Moerenburg

Plaats
Buurtschap
Tilburg
Hart van Brabant
Noord-Brabant

moerenburg_op_kaart_ca._1900.jpg

Buurtschap Moerenburg op een kaart uit ca. 1900. (© www.kadaster.nl)

Buurtschap Moerenburg op een kaart uit ca. 1900. (© www.kadaster.nl)

moerenburg_op_actuele_kaart.jpg

Actuele kaart van buurtschap en Landschapspark Moerenburg, zoals dit gebied sinds 2006 'op de kaart wordt gezet'. (© Kadaster)

Actuele kaart van buurtschap en Landschapspark Moerenburg, zoals dit gebied sinds 2006 'op de kaart wordt gezet'. (© Kadaster)

moerenburg_kaart_openstreetmap.jpg

Buurtschap Moerenburg wordt begrensd door het Wilhelminakanaal in het W, de spoorlijn Breda-Eindhoven in het N en de A65/A58 in het O en Z. De oranje lijn is de grens tussen het stadsgebied van Tilburg W ervan en het dorpsgebied van Berkel-Enschot ten O.

Buurtschap Moerenburg wordt begrensd door het Wilhelminakanaal in het W, de spoorlijn Breda-Eindhoven in het N en de A65/A58 in het O en Z. De oranje lijn is de grens tussen het stadsgebied van Tilburg W ervan en het dorpsgebied van Berkel-Enschot ten O.

moerenburg_schilderij_t_huys_moerenburgh_kopie.jpg

Buurtschap Moerenburg, vroeg-18e-eeuws anoniem schilderij van 't Huys Moerenburgh. Voor nadere toelichting zie het hoofdstuk Beeld.

Buurtschap Moerenburg, vroeg-18e-eeuws anoniem schilderij van 't Huys Moerenburgh. Voor nadere toelichting zie het hoofdstuk Beeld.

moerenburg_broekstraat_6_kopie.jpg

De boerderij op Broekstraat 6 in Moerenburg dateert uit 1749 en is in 2009 aangekocht door oud-huisarts Paul Taminiau en zijn vrouw Joos. Ze hebben het pand en de voormalige stal gerestaureerd, naar ontwerp van zoon Julius, die architect is.

De boerderij op Broekstraat 6 in Moerenburg dateert uit 1749 en is in 2009 aangekocht door oud-huisarts Paul Taminiau en zijn vrouw Joos. Ze hebben het pand en de voormalige stal gerestaureerd, naar ontwerp van zoon Julius, die architect is.

moerenburg_broekstraat_8_na_herbouw_kopie.jpg

De woonboerderij op Broekstraat 8 in buurtschap Moerenburg dateert uit 1711 en is in 2017/2018 grotendeels vernieuwd. De woonboerderij is in 2015 aangekocht door Paul en Anita van Abeelen. Ze hebben het pand D'n Abeel gedoopt.

De woonboerderij op Broekstraat 8 in buurtschap Moerenburg dateert uit 1711 en is in 2017/2018 grotendeels vernieuwd. De woonboerderij is in 2015 aangekocht door Paul en Anita van Abeelen. Ze hebben het pand D'n Abeel gedoopt.

moerenburg_broekstraat_8_in_originele_staat_kopie.jpg

De boerderij uit 1711 op Broekstraat 8 in buurtschap Moerenburg, vóór de grote verbouwing van 2017/2018.

De boerderij uit 1711 op Broekstraat 8 in buurtschap Moerenburg, vóór de grote verbouwing van 2017/2018.

moerenburg_broekstraat_6-8_in_2014_kopie.jpg

De woonboerderijen op Broekstraat 6 en 8 in buurtschap Moerenburg anno 2014, dus nog vóór de recente restauraties en verbouwingen.

De woonboerderijen op Broekstraat 6 en 8 in buurtschap Moerenburg anno 2014, dus nog vóór de recente restauraties en verbouwingen.

moerenburg_vemoedelijk_dikste_en_oudste_boom_kopie.jpg

Dit is hoogstwaarschijnlijk de dikste en oudste boom van Moerenburg. Hij staat een paar honderd meter ten oosten van de Koebrugseweg, langs de Voorste Stroom, midden in het land. Vreemd genoeg staat hij niet op de Gemeentelijke Lijst Monumentale Bomen.

Dit is hoogstwaarschijnlijk de dikste en oudste boom van Moerenburg. Hij staat een paar honderd meter ten oosten van de Koebrugseweg, langs de Voorste Stroom, midden in het land. Vreemd genoeg staat hij niet op de Gemeentelijke Lijst Monumentale Bomen.

moerenburg_vemoedelijk_dikste_en_oudste_boom_stam_kopie.jpg

En omdat in de foto hierboven de boom zelf wél goed 'uit de verf' komt maar de dikte van de stam niet, hier een close up ervan.

En omdat in de foto hierboven de boom zelf wél goed 'uit de verf' komt maar de dikte van de stam niet, hier een close up ervan.

Moerenburg

Terug naar boven

Status

- Moerenburg is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Hart van Brabant, gemeente Tilburg. Berkel-Enschots deel: t/m 1996 gemeente Berkel-Enschot.

- De buurtschap Moerenburg valt, ook voor de postadressen, deels onder de stad Tilburg, deels onder het dorp Berkel-Enschot.

