Broekhuizen

Plaats
Dorp
Horst aan de Maas
Limburg

gemeente_broekhuizen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Broekhuizen in ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Broekhuizen in ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Broekhuizen

Terug naar boven

Status

- Broekhuizen is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Noord-Limburg, gemeente Horst aan de Maas. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000. Het gemeentehuis stond in Broekhuizenvorst.

- Onder het dorp Broekhuizen vallen ook de buurtschappen Genenberg en Stokt.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Brokeze.

Oudere vermeldingen
1246 kopie 13e eeuw Iohanne de Bruchusen, 13e eeuw Brughusen, Bruchusen, 1573 Brouckhuisen, 1665 Broechusen, 1803-1820 Brockhuysen.

Naamsverklaring
Samenstelling van huizen 'nederzetting' en broek 'moerassig, drassig land'. Sommigen menen dat het dorp eertijds Broekhees heette, waarschijnlijk gevoed door de plaatselijke uitspraak Brokkelze, Brokeze. Oude vormen als bewijs hiervoor ontbreken echter.(1)

Terug naar boven

Ligging

Broekhuizen grenst in het N aan Broekhuizenvorst, in het NW aan Swolgen, in het ZW aan Melderslo, in het Z aan Lottum, in het ZO aan Arcen en in het O aan de rivier de Maas, en ligt verder NO van Horst.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Broekhuizen 160 huizen met 871 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 39/210 (= huizen/inwoners), het dorp Broekhuizervorst 83/436 en de buurtschappen Oijen 23/142 en Stokt 15/83. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 780 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
Eind november 1944 vond het Beleg van Kasteel Broekhuizen plaats, waarbij het Britse leger een eenheid Duitse Fallschirmjäger versloeg die het kasteel had bezet. Het kasteel is hierbij onherstelbaar verwoest. In 1990 heeft een boer de nog overeind staande hoekdelen omvergetrokken. Er resteren nu alleen nog fundamenten.

Voor nadere informatie over de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- De Historische Kring Broekhuizen-Broekhuizenvorst houdt zich bezig met het verzamelen en toegankelijk maken van oude en recente gegevens van het werkgebied en zijn bewoners. De Kring beschikt onder andere over: stambomen; bidprentjes; oude en nieuwe foto’s; beschrijvingen van huizen en hun bewoners; gegevens van (oud) bewoners; boeken met krantenknipsels. De archieven bevatten ook kopieën van aktes van de burgerlijke stand van de gemeente van 1799 tot 1943. Er wordt gewerkt aan diverse projecten. Er zijn diverse boekwerken verschenen. In 2006 is een project afgerond over de inwoners die na de oorlog naar Oost- en West-Indië zijn gegaan. Daarover is het boekwerk "Om niet te vergeten" verschenen (niet meer leverbaar). In 2008 heeft de Historische Kring een boekwerk samengesteld getiteld "De Stokt tot Ooijen". Het is een boekwerk met veel informatie over de bezienswaardigheden en wetenswaardigheden van de voomalige gemeente. Het bevat beschrijvingen en foto's van onder andere monumenten, plaquettes, kunstwerken, molens, koninklijke bomen, de school, het broek en de heide, het leven van vroeger en nog veel meer. Het boek is nog verkrijgbaar (prijs: € 10,--). De Kring komt op maandagavond van 20:00-22:00 uur bijeen in BMV De Schakel in Broekhuizenvorst. Voor nadere informatie over de Historische Kring kun je terecht bij Jeu Derikx, tel. 077-4632194 en J. Thijssen, tel. 077-4632797.

- Site met uitvoerige historische informatie over de kernen Broekhuizen, Broekhuizenvorst, Ooijen en Stokt, alsmede genealogieën van tientallen uit deze kernen afkomstige families, eigendom van en aangeboden door Stichting Familie Van Broeckhuysen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Broekhuizen heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de RK St. Nicolaaskerk en het 18e-eeuwse Brouwershuis op Veerweg 15, waarvoor zie het hoofdstuk Links > Dorpshuis.

- Broekhuizen heeft 10 gemeentelijke monumenten, zijnde de panden op Veerweg 4, 8, 10, 12, 17 en 19, de panden op Hoogstraat 24 en 26, de kasteelruïne achter Stokterweg 12, en de St. Jozefkapel uit 1939, aan de Horsterweg, ontworpen door architect Jules Kayser (de zoon van de architect van de kerk).

