Status

- Nij Altoenae is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Het Bildt.

- (Dorpsbelang van) Nij Altoenae heeft sinds 1982 gestreden om de status van dorp/formele woonplaats te verkrijgen. In 2006 is dat gelukt. Het dorp heeft echter 'pas' per 1-5-2008 een eigen postcode (9072) met bijbehorende postale plaatsnaam verkregen, want dat had wat meer voeten in de aarde, wat de gemeente zich vooraf niet had gerealiseerd. Voorheen lag het dorp voor de postadressen 'in' Sint Annaparochie, wat misverstanden opleverde bij mensen die in het dorp moesten zijn. Zij gingen ten onrechte nogal eens in Sint Annaparochie op zoek.

Bij het toekennen van een postcode was er namelijk aanvankelijk een probleem; er waren geen vrije postcodes in deze regio meer beschikbaar. Toen is men creatief om zich heen gaan kijken, en bleek buurdorp Alde Leie, dat 2 postcodes had omdat het tot 1984 onder 2 gemeenten viel (Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel), één van haar postcodes wel voor dit 'goede doel' te willen afstaan. Omdat Alde Leie sinds 1984 nog maar onder 1 gemeente viel (gemeente Leeuwarderadeel, sinds 2018 gemeente Leeuwarden) - althans voor de postcodes van de postale plaatsnaam Alde Leie zelf, voor enkele adressen viel en valt het dorp Alde Leie voor de postcodes onder twee andere dorpen in een andere gemeente (namelijk Vrouwenparochie en Oudebildtzijl in de gemeente Het Bildt, sinds 2018 gemeente Waadhoeke) -, had het immers strikt genomen ook nog maar 1 postcode nodig. En zo geschiedde. Zie ook de videoreportage van GPTV, over de officiële eerste postbezorging in het jongste dorp van Nederland, en het 7e dorp van de gemeente Het Bildt, Nij Altoenae, door burgemeester Aucke van der Werff.

- De inwoners van het buitengebied N van Nij Altoenae (met name gelegen aan de Schuringaweg 48-60 en 61-63 en aan de Nieuwebildtdijk 201-325 en 200-326) kozen ervoor om voor de postadressen onder Sint Annaparochie te blijven vallen. Daarmee is een topografisch gezien curieuze - bijna Baarle-Nassau-achtige - toestand gecreëerd; dit gebiedje is praktisch gezien in feite een enclave van Sint Annaparochie geworden, omdat de dorpskern van Nij Altoenae er immers tussen is komen te liggen. Geografisch / formeel is er geen sprake van een enclave, omdat ook een stuk buitengebied O van het dorp onder Sint Annaparochie valt, waardoor het dorp en het buitengebied N van het dorp wel een fysiek aaneengesloten geheel is.

Naam

In het Fries
Nij Altena.

Naamgeving
De huidige plaatsnaam Nij Altoenae is formeel pas in 1951 toegekend. Daarvóór heette de buurtschap 't Wegje.

Naamsverklaring
Nij Altoenae ligt in het Nieuwe Bildt. In de eerste decennia na de bedijking was Altoena een plaatsnaam in de Oude Bildtpolder. Dirk van Wijngaarden, een van de bedijkers, woonde op het kasteel Altena bij Delft, waarnaar het is vernoemd. De kerk in Altoena stond onder de bescherming van St. Anna. Later werd deze plaatsnaam gewijzigd in Sint Annaparochie. De plaatsnaam betekent dus het nije 'nieuwe' Altoena.(1)

Ligging

Het dorp Nij Altoenae ligt N van Sint Annaparochie, rond de splitsing van de Oudebildtdijk met de Schuringaweg (die in de volksmond nog altijd "ut wechie" wordt genoemd, waarvoor zie het kopje Naam).

Statistische gegevens

Het dorp Nij Altoenae heeft ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners. Dat wil zeggen; het officiële postadressen-gebied. Het gebied dat formeel, voor de postadressen, 'in' Sint Annaparochie ligt, maar in de praktijk ook tot het dorpsgebied van Nij Altoenae kan worden gerekend, omvat ook nog eens ca. 70 huizen. In totaal dus ca. 200 huizen - want er komen ook nog enkele nieuwbouwwoningen bij, zo lezen wij op de dorpssite - met ca. 500 inwoners. Voor nadere toelichting hierop zie het kopje Status. De jubileumcommissie van de kerk heeft in december 2017 zelfs 300 kaarten bezorgd bij huishoudens die kennelijk bij het dorp betrokken zijn - waarvoor zie het kopje Evenementen - dus wellicht is het "dorpsgebied in praktische zin" nog wel groter dan wij hiervóór beschrijven.