- De buurtschap Moerenburg heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke (behalve aan de straatnaam Moerenburgseweg) nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Moerenburg is, naast het onder Geschiedenis beschreven gelijknamige vroegere huis, in ieder geval sinds medio 19e eeuw - en wellicht al eerder - een buurtschap. Want op kaarten uit halverwege de 19e eeuw - oudere kaarten hebben wij niet in ons bezit - staat het al als buurtschap vermeld. Vreemd genoeg verdwijnt de plaatsnaam in de jaren dertig van de 20e eeuw zomaar van de kaart (dit gebeurt helaas vaker). Zonder legitieme reden, want de bebouwing is er immers nog gewoon en ook nog niet opgeslokt door een naburige kern (sterker nog, het is nu een beschermd landschap dat ook niet meer opgeslokt kán worden door de stad Tilburg, maar dat wisten ze toen nog niet ;-) ). Soms duurt het 'even' voor ze bij de Topografische Dienst achter zo'n vergissing van een hunner voorgangers komen, want pas in de jaren negentig keert de plaatsnaam - terecht - eindelijk weer op de kaarten terug.

Naamgeving
De buurtschap is genoemd naar de vroegere hoeve Moerenburg, die reeds in de 14e eeuw wordt vermeld.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Moerenburg ligt rond de wegen Moerenburgseweg, Oisterwijksebaan (het gedeelte van deze weg W van de A65 en O van het Wilhelminakanaal), Hoevensekanaaldijk (het gedeelte van deze weg Z van de spoorweg; O zijde), Spoorpad, Spoordijk (het gedeelte van deze weg tussen het kruispunt met de weg Hoevensekanaaldijk en de A65), Burgemeester Bechtweg (de N261; het gedeelte van deze weg tussen de spoorweg en de A65), Zonderlokstraat, Broekstraat, Zandstraat (het gedeelte van de straat W van de A65), Streepstraat (het gedeelte van deze weg Z van de spoorweg), Baksevenweg (het gedeelte van deze weg N van de A65), Koebrugseweg (in Berkel-Enschot), Koebrugse Weg (in Tilburg), Kommerstraat, Verbrande Brug, Meierijbaan (het gedeelte van deze weg O van het Wilhelminakanaal) en Meierijpad (het gedeelte van deze weg W van de A65). De buurtschap ligt direct ZO van de stad Tilburg, tussen verkeersknooppunt De Baars (A58/A65), de A65 en het Wilhelminakanaal, aan de watertjes De Leij en Voorste Stroom en N van het dorp Hilvarenbeek, ZW van het dorp Berkel-Enschot, WZW van het dorp Oisterwijk en WNW van het dorp Moergestel.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Moerenburg omvat ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners, ongeveer gelijk verdeeld over het Tilburgse en het Berkel-Enschotse deel.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Het aprilnummer 2006 van 'Tilburg - Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur' (68 pag.) is geheel gewijd aan de geschiedenis van deze buurtschap en dit voormalige landgoed (via de link is dit nummer online te lezen). De redactie licht dit in het voorwoord van dit nummer als volgt toe: "In de periode april-juni 2006 staat Landschapspark Moerenburg in het buitengebied van Tilburg in het middelpunt van de belangstelling. Dit gebied, dat de status 'landschapspark' heeft gekregen*, is het meest westelijke deel van het Nationale Landschap Het Groene Woud, het 'Brabantse Groene Hart' tussen de steden Den Bosch, Tilburg en Eindhoven. Onder de titel 'Moerenburg ontdekt!' - tevens de titel van dit themanummer van ons tijdschrift - vinden er tal van activiteiten plaats. Een aantal culturele organisaties, Waterschap De Dommel en gemeente Tilburg werkten samen om aandacht te vragen voor dit natuurgebied.
* Dit betekent onder meer dat door allerlei projecten het landschap hier nog verder wordt verbeterd, uit oogpunt van zowel natuur als recreatie, en dat verdere woningbouw er niet meer is toegestaan.

In deze speciale uitgave van 'Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur' geven zes auteurs hun kijk op Moerenburg. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat dit gebied al vanaf de steentijd werd bewoond. Eeuwenoude wegen, paden en rivierloopjes zijn nog zichtbaar in dit gebied dat nog altijd bijzondere natuurwaarden heeft. Rob van Putten, Bart Debunne en Henk Kuiper schrijver er een bijdrage over. Het gebied dankt zijn naam aan het (in de 16e eeuw) omwaterde huis Moerenborch, dat in 1358 voor het eerst in de archieven als 'mansus' (hoeve) voorkomt. Het was een van de eerste drie stenen huizen in Tilburg en maakt daarmee een belangrijk onderdeel uit van de Tilburgse geschiedenis.

Door de verkoop in 1384 aan de abdij van Tongerlo kreeg het gebouw de bestemming pastorie. Gedurende bijna drie eeuwen zou dit huis de standplaats blijven van de pastoor van de parochies Tilburg en Enschot. In de periode 1648-1691 woonden er een predikant en rentmeesters en van 1691 tot aan de sloop in 1750 de families Graham en De Saint Amant, hoge officieren van het Staatse leger. Arjan van Loon belicht de historische achtergrond en Sem Peters het archeologisch onderzoek van het huis in 2005. In 1937 werd aan de Hoevensekanaaldijk een grote rioolwaterafzuivering aangelegd. Dit industrieel-archeologische complex werkt thans in de 21e eeuw onder de naam Rioolgemaal Moerenburg als overstortvoorziening en pompstation van Waterschap De Dommel. Henk van Doremalen schreef deze laatste bijdrage."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Monumentale panden in buurtschap Moerenburg (dit overzicht is nog in opbouw). Een aanvulling op dit overzicht is dat het pand op Kommerstraat 2 volgens de gemeentelijke monumentenlijst op Wikipedia inmiddels een gemeentelijk monument is. Volgens het overzicht onder de eerste link zou het pand op Broekstraat 6 een 'toekomstig gemeentelijk monument' zijn en het pand op Broekstraat 8 een 'toekomstig rijksmonument'. Blijkens het hierna beschrevene is het pand op nr. 6 inmiddels echter een rijksmonument.