- Omstreeks 1484 is de parochie Broekhuizen afgescheiden van het naburige Broekhuizenvorst. Waarschijnlijk is in datzelfde jaar de RK St. Nicolaaskerk gebouwd. Het is ook mogelijk dat het gebouw van eerdere datum is, omdat in 1437 in Venlo een luidklok voor de kerk is gegoten. In 1700 werd is vergrote sacristie bijgebouwd. In 1862 raakt het interieur bij een brand zwaar beschadigd. De restauratie door architect Johannes Kayser vindt pas plaats in 1884. Bij deze restauratie is o.a. een dakruiter aan het gebouw toegevoegd. Tijdens de bevrijdingsgevechten in de herfst van 1944 raakt de kerk zwaar beschadigd. De terugtrekkende Duitsers hebben de kerk opgeblazen. Bijna de gehele inventaris ging hierbij verloren. Na de oorlog is architect A. Swinkels aangezocht om een nieuw ontwerp voor de kerk te maken, met de intentie de kerk zo veel mogelijk in de oude staat te herbouwen. De herbouwde kerk is in 1952 gereedgekomen.

- Gevelstenen in Broekhuizen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Ut waor begin 1957 dat weej ien Brokeze mit en paar minse beej mekaar ginge zitte en beslote, nao der en tiedje ovver gepraot te hebbe, de jaorlekse carnaval né mer urges anders te gaon viere, mar dae vort ien ut eige dürp te halde. Dàt vonde weej bèter, want dan weerte alle inwoëners van Brokeze mier betrokke beej dit jaorlijks fiës en höfde weej nae nao de stad um de blumkes bute te zette. Het waor te kort daag um gouw efkes enne Raod van Elf mit daobeej enne echte Prins te vurschien te toëvere en weej beslote ien Brokeze en eige Borebrullof te gaon organisere." Zo is carnavalsvereniging CV De Krey in 1957 dus begonnen. Hoe het verder ging, kun je lezen onder deze link.

- "Paaszaterdag is de dag waarop de schooljongens ratelend hun rondgang door onze dorpen en de buitengebieden houden. Pinksterzaterdag is de beurt aan de meisjes; de Pinksterbloem trekt dan zingend en ratelend door de straten van Broekhuizenvorst, Heide en Ooijen en sinds 1990 ook weer door Broekhuizen en de Stokt. De Pinksterbloem heeft niets te maken met de langs de sloten en in weilanden groeiende bloem die deze naam draagt. De rondgang van de Pinksterbloem, ook wel de Pinksterbruid genaamd, is een nabootsing door de kinderen van feesten die door de ouderen bij het begin van de meimaand gevierd werden. Wij noemen het hier meiboom planten, het meitak steken. Het soort tak dat door de jongemannen aan de woningen van de meisjes werd gestoken gaf aan hoe men over de meisjes dacht en het uitroepen van de meikoningin met de daarbij behorende feesten. De feesten voor de ouderen zijn hier goeddeels verdwenen."

- "De Kermis aan de Maas (augustus) is een van de weinige kermissen die letterlijk aan de Maas wordt gevierd. Aan de Loswal wel te verstaan: een unieke, sfeervolle locatie waar jong en ouder 5 dagen uit hun bol gaan, in het pittoreske Broekhuizen."

- Brokeze Bruist (weekend in september, in 2019 voor de 5e keer) is een jaarlijks cultureel festival met workshops, dat wordt gehouden op verschillende podia aan en bij de Maas. Brokeze Bruist wil de leefbaarheid in de kernen Broekhuizen en Broekhuizenvorst stimuleren door aanjager te zijn op het gebied van muziek, kunst en cultuur. Op cultureel festival Brokeze Bruist komt alles samen: jong en oud(er), dorp en wereld, bekende en onbekende uitingsvormen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Rijkswaterstaat heeft in 2012 jonge en dichte begroeiing verwijderd in de Broekhuizerweerd, een uiterwaardengebied aan de Maas tussen Broekhuizen en Lottum. De werkzaamheden dragen bij aan een betere bescherming tegen het water. Het betrof het kappen van bomen en het frezen en rooien van stobben die de doorstroming bij hoogwater belemmeren. De klus maakte deel uit van het progamma Stroomlijn, waarbij Rijkswaterstaat samen met terreineigenaren en beheerders kijkt hoe het rivierengebied in de toekomst zo beheerd kan worden, dat een veilige leefomgeving hand in hand gaat met natuurontwikkeling en -beleving.