Geschiedenis

Het eerste begin van dorpsvorming van wat nu bekend staat als Nij Altoenae, is in 1903 als er aan de huidige Schuringaweg (destijds 't Wechy, 't Weggy, 't Wegje of Nieuwe Weg geheten) een lagere school komt, met 3 leslokalen en een onderwijzerswoning. In 1918 wordt er een Gereformeerde kerk met pastorie naast gebouwd. In de decennia daarna vindt geleidelijk komvorming plaats rond de kruising Oudebildtdijk / Schuringaweg.

Bezienswaardigheden

- De Gereformeerde kerk is in 1918 begonnen op Schuringaweg 30, in een voormalig lokaal van Christenbelangen. Buiten gebruik gesteld in 1928, als de huidige kerk in gebruik wordt genomen. Tegenwoordig is dat pand in gebruik als loods. De huidige, voorheen Gereformeerde, tegenwoordig PKN-kerk van Nij Altoenae heet tegenwoordig Kerk tussen de Dijken (Schuringaweg 20) en dateert dus uit 1928. Ook het orgel is in 1928 gebouwd, door de firma Valckx & Van Kouteren & Co. (Rotterdam). In 2012 is het pand gerenoveerd, waarbij o.a. de banken zijn vervangen door stoelen. De kerk heeft nu 108 zitplaatsen, wat waar nodig kan worden uitgebreid.

- In de aanloop naar de opheffing van de gemeente Het Bildt in 2019, kregen alle zeven dorpen 10.000 euro voor de vervaardiging van een aandenken. Voor dit dorp werd dat het kunstwerk 'Kroan op 't Bildt', waarin de vormen van de voormalige gemeente het Bildt zichtbaar zijn en op de plek van Nij Altoenae een kroontje. Dat verwijst niet alleen naar de dorpsstatus als 'kroon op het lobbywerk', maar ook naar het feit dat het om het noordelijkste dorp van de voormalige gemeente gaat. Het dorp heeft in 2006 de dorpsstatus verkregen, nadat eerdere pogingen in 1982, 1991 en 1999 waren mislukt. In 1982 verhinderde een handtekeningenactie de dorpsstatus, in 1991 kwam er geen tweederde meerderheid bij een referendum en in 1999 werd de opkomstdrempel niet gehaald. Het idee kwam van inwoner Adriaan Stap, die het kunstwerk onthulde. Het ontwerp is van kunstenaar Bert Stekelenburg, die vroeger aan de Oudebildtdijk woonde en tegenwoordig in Frankrijk. (bron en voor nadere informatie zie LC, 21-10-2018)

Evenementen en activiteiten

- Oranje Nationaal is vermoedelijk kort na de Tweede Wereldoorlog opgericht, zoals in veel plaatsen het geval is geweest. Helemaal zeker weten ze dat niet, omdat de oudste bewaard gebleven notulen uit 1962 dateren. De vereniging organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, waaronder een jaarlijks Dorpsfeest. In de oneven jaren is dat een tweedaags feest met een grote tent, in de even jaren is er een “kleintje Dorpsfeest” van een dag. "Oranje Nationaal Nij Altoenae, Oude en Nieuwe Bildtdijk", zoals de vereniging officieel heet, is vandaag de dag nog altijd een springlevende vereniging, met een groot ledenbestand.

- Op de zaterdag voor Kerst 2017 hebben de inwoners van Nij Altoenae voor het eerst samen in de open lucht kerst gevierd bij de kerk onder het genot van een hapje en een drankje. Het was een iniatief van de jubileumcommissie van de kerk, die in 2018 het 100-jarig bestaan viert. De commissie had ca. 300 kaarten in het dorp en omgeving verspreid met de bedoeling dat de ontvangers er een wens op zouden schrijven om die tijdens de viering in de kerstboom te hangen. Daar is veel gebruik van gemaakt. "De kerk en en het dorp horen bij elkaar. Dat was vroeger wel anders. Toen was er echt onderscheid tussen de mensen van de kerk en de rest", aldus Adriaan Stap van de jubileumcommissie. Hij hoopt dat dit soort evenementen drempelverlagend werken. De kerk kan namelijk best weer wat nieuwe leden gebruiken. Voor de oorlog waren dat er zo’n 600. Nu is er nog een derde van over.

