Status

- Deurze is een buurtschap* in de provincie Drenthe, gemeente Aa en Hunze. T/m 1997 gemeente Rolde.

* In sommige bronnen wordt Deurze een dorp genoemd. Geografisch/landschappelijk gezien is het weliswaar een nederzetting van het type esdorp. Maar topografisch/maatschappelijk, in de 'range' stad/dorp/buurtschap, is het, gezien de geringe omvang, het ontbreken van een kern van meer dan marginale omvang, kerk en enigerlei andere voorziening als buurtschap te beschouwen.

- De buurtschap Deurze heeft - in tegenstelling tot de meest andere buurtschappen in ons land - evenals de andere buurtschappen in de voormalige gemeente Rolde een eigen postcode (9457) en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee - ook voor de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) - een formele woonplaats.

- De buurtschap Deurze is - in tegenstelling tot de meeste andere buurtschappen in ons land - dichtbebouwd genoeg voor een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden (komborden).

Naam

Oudere vermeldingen
1259 Durse, 1288 Thorse, 1357 Durse, 1381-1383 Duyrsen, 1561 Duurse, ca. 1660 Duyrse, 1811-1813 Duursen, 1851-1855 Deurse, 1867-1868 Duurse.

Naamsverklaring
Etymologie onbekend. Volgens enkelen gaat het woord terug op een Germaans þurzu-* 'dor', waarnaast dan þursu-* 'idem' zou moeten worden aangenomen. Er is gewezen op een parallel met de waternaam Dürsch, ontstaan uit Durisa*, waaraan Dürscheid (Duitsland) ligt. De verklaring 'plaats met doornstruiken' is onjuist.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Naam komt ook elders voor
Deurze is ook de dialectnaam van Deurne.

Ligging

De buurtschap Deurze ligt rond de gelijknamige weg, O van het Deurzerdiep en Assen, Z van Loon, ZZW van Taarlo, W van Rolde en N van Ekehaar. Het in het N uiteinde van de buurtschap gelegen Café De Aanleg hoort geografisch, maatschappelijk en historisch zonder meer tot deze buurtschap, maar ligt voor het postadres vreemd genoeg net 'in' Rolde.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Deurze 8 huizen met 58 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 35 huizen met ca. 90 inwoners.

Geschiedenis

In 1259 keurde Otto, graaf van Bentheim, een ruiling goed tussen zijn leenman Hako Stevenzoon van Hardenberg en het klooster Mariënkamp, dat zich toen verplaatste van Coevorden naar Assen. Het betrof een hoeve met molen, groenlanden, wateren en bijbehorende markegronden, in wat is uitgegroeid tot de buurtschap Deurze. Waarschijnlijk kreeg Otto deze hoeve in leen van zijn broer Boudewijn, de bisschop van Utrecht. In 1288 breidde het klooster zijn bezittingen hier uit. In 1527 is de hoeve aan meier Horinge in pacht gegeven. Bij de opheffing van het klooster in 1601 omvatte de nederzetting vier erven: Hovinge, Hilbollinge, Schuiringe en Wernsinge. In 1800 waren het er vijf, in 1832 zeven, plus een herberg, het huidige Café De Aanleg. De molen is in 1672 vernield door de troepen van Bernhard van Galen, bisschop van Munster (bijgenaamd Bommen Berend), die hier bivakkeerde in het 'Schansje van Van Galen' of 'Poepenhemeltje', een vierkante redoute 500 m ten noorden van de huidige Deurzerbrug. Restanten van de molen zijn in 1999 gevonden. (bron: Rolder Historisch Genootschap)