- Veerpont tussen Broekhuizen en Arcen over de Maas. - Filmpje van deze gierpont door Pieter van Schijndel.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Broekhuizen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- In deze aflevering van het L1-programma 'Tijd voor Toen' vertelt oud-wethouder Hai Reintjes je aan de hand van oude filmbeelden over de recente (vooral naoorlogse) geschiedenis van Broekhuizen en Broekhuizenvorst.

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Broekhuizen en Broekhuizenvorst.

- Nieuws: - Na 50 jaar leek eind 2016 een einde te komen aan De Mini Koerier, het mededelingen- en verenigingsblad van Broekhuizen en Broekhuizenvorst. Op initiatief van de Dorpsraad is een groep vrijwilligers bereid gevonden om het blad weer uit te gaan geven. De Mini Koerier wordt 1x per 2 weken bezorgd bij de abonnees en wordt uitgegeven door Stichting Het Brouwershuis.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Broekhuizen - Broekhuizenvorst.

- Dorpshuis: - Stichting het Brouwershuis beheert sinds 1948 het rijksmonumentale Brouwershuis - dat sinds 1965 in bezit is van de inwoners - met het bijbehorende zalencomplex. Het gebouw wordt gebruikt door de verenigingen en inwoners van Broekhuizen en Broekhuizenvorst. Doel van de stichting is om het gemeenschapsleven in beide kernen te bevorderen door goede en betaalbare ruimten ter beschikking te stellen aan verenigingen en niet-commerciële initiatieven. Omdat de stichting een deel van het complex als restaurant verhuurt, voorziet de stichting in haar eigen inkomsten en hoeft voor de exploitatie van het complex geen beroep te worden gedaan op de overheid. Het complex draagt bij aan de versterking van de leefbaarheid in beide kernen. Na ruim 5 jaar van voorbereiding was het mogelijk om in 2014/2015 het verouderde zalencentrum te vervangen door nieuwe ruimten, die aan alle moderne eisen voldoen. Sindsdien omvat het complex de volgende onderdelen:

1) Het eigenlijke Brouwershuis. Dit rijksmonument stamt uit de 18e eeuw en is met het imposante schilddak beeldbepalend voor de kern van Broekhuizen. In het oude pand is een café gevestigd. Ook zijn er ideeën om weer op kleine schaal met bierbrouwen aan de slag te gaan. Voor het gebruik van de eerste verdieping en de hoge zolder worden plannen gemaakt. 2) Het - richting de Maas uitgebouwde - restaurant (ca. 310 m2) met bijbehorende spoelkeuken en het grote terras aan de Maas. Deze grote ruimte - die bij de inwoners van oudsher bekend is als plaats van dorpsbijeenkomsten - heeft met het terras en het uitzicht op de Maas een bijzondere uitstraling. Het restaurant wordt door de stichting verhuurd aan een horeca-exploitant. 3) Het in 2015 gebouwde ontmoetingscentrum, dat als gemeenschapsaccomodatie door de stichting wordt geëxploiteerd ten behoeve van de inwoners van het dorp en buurdorp Broekhuizenvorst. Hier is een drietal moderne ruimten beschikbaar: de Binnenplaats - een hoge ruimte van ca. 120 m2, bij uitstek geschikt voor het maken van muziek en grotere bijeenkomsten; de Brouwerij - een ruimte van 87 m2, met de houten parketvloer en verrijdbare spiegels geschikt voor gym, dans, ballet en yoga. De ruimte is ook geschikt voor zakelijke bijeenkomsten; de Hooizolder - op de eerste verdieping een ruimte van ca. 60 m2 met een jeugdig en speels karakter, geschikt voor vergaderingen tot ca. 10 personen. Het beheer van de gemeenschapsaccomodatie wordt verzorgd door de exploitant van het café. De ruimtes zijn de vaste plek voor meer dan 10 verenigingen, maar worden ook voor andere doeleinden gebruikt."

- Muziek: - Fanfare Sint Nicolaas is opgericht in 1948 en heeft dus in 2018 het 70-jarig bestaan gevierd. Door de jaren heen heeft de fanfare natuurlijk nogal wat meegemaakt. De mooie verhalen daarover kun je hier lezen. "Sinds 2016 staat Geert Jacobs met veel plezier als dirigent voor fanfare Sint Nicolaas uit Broekhuizen. De dirigent helpt de muzikanten bij het instuderen van een muziekwerk. Hij let op de balans, de (blaas)techniek, de ritmiek, de stemming, de articulatie en de muzikale lijnen, om zo tot de mooist mogelijke uitvoering te komen. Maar bovenal is hij motivator en stimulator van het orkest. Een goede samenwerking tussen dirigent en orkest is heel erg belangrijk. Dat dirigent Geert Jacobs en fanfare Sint Nicolaas een goede combinatie zijn, is intussen wel gebleken. Veel mooie concerten en uitvoeringen hebben plaatsgevonden, met als hoogtepunten het concours in 2017, waar het orkest 90 punten behaalde en het Top-2000 concert in 2018. Naast het samen muziek maken is de derde helft voor Geert een vast onderdeel van de repetitieavond. Zeker als het om een bitterbalrepetitie gaat! Hopelijk zullen we samen nog veel mooie en muzikale jaren beleven waarbij prestatie en plezier hand in hand gaan."