- De 18e-eeuwse boerderij met bijgebouwen op Moerenburgseweg 2 staat pal tegenover de plaats waar vroeger Huize Moerenburg gelegen was. Het is een gemeentelijk monument. De boerderij heeft een zadeldak, belegd met rode pannen. De gevels zijn opgetrokken uit ijsselsteen, gemetseld in kruisverband. De boerderij bestaat uit een klein woonhuis met een groot eenbeukig bedrijfsgedeelte. Twee grote dubbele staldeuren, de ene in de voorgevel, de andere in de kopgevel, verschaffen toegang tot deze ruimte. In de achtergevel bevinden zich nog twee smalle staldeuren met rondbogen voor het vee. Aan de noordkant van de boerderij staat een tweebeukige schuur met vijf gebinten. De middelste stijl van het gebint staat excentrisch, zodat er een brede tas en een smalle deel is gevormd. Aan de kopkanten van de deel zijn grote inrijpoorten. De wanden van de schuur zijn met verticaal aangebrachte planken beschoten. Voor het woonhuis staan nog twee leilindes, terwijl achter het huis een boomgaard ligt met een 10-tal hoogstamfruitbomen en aan weerszijden vele oude knotwilgen.

- De sinds 2010 rijksmonumentale boerderij op Broekstraat 6 dateert uit 1749 en is in 2009 aangekocht door oud-huisarts Paul Taminiau en zijn vrouw Joos. Ze hebben het pand en de voormalige stal recentelijk gerestaureerd, naar ontwerp van zoon Julius, die architect is. Zie de videoreportage met het echtpaar Taminiau over de restauratie, van het KRO/NCRV-programma BinnensteBuiten (mei 2020). In 2014 was de boerderij decor voor de Oisterwijkse oorlogsfilm ‘Schaduwspel’. De huidige eigenaren hebben van de paardenstal een hoofdverblijf gemaakt en van de grote schuur een kunstatelier. Met sobere interieuringrepen is van de boerderij een gastenverblijf gemaakt, zodat het als ‘monument van armoede’ het gevoel geeft in een schilderij te stappen als De Aardappeleters van Vincent van Gogh.

- De boerderij op Broekstraat 8 dateert uit 1711 en is in 2017/2018 grotendeels vernieuwd (ook de in- en uitrit is vernieuwd), met behoud van de authentieke voorgevel. Deze woonboerderij is in 2015 aangekocht door Paul en Anita van Abeelen. Ze hebben het pand D'n Abeel gedoopt. "De boerderij wordt in originele staat helemaal verbouwd, waarbij de voorgevel en de rechter zijgevel behouden blijven. Daarnaast wordt de huidige schuur herbouwd, waarbij gebruik wordt gemaakt van de originele spanten. Hierdoor blijft de oorspronkelijke uitstraling van het geheel behouden en vormt het met de boerderij Broekstraat 6 een prachtig ensemble in Moerenburg.

Aan de plannen is een uitgebreid bouw- en cultuurhistorisch onderzoek vooraf gegaan. Hieruit zijn waardevolle elementen naar voren gekomen, die zo veel als mogelijk zullen worden gerespecteerd en gespaard. Hoofduitgangspunt is dat de boerderij en de tuin/weide volledig worden ingepast in het landschap van Moerenburg. Het betekent ook dat een aantal zwaar verouderde gebouwen worden herbouwd of helemaal verdwijnen. Op de plaats van de huidige koestal komt een geheel nieuwe, kleinere - kortere en smallere - stal terug. In deze stal komen 2 paarden, 4-6 schapen en ca. 6 kippen. Er wordt nog bekeken of hier ook onderdak kan worden geboden aan uilen, vleermuizen e.d. De open schuur en oude kalverstal komen geheel te vervallen. Hierdoor ontstaat op het gehele perceel een behoorlijke ‘ontstening’ en duidelijk meer fysieke ruimte.

Overigens wordt voor het totale perceel een ontwerp gemaakt dat past in het landschap, met bijvoorbeeld knotwilgen, boomgaard, vijver, insectenhotel etc. Daarnaast weidegebieden ten behoeve van paarden en schapen. In de nieuw te bouwen stal wordt tevens een Bed & Breakfast geïntegreerd die specifiek bedoeld is voor de doelgroep van menners; mensen die met paard en koets erop uit willen trekken. Deze menners kunnen de paardenstallen gebruiken en overnachten in de B&B. Van hieruit kunnen ze meerdaagse tochten maken. In de plannen is ook een educatief element opgenomen, waarbij natuur het centrale thema vormt. Daarnaast is het voornemen een zitbank voor wandelaars en fietsers in Moerenburg te situeren ter hoogte van de Oisterwijksebaan.

Bijzonder is ook het creëren van een zorgcomponent in een huiselijke omgeving voor oudere (demente) mensen die hierdoor de gelegenheid krijgen om dieren te verzorgen of bijvoorbeeld de tuin bij te houden. Nadat alles is gerealiseerd is het de bedoeling dat de uitstraling ervan is alsof het geheel er altijd al heeft gestaan, al is het dan wel voorzien van een nieuw rieten dak en verf." (bron: maandelijkse buurtkrant Armhoefse Akkers*, van en voor de wijk Armhoefse Akkers - op hun site 'dorp in de stad' genoemd - direct W van Moerenburg, 41e jaargang, nummer 7, november 2016)
* Via het menu Media > Buurtkrant zijn de jaargangen 2011 t/m 2020 ook online te lezen.

- "Ook aan de Zandstraat staan enkele fraaie boerderijen, zoals de nummers 5 (1906), 7 (ca. 1905), 10 (ca. 1900) en 11 (1891). Dat we hier te maken hebben met een oude nederzetting moge blijken uit het feit dat 'die Broeckstraet' al in de 16e eeuw in schriftelijke stukken voorkomt in relatie tot agrarische activiteiten. Op de kaart van Zijnen heet de straat Moerstraat. Zowel 'broek' als 'moer' verwijst naar zompig, moerassig land." (bron: Rob van Putten, 'Beknopte historische geografie van Moerenburg', in het onder Geschiedenis gelinkte tijdschrift)

- "Waterschap de Dommel en gemeente Tilburg formuleren in 2006 de gezamenlijke ambitie om een nieuwe betekenis te zoeken voor de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Tilburg-Oost. Door het verdwijnen van de feitelijke rioolzuivering en een meer extensieve betekenis in het waterkwaliteitsbeheer van berging en zuivering middels een helofytenfilter - een zuiveringsmoeras dat bestaat uit water en riet - verliezen delen van de installatie hun functie. Een deel hiervan is het relict van de eerste Rijksproefinstallatie daterend uit het begin van de 19e eeuw en heeft een Rijksmonumentale status. Hiernaast zijn bij de aanleg van het helofytenfilter in 2005 de funderingen van Huize Moerenburg blootgelegd - een van de eerste stenen huizen van Tilburg - zoals dat tussen de 14e en 18e eeuw bewoond werd. Het gebied is met haar industriële bouwwerken en cultuurhistorische patronen en elementen op te vatten als een ‘objet trouvé’ dat met een kunstzinnige, culturele en recreatieve invulling een (her)nieuw(d)e betekenis kan krijgen. De unieke ligging van het gebied tussen stad en buitengebied met de waterzuiveringsinstallatie aan de stadszijde en Huize Moerenburg aan de zijde van het buitengebied van het Nationale Landschap Het Groene Woud, vormt hierbij een belangrijk aangrijpingspunt.

MTD Landschapsarchitecten kreeg in dit licht in 2007 opdracht tot het opstellen van een inrichtingsplan voor het gebied. Eerste strategische inzet van het inrichtingsplan is het versterken van de aanwezige structuurelementen, gerelateerd aan het industriële verleden. Doordat deze voornamelijk onder maaiveldniveau liggen, is de ruimtelijke identiteit van de plek te karakteriseren als grote, door groene wanden omsloten kamers. Slechts enkele kleine gebouwen tekenen zich boven het maaiveldniveau af en versterken de openheid van de ‘groene’ kamers. Tweede strategische inzet van het inrichtingsplan is het verbinden van de verschillende tijdslagen van het complex. Waterzuiveringsinstallatie en Huize Moerenburg worden middels twee monumentale assen verbonden. Op de plek van de aangetroffen funderingen wordt een cortenstalen constructie geïntroduceerd, die refereert naar het barokke huis zoals dat is afgebeeld op een schilderij uit 1700.

Het hellende voorplein, de wijkende gevels en hellende vloer verwijzen naar het vervreemdende, vertekende perspectief in het schilderij. Zij krijgen bovendien een nieuwe betekenis, doordat staand boven aan de trappen een prachtig zicht ontstaat op de barokke assen. Rond het huis worden tevens de oorspronkelijke omgrachting en de bruggen en sokkels teruggebracht. Het helofytenfilter dat samenvalt met de monumentale as naar het huis vormt hierbij een visuele echo van een monumentale baroktuin. Het totale gebied krijgt een semi-openbaar karakter en nieuwe betekenis als Tilburgse 'Poort van Het Groene Woud' en decor voor allerlei artistieke en culturele uitingen; informatie en natuureducatie gaan hand in hand met kunst en cultuur." (bron: MTD Landschapsarchitecten) Dit project is in 2011 uitgevoerd.

- In 2019 is een 10 meter lange dichtregel gefreesd in het azobehouten voetgangersbruggetje over de Voorste Stroom aan de Kommerstraat. De dichtregel is geschreven door Karla Witjens uit Tilburg. Het project is opgezet onder auspiciën van Werkgroep Behoud Moerenburg. Woordvoerder Henk Naaijkens: "Het idee ontstond vanuit de inspiratie om cultuur en natuur in de openbare ruimte samen te brengen, zonder het bestaande natuurlijke evenwicht te verstoren. De dichtregel is speciaal voor deze plek geschreven, met als achterliggende gedachte de passerende wandelaar te prikkelen of te verrassen, even los te weken van de dagelijkse besognes die vervreemding van natuur en landschap in de hand werken. De woorden krijgen hun betekenis en worden een gedicht door interactie van tekst, lezer en de natuurlijke omgeving."

Witjens vindt het een hele eer dat haar dichtregel een plek kreeg in Moerenburg: "Ik woon vlakbij en wandel hier vaak, dus dan is het leuk om je werk hier voortaan terug te zien. Maar het mooiste is de manier waarop dit tot stand is gekomen. Als een soort van zwaan-kleef-aan met heel veel vrijwilligers en een succesvolle crowdfundingsactie." De dichtregel luidt als volgt: 'elke dag staat hier de wereld voor je op zijn kop wanneer je gedachten in het water glijden zich wortelen als bomen zonder grond met takken die rimpelend langs vissen strijken in een oogopslag alles samenkomt terwijl een eend over wolken zwemt wiegt de brug in de lucht een dansende vlek of spiegelt het water je maar wat voor.'