Bezienswaardigheden

- Deurze heeft 1 rijksmonument, zijnde de grote, in aanleg mogelijk nog 18e-eeuwse, voormalige boerderij op nr. 10-12, met zij- en achterbaander onder aan voor- en achterzijde afgewolfd rieten schilddak met toef en uilebord; drie schoorstenen; windveren; staafankers. Het woongedeelte uitgerust met opgeklampte deuren met en zonder bovenlicht met levensboom, vijftienruitsschuifvensters en keldervenster met luik. Het bedrijfsgedeelte is aangepast aan bewoning en onder meer uitgerust met opgeklampte staldeuren, halfronde stalvensters en baanderdeuren in linkerzij- en achtergevel; vlechtingen. Op het gedeeltelijk met keitjes bestrate erf een jonger stookhok onder pannengedekt zadeldakje met schoorsteen, opgeklampte deur en halfronde vensters. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Het zogeheten Poepenhemeltje NW van Deurze zou een restant van een oude schans zijn waar 'Bommen Berend' (waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis) in 1672 zijn kamp zou hebben opgslagen, óf het zou de plek zijn waar ooit een tuinhuisje van landgoed Vredeveld / Amelte heeft gestaan. Voor nadere toelichting zie de link. In 2010 verschijnt op RTV Drenthe het bericht: "Het poepenhemeltje vlakbij Assen is geen oude schans uit de tijd van Bommen Berend. Dat blijkt uit onderzoek van de Grontmij dat is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Assen." Maar sommigen hebben hun bedenkingen bij het rapport, aldus het artikeltje onder de link. Wijnand van der Sanden stelt hierover in het naslagwerk 'Geschiedenis van Drenthe, deel I - een archeologisch perspectief' (2018): "Alleen archeologisch onderzoek kan de polemiek hierover laten verstommen."

Jaarlijkse evenementen

- Paasvuur.

Landschap, natuur en recreatie

- De in of rond 2012 gerealiseerde 'Toegangspoort De Aanleg' in het N uiteinde van buurtschap Deurze is een van de vier aangelegde 'toegangspoorten' voor het Nationaal Park Drentsche Aa.* Deze toegangspoort bestaat uit de volgende onderdelen: 50 parkeerplaatsen aan de zuidzijde van eetcafé De Aanleg; een nieuwe brinkachtige ruimte aan de noordzijde van het café met o.a. een informatievoorziening (Nationaal Park en het thema water), een fietsenstalling en nieuwe bushaltes; herinrichting van de Rolderhoofdweg (vanaf nieuwe oversteek westelijk van de brug over het Deurzerdiep tot en met de vernieuwde entree van Kampsheide (Asserstraat); een nieuw wandelpad en brug over het Deurzerdiep. Het pad sluit aan op bestaande paden en het nieuwe Familiepad van de gemeente Assen. Voor het wegvak voor de woningen op Asserstraat 59 en 61 is gekleurd asfalt toegepast, omdat hiermee een geluidstoename ter plaatse wordt voorkomen.

* De toegangspoorten zijn onderdeel van het bezoekersnetwerk voor het Nationaal Park (2004). Eerder werden gerealiseerd: Toegangspoort 'Wedbroeken' aan de doorgaande weg tussen Tynaarlo en Zuidlaren; Toegangspoort 'Onder de molen' in Rolde bij de TIP aan de Brink; Toegangspoort 'Homanshof' in Anloo van Staatsbosbeheer. De toegangspoorten vergroten de toegankelijkheid van het Drentsche Aa-gebied. Bezoekers kunnen er hun auto parkeren, informatie krijgen over het gebied en vanaf deze plek het gebied met de fiets of te voet verkennen.

- Wandelroute Oud-Deurze en Amelte.

- Boswachter Kees van Son: “De inwoners van Assen hebben geluk. Vanuit de stad loop je zo het natuurgebied rond het Deurzerdiep in. Een halfopen landschap met meanderende beekjes, bosjes, houtwallen, landerijen en bijzondere bloemsoorten. Het ligt letterlijk om de hoek." Het startpunt van wandelroute Boswachterspad Deurzerdiep is Toegangspoort De Aanleg in Deurze. Er is een informatiepaneel aanwezig en in het naastgelegen Café De Aanleg is een informatiepunt gevestigd. Je kunt er ook voor kiezen om het gebied in te lopen vanaf de Anreperstraat, langs de flats. Vanaf het startpunt volg je de rode route om het boswachterspad van 8 kilometer te lopen. De route kan desgewenst worden ingekort tot 5,5 of 1,5 kiometer. Volg de blauwe paaltjes voor 5,5 kilometer, de gele paaltjes voor 1,5 kilometer. Honden mogen aangelijnd mee. De route is grotendeels onverhard en loopt over goed begaanbare zand- en graspaden. Paden kunnen nat zijn, dus trek waterdichte schoenen aan. Onderweg zijn er voldoende zitplekken.