De op dat moment 81-jarige Otte Wijbenga heeft er wel een verklaring voor: "Froeger hadden de boeren noch arbeiders die weer groate gesinnen hadden. Dy kwamen oek naar de kerk, mar dy arbeiders binne der niet meer. En de jeugd het nou andere dingen an ut hoofd." Bij een kleine kerkgemeenschap is het van belang dat iedereen een steentje bijdraagt, stelt Wijbenga. Zelf staat hij nog regelmatig onkruid te wieden rond het gebouw. "We mutte ut met unander doen en dat doen we oek in Nij Altoenae." Vrijwilligster Annie Roorda (59) die de aanwezigen verblijdt met haar zelfgemaakte snert, stelt tot slot: "Dat we leve in verdraagsumhied, dat fyn ik belangryk. En dat de kerk ut middelpunt van ut dorp blieft su as nou weer siest. Elkeneen komt en werkt met." (bron: LC, 26-12-2017) Het was een geslaagd evenement, dus wie weet is er weer een nieuwe jaarlijkse traditie geboren?

- In veel Friese dorpen is sprake van 'oudejaarsploegen', die de oudjaarsviering in het dorp verzorgen, en vaak ook een ludieke oudejaarsstunt uithalen, door bijvoorbeeld ergens een object te (ver)plaatsen. Zo is op het Elfstedenbeeld in Leeuwarden op 1 januari 2019 de plaatsnaam Frjentsjer (= Franeker) vervangen door de plaatsnaam Nij Altoenae.

Links

- Algemeen: - Site van en over Nij Altoenae.

- Nieuws: - Actualiteiten uit Nij Altoenae op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Vereniging Plaatselijk Belang Nij Altoenae e.o. is in de jaren vijftig van de 20e eeuw opgericht. De vereniging richt zich op het in stand houden en waar mogelijk verbeteren van de kwaliteit van het woon- en leefmilieu in dit mooie dorp en het bijbehorende Bildtdijken-gebied. De vereniging heeft ca. 140 leden (als dat per huishouden is, wat wij vermoeden, is dus bijna het hele dorp incl. buitengebied lid). De vereniging treedt op als belangenbehartiger voor de inwoners van het dorp en heeft warme contacten met de gemeente. Het Plaatselijk Belang onderhoudt ook contacten met andere organisaties die invloed (kunnen) hebben in het dorp, zoals de Provincie Fryslân, Wonen Noordwest Friesland en andere belanghebbende instanties en bedrijven. De contributie bedraagt slechts € 6,00 per jaar. Als lid kun je meedenken en meebeslissen over de belangen van Nij Altoenae en de Bildtdijken en hum inwoners."

- Dorpshuis: - In de jaren zestig ontstaat in Nij Altoenae e.o. de behoefte aan een sociëteit waar, in de middag en op zaterdag, gebiljart, gedamd, geschaakt en een kaartje gelegd kan worden. Deze “soos” wordt gerealiseerd op Oudebildtdijk 400/402, door de tussenmuur uit een dubbele arbeiderswoning te slaan en een biljart, tafels en stoelen te plaatsen. Dit interieur wordt vooral gebruikt door mannen, en op zaterdag ook door de jeugd. Als naam krijgt het gebouw De Utwyk, genoemd naar de boerderij op de hoek van de Stadhoudersweg, toen nog Noorderweg geheten, al blijft de naam in de volksmond “de Soos”. De kwaliteit van het gebouw laat te wensen over, met alleen 2 gevelkachels en een koude kraan in het achterhuis...

In 1984 komt de nieuwe basisschool in Nij Altoenae, De Noordster, aan ’t Kort Môrn, en worden de lagere school en de kleuterschool naast de kerk overbodig. De lagere school wordt afgebroken, maar de kleuterschool wordt in gebruik genomen onder de naam “Nije Utwyk”. Kwalitatief gaat het dorp er niet echt op vooruit, maar het is er gezellig en iets groter dan ze gewend waren. Ook komen er activiteiten bij als een knutselclub en kinderoppas. Hierdoor wordt de gehele gemeenschap bij de soos betrokken en wordt het al meer en meer een dorpshuis.

Daar de kleuterschool kort na de oorlog al als noodgebouw is geplaatst, wordt de behoefte aan een echt en degelijk dorpshuis steeds groter. In de jaren negentig worden hiervoor plannen gesmeed. Eerst nog in overleg met de kerk om het lokaal achter de kerk uit te breiden, maar als dit op niets uitloopt, komt er een plan voor een geheel nieuw dorpshuis bij het sportveld. Met vereende krachten van vele vrijwilligers en met steun van gemeente, provincie, diverse fondsen en Doarpswurk wordt dit gebouw gerealiseerd en in 2000 geopend. De naam voor dit prachtige gebouw wordt weer Dorpshuis De Utwyk. In 2010 hebben dezelfde vrijwilligers en sponsoren de foyer uitgebreid naar een dorpshuis dat geschikt is voor vele doeleinden en dat weer geheel voorziet in de behoeften van de gemeenschap in en rondom Nij Altoenae.

