief van Steenwijkerland hebben een index gemaakt op de gedigitaliseerde bevolkingsregisters van voormalige gemeenten waaronder Blankenham. Het grote voordeel van deze index is dat op achternaam (familienaam) gezocht kan worden of iemand in deze gemeente heeft gewoond in de periode 1830-1939. Dit maakt het zoeken naar personen een stuk eenvoudiger.

Reacties

(2)

Waar is het hoogwaterkanon van Blankenham gebleven?

Geen idee wat u bedoelt. De foto op deze pagina dateert uit 2016. Ook op Google StreetView uit 2016 is het kanon nog te zien.
Zie https://www.google.nl/maps/@52.763446,5.9001643,3a,75y,295.51h,86.3t/data=!3m6!1e1!3m4!1siCMWbhesVzh0wFPmsMDShQ!2e0!7i13312!8i6656
(de hele link even plakken in uw browser, want in dit scherm werkt hij niet).
Staat het kanon er nu niet meer dan? Zo ja dan zal hij tijdelijk zijn weggehaald i.v.m. restauratie?

Reactie toevoegen