- In mei 2017 is het nieuwe Familiepad bij Deurze feestelijk geopend. Het wandelpad start voor Café De Aanleg (waar desgewenst parkeergelegenheid is). Het pad is geschikt voor iedereen, van kinderen in de kinderwagen tot ouderen met een rollator. Er is voldoende gelegenheid om op een bankje te zitten en er staan speeltoestellen langs de route. Het pad is ca. 2,5 km lang en loopt langs het Deurzerdiep, Beekdal, Poepenhemeltje en het nieuw aangelegde Sterrenbos. - Hier vind je een mooi fotografisch verslag van het Familiepad.

- "Onderweg in de omstreken van het piepkleine Deurze onder de rook van Assen maak je met Knapzakroute K39 (16 km) kennis met een buitengewoon afwisselend landschap. Hoge esgronden grenzen aan kletsnatte beekdalen. Heideveldjes worden omzoomd door oude en nieuwe bossen en bosjes. Je komt door kleine dorpen en buurtschappen met een geschiedenis die terug gaat tot het holst van de middeleeuwen. De Knapzakroute brengt je over oude kerkenpaden, brede schapendriften, langs kronkelpaadjes door het bos en over de hei, over houten paden en dijkjes door het beekdal. En natuurlijk kom je steeds weer terug bij het Deurzerdiep, al duizenden jaren lang de levensader van dit stukje Drenthe."

- Het Deurzerdiep (NNW van Deurze) en het Anreeperdiep (W van de buurtschap) zijn in 2015 heringericht. Assen krijgt hierdoor weer een verbinding met het bekenstelsel van de Drentsche Aa. Door de oorspronkelijke beekloop over een lengte van 3,4 km te herstellen wordt de biodiversiteit en de recreatieve waarde van het gebied vergroot. Het project gaat tevens de verdroging tegen. Tegelijkertijd kan er nu in natte perioden 650.000 kubieke meter water extra worden opgeslagen. Doordat de beek weer een kronkelend pad volgt wordt deze langer en kan het bekken meer water bevatten.

Links

- Zorg en welzijn: - "Ipsum, dagbesteding en meer! bevind zich in Deurze, een kleine landelijk gelegen plaats, tussen Assen en Rolde. Is het glas half leeg, of is het glas half vol? Het is maar net hoe je ernaar kijkt. Wij bekijken onze deelnemers daarom liever vanuit hun kracht in plaats van vanuit hun beperking. Jezelf zijn is daarbij de meest belangrijke voorwaarde, vandaar de naam van onze dagbesteding: Ipsum, Latijn voor “jezelf zijn”. Om echt jezelf te kunnen zijn, moet je je veilig voelen. Het is goed zoals jij bent! En als je dingen doet waar jij blij van wordt, en je merkt dat je hiervoor waardering krijgt, kun je ontspannen en op een relaxte manier je dag bij ons doorbrengen. Wij creëren de randvoorwaarden die jij nodig hebt om jezelf te kunnen zijn. Daar staan wij voor: Ipsum! Ipsum geeft dagbesteding aan (volwassenen) met stoornissen in het autisme spectrum zoals PDD-Nos, Adhd, Add en licht verstandelijke beperkingen. Ook mensen met NAH of burn-out zijn bij ons van harte welkom. Vroegtijdige schoolverlaters uit het niet-reguliere onderwijs kunnen wij een arbeidsmatige dagbesteding bieden met als doel doorstromen naar verdere opleiding of betaald werk."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)