De inwoners zijn trots op dit gebouw waar allerlei activiteiten worden georganiseerd en dat ook door andere verenigingen kan worden gebruikt. Ook voor een feestje in de privé sfeer leent het dorpshuis zich goed. Hierover kunnen de beheerders Menze en Gé Minnema je nader inlichten (tel. 0518-403207). Door hun inzet, gezamenlijk met de activiteitencommissie en het stichtingsbestuur, zal dit dorpshuis nog vele jaren de bruisende kern van het dorp Nij Altoenae vormen. Niet in de laatste plaats ook dankzij de hulp van de “Vrienden van De Utwyk” die sinds 2016 het dorpshuis financieel steunen.

- Onderwijs: - De naam van Basisschool De Noordster in Nij Altoenae verwijst naar de gelijknamige molen die gestaan heeft aan de Nieuwebildtdijk tegenover nr. 230. Op de Noordster werken ze vanuit vijf belangrijke uitgangspunten: de kinderen gaan met plezier naar school, ontwikkelen zich en leren op eigen niveau; als collega's beogen ze een (h)echt team te vormen; er is veel aandacht voor kinderen die moeite hebben met leren of daar juist heel goed in zijn en ze passen de leerstof hierbij aan; de school richt zich op de toekomst: nieuwe media spelen een rol in het lesprogramma; er is regelmatig contact met de ouders, op verschillende manieren.

De sfeer in de school is veilig, rustig en vertrouwd. Kinderen moeten met plezier naar school kunnen gaan. Ze zijn alert op zaken als discriminatie en pesten en werken in hun onderwijs gericht aan het voorkomen daarvan. Ze hechten veel waarde aan het samenwerken van kinderen. Hierbij vinden ze het ook belangrijk dat oudere kinderen samenwerken met jongere kinderen.

- Muziek: - Al meer dan 60 jaar wordt er door Brassband Blaast de Bazuin in Nij Altoenae met veel enthousiasme muziek gemaakt. Naast het geven van concerten wordt er ook regelmatig deelgenomen aan concoursen en festivals. En met succes. Een van de hoogtepunten was het winnen van de Nederlandse Brassband Kampioenschappen in 2005. Naast het korps heeft de vereniging ook nog een jeugdorkest genaamd De Blaasbend(e). Hierin worden de jonge talenten die al een tijdje op muziekles zitten, klaar gestoomd voor het 'grote' korps. Ook zijn er leden die bij diverse gelegenheden het dweilorkest De Wadlopers vormen.

- Welzijn: - Stichting Welzijn Ouderen (SWO) Het Bildt is een kleine zelfstandige stichting en al meer dan 40 jaar actief. De SWO staat voor: ontspanning; voorlichting, informatie en advies; cursussen; persoonlijke ondersteuning (ouderenadviseur); huisbezoekproject. In Nij Altoenae bied SWO verschillende “vaste” activiteiten aan: Biljarten, Spelclub, Gymnastiek, Breicafé en Koersbal. Daarnaast organiseert SWO op donderdagmiddagen bijeenkomsten in Dorpshuis De Utwyk, met o.a. lezingen en films. Voor de agenda voor de komende maanden zie de link.

- Duurzaamheid: - Energiecoöperatie Nij Altoenae e.o. zet zich in voor energiebesparing en duurzame vormen van energie in het dorp. Zo is er in 2017 een zonnepanelenactie geweest, waar veel inwoners aan hebben meegedaan. En in april 2018 is een dak van een loods van medebestuurslid Dirk Swart aan de Oudebildtdijk met 224 zonnepanelen bekleed. De zonnepanelen leveren jaarlijks 60.000 kilowattuur stroom aan energiecoöperatie NEN2020, ofwel 'Nij Altoenae Energieneutraal in 2020'. De winst gaat naar het dorp, bijvoorbeeld de kerk of het dorpshuis. De provincie heeft er aan bijgedragen via het Mienskipsfûns en het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy. Iedereen in het dorp kon eraan meedoen. Je kon het aantal panelen afnemen dat overeenkomt met je stroomverbruik. Inwoners betaalden 99 euro per paneel en krijgen jaarlijks ca. 12 euro terug, dus hebben het paneel er in ca. 8 jaar uit. Het dak van Dirk was snel 'volgeboekt'. Daarom zoekt de coöperatie nog enkele soortgelijke locaties in het dorp, om aan de vraag te kunnen voldoen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)