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Rondwandeling 'De Moerenburg Route' (15 km) voert je door het stroomgebied van de Voorste Stroom tussen Tilburg en Oisterwijk. De wandelroute verloopt door het westelijk deel van Het Groene Woud, een gebied in de stedendriehoek Tilburg, 's- Hertogenbosch en Eindhoven, dat in 2005 vanwege zijn unieke kwaliteiten is uitgeroepen tot Nationaal Landschap. Het is een natuurontwikkelingsgebied geworden waar natuurbehoud van het historisch erfgoed en natuurontwikkeling op verantwoorde wijze wordt nagestreefd. Vanaf Café Zomerlust wandelen we langs het voormalige Huis Moerenburg en onder de A65 door, om dan na oversteek van de Voorste Stroom via het buitengebied Laag Heukelom en de Oisterwijkse Hoeven het Landgoed Ter Braakloop te betreden. Dan gaat het terug naar de Voorste Stroom en de buitenwijk van Oisterwijk. Door het beekdal van de Voorste Stroom gaat de route nu westwaarts richting Laag Heukelom en vandaar over de spoorlijn van Tilburg naar Oisterwijk door de Enschotse Akkers. Over het oude pelgrimspad keer je terug naar het vertrekpunt bij Café Zomerlust." (bron: Charles Aerssens, op wiens site je nog honderden andere wandelingen vindt)

- Landschapspark Moerenburg bevat tal van kenmerken die het gebied speciaal maken. Van de bijna 1.200 planten- en diersoorten die hier te vinden zijn, zijn er verschillende uniek voor Noord-Brabant - zoals de bessenvuurzwam - en zelfs voor Nederland, zoals een variant van de kussentjeszwam.

- In april 2021 is de nieuwe uitkijktoren ‘De Nieuwe Herdgang’ in Moerenburg gereedgekomen. De toren is ontworpen door architect en kunstenaar Nina Aalbers. Zij is opgegroeid in Tilburg. Oorspronkelijk zou de toren van hout zijn, maar er is toch gekozen voor staal. De uitkijktoren bestaat uit een thermisch verzinkte constructie om erosie van staal te voorkomen. De stellage is bekleed met de duurzame houtsoort Accoya. De wanden van de toren zijn opengewerkt. Men krijgt alleen toegang tot de toren via digitale betaling van de entreekosten. Dit maakt het mogelijk om de toegang tot de toren beter te reguleren (met een draaihek). Ook moet het poortje voorkomen dat de toren in de late uurtjes door onverlaten wordt beklommen.

- In de buurtschap liggen enkele vennen en visvijvers.

- In 2012 is een 250 meter lange berm in dit gebied ecologisch ingericht. In de noordelijke berm van de Oisterwijksebaan vanaf de Zonderlokstraat is een lengte van 250 meter ingezaaid met graan- en bloemenmengsel die als kruidlaag fungeert. Verder zijn verschillende boom- en struiksoorten in delen in deze berm geplant. Hierdoor komt er een berm die een flinke bijdrage aan de biodiversiteit in Moerenburg kan geven. De herkenbaarheid van het landschap krijgt hier ook een extra impuls. Door de berm niet meer te maaien of klepelen maar slechts sporadisch te onderhouden komen er verschillende microklimaten. Ook wordt de bodem 'armer' waardoor er meer diverse planten gaan groeien. Er komen grotere verschillen tussen droge en natte stroken waardoor verschillende soorten insecten en vogels een plek kunnen vinden.

De berm zal eens per 3 tot 5 jaar handmatig worden uitgedund. Knotploeg Moerenburg is gevraagd om dit ter hand te nemen. Deze knotploeg houdt de knotwilgen in dit gebied jaarlijks bij en gaat nu ook meer kleinere natuuronderhoud klussen doen. Deze knotploeg, die uit een dertigtal vrijwilligers uit de buurtschap en uit de aangrenzende wijk Armhoefse Akkers bestaat, bestaat al meer dan 20 jaar. Doordat zij een zestal zaterdagen per winter natuurwerk in en rond dit gebied doen blijft het landschap hier mede zo mooi. Dit project is mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij en de gemeente Tilburg. Voor meer informatie kun je contact opnemen met P. Roborgh, 013-5435502.

- "Knotploeg Moerenburg bestaat al lang. De knotploeg houdt de knotwilgen in het gebied bij. Een knotwilg moet ongeveer om de 3-4 jaar geknot worden. Afhankelijk van de grootte van de boom en het aantal knotters, kan de ploeg 3-10 bomen op een dag doen. Half oktober wordt in het gebied beoordeeld welke bomen in het winterseizoen een knotbeurt nodig hebben en wordt er een rooster gemaakt. Er zijn vijf zaterdagen (om de veertien dagen) beschikbaar; de groep kan werken van half oktober tot half februari, daarna komen de sapstromen weer op gang. Vooraf benadert de coördinator de ca. 30 vrijwilligers met het verzoek aan te geven op welke zaterdagen ze kunnen helpen. Eén persoon hanteert in principe altijd de motorzaag. Die wordt gebruikt in de boom, de rest wordt met de hand gedaan. De veiligheid van de mensen die onder de boom staan is daarbij het belangrijkst. Dankzij de bijdrage van het Brabants Landschap en indien nodig van Verrijk je Wijk kan de knotploeg met veilig materiaal werken. De bok, een motorzaag, handschoenen, tangen, handzagen worden elk jaar door een vrijwilliger opgeslagen en onderhouden.

Voor een vrijwilliger zijn het bezig in de natuur, de zorg voor het landschap als daad en het met elkaar iets nuttigs doen belangrijk. Daarnaast geeft het behouden van de oude knotwilgen een enorme voldoening, als je zomers ziet hoe mooi de bomen er weer bij staan. Er zijn bomen bij die er al waren voordat kanaal er lag, die dus meer dan 70 jaar oud zijn.Als de bomen niet goed of onvoldoende geknot worden gaan ze scheuren, bijvoorbeeld ten gevolg van een te zware kruin bij jonge bomen. De afgezaagde takken en dikke stammen komen allemaal goed terecht. De stammen dikker dan 20 cm mogen de vrijwilligers tegen een geringe vergoeding als kachelhout meenemen. Tot voor kort gingen de dunne twijgen naar de Beekse Bergen voor de olifanten. De takken zijn ook wel eens naar de duikclub in de Rauwbraken gegaan om vlotten van te bouwen, zodat het onderwaterleven wat beter beschermd was.De laatste jaren worden de twijgen versnipperd en in Moerenburg verspreid, onder andere op de paden in de volkstuin. Wie interesse heeft voor dit werk kan in de winter op zaterdags de ploeg opzoeken. Het moet wel heel slecht weer zijn, wil het niet doorgaan. Je kunt ook contact opnemen met Michiel Dupuis via e-mail knotploeg@gmail.com of tel. 06-34668274."

- "Onder de naam 'Deltaplan voor het Landschap' is Streekfonds Het Groene Woud aan de slag gegaan om een gezonde stad-land relatie te ontwikkelen. Omdat Het Groene Woud zelf te groot en te divers is om hiermee concreet aan de slag te kunnen, is gezocht naar een kleiner, geschikt gebied, tegen een stadsrand aan. De keuze is hierbij in 2008 gevallen op het gebied Moerenburg / Heukelom / Koningshoeven. Het is een aantrekkelijke, landelijke zone tussen Oisterwijk en Tilburg. Met veel weilanden, bosjes en agrarische bedrijven. Het is 1.200 ha groot; bijna 2.000 voetbalvelden bij elkaar. Met het Deltaplan voor het Landschap wordt dit gebied nog mooier gemaakt. Er komen landschapselementen bij en er worden nieuwe paden aangelegd. De financiering hiervoor komt vanuit het Streekfonds Het Groene Woud van Stichting Streekrekening Het Groene Woud.

De pilot binnen het gebied Moerenburg / Heukelom / Koningshoeven vormt de eerste projectfase van het Deltaplan voor het Landschap. Deze vond plaats van 2009 tot en met oktober 2011. Van 2012 tot en met 2014 zijn in dit pilotgebied de activiteiten (op kleinere schaal) ook nog doorgegaan, maar zijn tegelijkertijd de in het pilotgebied ontwikkelde initiatieven doorontwikkeld en in meer gebieden binnen Het Groene Woud geïmplementeerd. Doorlopende activiteiten in het pilotgebied zijn onder meer het afsluiten van Delta-contracten met grondeigenaren, aanplant van landschapselementen en oprichting netwerkorganisatie voor beheer en onderhoud van het landschap. De jaren 2015 tot en met 2038 vormen een periode van onderhoud en beheer.

Resultaten pilot. In het landelijke gebied Moerenburg / Heukelom / Koningshoeven zijn van 2009-2011 producten en initiatieven ontwikkeld die het landschap aantrekkelijker maken voor bewoners en bezoekers. Omdat de pilot nog doorliep tot en met 2014 kunnen de volgende resulaten - die eind 2011 zijn opgesteld - beschouwd worden als tussentijdse resultaten. Deze tussentijdse resultaten van de pilot zijn te vertalen in vier ‘producten’: 1. Inrichten en ontwikkelen. Doel pilot: Het aanleggen en beheren van een aaneengesloten netwerk van landschapselementen in een aantrekkelijk agrarisch cultuurlandschap (inclusief recreatieve ontsluiting), ingericht met streekeigen beplanting en materialen, op basis van 30-jarige beheerscontracten, die bijdragen aan de bedrijfsontwikkeling van betrokken agrariërs. Tussentijds resultaat: In de periode 2009-2011 is er in het pilotgebied 1,8 hectare landschapselementen aangeplant, zowel bij agrarische ondernemers als bij particulieren en binnen de gemeenten Tilburg en Oisterwijk.

2. Instrumenten. Doel pilot: Het samenstellen van een ‘koffer’ vol middelen en mogelijkheden die het voor agrarische ondernemers aantrekkelijk maakt om inrichting en beheer van landschapselementen volwaardig binnen hun bedrijfsvoering en –ontwikkeling te integreren. Tussentijds resultaat: De instrumentenkoffer is in 2011 gerealiseerd in de vorm van een 20 pagina’s tellend document en wordt gebruikt om agrariërs en grondeigenaren binnen het pilotgebied te informeren over de mogelijke contractvormen en vergoedingen. 3. Financieringssystematiek. Doel pilot: Het verbeteren en verder ontwikkelen van de Streekrekening. Tussentijds resultaat: Inmiddels promoten Rabobanken in het gehele pilotgebied uit eigen beweging de Streekrekening. In 2010 vond een workshop plaats waaruit drie nieuwe, haalbare financieringsbronnen naar voren zijn gekomen en waarvan het idee voor een investeringsfonds verder wordt uitgewerkt.

4. Betrokkenheid tussen stad en streek. Doel pilot: Het vergroten van de onderlinge betrokkenheid tussen bewoners van de stad en van de dorpskernen, het bedrijfsleven in en om het gebied en de agrarische ondernemers, zodat ze allen een bijdrage leveren aan het meerjarig beheren en onderhouden van het gebied. Tussentijds resultaat: De betrokkenheid van bewoners, ondernemers en bedrijven in en om Moerenburg / Heukelom is onverminderd groot. In 2010 is de ‘Boer zoekt Buur-dag’ georganiseerd, die dankzij de grote inzet van bewoners en bedrijven uit het gebied succesvol is en 600 bezoekers trok. Er is een interactieve website voor het pilotgebied ontwikkeld en er komt een netwerkorganisatie van alle organisaties en overheden die zich inzetten voor het goed en duurzaam beheren van het gebied." (bron: Streekhuis en Landschapsfonds Het Groene Woud)

- "Na een openbare procedure in januari 2020 is het initiatief 'Waterproef' gekozen voor de herbestemming van de voormalige rioolwaterzuivering (RWZI) Moerenburg in Tilburg-Oost. De ondernemers van het plan Waterproef zorgen ervoor dat straks iedereen kan genieten van dit unieke parkachtige terrein. Waterschap De Dommel is blij met dit mooie initiatief op deze historische locatie. Waterproef. Het ondernemingsplan 'Waterproef, Buiten, Beleving, Beweging en Bewustwording' richt zich op het terrein onder andere op horeca, sport en informatievoorziening. Er komen faciliteiten voor gezinnen met kinderen, senioren en jongvolwassenen. Waterproef is een initiatief van Luc Zweerts en Ernst Jonkers: "We kiezen voor een optimale beleving van natuur, uitdagende activiteiten en aansluiting bij de trend van buitenleven, sport en gezondheid." Ondernemers. Zweerts heeft ervaring met het organiseren van events en is mede-eigenaar van Tough Ten Miles. Jonkers is eigenaar van streekpark Klein Oisterwijk.

“Een mooi initiatief dat recht doet aan dit terrein met zijn rijksmonumenten en past bij de wensen van de omgeving”, zegt Jac Hendriks namens het dagelijks bestuur van De Dommel. In Waterproef wordt het verhaal van Moerenburg, het water en het waterschap verteld. Beoordelingscommissie. Waterproef werd door de beoordelingscommissie unaniem als beste beoordeeld. Naast horeca heeft ook sport en gezondheid een belangrijke plaats in het plan. Dit is voor De Dommel belangrijk geweest bij de selectie. Daarbij heeft De Dommel vertrouwen in de haalbaarheid van het voorstel. Belangrijke voorwaarde was dat dit unieke terrein openbaar toegankelijk wordt, voor voldoende parkeergelegenheid zorgt en rekening houdt met omwonenden. Waterproef heeft aan al deze onderwerpen aandacht besteed.

Procedure. In januari 2020 heeft Waterschap De Dommel een oproep gedaan om een plan in te dienen voor deze bijzondere locatie. Van de 5 inschrijvingen voldeden er 2 aan de criteria. Beide partijen zijn uitgenodigd om het plan te komen toelichten bij de beoordelingscommissie. Deze commissie bestond uit Waterschap De Dommel, gemeente Tilburg en Klankbordgroep Moerenburg. Vervolg. Nu het waterschap Zweerts en Jonkers hebben gekozen, kunnen zij de nodige vergunningen en financiering rondmaken. Er wordt een overeenkomst voor een periode van 10 jaar met hen afgesloten. Waterschap De Dommel is de waterpartner in Midden-Brabant. Samen met anderen werken we aan droge voeten, voldoende en schoon water. We dragen actief bij aan een gezonde, mooie, veilige, natuurlijke en duurzame leefomgeving. Een leefomgeving waarin mensen graag wonen, werken en recreëren met goede condities voor ondernemers." (bron: Waterschap De Dommel) Zie ook de videoreportage over de herbestemming van RWZI Moerenburg door Omroep Brabant, november 2020 (dit onderwerp start bij ca. 11 minuten in de video onder de link).

Terug naar boven

Beeld

- © van de 3e kaart op deze pagina: OpenStreetMap.

- Toelichting bij het afgebeelde schilderij: Vroeg-18e-eeuws anoniem schilderij van 't Huys Moerenburgh. Vermoedelijk is het de Staatse officier Philippe Claude de Saint Amant geweest die het huis verfraaid heeft, zoals het te zien is op dit schilderij. We zien Huize Moerenburg, dat is uitgegroeid tot een zeer fraai landgoed, compleet met een gracht en een toegangspoort, geflankeerd door twee zuilen, waarop twee schilddragende leeuwen en links en rechts van het landgoed een duiventil. (Collectie Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch)

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Zeer uitvoerige, informatieve site van en over buurtschap en Landschapspark Moerenburg.

- Nieuws: - Nieuws m.b.t. Landschapspark Moerenburg op Twitter.

- Belangenorganisatie: - "Werkgroep Behoud Moerenburg (WBM) is opgericht in 1989 en heeft tot doel het gebied in zijn huidige vorm en gebruik van het kleinschalig agrarisch landschap met natuur en landschappelijke waarden te handhaven en waar mogelijk te verbeteren. WBM beoogt dit doel te bereiken door: het volgen van en kritisch reageren op mogelijke ruimtelijke en ecologische ontwikkelingen in het gebied; het organiseren van activiteiten die op het doel gericht zijn; het waar nodig ondernemen van juridische procedures ter handhaving van de huidige vorm en gebruik van het gebied; het meedenken over ontwikkeling en stimuleren van meer landschappelijk groen in het gebied. Om de ruimtelijke ontwikkelingen, zoals het maken van een nieuw bestemmingsplan voor het gebied, op de voet te volgen, heeft WBM regelmatig overleg met de gemeente Tilburg.

De werkgroep staat in nauw overleg met Buurtraad Armhoefse Akkers en publiceert regelmatig in Buurtkrant Armhoefse Akkers en op de hierboven onder 'Algemeen' gelinkte website. Vereniging Behoud Moerenburg is aangesloten bij de Brabantse Milieu Federatie (BMF) en ontvangt van daaruit o.a. juridische bijstand. Er is ook een jaarlijks Gebiedsoverleg tussen de gemeentelijke wijkregisseur en de omgevingsmanager, bewoners, WBM en Buurtraad Armhoefse Akkers. Er zijn drie projectgroepen: de knotgroep; de nestkastengroep t.w. uilenkasten en de toekomstige huiszwaluwentil; de jaarlijkse zwerfvuilruiming. De diverse verslagen staan op de hierboven onder 'Algemeen' gelinkte website."

- Sport: - In het NW van buurtschap Moerenburg bevindt zich Sportpark Spoordijk, het domein van voetbalvereniging FC Tilburg, die in 2017 is ontstaan uit een fusie van de verenigingen TSV Longa (die al op dit complex speelde), NOAD en RKTVV.

- In Moerenburg ligt nóg een sportpark. ZO van Sportpark Spoordijk, ZO van de waterzuivering, ligt namelijk ook nog het sportcomplex van voetbalvereniging RKSV Were Di. Niet te verwarren met de hier vlakbij gelegen omnivereniging Were Di (waar men terecht kan voor de sporten hockey, tennis, jeu de boules, beachvolly en Lacrosse). Hun sportpark ligt namelijk direct W van het Wilhelminakanaal, en daarmee net buiten de buurtschap, aan de IJsclubweg, N van abdij Koningshoeven.

Reacties

(2)

In oktober 2017 zag ik - tot mijn verbazing - dat de hoeve op Broekstraat 8 gesloopt was, met behoud van een deel van de voorgevel. Ik had er nergens iets over gelezen en was dus zeer verrast. Persoonlijk vond ik 'nummer 8' mooier dan de (kleinere) rijksmonumentale hoeve ernaast. De voorgevel was dus deels blijven staan, maar juist de oostelijke zijgevel vond ik het mooist. Volgens het blad 'Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur' dateerde de hoeve nog uit 1711. Toevallig had ik in februari van dat jaar 2017 nog een foto gemaakt van de (oorspronkelijke) hoeve. Naast deze foto, heb ik ook nog een foto van de 'plotselinge' sloop en het uiteindelijke resultaat. Als u wilt, kan ik deze foto's wel sturen.

Dank voor de tip Martijn! In het novembernummer 2016 van buurtkrant Armhoefse Akkers heeft er een uitvoerige reportage over gestaan hoor, maar ja als je niet net toevallig in die wijk woont, krijg je dat natuurlijk niet onder ogen. ;-)

Dit jaar focus ik op het gereed krijgen van alle provincie-, streek-, gemeente-, stads- en dorpsbeschrijvingen. Eind dit jaar moet dat gereed zijn. Bij de 4.000 buurtschappen heb ik er 'al' honderden uitgewerkt, maar ook een paar duizend nog niet. Om die structureel bij de horens te vatten is gewoon veel teveel werk (met maar twee handjes). Daarom hanteer ik daarvoor het 'piepsysteem', d.w.z. als iemand bij een bepaalde buurtschap een reactie plaatst met een vraag, opmerking of aanvulling, werk ik hem op dat moment uit, voor zover dat nog niet gebeurd was, zodat ik weet dat ik er in ieder geval íemand (de reageerder dus) een plezier mee doe. Zoals nu dus met Moerenburg.

Ik had - zoals mij vaak overkomt bij het uitwerken van buurtschappen - geen idee dat er zoveel te vertellen valt over dit gebied! Even rond Googlend kwamen namelijk al snel diverse sites en artikelen met interessante informatie boven water. Er blijkt zelfs een heel tijdschrift van 68 pagina's van het door jou genoemde tijdschrift Tilburg aan deze buurtschap gewijd! Naar aanleiding van de benoeming tot Landschapspark in 2006. Die blijkt ook nog online te lezen en heb ik dus gelinkt. Heel veel interessant leesvoer voor de liefhebber. De reportage over Broekstraat 8 heb ik nu ook geciteerd. Dat blijkt wel een zeer doordacht en door een architect zorgvuldig opgezet plan te zijn geweest. Enfin zie hierboven. En ook over Broekstraat 6 blijkt een reportage te zijn gemaakt! Een recente tv-reportage, die ik ook heb gelinkt. En natuurlijk ook de mooie verhalen samengevat over de goede landschappelijke ontwikkelingen die hier sinds 2006 hebben plaatsgevonden en nog plaatsvinden.

Al met al zijn het ca. 3.000 woorden geworden, wat ook een pagina van een doorsnee dorp heeft als het af is, en die veel meer voorzieningen heeft waar iets over te vertellen valt, wat een buurtschap niet heeft (kerk, school etc.). Maar mijn drive is om juist de kleine, relatief onbekende kernen (kleine dorpen en buurtschappen) goed 'op de kaart te zetten' bij een breed publiek. Juist omdát daar moeilijker dan bij de grote steden en dorpen iets - overzichtelijk op 1 pagina bij elkaar - van te vinden is. Daarom heb ik juist die drive van als niemand anders het doet laat ík dat dan maar doen. Dus als er over een buurtschap veel interessants te vertellen valt, kan die ook zomaar op 3.000 woorden uitkomen, zoals hier. Veel papieren en e-naslagwerken vermelden namelijk maar een paar regeltjes over buurtschappen, terwijl er veel meer over te vertellen valt. En met een site heb je natuurlijk niet de ruimtebeperking die je met een boek wel hebt, dus daar maak ik dankbaar gebruik van. :-)

Foto's van Broekstraat 8: graag. Graag mailen naar frank@plaatsengids.nl. Mag maar hoef niet in hele hoge resolutie (ik kan ze zelf zo nodig verkleinen). Ik plaats foto's op mijn site in het formaat ca. 1000x700, wat een jpg oplevert van ca. 300 kb. Ter indicatie. Ik zet dan natuurlijk © en je naam erbij, tenzij je daar geen prijs op stelt (en desgewenst een link naar je site, die je volgens mij hebt). Misschien wil je ook nog een paar foto's maken van de fraai gerestaureerde boerderij met voormalige stal op nr. 6, als je er weer een keer in de buurt bent. Dat zijn beide mooie aanvullingen op de afbeeldingen die ik hier nu reeds heb. Het maximaal aantal afbeeldingen dat ik per pagina plaats is 10, dus er kunnen er nog 6 bij.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

P.S. ik bedacht me net dat enkele jaren geleden zich iets soortgelijks voordeed bij de Tilburgse buurtschap Heikant; daar had ik ook nog niets bijzonders van, tot daar 'iemand' reageerde en mij op het spoor zette van de mooie landschappelijke ontwikkelingen die daar hebben plaatsgevonden. Dus ik kijk net even op https://www.plaatsengids.nl/heikant-tilburg hoe dat ook alweer zat, blijk jij dat dus te zijn geweest die daar heeft gereageerd. :-)

Reactie toevoegen