- Jeugdorkest BMBM bestaat uit jonge muzikanten uit de plaatsen Broekhuizen, Maashees, Broekhuizenvorst en Melderslo. Het aantal jeugdleden per fanfare in deze dorpen is te gering om een eigen jeugdorkest te hebben. Vandaar dit gezamenlijke jeugdorkest. De jeugdleden mogen bij het orkest als ze in opleiding zijn voor hun A-diploma, dat is zo rond hun 10e jaar. In het jeugdorkest leren ze om op een leuke manier in groepsverband muziek te maken en is de opstap naar de grote fanfare van hun eigen dorp een stuk gemakkelijker. Een keer per jaar gaat het Jeugdorkest op concours, waar ze door een jury beoordeeld wordt. Het hoogtepunt, als afsluiting van het seizoen, is de jaarlijkse concertreis naar Luxemburg.

- "Blaaskapel ‘Gister Ging Ut Baeter’ is ontstaan uit de behoefte aan muziek in Broekhuizen met de carnavalsdagen. Nadat in oktober 1993 blaaskapel ‘de Maaskreye’ ter ziele was gegaan, werd door de gehele fanfare St. Nicolaas enkele jaren op rij opgetreden tijdens de ‘kienderboorebrulluf’ op carnavalsmaandag. Dit bleek niet zo goed te werken, en na een paar jaar begonnen enkele enthousiastelingen met een nieuwe blaaskapel. Van meet af aan was duidelijk dat dit een andere blaaskapel moest worden dan gebruikelijk in de regio. Gedeeltelijk omdat wij dit zo wilden, gedeeltelijk vanwege onze muzikale beperkingen (destijds!). Toen de bezetting wat vastere vormen begon aan te nemen, is de naam ‘Gister Ging Ut Baeter’ (in de volksmond GGUB) bedacht. In praktijk speelt ‘Gister Ging Ut Baeter’ als een soort joekskapel/dweilorkest/zaat herremenieke (de lezer mag zelf z’n favoriete benaming kiezen): feestmuziek, redelijk snel, rauw en onafgewerkt, maar met veel Stimmung! De eerste cd, simpelweg '1' genoemd, is een live-cd. Voor doven en slechthorenden van een best acceptabele kwaliteit. En van de opbrengst zijn we een avondje gaan stappen."

- Vrouwen: - Zij aan Zij Broekhuizen heeft tegen de 50 leden, van ca. 40 tot 80 jaar. 1x in de 14 dagen (buiten de vakantieperiodes) is er een bijeenkomst, met uiteenlopende lezingen of activiteiten. 1x per jaar is er een uitstapje samen met ZijActief Broekhuizenvorst. De avonden vinden plaats in de Brouwerij van het Brouwershuis aan de Veerweg.

- Senioren: - In 1957 is de lokale ouderenvereniging opgericht, onder de naam De Krasse Generatie. In 2006 is de naam gewijzigd in KBO Limburg, afd. Broekhuizen - Broekhuizenvorst. De vereniging stelt zich ten doel de belangen van ouderen op het gebied van welzijn te behartigen en de zelfwerkzaamheid en zelfredzaamheid van ouderen als individu en als groep te bevorderen. Verder streeft de afdeling ernaar de gelijkwaardigheid van de ouderen aan de overige leden van de samenleving gestalte te geven en te streven naar een optimaal welzijn voor ouderen, in het bijzonder die van haar leden.

- Zorg: - Zorghoeve de Vonkel biedt dagbesteding aan mensen met een lichamelijke en/of geestelijke beperking.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Broekhuizen.

Reacties

(2)

Er is nu ook een site met alles over de geschiedenis van de voormalige gemeente Broekhuizen. Graag opnemen de link archiefbroekhuizen.com.

Dank voor de tip! Een uitermate informatieve site die zeker vermeld hoort te worden. Ik heb hem beschreven en gelinkt op de pagina's van de vier van toepassing zijnde kernen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen